Dagur - 15.06.1993, Blaðsíða 4

4 - DAGUR - Þriðjudagur 15. júní 1993
ÚTGEFANDI: DAGSPRENT HF.
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI, SÍMI: 96-24222
ÁSKRIFT KR. 1200 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐKR. 110
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 765 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
BLAÐAMENN:
GEIR A. GUÐSTEINSSON, HALLDÓR ARINBJARNARSON (íþróttir),
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 96-41585, fax 96-42285),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON,
ÓLI G. JÓHANNSSON, ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON,
SIGRÍÐUR ÞORGRÍMSDÓTTIR (Sauðárkróki vs. 95-35960, fax 95-36130),
STEFÁN SÆMUNDSSON, ÞÓRÐUR INGIMARSSON
LJÓSMYNDARI: ROBYN ANNE REDMAN
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RIKARÐUR B. JÓNASSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRIMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI:
HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTVINNSLA: DAGSPRENT HF.
SÍMFAX: 96-27639
Enn eitt stóráfallið
Atvinnulíf á Akureyri hefur orðið fyrir mörgum
og þungum áföllum síðustu ár. Hvert stórfyrir-
tækið á fætur öðru hefur orðið gjaldþrota með
þeim afleiðingum að atvinnuástand í bænum
er nú verra en nokkru sinni fyrr. Ástandið er
sérlega slæmt í fata- og skinnaiðnaði enda hafa
áföllin þar verið þyngri og tíðari en í öðrum at-
vinnugreinum. Til marks um það má nefna að
störfum í þessum greinum framleiðsluiðnaðar á
Akureyri hefur fækkað um tæp 400 síðastliðin
fimm ár og um a.m.k. 650 frá árinu 1985. Það
segir sig sjálft að slík fækkun er langt umfram
það sem bæjarfélag á stærð við Akureyri getur
borið. Að auki hefur störfum fækkað til muna í
málm- og skipasmíðaiðnaði, byggingariðnaði og
fleiri mikilvægum atvinnugreinum á allra síð-
ustu árum.
Gjaldþrot íslensks skinnaiðnaðar hf. er enn
eitt stóráfallið fyrir atvinnulífið á Akureyri á
skömmum tíma. Hjá fyrirtækinu störfuðu um
200 manns og það var því einn stærsti atvinnu-
rekandi bæjarins. Gjaldþrot fyrirtækisins er hið
þriðja í röðinni hjá þeim fyrirtækjum sem yfir-
tóku starfsemi Iðnaðardeildar Sambandsins á
Gleráreyrum á sínum tíma. Álafoss hf. varð
fyrst þessara fyrirtækja til að verða gjaldþrota,
sumarið 1981; í fyrra lagðist skóframleiðsla á
Akureyri niður í kjölfar gjaldþrots Skóverk-
smiðjunnar Striksins hf. og nú bætist gjaldþrot
íslensks skinnaiðnaðar hf. við hörmungasögu
fyritækjanna á Gleráreyrum. Einnig má minna á
að rekstur Foldu hf., sem stofnuð var á rústum
Álafoss hf., stendur engan veginn traustum fót-
um. Fyrirtækið var rekið með tapi í fyrra og í
hagræðingarskyni var starfsmönnum þess
fækkað verulega um áramótin síðustu. Vonandi
skila þær aðgerðir sér í náinni framtíð í betri af-
komu og traustari rekstri.
Akureyri hlaut á sínum tíma viðurnefnið
„iðnaðarbærinn11. Nú er hins vegar svo komið að
það viðurnefni á naumast við lengur. Bæjarbú-
ar standa ráðþrota frammi fyrir þeim hörmung-
um sem dunið hafa yfir atvinnulífið á Akureyri
á undanförnum árum. Því miður virðast bæjar-
yfirvöld ekki heldur sjá nein ráð til að koma
bágstöddum fyrirtækjum til aðstoðar, enda hafa
áföllin verið mörg og stór á skömmum tíma, sem
fyrr segir. Engu að síður er ljóst að forráðamenn
bæjarfélagsins verða að hafa forgöngu um að
milda þetta síðasta áfall með öllum tiltækum
ráðum. Hér er um að ræða að koma í veg fyrir
að rekstur, sem skilað hefur bæjarsjóði umtals-
verðum tekjum á liðnum árum, leggist af fyrir
fullt og allt. Hér er þó öllu öðru fremur um það
að ræða að koma í veg fyrir að 200 manns bæt-
ist á þéttskipaða skrá þeirra sem enga atvinnu
hafa. Miklu má fórna til að afstýra þeim skelfi-
lega veruleika. BB.
