Dagur - 12.05.1993, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 12. maí 1993 - DAGUR - 5
Sannleikanum verður hver sárreiðastur
Þetta gamla orötak kom mér í hug,
er ég las skrif Friðriks Sigurðsson-
ar forstjóra Kísiliðjunnar hf. í
Morgunblaðinu hinn 24. apríl og
Degi 27. apríl. Tilefni þessa er
grein, sem birtist í sömu blöðum
skömmu áður (Dagur 15/4, Morg-
unblaðið 17/4) frá undirrituðum.
Hún var skrifuð vegna þess, að
mér og mörgum fleiri hefir blöskr-
að málflutningur forstjórans og
framganga öll, frá því hann tók
hér til starfa. Um þverbak hefir
keyrt á síðustu vikum, er forstjór-
inn eys sveitunga sína svívirðingu
í fjölmiðlum, séu þeir andvígir
Kísiliðjunni. Öll er grein Friðriks
ómálefnaleg, og leitar hann víða
fanga til að fínna höggstað á þeim,
sem tortryggja Kísiliójuna. Allt
eru þetta þó vindhögg, og ekki
bendir þessi aðferð til þess, að
hann hafi góðan málstað að verja.
„Hrokafullur félagsskítur“
Þcssi grein ntín var, að ég tel,
málefnaleg og studd fullum rök-
um, og virðist hún hafa komið illa
viö forstjórann, en ég harmaði
líka, að hann skuli hafa uppi þann
málflutning, sem raun ber vitni og
er engum til hagsbóta. Eg dró ekki
saman niðurstöður í ntinni grein
varóandi persónu Friðriks Sig-
urössonar, sá var ekki tilgangur-
inn, heldur að hrekja skoóanir og
gagnrýna málflutning hans. 1 grein
sinni segir Friðrik, að ég dragi upp
mynd af honum sem „hrokafullum
félagsskít, sem hafl þann tilgang
einan í Mývatnssveit, að troða
öðrum um tær og ala á sveitarríg“.
Mér sýnist forstjórinn fara nærri
hinu sanna mcð þessari lýsingu á
sjálfunr sér, og greinin öll staó-
festir þá skoðun. Hún undirstrikar
vanþekkingu hans á mönnum og
málefnum í sveitinni, en staðfestir
um leið þá nafngift, sem hann hef-
ir valið sér og fyrr er vikið að.
Heittrúarsöfnuðurinn
Friðrik ræðir í upphafl greinarinn-
ar um „fámennan hóp vciðibænda
á Mývatns- og Laxársvæðinu“
sem hafi fyrir trúarbrögð að vera á
móti Kísiliðjunni, og hafi svo ver-
ið í aldarfjórðung. Þeir eru líka á
móti landgræðslu, breyttri skipan
skólamála og fleiri æskilegum
breytingum í „þessari menningar-
sveit“.
Eins og málum er nú komið í
Mývatnssveit, virðist menningin
harla rótlaus, og á sömu leið botn-
gróður Ytri flóa, sem dælt hefír
verið upp. (Hann visnar og deyr.)
Svikamyllan
Nú eru skólamál hér í brenni-
punkti, og svo að heyra sem
mörgum komi á óvart, að deilur
rísi. Engan, sem til þekkir á þó að
þurfa að undra þaó. A almennum
sveitarfundi í desember 1982 var
kynnt skólastefna, sem samkomu-
lag hafði tekist um og enn er í
gildi. Jafnframt var gerð grein fyr-
ir hugmyndum um skólabyggingu
í Reykjahlíó. Þær voru í engu
samræmi við skólastefnuna, og
augljóst, að ef þær gengju eftir,
yrði Skútustaðaskóli lagður niður.
Eftir þennan fund sagði ég, að ef
svo héldi fram sem horfði um
skólabyggingu, mundi sveitarfé-
lagið klofna. A árunum 1986-90
benti ég margoft á það í sveitar-
stjórn, að sú skólabygging, sem þá
var hafin, samrýmdist ekki skóla-
stefnunni, m.a. vegna þess að öll-
um normum, sem hreppurinn ætti
rétt á, hefði þegar verið ráðstafað.
Því yrði ekki hægt að gera nauð-
synlegar lagfæringar á Skútu-
staðaskóla, þannig að framkvæma
mætti á sómasamlegan hátt það
kennslufyrirkomulag, er skóla-
stefnan byggir á. Allt voru þetta
kallaðar illar getsakir, jafnframt
látið í veðri vaka, aó um leið og
skólabyggingunni lyki, yrði hafist
handa með lagfæringar á Skútu-
stöðum. Þá var og gildandi skóla-
stefna ítrekuð með samþykkt
sveitarstjómar 26. jan. 1989. En
það fékkst líka staðfest um sama
leyti í Menntamálaráðuneytinu, að
á haustdögum 1984, þegar tveir
fulltrúar þess voru hér á ferð,
hefði því verið að þeim hvíslað,
aó stefnt væri að því að leggja
niður skóla á Skútustöðum. Enda
er staðreyndin sú, að hinn nýi
skóli, sem var sagður byggður
yflr 60 nemendur, á nú að hýsa
um 80 í 1.-9. bekk, og þar að
auki 10. bekk og tónlistarskóla.
