Dagur - 08.12.1990, Síða 11

Laugardagur 8. desember 1990 - DAGUR - 11
Essssss.’sss„kk.m'X1ísscsts
mm^sm
betur er að gað eru nokKrir a sjo ^e pórisson, trillu-
«-““SSS irssssssw='~“
sSs=sa«s
um viðtal fyrir Dag.
„Já, það er sjálfsagt. Líf mitt hef-
ur snúist um sjó og aflabrögð,
framfærslu fjölskyldu og uppeldi
barna eins og svo margra í þessu
landi. Hjalteyri hefur verið minn
vettvangur í 65 ár.
Ég er fæddur á Hjalteyri í
Knútshúsi. Amma Jórunn keypti
húsið. Þá bjó hún með Sæmundi
Sæmundssyni, hákarlaskipstjór-
anum kunna. Þau keyptu húsið
saman. Síðar slitu þau samvist-
um. Hún hélt húsinu. Þórir faðir
minn og bróðir hans Axel bjuggu
í þessu húsi ásamt fjölskyldum
sínum. A Hjalteyri gerðu þeir
bræður út bát sinn og sjóskúrinn
þeirra er frammi við fjöruna und-
ir brekkunni. Bræðurnir verkuðu
allan sinn fisk og vinnan var mikil
og afkoman góð. Faðir minn,
Þórir Sigurbjörnsson, var ættað-
ur af Arskógsströnd og móðir
mín, Pálína Björg Pálsdóttir, frá
Hofsósi. Við vorum fjögur syst-
kinin, þrír bræður og ein systir.
Bræður mínir eru báðir látnir.
Þeir voru Sigurbjörn, síðast vél-
stjóri á Sléttbak, togara Otgerð-
arfélags Akureyringa hf., og
Jóhann, sem var múrari á Akur-
eyri. Systirin Björg er yngst,
búsett í Reykjavík og gift þar.
Bernskuárin liðu við leik og
störf undir brekkunni við flæðar-
málið. Fjaran var minn heimur.
Snemma fórum við krakkarnir að
hjálpa til við verkun aflans. Allir
hjálpuðust að. Fjölskyldurnar
stóðu samhentar að útgerðinni og
verkuninni. Skóli var ekki á
Hjalteyri í mínu ungdæmi.
Skólagangan varð ekki löng á
nútímavísu, aðeins fjórir vetur,
en löng ævi hefur kennt mér
margt sem ekki lærist í skólum.
Unglingaskólinn var að Reistará
og kennarinn Árni Björnsson,
faðir Eysteins sem lengi var
kenndur við Lindu og rekur nú
heildverslun á Akureyri. Árni
var mikill persónuleiki og reynd-
ist okkur krökkunum góður fræð-
ari. Karlinn var mjög söngelskur
og kenndi okkur söng og leikrit
æfðum við hvern vetur, sem síð-
an var sýnt foreldrum og vanda-
mönnum. Sérhver kennsludagur
hófst með söng. Það var gott að
byrja daginn syngjandi. Já, við
gengum til skólans, oft í vondri
færð og urðum að vera mætt
klukkan 9 að rnorgni. Vissulega
urðum við að vakna snemma til
að ná til skóians í tæka tíð. Að
vakna snemma og ganga alla
þessa leið þótti ekki tiltökumál í
þá daga. Morgunstund gefur gull
í mund. Það þekkjum við seni
sjóinn stundum."
Sjómannsferillinn
hófst snemma
„Ég var strax spenntur fyrir sjó-
mennsku sem og flestir strákar á
Hjalteyri. Hetjur hafsins voru
okkur fyrirmynd í einu og öllu.
Sjávarseltan var í blóðinu og
umræðan snerist öll unr sjósókn
og sjávarfang. Sjómannsferillinn
hófst því snemma á trillunni með
pabba og Axel föðurbróður.
Fyrstu peningarnir, sem ég vann
mér inn, fengust samt sem áður
fyrir að breiða út fisk fyrir Kveld-
úlfsútgerðina. Við Bubbi bróðir
vorum ungir þegar við hófum að
róa á árabáti hér út í álinn og það
var völlur á okkur bræðrum. Við
vorum menn með mönnum og
fiskuðum vel á færin. Þegar
Kveldúlfsútgerðin hóf verk-
smiðjurekstur á Hjalteyri, árið
1937, fór pabbi í land til vinnu í
verksmiðjunni, en Axel hélt
áfram að róa. Axel þurfti mann
með sér, því ekki þekktist þá að
menn væru að brasa þetta einir,
sem nú er. Við bræðurnir rerum
því með honum. Bubbi fyrst, síð-
an ég og Jóhann tók við af mér og
reri með honum þar til synir hans
voru orðnir það stálpaðir að þeir
gátu róið.