rOKDREIFAR________________________________
Turn, flatgryfla eða rúflubaggar
- hvaða aðferð er hagkvæmust?
I nýjasta tölublaði Búnaðar-
blaðsins Freys (10. tbl. maí
1993) er grein eftir Óttar Geirs-
son sem hann byggir á sænska
ritinu Husdjur, en þar er sagt
frá umfjöllun nokkurra aðila
og samanburði þeirra á kostn-
aði við votheysverkun í turni,
flatgryfju og rúlluböggum.
Grein Öttars fer hér á eftir.
Þótt ekki komi fram nein af-
dráttarlaus niðurstaða um það
hvaða aðferð sé hagkvæmust eða
best og ekki sé víst að allt það
sem reynist vel í útlöndum reynist
vel hér á landi, finnst mér reynsla
þeirra í Svíþjóó hvað votheys-
verkun varðar vera nokkuó svipuð
reynslu manna hér og reyni því aö
cndursegja helstu niðurstöður
greinarinnar.
Rúllubaggarnir ódýrastir
Fyrst er greint frá útreikningum
sem Hans Halvarsson hjá léns-
stjórninni í Östersund geröi. Hann
bar saman kostnað viö votheys-
verkun á 30 kúa búum í turni, tlat-
gryfju og rúlluböggum. Nióur-
staða hans var sú að árlegur bygg-
inga- og vélakostnaður sé lang-
minnstur viö rúllubaggana, en
nokkuó svipaður við turn og flat-
gryfju. Ef hann setti vélakostnað
við turn 100 var kostnaður við
flatgryfju 95, en ekki nema 57 við
baggana. Röðin var alveg öfug
þegar vinnukostnaður var skoðað-
ur. Turninn krafðist minnstrar
vinnu en rúllubaggarnir mestrar,
sérstaklega á veturna viö gjafir.
Hlutföllin voru: turn 100, flat-
gryfja 128 og baggar 140. Saman-
lagður kostnaður við vothcysverk-
unina skiptist í hlutföllunum:
Turn 100
Flatgryfja 104
Rúllubaggar 78.
Gæðin eru sambærileg
Birgitta Gunnarsson, ráóunautur á
Skáni, hefur fylgst meó fram-
leiðslukostnaði á votheyi um ára-
bil og kemst aö dálítið annarri
niðurstöðu, en ekki eru heldur
sömu póstar teknir með í hennar
útreikninga og þeir sem áður er
skýrt frá. Framleióslukostnaður á
votheyi á bæjum á starfssvæói
hennar er þannig í sænskri mynt
talið.
Flatgryfjur 10-35 aurar á kg
þurrefiiis.
Rúllubaggar 13-30 aurar á kg
þurrefhis.
Turn 30-65 aurar á kg þurrefn-
is.
Þarna er reiknað með íblöndun-
arefnum, plasti, byggingum, við-
haldi og vöxtum, en uppskeru er
sleppt.
Birgitta Gunnarsson segir mis-
mun milli búa, sem nota sömu
verkunaraðferð, iðulega vera
rneiri en milli búa sem nota ólíkar
aðferðir. Þá leggur hún áherslu á
að ekki sé merkjanlegur gæóa-
munur á votheyinu eftir verkunar-
aðferðum, en hins vegar sé hann
oft mikill milli einstaklinga. Gæð-
in fara einfaldlega eftir því hversu
vandvirkir menn eru við verkun-
ina hvort sem þeir nota turn, flat-
gryfju eða rúllubagga.
