Dagur - 27.06.1990, Qupperneq 5

Miðvikudagur 27. júní 1990 - DAGUR - 5
„Við verðum að leita réttar okkar
44
Vegna þeirrar samþykktar sem
Náttúruverndarráð sendi frá
sér 12. júní sl., þar sem það
leggst gegn flutningi á Iaxi í
Laxá ofan Brúa, var haft sam-
band við Eystein Sigurðsson,
bónda að Arnarvatni í Mý-
vatnssveit og hann spurður um
málavöxtu.
„Með þessari ákvörðun er
Náttúruverndarráð að kippa
stoðum undan Laxársamningun-
um, þ.e. þeirri sáttargjörð sem
gerð var til lausnar Laxárdeilu og
um leið þeim samningum sem við
gerðum við Landsvirkjun. Þeir
voru gerðir vegna vanefnda á
fyrri samningum. Við hljótum að
leita allra leiða til að ná rétti
okkar,“ sagði Eysteinn á Arnar-
vatni.
Því miður fór nú svo
„Á sínum tíma þegar samið var
um lok Laxárdeilu, þá tók ríkið
að sér að byggja laxastiga, en það
voru raunar þær bætur sem heima-
menn fengu fyrir að slaka til.
Fjögur ár tók ríkið að hefja fram-
kvæmdirnar, þeir ætluðu sér í
raun og veru aldrei að efna samn-
ingana. Síðan tók þrjú ár að
byggja mannvirkið. Þegar verk-
inu var lokið ætlaði ríkisvaldið að
afhenda okkur stigann, en ekki
leist okkur landeigendum á þann
gang mála, enda var engin
reynsla komin á mannvirkin og
ýmsar tilraunir voru þar gerðar,
svo sem með rafmagnsgirðingar,
sem aldrei höfðu verið notaðar á
íslandi. Satt best að segja hefur
bygging laxastiga oftar mistekist
en hitt og því þótti okkur rétt að
sjá til og taka ekki við honum
fyrr en hann hefði sannað sig.
í>ví miður fór nú svo að í maí
1980 tókum við landeigendur við
stiganum, þrátt fyrir ýmsa ann-
marka sem á honum voru og
ósamið var um hvernig hann yrði
rekinn. Nú hófust samningaum-
leitanir við Laxárvirkjunarstjórn
og síðar Landsvirkjun, en enginn
árangur varð af þeim viðræðum.“
Náttúruverndarráð
samþykkti laxaræktunina
„Við höfum sleppt laxaseiðum í
Laxá í tuttugu ár, en þau hafa

- segir Eysteinn Sigurðsson á Arnarvatni
ekki skilað sér og aðalástæðan er
sú, að fiskvegurinn hefur ekki
reynst sem skyldi. Seiðaslepping-
in tókst vel og sænskir vísinda-
menn, sem hér störfuðu, stað-
festu það, enda varð mikil aukn-
ing á laxveiðum neðan raforku-
mannvirkjanna. Síðar var farið í
að sleppa gönguseiðum, en
árangur varð enginn. Aftur var
smáseiðum sleppt, en nú höfðum
við aflað okkur mikillar reynslu
varðandi þær. Besti árangur hef-
ur ef til vill náðst þegar við
slepptum seiðunum í hríðarveðri
seint í ágúst 1971. Hitastig árinn-
ar hefur mikið að segja þegar
smáseiðunum er sleppt.
Sænskum og íslenskum nátt-
úrufræðingum kom saman um,
eftir rannsóknir, að lax sem við-
bót í lífríkið væri aðeins aukning
á flóru Laxár, því fæðuval og
framboð væri það mikið að það
nægði bæði fugli og fiski. Það
væri frekar að hrygningarskilyrði
væru takmarkandi fyrir nýliðun í
ánni. Hrygningarskilyrði í Laxá
eru erfið vegna hraun- og sand-
botns. Mölina vantar.