Þar meö telur sveitarstjórnin sjálf-
sagt að ganga á margendurtekin
loforð sín og leggja Skútustaða-
skóla niður, þótt það valdi mörg-
um nemendum og aðstandendum
þcirra geysilegum óþægindum.
Allt cr þetta mál einn blekkinga-
vefur, hrein svikamyila.
Niðurstaðan af þessu er sú,.að
nú ríkir í sveitarfélaginu algjört
upplausnarástand, sem staðfestir
þau orð mín um árið, að þetta
kynni að leiða til klofnings sveit-
arfélagsins.
Það verður seint hægt að kenna
fámennum trúarsöfnuði á bökkum
Laxár og Mývatns um þá stöðu
skólamála, sem upp er komin, og
þeim einum er um að kenna, sem
blekkingarvefinn ófu á undanföm-
um 10-12 árum. Ekki verður Kís-
iliðjan hreinþvegin af þessu máli,
og má m.a. benda á lánveitingar
fyrirtækisins til sveitarfélagsins,
sem auðvelduðu sveitarfélaginu
byggingu skólans, en gerðu það
þá um leið háðara Kísiliðjunni.
Ahrif veðurfars
„Tíðni suðvestanvinda í Reykja-
hlíð hefur stóraukist undanfarin
30 ár og tíðni logndaga stór-
minnkað“, segir Friðrik í grein
sinni. Eg hefi engar veðurfars-
skýrslur undir höndum, en rengi
ekki þessi orö. Hins vegar þarf
margs að gæta í þessu efni, eins
og því, hvort aukningin verður á
þeim árstíma sem vatnið er ísilagt
eða ekki, en þó einkum því, við
hvað er miðað. Það mun örugg-
lega ekki miðað við næstu 30 árin
fyrir 1960, sennilcga eru ekki til
veðurfarsskýrslur frá þeim árum í
Reykjahlíð. Tilvitnunin er óná-
kvæm og segir lítiö.
Ef litið er á málið út frá al-
mennri skynsemi, er mín niður-
staða þessi: Arin 1963-70 hafa,
a.m.k. á Norðausturlandi, verið
nefnd „kalár“, köld ár, flestir vetur
snjóþungir, en þetta þýðir að suð-
lægar áttir hafa hopað fyrir norð-
lægum. Eftir 1970 batnaði tíðarfar
nokkuó, margir vetur snjóléttir, en
það bendir á meiri sunnanátt, þeg-
ar Mývatn er undir ís. Hitt er aóal-
atriði þessa máls, að frá 1925-60
var hlýindaskeið á landi hér, og
það segir okkur, að suðlægar áttir
hafi ríkt, enda er það alkunna, að
hér voru suðvestlægir vindar nán-
ast árvissir í ágúst og september á
þessum árum, og um þetta vitnar
margt eldra fólk í sveitinni. Á
þessum árum var hér þó blómlegt
fuglalíf og silungsveiði mjög góð.
Köfnunarefnismengun
Forstjórinn vitnar í skýrslu sér-
fræðinganefndar um Mývatns-
rannsóknir, en kýs að birta ekki
orðréttar tilvitnanir, það hentar
ekki hans málflutningi. Varðandi
aukningu köfnunarefnis í Mývatni
segir hann, að nefndin hafi ekki
áhyggjur af þeim þætti, einungis
Eysteinn Sigurðsson.
sé bent á, að frekari rannsókna
væri þörf á setflutningum. Þetta er
rangt. Nefndin benti m.a. á að
rannsaka þyrfti frekar hegðun
vatnablómans vegna hækkunar á
N:P hlutfalli í vatninu. Þetta kem-
ur fram m.a. á bls. 29 og 56 og
víðar í nefndarálitinu.
Afrek heittrúarmanna
Sá trúarsöfnuður, sem Friðrik talar
um í upphafi greinar sinnar, og ég
hefi áður vikið að, er ekki svo
ýkja fámennur og á víða hauka í
horni bæði hérlendis og erlendis.
Barátta fyrir vemdun þessa svæðis
hófst fyrir a.m.k. 35 árum, þegar
stíflur voru reistar við Mývatns-
ósa. Söfnuðurinn átti þátt í aó lag-
færa að nokkru þau spjöll, er þar
voru unnin, meó þeim hætti, að at-
hygli vakti langt út fyrir landstein-
ana, og olli straumhvörfum í um-
gengni vió náttúruna hér á landi.
Þá kom hann í veg fyrir vatna-
flutning frá Skjálfandafljóti til
Mývatnssvæðis og að Laxárdal
yrói sökkt. En barátta þessa fólks
leiddi enn fremur til þess, að jarð-
gufuvirkjun reis vió Kröflu, og að
lög voru sett til verndunar Laxár
og Mývatns. Vissulega er þetta
allnokkuð, enda er ég stoltur af
þátttökunni.