Turnar bestir
Þá er sagt frá niðurstöðum Börja
Magnusson sem er ráðunautur í
Mið-Svíþjóð. Hann telur stálturna
heppilegustu lausnina og þeir séu í
raun ekki dýrari en flatgryfjur og
rúllubaggar, ef fullt tillit sé tekið
til afskrifta og fóðurtaps frá slætti
til gjafar. Stálturnar endast miklu
lengur en flatgryfjur, a.m.k. með
sambærilegu viðhaldi og fóðurtap
í þeim er yfirleitt mun minna en
viö hinar aðferðirnar en þann mun
telja menn oftast minni þegar þeir
reikna framleiðslukostnaðinn.
Niðurstöður hans eru í stórum
dráttum þessar: Turn og flatgryfja
92-193 aurar á kg þurrefnis og
rúllubaggar 95- 180 aurar.
Með samvinnu má lækka fram-
leiðslukostnaöinn
I sænsku greininni er bent á að
ná megi kostnaði við heyverkun
verulega niöur, ekki hvað síst með
samvinnu og sameign á þcim vél-
um sem nota þarf vió hiróingu.
Tekió er dæmi af þremur meðal-
stórum búum með 30 til 50 kýr
hvert. Með samvinnu vió votheys-
gerð í rúlluböggum var kostnaói
náð niður í 12 aura (um 1,20 ísl.
kr.) á kg þurrefnis á sama tírna og
þeir sem óhagkvæmast unnu verk-
ið fengu kg á 50-80 aura (5-8 ísl.
kr.). A stærsta búinu í héraðinu,
þar sem túnið var 50% stærra en
samanlögð túnstærð býlanna
þriggja, varó kostnaðurinn 14 aur-
ar á kg þurrefnis. Með samvinnu
höfðu meóalstóru búin náð kost-
um stórbúa hvað hagkvæmni í
þessum rekstri leió.
Hvaó rúllubagga áhrærir er
bent á að verið sé að þróa tækni
vió aó gefa út böggunum, m.a.
baggatætara, sem gæti e.t.v. breytt
kostnaðarhlutföllum á skömmum
tíma. Þá er einnig bent á þann
stóra kost sem baggarnir hafa um-
fram hinar aóferðirnar tvær að
ekki þurfi að gefa úr þeim í sömu
röó og hirt er, heldur megi velja
hvaða hey er gefið hverju sinni. I
gryfjunni veróur að gefa besta eða
lakasta heyið þegar aó því kemur
við losunina, en bestu baggana má
geyma þar til þörfin fyrir þá er
mest.
Lokaorð
Eins og sjá má, eru niðurstöður og
ályktanir hinna sænsku ráóunauta
nokkuð mismunandi en þó virðist
mér einkum að þeir leggi mis-
mikla áherslu á einstök atriði. Af
greininni má draga þá ályktun í
stórum dráttum að votheysverkun
í turnum kosti mikió í tjárfestingu
í upphafi en síðan lítið í vinnu úr
því, en við rúllubagga er tiltölu-
lega lítil fjárfesting í upphafi en
þeir eru vinnufrekir. Flatgryfjur
eru svo þarna á milli, kosta minna
en turnarnir en eru vinnufrekari og
eru dýrari en rúllubaggar en kosta
minni vinnu. Oftast eru það að-
stæður á búinu, m.a. hvaða að-
staða er þar fyrir, sem ræður
hvaða votheysverkunaraðferð
veróur fyrir valinu.
Tónlist
Vorkliður I
Vorkliður er tónlistarhátíð, sem í
fyrsta sinn var haldin á síðasta ári.
Hún fékk góðar viðtökur, svo að
ákveðið var að efna til annarrar á
þessu vori. Haldnir voru tvennir
tónleikar og voru þeir fyrri í
Iþróttaskemmunni sunnudaginn 6.
júní.
