Dagur - 30.01.1991, Blaðsíða 4

4 - DAGUR - Miðvikudagur 30. janúar 1991
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI, SlMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 1000 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ 90 KR.
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 725 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI: EGILL H. BRAGASON
BLAÐAMENN:
JÓN HAUKUR BRYNJÓLFSSON (íþróttir),
KÁRI GUNNARSSON (Sauðárkróki vs. 95-35960),
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, ÓLI G. JÓHANNSSON,
ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON, STEFÁN SÆMUNDSSON,
ÞÓRÐUR INGIMARSSON, LJÓSMYNDARI: KJARTAN ÞORBJÖRNSSON
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RlKARÐUR B. JÓNASSON, ÞRÖSTUR HARALDSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRlMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI:
INGVELDUR JÓNSDÓTTIR, HEIMASÍMI 22791
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
SIMFAX: 96-27639
Geðþóttaákvörðun
Q ármálar áðherra
í síðustu viku sendi ríkisendurskoðun frá sér skýrslu um
um sölu á hlutabréfum ríkissjóðs í Þormóði ramma hf. í
Siglufirði. Fjórir þingmenn úr Norðurlandskjördæmi
vestra, þeir Páll Pétursson, Stefán Guðmundsson, Jón
Sæmundur Sigurjónsson og Pálmi Jónsson, fóru þess á
leit við forseta sameinaðs Alþingis að hann beitti sér fyrir
rannsókn ríkisendurskoðunar á umræddri sölu. Skýrslan
er afrakstur þeirrar rannsóknar. í skýrslunni kemur fram
mjög hörð gagnrýni á það hvernig Ólafur Ragnar Gríms-
son fjármálaráðherra stóð að sölu hlutabréfanna í Þor-
móði ramma hf. Að mati ríkisendurskoðunar seldi fjár-
málaráðherra hlut ríkisins í fyrirtækinu við allt of lágu
verði. Mat stofnunarinnar er að verðmæti hlutafjár í Þor-
móði ramma hafi á söludegi verið 250-300 milljónir króna
en fjármálaráðuneytið taldi hins vegar heildarverðmæti
hlutafjárins um 150 milljónir króna og seldi 57% hlut
ríkissjóðs út frá þeim útreikningum. Ef mat ríkisendur-
skoðunar er lagt til grundvallar hefur fjármálaráðherra
því selt hlut ríkisins 55-85 milljónum króna of lágt.
í skýrslu ríkisendurskoðunar kemur jafnframt fram
hörð gagnrýni á það hvernig fjármálaráðherra stóð að
sölu hlutafjárins. Um það atriði segir m.a. í skýrslunni:
„Þó svo að í lögum sé ekki að finna bein fyrirmæli eða
reglur um það hvernig standa skuli að sölu hlutabréfa í
eigu ríkissjóðs sýnist sem almennra jafnræðissjónarmiða
hafi ekki verið gætt í nægilega ríkum mæli við sölu
hlutabréfa ríkisins í Þormóði ramma hf. Þar kemur eink-
um til að hvorki sala hlutabréfanna né þeir skilmálar og
skilyrði sem sett voru fyrir sölunni voru auglýst opinber-
lega."
Þessi orð er ekki hægt að misskilja. í þeim fellst harður
áfellisdómur yfir framgöngu fjármálaráðherra í málinu.
Þótt Ólafur Ragnar Grímsson hafi véfengt niðurstöðu
ríkisendurskoðunar opinberlega hvað verðmæti hluta-
fjárins varðar, getur hann ekki mótmælt því að óeðlilega
var að sölunni staðið. Einnig er sá möguleiki augljóslega
fyrir hendi að hlutur ríkisins í fyrirtækinu hafi verið stór-
lega vanmetinn og seldur við allt of vægu verði vegna
geðþóttaákvörðunar fjármálaráðherra.
