Dagur - 17.08.1993, Blaðsíða 5

Þriðjudagur 17. ágúst 1993 - DAGUR - 5
„Óttast um framtíð fámennu skólanna“
- segir Ólafur Arngrímsson, skólastjóri á Litlu-Laugum
FÉSÝSLA
DRÁTTARVEXTIR
Júll 15,50%
Ágúst 17,00%
MEÐALVEXTIR
Alm. skuldabr. lán aprll Alm. skuldabr. lán maí Verótryggð lán aprll Verðtryggó lán maí 13,10% 12,40% 9,20% 9,30%
LÁNSKJARAVÍSITALA
Júll 3282
Ágúst 3307
SPARISKÍRTEINI
RÍKISSJÓÐS
Tegund K gengi K áv.kr.
89/1D5 1,9835 6,20%
90/1D5 1,4712 6,23%
91/1D5 1,2720 6,96%
92/1D5 1,1034 7,00%
93/1D5 0,9997 7,10%
HÚSBRÉF
Flokkur K gengi K áv.kr.
92/2 99,94 7,32%
92/3 97,60 7,25%
92/4 95,20 7,25%
93/1 91,90 7,25%
VERÐBRÉFASJÓÐIR
Avðitun 1. jan umfr.
verðbólgu siðustu: (%j
Kaupg. Sölug. 6 mán. 12 mán.
Fjárfestingarfélagið Skandia hf.
Kjarabrél 4,744 4,890 19,1 -21,3
Tekjubréf 2,556 2,635 16,3 -21,2
Markbréf 1,533 1,580 19,9 •19,5
Skyndibréf 1,985 1,985 6,0 5,0
Kaupþing hf.
Einingabréf 1 6,783 6,908 4,5 5,2
Einingabréf 2 3,772 3,791 8,9 7,8
Einingabrél 3 4,457 4,539 5,7 5,4
Skammtímabréf 2,324 2,324 7,6 6,7
Veróbréfam. Islandsbanka hf.
Sj. 1 Vaxtarsj. 3,3280 3,345 5,3 5,8
Sj. 2 Tekjusj. 2,0000 2,020 7,6 7,7
Sj. 3 Skammt. 2,2930
Sj. 4 Langt.sj. 1,5770
Sj. 5 Eignask.frj. 1,4240 1,445 7,8 8,1
Sj. 6 ísland 8210 862 6,10
Sj. 7 Þýsk hlbr. 1,3950 1,437 46,50 22,90
Sj. 10 Evr.hlbr. 1,4200
Vaxtarbr. 2,34520 5,3 5,8
Valbr. 2,1982 5,3 5,8
Landsbréfhf.
íslandsbréf 1,448 1,475 6,8 6,9
Fjórðungsbréf 1,170 1,187 7,9 7,8
Þingbréf 1,561 1,582 21,5 14,6
Öndvegisbréf 1,470 1,490 9,9 9,2
Sýstubréf 1,306 1,324 -6,0 -2,0
Reiðubréf 1,420 1,420 7,0 7,0
Launabréf 1,041 1,056 8,4 8,0
Heimsbréf 1,397 1,439 28,3 21,2
HLUTABREF
Sölu- og kaupgengi i Verðbréfaþingi islands:
Hagst. tilboð
Lokaverð Kaup Sala
Eimskip 3,90 3,90 3,92
Flugleiðir 1,11 1,01 1,11
Grandi hf. 1,88 1,91 1,99
íslandsbanki hf. 0,86 0,86 0,88
Olís 1,80 1,79 1,69
Útgerðarfélag Ak. 3,25 3,25 3,45
Hlutabréfasj. VÍB 1,04 0,98 1,04
ísl. hlutabréfasj. 1,05 1,05 1,10
Auðlindarbréf 1,02 1,02 1,09
Jarðboranir hf. 1,87 1,81 1,87
Hampiðjan 1,80 1,18 1,45
Hlutabréfasjóð. 1,00 1,00 1,14
Kaupfélag Eyl. 2,13 2,13 2,23
Marel hl. 2,65 2,46 2,65
Skagstrendingurhf. 3,00 2,91
Sæplast 2,70 2.60 2,99
Þormóður rammmi hl. 2,30 1,40 2,15
Sólu- og kaupgengi á Opna tilboðsmarkaðinum:
Aflgjali hf.
