Dagur - 18.12.1993, Page 8

8 - DAGUR - Laugardagur 18. desember 1993
í litlv geisladiskabúðinni í göngugötunni!
Veríð velkomin!
Einkaklúbbsfélagar: Munið afslóttinn
Menntskælingar: Munið afsláttinn
VMA nemar: Munið afsláttinn
Háskólafóik: Munið afsláttinn
Tónlistarskólafólk: Munið afsláttinn
þar sem geisladiskar eru gersemi
Hafnarstræti 98 • 600 Akureyri • Sími 12241
Frí heimsending!
Þú hringir í síma 12241 • Við komum með geisladiskana til þín
Erum við símann til miðnættis alla daga fram að jólum
Heyrumst!
Munið að gefa
smáfuglunum
BÓKARKYNNINC
S
A landinu blaa
- kafli úr samnefndri bók Jónasar Árnasonar
Fáir íslenskir höfundar hafa not-
ið meiri vinsælda en Jónas Árna-
son. í tilefni af sjötugsafmæli
hans hefur Hörpuútgáfan á
Akranesi gefið út bókina „Á
landinu bláa“. Hún hefur að
geyma úrval af smásögum og
þáttum Jónasar og kennir þar
ýmissa grasa.
Hér á eftir fer hluti úr einum
kafla bókarinnar. Kaflinn ber heitið
„Þrír á báti“.
Pétur átti fimm trossur í sjó, fyr-
ir utan þá sem við höfðum nú lagt,
þrjár með grásleppunetjum og tvær
meö rauðmaganetjum, en í grá-
sleppunetjum eru leggirnir sex
tommur og í rauðmaganetjum fjór-
ar; hvert net er 26 faðmar; þrjú net
að jafnaði í hverri trossu. Við fór-
um fyrst í gráslepputrossu er var
skammt þar frá sem við höfðum
lagt nýju trossuna. Pétur reri þang-
að, brá bakborðsárinni undir duflið,
dró það að bátnum, lagði árarnar
inn, reis á fætur, setti á sig svuntu
mikla úr segldúk og hóf að draga
korkateininn. Hann stóð fremst í
bátnum og lyfti teininum í beltis-
stað, eða hæfilega hátt til þess að
sjá hvort eitthvað var í, en lét hann
síðan jafnóðum niður aftur, því að
hrognakelsanet eru sjaldan tekin
inn, heldur aðeins „farið meó“ sem
kallað er. Stundum liggja þau á
sama stað alla vertíðina, og hrogn-
kelsavertíð við Seltjarnames hefst
oft í endaðan mars og getur staðið
fram í miðjan ágústmánuð, og jafn-
ve! fram í byrjaðan september.
Ég sat afturí og þurfti ekkert að
gera.
Pétur dró föstum og ákveðnum
handtökum og teinninn urgaðist
ólundarlega við borðstokkinn um
Ieið og báturinn færðist fram með
trossunni. Pétur hafói lítinn gogg í
hægri hendi, og ég varð gripinn
veiðigleði í hvert sinn sem hann
laut fram, enda brást það ekki, inn
kom grásleppa. En einu sinni laut
hann fram og rétti sig strax upp aft-
ur án þess að hafa neitt á goggnum.
„Hvað var?“ spurði ég.
„Rauðmagi,“ svaraði Pétur,
„einn þessara stóru sem við köllum
risa; risarnir eru sumir eins og
rosknir karfar; en Móri tók hann.
Þó er ekki óhugsandi að hann verði
kominn aftur í netið á morgun."
„Jæja, er hann dálítið illa gefinn
rauðmaginn? Ég meina sko fyrst
hann lærir ekki að varast netið eftir
að hafa einu sinni lent í því?“
„Ég þori að vísu ekkert um það
að segja hvernig hann mundi standa
sig á landsprófi,“ sagöi Pétur, „en
slæman grun hef ég um að hann sé
ekki stórgáfaður. Þó veit hann viti
sínu eins og skepnan öll, og er full-
komlega skólagenginn á sína vísu,
og eiginlega hámenntaður þegar til-
lit er tekið til kringumstæðna. Mest-
ur er hann þó fyrir samviskusemi
sína og riddaraskap.“
„Er hann nokkuð samviskusam-
ari en gengur og gerist um fiska?