Ríkisendurskoðun hefur mjög mikilvægu hlutverki að
gegna í ríkiskerfinu. Hún starfar í umboði Alþingis og
hlutverk hennar er m.a. að veita ráðuneytum og einstök-
um ríkisstarfsmönnum aðhald. Þessum aðilum ber því að
minnsta kosti siðferðileg skylda til að taka mið af niður-
stöðum ríkisendurskoðunar og hlíta ákvörðunum hennar
og úrskurðum. Ólafur Ragnar Grímsson fjármálráðherra
er ekki undanþeginn þeirri skyldu.
Þetta mál sýnir að full þörf er á því að Alþingi setji lög
um það hvernig standa skuli að sölu á eignum ríkisins.
Páll Pétursson, þingmaður Framsóknarflokksins í Norður-
landskjördæmi vestra, hefur þegar lagt fram á Alþingi
frumvarp til laga um bann við slíkri sölu án þess að laga-
heimild sé fyrir hendi. Vonandi fær það frumvarp skjóta
og góða afgreiðslu, því koma þarf í veg fyrir að fjár-
málaráðherra geti misbeitt valdi sínu með þeim hætti
sem raun ber vitni. BB.
Tannverndarvika
Tannlækningar, heilsugæsla, tryggingar
- „hver ber ábyrgðina?“
Tannlækningar hafa nú verið
greiddar að hluta til af Almanna-
tryggingum síðan 1974. Upphaf-
lega gerðu bjartsýnir sér vonir
um að þátttaka trygginganna
mundi smám saman aukast þar til
tannheilsa yrði jafnhátt skrifuð í
kerfinu og önnur heilsa og tann-
lækningar yrðu greiddar fyrir
alla. Því miður hefur það opin-
bera heldur skert framlögin í
sparnaðarherferðum síðari ára.
Það er því enn langt í land með
að munnsjúkdómar séu jafn rétt-
háir og aðrir sjúkdómar í trygg-
ingakerfinu þrátt fyrir ákvæði
laga um jöfnuð í þeim málum.
Heilsugæslukerfið hefur ekki
sinnt tannvernd eins og bókstaf-
urinn segir, heldur hafa tannlækn-
ar aðallega séð um það. Þeir hafa
gert það af faglegum áhuga en sjá
um leið hina miklu þörf fyrir
tannheilsugæslu. Tannlæknafélag
Norðurlands setti fram ýtarlegar
tillögur um úrbætur í tannheilsu-
gæslu fyrir nokkru síðan en þær
hafa ekki fengið hljómgrunn í
kerfinu. Tannlæknar spyrja því
eins og fleiri: Hver ber ábyrgð-
ina?
Skólatannlækningar
Tanniæknar á Akureyri endur-
reistu skipulagðar skólatann-
lækningar sem hófust á ný 1980
og hafa því staðið í 10 ár. Var
það gert til þess að tryggja öllum
börnum með endurgreiðslurétt
tannlæknisþjónustu. 1980 vorum
við talin 10 árum á eftir hinum
Norðurlöndunum, en núna telj-
um við okkur standa jafnfætis
þeim. Tíðni tannskemmda á
Akureyri mun nú vera sú lægsta
hér á landi. Til eru rannsóknir
sem styðja þetta. Hverjum ber að
þakka? Tannlæknum? Hér koma
til margir samverkandi þættir.
Tannlæknar, hafa unnið ötullega,
skólahjúkrunarfræðingar og
heilsugæsla hafa lagt sitt af
mörkum, en bætt tannhirða og
notkun fluors munu ekki síður
vera orsök þeirrar góðu tann-
heilsu sem ríkir meðal unglinga á
Akureyri í dag. Þeim ber einnig
að þakka, en... hver ber ábyrgð-
ina?
Er góð tannheilsa
einhvers virði?
Er það kannske bara tannlæknir-
inn sem hefur ánægju af því að
sjá allar tennumar óskemmdar í
sama munninum? Hefur eigandi
tannanna kannske ánægju af sín-
um hvítu ófylltu tönnum? Hafa
foreldrar ekki ánægju af því að
Hörður Þórleifsson.
barnið þeirra er með óskemmdar
tennur og þarf ekki að kveljast
eins og sumir þurftu í þeirra ung-
dæmi?