Alm. hlutabr.sj. hf. 0,88 0,50 0,95
Ármannsfell hf. 1,20
Árnes hl. 1,85
Bifreiðaskoðun isl. 2,50 1,60 2,40
Eignlél. Alþýðub. 1,20 0,90 1,50
Faxamarkaðurinn hf. 2,25
Fiskmarkaðurinn 0.80
Gunnarstindur 1.00
Haförninn 1,00
Haraldur Böðv. 3,10 1,40 2,70
Hlutabréfasj. Norðurl. 1,07 1,07 U2
Isl. útvarpsfél. 2,40 2,55
Kögun hf. 3,90
Olíufélagið hf. 4,80 4,65 4,80
Samskip hl. 1,12,
Samein. verktakar hf. 6,50 6,50 6,80
Sildarvinnslan hf. 2,80
Sjóvá-Almennar hl. 3,40 3,50
Skeljungur hf. 4,15 4,10 4,18
Softis hf. 30,00
Tollvörug. hf. 1,10 1,20 1,30
Tryggingarmíðst. hf. 4,80
Tæknival hf. 1,00
Tölvusamskipti hf. 7,75 6,50
Þróunarfélag islands hl. 1,30
GENGIÐ
Gengisskráning nr. 205
16. ágúst 1993
Kaup Sala
Dollari 72,21000 72,42000
Sterlingspund 105,49000 105,81000
Kanadadollar 54,97600 55,20600
Dönsk kr. 10,21510 10,25110
Norsk kr. 9,69070 9,72470
Sænsk kr. 8,81860 8,85060
Finnskt mark 12,24210 12,28510
Franskur franki 11,92530 11,96830
Belg. franki 1,97720 1,98520
Svissneskur franki 47,34850 47,51850
Hollenskt gyllini 37,55170 37,68160
Þýskt mark 42,29920 42,41920
ítölsk líra 0,04432 0,04451
Austurr. sch. 6,00990 6,03090
Port. escudo 0,40980 0,41190
Spá. peseti 0,50770 0,51030
Japanskt yen 0,71307 0,71517
irskt pund 98,42200 98,83200
SDR 101,23390 101,57390
ECU, Evr.mynt 80,30850 80,61850
„Hefur þú hugleitt hvaða áhrif
sameining sveitarfélaga héfur á
skólastarf í þínu kjördæmi?
Verða skólar þar ef til vill lagðir
niður? Veist þú að börnum líður
yflrleitt betur í fámennum skól-
um?“ Þetta er texti á póstkorti,
sem kynningarnefnd Kennara-
sambandsins og Samtök fá-
mennra skóla hafa látið gera og
sent til alþingismanna. Tilefnið
er fyrst og fremst að með sam-
einingu sveitarfélaga mun verða
þrýst á að fækka skólum; að
leggja fámenna skóla undir hina
fjölmennari þegar fleiri sveitar-
félög verða gerð að einu. En
fleira sækir að fámennum skól-
um og börnum dreifbýlisins um
þessar inundir. Auknar kröfur
hins opinbera um sparnað, hag-
ræðingu og samdrátt í rekstri
skólakerfisins munu koma harð-
ar niður á hinum fámennu skól-
um en öðrum. Þeir hafa notið
nokkurrar fyrirgreiðslu vegna
þess að í mörgum tilfellum verð-
ur að kenna fleiri en einum ár-
gangi saman í bekk; oft tveimur
til þremur árgöngum. „Ef auka-
greiðslur vegna bekkjaskipting-
arinnar verða felldar niður má
meðal annars búast við að ein-
hverjir nemendur tiltekinna
árganga verði án kennslu í
ákveðnum fögum í heilan vet-
ur,“ segir Olafur Arngrímsson,
skólastjóri á Litlu-Laugum í
Reykjadal, en hann gegndi með-
al annars um tíma formennsku í
Samtökum fámennra skóla.
Olafur kvaóst óttast mjög aó sá
samdráttur sem enn sé stefnt að í
mcnntakerfinu muni fyrst og
l’remst koma niður á hinum fá-
mennari skólum. Þessar skóla-
stofnanir þoli mjög lítinn samdrátt
frá því sem nú er og ef þrengt
verði aö þeim að einhverju ráði
verði þeim gert nær ókleift að
starfa. Því sé hætta á að fámennari
skólarnir Iiverfi af sjónarsviðinu,
þcir renni inn í hina fjölmcnnari.