Eitt okkar aðalvopn í Laxár-
deilu var að sýna fram á þau gíf-
urlegu verðmæti sem væru í húfi,
þar sem væru möguleikar til laxa-
ræktar í Laxá ofan Brúa svo og í
Kráká og Gautlandalæk. Grunn-
urinn að samkomulaginu var að
gera bændum kleift að nýta þessi
hlunnindi, með byggingu fiskveg-
ar. Þessi laxarækt var hafin áður
en sett voru lög um verndun
þessa svæðis og áður en sáttar-
gerðin var gjörð. Náttúru-
verndarráð samþykkti laxarækt-
unina 1975, en fram að þessu
hafði ekki heyrst að það væru
náttúruspjöll að setja lax í ár.“
Samningar náðust
3. maí 1988
„Eins og áður segir varð ekki
árangur af viðræðum aðila um
rekstur fiskvegarins. En vorið
1988, þegar tengja átti þessi
ágreiningsmál samstarfsverkefni
Landsvirkjunar og heimamanna
um landgræðslu komust viðræður
í gang að nýju og náðust samn-
ingar 3. maí 1988 milli Lands-
virkjunar og heimamanna.
Eysteinn Sigurðsson.
Mynd: KL
Það hefur aldrei verið neitt
launungarmál, að Veiðifélagið
hefur sleppt laxi og stefnt að því
að gera efri hluta Laxár að lax-
veiðiá ásamt með Kráká og
Gautlandslæk. Því þykja okkur
undarleg viðbrögð Rannsóknar-
stöðvarinnar við Mývatn nú, þeg-
ar samningar hafa náðst, ekki síst
vegna þess að fyrir aðeins 3 árum
sá hún enga ástæðu til athuga-
semda, þegar sérstakt tilefni
gafst.
Sannleikurinn er sá að gamli
Laxársamningurinn var meingall-
aður, bæði að orðalagi, en alvar-
legast var þó ákvæði um gerð
lesendahornið
í-
Svalbarðsstrandarhreppur:
„Andstaða við álver meðal íbúa“
Sveinberg Laxdal, Túnsbergi,
Svalbarösströnd:
„Vegna þeirrar umræðu sem orð-
ið hefur um álver í Dysnesi vil ég
koma því á framfæri að hér á
Svalbarðsströndinni eru margir
hreppsbúar á móti álverinu. Ég
og fleiri tökum undir með Eiríki
Sigfússyni á Sílastöðum, það er
ekkert að gera með álver í Dys-
nesi. Við vitum að mengun verð-
ur mikil frá álveri við Eyjafjörð,
og með hana er enginn ánægður.
Þeir, sem eru á móti álveri,
hafa ekki látið mikið í sér heyra
undanfarið. Samt erum við marg-
ir sem tilheyrum þeim hópi. Það
er mikil andstaða við álverið í
hreppunum kringum Akureyri,
það vita allir sem eitthvað vilja á
annað borð vita.
Varðandi mengunina er eitt
atriði, sem menn láta framhjá sér
fara. Til þess að hreinsa útblástur
frá álveri þarf dýran búnað, og
þrátt fyrir hann verður alltaf ein-
hver mengun, skaðleg gróðri. Til
að minnka mengunina er notaður
sjór, sem dælt er gegnum hreinsi-
búnaðinn. Þá eru skaðlegu efnin
færð í hafið í stórum stíl. Hvaða
áhrif hefur það á lífríki sjávarins
í firðinum? Veit það einhver, eða
er mönnum sama ef þeir sjá
möguleika á einhverjum gróða?
Nei, í Eyjafirði á ekki að
byggja álver. Það er álit margra
að slíkt sé engan veginn heppi-
legt.
Ýmsir hafa rætt um matvæla-
framleiðsluna, og það er skondið
að á sama tíma og rætt er um að
byggja álver í Eyjafirði eru
Bandaríkjamenn að heimsækja
Eyfirðinga til að ræða innkaup á
heilsufæði og framleiðslu á
óspilltum matvælum.
Álitið er að hægt væri að þre-
falda mjólkurframleiðsluna í
Eyjafirði, ef landsvæði væru bet-
ur nýtt og ræktuð. Erlendis eru
menn farnir að varðveita land-
búnaðarlandsvæði meira en áður
var, en sú stefna að byggja álver
gengur þvert á þá stefnu.