Fyrir hlé á efnisskrá fyrri tón-
leika Vorkliðs voru verk cftir Pál
ísólfsson, við ljóð Davíðs Stefáns-
sonar. Eftir hlé voru flutt verk eft-
ir Edward Grieg. Flytjendur voru
einsöngvararnir Ingibjörg Mar-
teinsdóttir, sópran, Þuríður Bald-
ursdóttir, alt, Jón Þorsteinsson,
tenór, og Michael Jón Clarke,
bariton. Einnig kom fram Karla-
kór Akureyrar- Geysir og Þráinn
Karlsson, leikari las ljóð. Undir-
leikari á píanó var Gerrit Scuil og
stjórnandi kórsins var Roar Kvam.
Þráinn Karlsson las ljóó eftir
Davíð Stefánsson og Bjornsson af
næmri tilfinningu og fallega. Sér-
lega vel tókst túlkun ljóöanna
Trcð og Ungfrúin, sem bæði eru
eftir Bjornstjerne Bjornsson og
bæði þýdd af Magnúsi Asgeirs-
syni.
Hver einsöngvaranna söng tvö
lög en auk þess mynduðu þeir ein-
söngvarakvartett. Kvartettinn söng
án undirleiks og var engan veginn
það, sem hann hefði mátt vera.
Raddir söngvaranna féllu illa sam-
an og á fáeinum stöðum var ekki
meira en svo að hreint væri sung-
ið. Þá komu raddir einstakra
söngvara fram úr hljóm á nokkuð
mörgum stöóum svo að í heild var
flutningur kvartettsins engan veg-
inn áheyrilegur.
Ingibjörg Marteinsdóttir söng
seinna lag sitt fallega, en það var
En dr0m eftir Grieg við ljóð eftir
Bodenstedt Rolfsen. Ingibjörg
náði góðri mótun tóns og laglínu
og virtist njóta sín í llutningi lags-
ins.
Þuríóur Baldursdóttir söng
Hrosshár í strengjum eftir Pál
Isólfsson við ljóð Davíós og Med
en vannlilje eftir Gricg við Ijóö
eftir Henrik Ibsen. Þuríður llutti
bæói lögin fallega og sérlega vel
hið síóara. Full rödd hennar naut
sín vel.
Jón Þorsteinsson fór fínlega
rneð seinna lag sitt, sem var Jeg
elsker dig eftir Grieg við ljóð H.
C. Andersens. Jón hefur gott vald
á innilcika í flutningi og gat
ótruflaó beitt þcirri getu sinni í
þessu lagi, þar sem texti þess var
honum tamur.
Michael Jón Clarke gerði vel í
báðum lögum sínum, sérlega því
síóara, Sá du knosen eftir Grieg
við Ijóð eftir Holger Drachmann,
sem hann túlkaði af léttleika og
fjöri. Fyrra lagiö, Vögguvísu eftir
Pál Isólfsson við ljóð Davíðs, var
einnig fallega ilutt þar til kom að
síðasta tóni, sem var ekki að blæ í
samræmi vió það, sem á undan
var komið.
Karlakór Akureyrar-Geysir
söng tvö lög. Kórinn var ekki
nógu góður í fyrra laginu, sem var
Ur útsœ rísa íslands fjöll. Hann
var ójafn og þróttlítill. I því síð-
ara, Landkjenning eftir Grieg við
ljóð eftir Bjornssons, sótti kórinn
sig verulega er á leið og var orð-
inn fallega þróttmikill og ákveð-
inn í lokin. I þessu lagi söng Mi-
chael Jón Clarke einsöng með
kórnum og gerði vel.
Undirleikur Gerrits Schuils var
kapítuli út af fyrir sig. Hann var
sérlcga næmur og fallegur. Sá
blær, sem hann skapaði byggói
mjög undir flutning annarra á tón-
leikunum og víða var píanóleikur-
inn slíkur, svo scm í lögunum Sá
du knosen og Landkjenning, að
hann einn var fyllilega áheyrnar
virði.
Á margan veg voru þessir l'yrri
tónleikar Vorkliðs góðir, þó að
ýmislegt megi að þeim ílnna.
Miklu of fáir sóttu þá og hefðu
sannarlega íleiri mátt á hlýða.
Haukur Ágústsson.