Dagur - 16.05.1992, Síða 15

Laugardagur 16. maí 1992 - DAGUR - 15
Þjóðháttadeild Þjóðminjasafns íslands:
Spurningaskrá um trúlofun og giftingu
Þjóðháttadeild Þjóðminja-
safns Islands hefur gefíð út 79.
spurningaskrá deildarinnar um
lifnaðarhætti í gamla daga og
er hún um trúlofun og giftingu.
Skráin er send heimildarmönn-
um safnsins meðal eldra fólks
en þeir sem vilja koma á fram-
færi fróðleik um þetta efni eða
fá senda spurningaskrá geta
haft samband við starfsmenn
þjóðháttadeildar, Arna
Björnsson eða Hallgerði Gísla-
dóttur (s. 91-28888).
I spurningaskránni eru fjöl-
margar spurningar er tengjast
trúlofun og giftingu á fyrri
tímum, en siðir og venjur varð-
andi brúðkaup hafa tekið miklum
breytingum á skömmum tíma.
Allt sem menn kunna að hafa
heyrt um tilhugalíf, trúlofun og
brúðkaup foreldra, ömmu og afa
eða jafnvel frá enn eldri tíð er vel
þegið. Heimildarmenn eru beðn-
ir að huga sérstaklega að því á
hvaða tímabili ákveðnir siðir
voru við lýði.
Við ætlum að grípa hér niður í
nokkrar spurningar úr skránni og
skoðum fyrst kaflann um bónorð
og trúlofun.
Óspjallaðar konur,
brúðarrán og steggjapartý
í spurningunum sjálfum felst oft
fróðleikur sem gaman er að rifja
upp. Lítum á nokkur dæmi:
„Hvernig var talað um sam-
drátt (eða hugsanlegan samdrátt
t.d. barna og unglinga)? Segið frá
orðum og orðtökum varðandi
þetta t.d. „góugróður", „Það
brjótast út hjá þeim barnaástir“,
„Eigi leyna augu ef ann kona
manni“, „Það er hjónasvipur
með þeim“ o.fl.?
Segið frá bónorðum. Þekkja
menn til formlegra bónorða, með
bréfi t.d.? Voru dæmi þess að
brúðhjón þekktust lítið sem ekk-
ert fyrir brúðkaupið? Oft voru
sagðar gamansögur um bónorð
og hryggbrot sérstaklega ef menn
höfðu hug á að taka upp fyrir sig.
Segið frá hugmyndum um jafn-
ræði hjónaefna, t.d. varðandi
ætterni, stétt og stöðu.
Var mikið lagt upp úr því að
stúlkur væru „óspjallaðar“?
Hvaða kröfur voru gerðar til pilta
í þessu efni? Voru þess dæmi að
foreldrar réðu giftingu barna
sinna, jafnvel gegn vilja þeirra?
Þekkja menn sögur um átök
vegna þess að aðstandendur
elskenda lögðust gegn giftingu
þeirra, jafnvel einskonar brúð-
arrán? Hver var skoðun manna á
að skyldmenni giftust?
Var haldið kveðjuhóf (pipar-
sveinapartý, steggjapartý) fyrir
brúðgumann og vini hans áður en
brúðkaupið átti sér stað? Hvern-
ig fór það fram? Var eitthvað
svipað gert fyrir brúðina?“
Fengu stúlkur að velja um
hring eða t.d. saumavél?
Um hjónavígslu og hringa er
einnig mikið spurt, s.s. ýmsar
venjur í sambandi við brúðkaup-
ið sjálft, klæðnað, ræður, hjú-
skaparsáttmála, svaramenn og
fleira.
„Giftu stúlkur sig gjarnan í
einhverri flík eða með einhvern
skartgrip sem mæður þeirra eða
ömmur höfðu borið við eigin
brúðkaup? Höfðu litirnir sem
brúðurin klæddist ákveðna merk-
ingu? Þótti t.d. óviðkunnanlegt
að kona sem búin var að eignast
börn, eða áberandi ófrísk, gifti
sig í hvítu?“
Spurningar um hringa eru m.a.
þessar: „Voru dæmi þess að
stúlkan keypti hringinn fyrir eigin
peninga? En að menn létu unn-
ustur sínar velja um það hvort
þær vildu hring eða eitthvað
annað, t.d. saumavél? Vita menn
hve langt er síðan almennt var
farið að nota giftingarhringa í
þeirra heimabyggð? Var einhver
munur milli stétta eða dreifbýlis
og þéttbýlis varðandi hringanotk-
un? Hvað var gert við giftingar-
hringa ef hjón skildu?“
í kaflanum um brúðkaups-
veislu er spurt um hvers kyns
veitingar, borðbúnað og venjur.
Til dæmis er spurt hvort það hafi
verið kallað hundagifting ef
menn héldu ekki brúðkaupsveisl-
ur þegar þeir giftu sig.
Spurt er um gjafir og kaupmála
og í því sambandi t.d. tryggða-
panta og heimanmund. Þá er
spurt um ýmis almenn atriði,
helstu staði þar sem samdráttur
pilts og stúlku fór fram og hvort
það hefði verið vænlegt til kven-
hylli að eiga góðan fararskjóta,
s.s. reiðhest, mótorhjól eða bíl.
Einnig er spurt hvenær hafi farið
að bera á þeim siðum að skreyta
brúðhjónabílinn, hengja aftan í
hann skó, tómar dósir eða annað,
kasta hrísgrjónum á brúðhjónin
og fleira í þessum dúr. Allar upp-
lýsingar eru vel þegnar á þjóð-
háttadeildinni. SS
Hobby hjólhýsi og
Camplet tjaldvagnar!
BSA M.
sýningarsalur
Laufásgötu 9, Akureyri, sími 26300.
• ISLENSKUR LANDBUNAÐUR • ISLENSKUR LANDBÚNAÐUR
ÍSLENSKUR LANDBÚNAÐUR
ISLENSKUR LANDBUNAÐUR •
ISLENSKUR
LANDBÚNAÐUR
VIÐ ÓSKUM ÖLLUM ÍSLENDINGUM
TIL HAMINGJU MEÐ NÝTT SAMEININGARTAKN
ÍSLENSKS LANDBÚNAÐAR
Verðlaunamerkið, úr ný afstaðinni samkeppni um merki landbúnaðarins,
sýnir hendur hlúa að stráum og mynda um leið hjarta um þau.
Stráin tákna grósku landsins og bera íslensku fánalitina.
Skilaboð merkisins eru umhyggja fyrir landinu og gæðum þess,
ásamt því að standa beri vörð um það sem íslenskt er.
Höfundur merkisins er Björn H. jónsson teiknari í FÍT.
© Óheimilt er aö nota merkið, nema með leyfi Markaösnefndar landbúnaöarins.
MARKAÐSNEFND LANDBÚNAÐARINS
• ISLENSKUR LANDBÚNAÐUR •
ÍSLENSKUR LANDBÚNAÐUR
ÍSLENSKUR LANDBÚNAÐUR
ISLENSKUR LANDBÚNAÐUR