Um héraðsnefndina vil ég
segja að þar er engin samstaða
um álmálið. Vegna mengunar
sem myndi ná til Svalbarðs-
strandar frá álveri finnst mér
sjálfsagt að fulltrúi frá Sval-
barðsströnd sæti þá fundi héraðs-
nefndar þar sem málið er til
umfjöllunar, þótt við höfurn kos-
ið að tilheyra Þingeyjarsýslu
i hvað okkar héraðsnefnd snertir.“
Kattafár á Brekkunni:
Gjörsamlega
óþolandi
Kona á Brekkunni hringdi:
„Ég vil taka undir það sem kom
fram í lesendahorninu í síðustu
viku vegna umgangs katta í
bænum, sérstaklega á Brekk-
unni. Ég hringi fyrir hönd margra
íbúa hér á Brekkunni. Þetta er
orðið gjörsamlega óþolandi hvað
kattaeigendur eru umhirðulausir
um kettina sína. Hvar eru eig-
endurnir, úti á Spáni eða hvað?
Þetta nær ekki nokkurri átt.“
fiskvegarins. Ríkið byggði og
afhenti gallað mannvirki, virkj-
unin bar enga ábyrgð. Lögfræð-
ingar hafa talið erfitt að sækja
okkar rétt á þessum grundvelli og
því var samningaleiðin valin. Þá
verða báðir aðilar að slaka til.
í nýju samningunum var
ákveðið að reyna flutning á laxin-
um upp fyrir stíflu, en fanga hann
í kistur fyrir neðan. Göngu laxins
er þannig flýtt og öruggara er að
laxinn skili sér upp ána. Samn-
ingurinn felur í sér að Lands-
virkjun fær að hækka yfirborð
uppistöðulóns um 8 metra. Það
kemur þeim til góða með aukinni
raforkuframleiðslu, en það er
einnig forsenda þess að koma
seiðunum framhjá túrbínunum,
en þetta fellur einnig að þeim
hugmyndum, sem hönnuður stig-
ans hefur. Samningurinn felur
einnig í sér áætlun í 8 liðum um
rannsóknir bæði á árangri af laxa-
ræktinni svo og á áhrifum hennar
á lífríkið. Jafnframt, ef árangur
verður ekki sem skyldi eða áhrif-
in neikvæð verði þessu hætt og
málin leyst með öðrum hætti,
væntanlega beinum bótagreiðsl-
um. Ég tel ekki að áhætta sé tek-
in með 8 metra vatnsborðshækk-
un. Ef slíkur samningur hefði
verið í boði fyrir 20 árum hefði
honum verið tekið. Verðmætin,
sem eru í húfi gagnvart bændum
eru mikil. Veiðileyfi fyrir urriða
eru í dag seld á 20-25% af því
verði sem gildir í laxveiði í ám
hliðstæðum Laxá. Ef engin orku-
ver væru þar til staðar væri Laxá
öll og aðrennslisár löngu orðnar
laxveiðisvæði. Ég virði fullkom-
lega þau sjónarmið að varðveita
beri Laxá sem urriðaveiðiá, en ég
samþykki ekki að bændur beri
skaðann, nóg er að þeim þrengt á
öðrum sviðum. Samfélagið verð-
ur þar að koma til og ég tel að
samningurinn við Landsvirkjun
feli í sér viðurkenningu á því
sjónarmiði.
Dr. Árni Einarsson samdi
skýrslu um þessi mál öll, sem
kom út nú í ár. Hún er hávísinda-
leg, en við landeigendur höfum
e.t.v. ekki tileinkað okkur rétt
hugarfar til að lesa svona rit.
Mér sýnist hún staðfesta að
fæðuframboðið fyrir fugl og fisk
er gífurlegt, þegar ástand lífríkis-
ins er eðlilegt. Þar segir og „ að
aukin samkeppni vegna innflutn-
ings nýrra tegunda geti komið
fram í því að húsönd og straum-
önd fækki og/eða styttra verði
milli þess sem stofnarnir hrynja."
Því er raunar slegið föstu að
stofnarnir hrynji. Það tel ég að
hafi verið óþekkt fyrirbæri í Laxá
fram til 1978 og ég sætti mig ekki
við að ákvarðanir séu byggðar á
slíkum forsendum," sagði Ey-
steinn Sigurðsson. ój
Kaupum og seljum húsbréf og
veitum hverskonar ráðgjöf
varðandi viðskipti með
húsbréf.
Sölugengi verðbréfa þann 27. júní.
Einingabréf 1 4.944,-
Einingabréf 2 2.697,-
Einingabréf 3 3.258,-
Skammtímabréf 1 ,674
éélKAUPÞING
NORÐURLANDS HF
Ráðhústorgi 1 • Akureyri • Sími 96-24700