Olafur sagói að ef einvörðungu sé
litið á hin peningalegu sjónarmið
megi vafalaust rökstyðja að rekst-
ur fjölmcnnari skólanna geti verið
hagkvæmari. En fleiri atriði þurll
að taka með í reikninginn þegar
um skólastarf sé að ræða.
Skólarnir hafa þurft að taka
við uppeldishlutverkinu
„Á undanförnum áratugum hefur
ákveöin þróun átt sér stað í þjóö-
félaginu," sagði Ólafur Arngríms-
son. „Þessi þróun hefur einkennst
af því að þáttur heimilanna í upp-
eldi barna hefur verið aö minnka.
Atvinnuhættir hafa brcyst. For-
eldrar vinna gjarnan bæði úti og
stórfjölskyldan - fjölskylda þar
sem fleiri en einn ættliður býr
saman eóa í miklu nábýli - er
næstum horfin af sjónarsviðinu.
Þessar breytingar hafa leitt af sér
auknar kröfur til skólakerfisins -
kröfur um að skólarnir taki við
hluta þess uppcldishlutverks er
áður fór fram á hcimilunum.
Þannig hefur uppeldishlutverk
grunnskólanna vaxið til muna á
síðari árum. Samhliða því hafa
kröfur til skólanna um aukið
fræðsluhlutverk einnig vaxið en
fjárveitingar og tímafjöldi til
skólahalds alls ekki aukist aó
sama skapi. Þrátt fyrir það tel ég
nú samt að íslenskir kennarar og
stjórnendur skóla hafi rcynst
vandanum vaxnir og leyst verk-
efni sín vel af hendi. Sá niður-
skurður til skólamála, sem átt hef-
ur sér stað að undanförnu hefur
sett suma skóla í landinu í gífur-
lcgan vanda. Sérstaklega má
benda á að skólarnir hafa oft orðió
Ólafur Arngrímsson.
að framkvæma allan þann niður-
skurð, sem þe'im hefur verið ætl-
að, án þess að hans sæjust nokkur
merki í skertri þjónustu. Þetta er
því vissulega ósanngjörn krafa af
hálfu yfirvalda menntamála og al-
veg Ijóst að þannig geta hlutirnir
ekki gengið lcngur. Aukinn nióur-
skuróur í skólakcrfinu gctur ckki
þýtt annað cn skerta þjónustu
skólanna.
Sveitarfélögin ekki viðbúin
nýjum verkefnum
Olafur sagði að til viðbótar þeim
bcina samdrætti sem stjórnvöld
standi fyrir sé ákveðin tilhnciging
til þcss að færa vcrkcfni frá ríkinu
yfir á herðar sveitarlélaganna.
Margir sveitarstjórnarmcnn séu
áhugasamir í því efni og vissulega
hafi það jakvæðar hliðar að fá for-
ræði fieiri mála og málaflokka
heim í héruó. Þessu fylgi eðlilega
aukinn kostnaöur fyrir sveitarfé-
lögin og vandinn sé að tekjustofn-
ar hafi ekki verió færðir til þeirra
aó sama skapi. I því efni verði
sveitarstjórnarmenn að vakna
vegna þess að sveitarfélögin séu
ekki viðbúin nýjum vcrkefnum án
tilsvarandi tekjustofna. Því sé
veruleg hætta á að þessi tilfærsla
verkefna frá ríki til sveitarfélaga
komi illa við fámennu skólana í
litlu sveitarfélögunum. Ólafur
sagði að þótt þessi vandi verði cf
til vill leystur að einhverju leyti
með sameiningu sveitarfélaga sé
mjög hæpið að það komi fámennu
skólunum að gagni. Með samein-
ingu sveitarfélaga sé hættt við að
fram komi kröfur um að sameina
skóla innan viðkomandi stór-
sveitarfélaga.
Fleiri sjónarmið en hin fjár-
hagslegu
Ólafur sagði aö líta verði til fieiri
sjónarmiða en hinna fjárhagslegu
þegar skólastarf sé metið. Sé
cingöngu litió til reksturskostnað-
ar liggi fyrir að rckstur fjölmenn-
ari skóla kosti færri krónur á
hvern nemanda. Sá munur sé þó
oft minni en látið sé í vcðri vaka.