Hefur Tryggingastofnun ríkis-
ins ekki ánægju af því að hafa
aldrei borgað fyrir fyllingu í
þessu ungmenni? Getum við ekki
öll verið ánægð yfir að ástandið
er orðið svo gott sem raun ber
vitni? Hugsar einhver um hvers
virði það er að hafa hvítar og fal-
legar tennur? Eru kannske ekki
allir ánægðir? Hafa heilbrigðis-
yfirvöld gert skyldu sína? Hver
ber ábyrgðina?
Þurfum við
tannheilsugæslu?
Það er greinilegt að tryggingarn-
ar ætlast til að fólk hugsi sjálft um
sínar tennur eftir 16 ára aldur en
styðja aðeins öryrkja og lang-
legusjúklinga fram að 67 ára
markinu. Þá geta allir fengið
stuðning, mismunandi mikinn,
minnst 50% í afmörkuðum
aðgerðum. Þá er spurningin
hvort þeir sem réttinn hafa sam-
kvæmt lögum viti af honum og
kunni að nýta sér hann. Börnin
eru kölluð inn hjá tannlæknum
en aðrir rétthafar ekki. Það er
fjöldi aldraðra og sjúkra sem þarf
á tannlæknisþjónustu að halda en
fær ekki vegna þess að enginn
hugsar um það. Þurfum við tann-
heilsugæslu? Hver ber ábyrgð-
ina?
Þurfa fullorðnir á
forsjá að halda?
Eins og áður sagði eru fjölmargir
sem hafa rétt til bóta vegna tann-
lækninga en fá ekki, vegna eigin
vanþekkingar, vegna hugsunar-
og þekkingarleysis forsvars-
manna eða umsjónaraðila. Hvers
vegna? Þarna koma til margar
ástæður. T.d.: Tannheilsa er ekki
jafnhátt skrifuð og önnur heilsa í
kerfinu. Landlæg skoðun að
tennur séu einkamál fólks. Lækn-
ar og hjúkrunarfólk hafa ekki
hlotið neina menntun í munn- eða
tannsjúkdómum. Sjúkrastofnanir
og elliheimili hafa engan í sinni
þjónustu sem hefur sérþekkingu
á munnsjúkdómum. Heilsugæsl-
an sem samkvæmt lögum á að
sinna tannheilsugæslu hefur held-
ur engan sem hefur þekkingu á
tannheilsumálum. Hvað er tann-
heilsugæsla? Hver ber ábyrgð-
ina?
„Heilbrigði fyrir alla“
Svo hljóðar hin opinbera stefna.
En getum við unað því að tann-
Lengi býr að fyrstu gerð.
Fjöldi aldraðra og sjúkra þarf á tannlæknaþjónustu að halda en fær hana
kki vegna þess að enginn hugsar um það,“ segir Hörður m.a. í grein sinni.
heilsa sé annarsflokks heilsa?
Getum við unað því að heilbrigð-
isyfirvöld láti aldraða, öryrkja,
langlegusjúklinga og fleiri sem
rétt hafa á tryggingabótum vegna
tannlækninga alveg eiga sig. Get-
um við unað því að okkar full-
komna heilsugæsla sinni ekki
tannheilsugæslu, sé stefnulaus í
málinu? Er réttlæti í því að sumir
fái endurgreitt en aðrir ekki?
Þarna erum við langt á eftir hin-
um Norðurlöndunum. Það er
ekki nóg að ná þeim bara á einu
sviði. Hver ber ábyrgðina?
Tannlæknafélag Norðurlands
lítur svo á að þarna sé brotalöm
sem brýnt sé að laga og er tilbúið
að axla hluta af ábyrgðinni með
heilbrigðisyfirvöldum ef þau vilja
sinna þessurn málum. Það er álit
félagsmanna að hið opinbera eigi
að sinna kerfisbundnum tann-
verndaraðgerðum meðan tann-
læknar sinni einstaklingum.
Hörður Þórleifsson.
Höfundur er tannlæknir á Akureyri.