Ég vann í verksmiðjunni af og
til milli þess sem ég reri á trillu og
ýmsa aðra vinnu tók ég tengda
sjó og sjávarfangi. Þrjú sumur fór
ég á síld og veturnir fóru oft í
togaramennsku. Meðal annars
var ég á Svalbak frá Akureyri.
með Friðgeiri skipstjóra. Hann
var fínasti skipstjóri, athugull og
gætinn vel. Á Jörundi var ég í tvo
vetur. Með Sigurjóni Einarssyni,
skipstjóra, fyrri veturinn, en með
Einari syni hans þann síðari. Þá
var skipið selt og viö munstraðir
af.
Við veiddum í salt á Jörundi og
túrarnir voru oftast einn mánuð-
ur. Ég man eftir einum stuttum
saltfisktúr á Jörundi, en þá vor-
um við að veiðum á Selvogs-
banka. Atlinn var það mikill að
við lönduðum eftir nokkra daga
160 tonnum af flöttum, söltuðum
fiski. Við sigldum til Vestmanna-
eyja með aflann og lönduöum
þar. Þetta var fallegur, spikfeitur
boltafiskur sem vakti eftirtekt í
Eyjum. Sigurjón skipstjóri tók
þann kost að landa í Vestmanna-
eyjum, vildi ekki sigla norður til
löndunar og eyða dýrmætum
tíma í stím. Hann var ólmur að
komast út á miðin aftur. Þegar
við náðum vestur á ný var vciðin
dottin niður og ekkert var að fá
nema háf. Já, veiðigyðjan er
dyntótt. Við hefðum getað farið
norður, sem allir hásetarnir
vildu. Þessi afli sem fór til Vest-
mannaeyja fékkst allur að nóttu
til. Þá var fiskurinn við botninn,
en á daginn var hann uppi um sjó
ogekkert veiddist. í morgunsárið
lá allur flotinn í aðgerð. Stemmn-
ingin var mikil og þetta var
skemmtilegt en erfitt. Við sváf-
um lítið. Togaralífið er oft á tíö-
um erfitt, en gefandi þegar vel
gengur. Afli sem þessi tilheyrir
fortíðinni. Nú berjast menn um á
togslóö og fá 4-5 tonn á 2-3
tímum, þegar best lætur og þykir
gott.“
Við sluppum
með skrekkinn
„Þetta sama haust keypti ég
dekkbát ásamt Karli Sigurðssyni,
félaga mínum frá Hjalteyri. Bát-
urinn var gerður út í 13 ár allt til
1970, en síðustu árin stóð ég einn
að útgerðinni. Útgerðin gekk
mjög vel. Við öfluðum með ágæt-
um og urðum ekki fyrir skakka-
föllum. Aflinn var saltaður um
borð fyrst framan af og síðar
ísaður. Við lögðum upp á
höfnunum við Éyjafjörö. Eitt
vorið fengum við áttatíu tonn og
sumarið gaf okkur milli 30 og 40
tonn á færum. Fiskur var um all-
an sjó og þá var gaman að iifa.
Vorið eftir veiddum við 70 tonn
og sumarið og haustið heppnuð-
ust vel. Ég hafði mikla unun af
þessari sjósókn. Vinnan var mikil
og við vöktum sólarhringunum
saman, sem ekki þótti nú til-
takanlega erfitt. Þegar vel gengur
er með ólíkindum hvað menn
geta lagt á sig. Afkoman var góð
og vissulega þurfti þcss með því
barnahópurinn var stór.
Heimilið var barnmargt, en við
hjónin eignuðumst sjö börn.
Konan mín var Sigríður Gísla-
dóttir frá Grímsgerði í Fnjóska-
dal. Hún lést árið 1974, langt fyr-
ir aldur fram. Þegar Sigríður lést
voru öll börnin heima, 5 drengir
og 2 stúlkur á aldrinum 7-23ja ára.
Börnin voru dugleg. Við hjálpuð-
umst að og elsta dóttirin tók að
sér heimilið. Við vorum samhent
og allt hefur bjargast. Nú eru þau
öll farin að heiman nema yngsti
strákurinn.
Árið 1970 seldum við dekkbát-
inn. Erfitt reyndist að gera hann
út frá Hjalteyri vegna þess að hér
var engin höfn, en höfn kom
hér ekki fyrr en 1978.
Eitt sinn vorum viö úti fyrir
Hjalteyrinni í vonskuveðri. Við
lögöum Vísi við bólfærið. í land
þurfti að fara á árabáti. Við vor-
um þrír og fórum um borö í ára-
bátinn, sem við hefðum aldrei átt
að gera. Bátnum hvolfdi undir
okkur í brimgarðinum og við
lentum í sjóinn. Þcgar okkur
skolaði á land var einn okkar
meðvitundarlaus. Honum var
hjálpað lil og síðan fluttur á
sjúkrahús. Við sluppum með
skrekkinn. Ekki gátum viö synt,
því viö vorum algallaðir og í
bússum."
Eitt vorið fékk ég 42 tonn
„Ég kcypti mér trillu þegar hcr
var komið. Vildi athuga hvort
ekki væri hægt að lifa af þeirri
útgerð, sem og varð. Einnig var
miklu einfaldara mál að gera út
litia trillu frá Hjalteyri, heTdur en
dekkbátinn. Ég gat rennt trill-
unni upp í fjöruna og athafnað
mig að vild í hafnleysinu. Árið
1952 hafði ég látið byggja trillu,
sem ég seldi fljótlega. Árið 1972
varð hún mín eign aftur, en áður
hafði ég átt tvær trillur á tveimur
árum. Ég þekkti gömlu trilluna
vel. Vissi að hún fór vel í sjó.