Kostir lámennu skólanna séu á
hinn bóginn svo margir að þcir
eigi fyllilega að vega á móti hærri
kostnaði á hvcrn ncmanda. Ólafur
kvaðst tclja kosti fámcnnu skól-
anna ótvíræða. Frá sjónarhóli
ncmcnda mcgi bcnda á að slíkir
skólar búi oftast við öruggt og
gott umhverfi þar sem hvcr ncm-
andi fái að njóta sín betur en í
fjölmcnni. Einnig megi bcnda á
meiri cinstaklingskcnnslu í stað
hópkennslu og ncmendur í fá-
mennum skólum séu jafnan virk-
ari. Þcir taki meiri þátt í skóla-
starfinu. Þá séu fámcnnu skólarnir
oftast einsetnir, í mörgum tilfell-
um sé boðið upp á skólamáltíðir
og meiri samvinna ríki á milli
skóla og heimila en þegar um fjöl-
mennari skóla sé að ræða. Frá
sjónarhóli skólans megi benda á
að auðveldara sé að framfylgja
aðalnámsskrá og hrinda stefnu-
málunr í framkvæmd innan fá-
mennra skóla. Þá séu einnig betri
möguleikar til að sinna þróunar-
verkefnum og aó samræma innra
starf auk þess scm að öllu jöfnu sé
þægilegra andrúmsloft innan fá-
mennra skóla og ntinni stofnana-
bragur á starfsháttum þeirra.
Varasöm þróun
Ólafur kvaðst óttast ákvcðna hug-
arfarsbreytingu hvaö fámennu
skólana varðar. Á undanförnum
árum hafi betur komið í ljós til-
hneigingin til að fækka skólum -
að steypa minni skólum saman í
stærri. Þetta falli cinnig að þeim
hugmyndum scm unnið sé að
varöandi samciningu sveitarfé-
laga. Viöhorf almcnnings virðist
cinnig oft vcra ncikvætt í garð
strjálbýlisins. „Það þykir „sveitó"
aö búa á fámennum stöðum og
fólk talar cinnig um að strjálbýlið
sé dýrt i'yrir þjóðlclagið." Ólafur
kvaðst jafnvcl hafa oróið vitni að
því að krakkar hafii í raun skamm-
ast sín fyrir að koma úr lámcnnum
skólum. Slík þróun sé ákaflega
varasöm - ekki síst þcgar litið sé
til þcirra kosta scm fámennu
skólahaldi fylgi og því sem litlu
samfélögin hafi oft upp á að
bjóða. Með síauknum niðurskurði
fjármuna til skólahalds, cr komi
illa nióur á fámennum skólum, sé
vcrið að grafa cnn l'rcmur undan
tilvcru þcirra. Nauösynlcgt sé fyrir
íslcnskt mcnntakcrfi aó hal'a mis-
munandi gerðir af skólum. Mcð
því vcrði ákvcðinni víðsýni við-
haldið á mcðal þeirra cr við skóla-
mál starfa og um þau fjalla auk
þcss sem möguleikar á sarnan-
burðarathugunum vcrði litlir cf
stel'nt vcrði að því aó allir skólar
vcröi svipaðrar gcröar. Því sé
rnjög slæmt cf ráðamenn í þjóðfé-
laginu kjósi að horla framhjá þcim
kostum scm lámcnnir skólar liafi
að bjóða í viðlcitni sinni til að
spara fjármuni. I staó þcss að
horfa cinvörðungu á kostnað viö
skólahald á hvcrn cinstakan ncm-
anda verði cinnig að mcta þá
mögulcika scm fámcnnu skólarnir
hafi til að gcgna hlutverki sínu.
Það verði cinnig aó mcta til fjár.
Þl
Fyrirhugað er að halda
bóklegt einkaflug-
mannsnámskeið í haust.
Þeir sem áhuga hafa, hafi samband viö
Ágúst Magnússon, sími 11663 eða
Garðar Baldursson, sími 22018.
Bjóðum upp á frítt kynnisflug.
Flugskóli Akureyrar
Akureyrarflugvelli, sími 12105.