Um náttúruvernd
Ég hefí á liónum 20 árum unnið
verulega að landgræðslu hér í
heimalandi eins og margir bændur
í sveitinni og vítt um landið. Ekki
bendir það til þess, að ég sé á móti
landgræðslu. Ég hefi gagnrýnt
ýmsar aðgerðir Landgræðslu ríkis-
ins og tel að margt mætti þar betur
fara. En gamalt máltæki er að „sá
er vinur, sem til vamms segir“, og
á það viö um þetta mál. Bændur í
Mývatnssveit hafa eins og aðrir
mátt þola milli 20 og 25% sam-
drátt sauðfjárframleiðslu, en þeir
hafa líka stytt mjög beitartíma á
afrétti bæði haust og vor og þann-
ig brugðist við kröfum um bætta
umgengni við landið. Sjálfur hefi
ég síðustu ár haft um þriðjung fjár
í heimalöndum. Þetta er hægt
vegna þeirra landgræðslustarfa,
sem áður getur, og samvinnu við
Landgræðsluna síðustu 2-3 ár.
Þetta eru forstjóranum væntanlega
framandi viðbrögð, ef miðað er
vió það, hvemig hann sjálfur
bregst við gagnrýni.
„Hann (þ.e. undirritaður) hlýtur
líka að láta af kröfum um að Lax
verði fluttur upp í Laxá ofan Lax-
árvirkjunar.“ Þessi klausa svo og
ummæli höfundar um sandfok,
haugakjöt o.fl. verður varla skoð-
að öðruvísi en sem marklaust skít-
kast, sem staðfestir vanþekkingu
höfundar.
Samningur til lausnar Laxár-
deilu var gerður fyrir réttum 20
árum. Þar var kveðið á um bygg-
ingu fiskvegar upp fyrir virkjanir í
Laxá, þannig að laxrækt gæti haf-
ist þar. Rannsóknir 1971-76
sýndu, að fæðuframboð var slíkt í
Laxá fyrir fugl og fisk, að engin
hætta stafaði af laxi á svæðinu.
Hann mundi aðeins auka fram-
leiðslu árinnar. Þegar svo Kísiliðj-
an hefir starfað í 20 ár, er ástand
svæðisins orðið þannig að áliti
sérfræðinga, aó fæðuframboð tak-
markar stærð urriða- og anda-
stofna í Laxá, og því ekki talið
æskilegt að flytja þangað lax.
Forstjórinn þarf engar áhyggjur
að hafa af því, að við leitumst
ekki við að umgangast náttúruna á
ábyrgan hátt. Hitt er þó ofrausn og
reyndar misskilningur hans, að
ætla okkur hafa lundið upp og
innleitt hér varúðarregluna. Það
bætast stöðugt nýir liðsmenn þess-
um ágæta söfnuði, nú síðast ráð-
herrar iðnaðar- og umhverfismála.
Um leiö og þeir kynntu nýtt
námaleyfi Kísiliðjunnar, fluttu
þeir jafnframt þann gleðiboðskap,
að upp skyldi tekin varúðarreglan
í umgengni vió náttúruna hér eins
og hjá öðrum vestrænum þjóð-
um. Fór þetta fram hjá forstjóran-
um eða hvað? Vonandi veit hann
hvað það merkir. Eða vill hann
ekki vita það!
Um aðkomufólk
Oft höfum við, sem tortryggt höf-
um rekstur Kísiliðjunnar fengið að
heyra, að við værum á móti því
fólki, sem flust hefír í sveitina,
það væri óvelkomið. Auðvitað er
þetta fjarstæða, enda hafa þessar
raddir ekki heyrst um nokkurt
skeið, þar til nú að forstjórinn hef-
ur upp þennan söng aó nýju. Fróð-
legt væri, ef hann gæti nefnt dæmi
máli sínu til sönnunar.
Ég held aó þau finnist ekki ut-
an eitt, en það snertir forstjórann
sjálfan, enda er framganga hans
og afskipti af mönnum og málefn-
um hér með þeim hætti, að sem
betur fer á slíkt sér enga hlið-
stæðu.
Eysteinn Sigurðsson.
Höfundur er bóndi aó Amarvatni
í Mývatnssveit.
^Pe d tomyn dir7
-NÝTT -NÝTT
PÚSLUSPIL
EFTIR ÞINNI EIGIN MYND
ÆVINTYRI SUMARSINS
Hestasumarbúðir
sumarið 1993
Ytri-Vík Árskógsströnd Eyjafirði
INNRITUN ER HAFIN
Námskeið nr. 1 hefst 1. júní.
Námskeið nr. 2 hefst 8. júní.
Námskeið nr. 3 hefst 15. júní.
Farið verður á hestbak tvisvar sinnum á dag.
Hestaútilega, sjóstangaveiði, kvöldvökur, veiði, sund
og margt fleira.
Upplýsingar og pantanir í síma 96-61630 og 96-
61982 alla daga.