Botninn var breiður og vegna
stöðugleika gat ég sótt sjóinn
þrátt fyrir slæmt veður og öldurót.
I smábátaútgerð skiptir öllu að
vera á góðum og stöðugum báti.
Útgerðin gekk vel. Éitt vorið
fékk ég 42 tonn af slægöum afla.
Við vorum tveir á. Með mér var
ungur strákur, Kristján Þórhalls-
son. Kristján er harðduglegur og
fylginn sér og er nú sk'ipstjóri á
Dalvík.
Á þessari trillu ræ ég enn og
alltaf reynist hún jafn vel. Þetta
er happafleyta og ber nafnið Vís-
ir sem dekkbáturinn forðum.
Árin fyrir 1980 voru oft góð. Ég
var fyrstur trillukarla hér við
Eyjafjörð til að nota Lófótlín-
una á minn sérstaka hátt. Til að
byrja með, þegar önglarnir voru
hnýttir á línuna, vildi fiskurinn
snúa sig af króknum, en eftir að
ég fór að nota segulnagla þá virk-
aði allt betur. Ég mokfiskaði á
þessa línu en trillukarlar sem
lögðu við hliðina á mér fiskuðu
lítið á sína línu. Því tóku þeir
upp mína veiðiaðferð, sem gafst
svo vel. Oft verkaði ég 15-20
tonn af saltfiski á þessum árum á
ársgrundvelli. Fjölskyldan vann
öll að þessu með mér. Börnin
voru orðin stálpuð, sum hver, og
skiluðu oft góðu dagsverki.
Þannig er nú endurtekningin.
Við systkinin unnum með for-
eldrum okkar og nú unnu börnin
á sama hátt með mér, jafnt á sjó
sem í landi."
Sextán og hálft tonn
eiga að nægja mér
„í dag fiskast ekkert í líkingu við
það sem var á árum áður. í gamla
daga þekktist ekki þessi mikla
sókn með net. Girnisnet eru um
allan sjó og þau eru veiðin. Neta-
og línuveiði eiga ekki samleið.
Viö trillukarlar, sem veiðum á
handfæri og línu, verðum illa úti
vegna netaveiðanna. Þegargóðar
fiskigöngur koma inn á Eyja-
fjörðinn náum vió ekki nægilega
miklu. Netabátarnir rassskella
allan sjó og elta fiskinn uppi með
tækjum sem eru undraverð.
Þannig er öllu sópaö upp og við
þcssir á litlu bátunum eigum ekki
sömu möguleika. Hvergi er
friður. í dag gengur fiskurinn
ekki jafn hratt sem í gamla daga.
Hann er ekki uppi í sjónum.
Hann hcldur sig við botninn laf-
hræddur. Margt er breytt og tlest
á verri veg. Allt líf í sjónum er
mun minna en áður. Fuglalífið er
einnig mun minna. í sumar sást
vart kría viö utanvcrðan Eyja-
fjörð. Lúöu hel' ég ekki fengið í
allt sumar, sem cr nýlunda. Hvað
er að? Því get ég ekki svarað.
Þetta er rannsóknarefni fyrir alla
þcssa fræðimenn okkar. Já,
meira aö segja grásleppunni hef-
ur fækkað og ekki borgar sig að
gera út á hana. Þannig er liægt að
telja upp lengi.
Ég var aö fá kvótann minn.
Kvótinn í tonnum er ámóta niik-
ill og það sem ég áður flutti út af
fullverkuðum saltfiski. Sextán og
hálft tonn eiga að nægja mér.
Trúlega fer ég fram á lagfæringu,
en hvaö veröur veit enginn.
Ráðamenn koma alltaf aftan aö
sjómönnum. í dag er veriö að
kippa grundvellinum undan
smábátaútgerðinni á íslandi.
Yngri trillukarlarnir, sem eru á
nýjum bátum, ná ekki einu sinni
að veiða fyrir vöxtum, svo mjög er
þrengt að þeim. Trúlega getum
við þessir gömlu lifað af þessu, en
þetta verður engin afkoma.
Þann 10. desember set ég upp
og fer aö dytta að Vísi gamla. í
febrúar veröum við aftur tilbúnir í
slaginn. Þegar vorar koma brott-
fluttir frændur og vinir til Hjalteyr-
ar til að gera út á handfæri og línu.
Þá færist lff yfir víkina. Mitt líf er
sjómennska og vorbjört nótt á
Éyjafirði við línuveiði í góðu
fiskiríi er hámark tilverunnar. Nei,
ég er ekki hjátrúafullur. Þó fer ég
alltaf réttsælis frá landi," sagði
Agnar, og við kvöddumst þar sem
hann hélt á miðin á Vísi gamla.