Og í hverju lýsir sér riddaraskapur
hans?“
„Það er meðal annars til marks
um riddaraskap rauðmagans,"
mælti Pétur, „að hann er tíðum í
neti á sama staó og grásleppan. Þá
hefur hann viljað bjarga henni - því
rauðmaginn er góður við gráslepp-
una og ann henni hugástum - en
festist fyrir bragðið í netinu sjálfur;
og þekkjum við reyndar þessu lík
dæmi úr mannlífinu, engu síður en
hrokkelsalífinu, því að
„Angur og meinfyrir
auðarrein
oft hafa skatnar þegið. “
Og hvað viðvíkur samviskusem-
inni, þá leyfi ég mér að spyrja hvort
nokkur annar fiskur - að undan-
teknu kannski hornsílinu - mundi
nenna að liggja yfir hrognunum
eins og rauðmaginn gerir. Að
minnsta kosti er ég hræddur um að
svipur kæmi á vin vorn þorskinn, ef
slíks yröi krafist af honum, og eru
þó haldnir alþjóðafundir til að prísa
kosti hans og hlaða á hann lofi.“
Síóan skýrði Pétur það fyrir mér
hvernig rauðmaginn heldur vöró
um hrognin löngur eftir að hann er
búinn aó frjóvga þau með svilum
sínum; þeir kalla þetta að hann sé
að púa í hrognin. Aftur á móti er
grásleppan venjulega rokin á haf út
strax og hún er búin að hrygna.
„Það er nú öll móðurástin hjá
henni,“ sagði Pétur. „Og fari hún
vel, því aó gotin grásleppa er sjald-
an mikils viröi. En rauðmaginn,
hann hættir ekki að hugsa um af-
kvæmin fyrr en hann er orðinn
máttvana og missir jafnvægið, og
þá sér maður hann stundum synda
öfugan í yfirborðinu. Slíkan rauð-
maga köllum við lónakút og fleygj-
um honum þegar hann kemur í net-
in, enda á hann þá orðið lítið erindi
á matborð fólks vegna megurðar,
þó að siðferðisþrek hans gæti á hinn
bóginn orðið mörgum fyrirmynd á
þessari syndum spilltu öld.“
Það voru tólf grásleppur í fyrstu
trossunni, en enginn rauðmagi
nema þessi stóri sem Móri hafði
tekið. I næstu trossu voru ellefu
grásleppur og þrír rauðmagar. Ég
sat og virti fyrir mér aflann, og Pét-
ur tók eftir því og sagði:
„Þú stritast við að hugsa, eins og
Njáll forðum, nema hann lét sér í
þaö skiptið nægja að stritast við aö
sitja, og hefði betur gert það ávallt,
því að fáa menn hygg ég verið hafa
þá í fornum sögum er gáfu jafn-
mörg ráð af jafn- litlum heilindum
og hann, enda var árangurinn eftir
því, veginn Gunnar og fleiri sæmd-
armenn, en hann brenndur sjálfur,
og skal ég standa við þessa kenn-
ingu mína fyrir hvaða fræðimanni
sem er. Eða hvað er þér í hug er þú
horfir svo mjög á hrokkelsið?
Undrastu ófríðleik þess, eða dáirðu
hitt, sem meira skiptir máli, blíðuna
úr svip þess? Það er ekki gassinn
þarA
Ég kvaðst ekki hafa verið að
skoða hrognkelsið frá fagurfræði-
legu sjónarmiði, og þaðan af síður
siðferðilegu, heldur hefði ég verið
að velta því fyrir mér hvort ekki
mundi meira upp úr hrognkelsa-
veiðum að hafa ef hægt væri að
borða grásleppuna, þennan stóra og
föngulega fisk, nýja eins og rauð-
magann, sem væri helmingi minni
og auk þess miklu sjaldfengnari. Og
Pétur svaraði:
„Feit grásleppa upp úr sjó er al-
veg eins góð og rauðmagi. Enda
kemur stundum til mín fólk sem
bióur um hana blauta beint af hnífn-
um. En slíkt fólk er venjulega ein-
hvers staöar utan af landi. Reykvík-
ingar geta hinsvegar ekki hugsað
sér hana öðruvísi en signa eða salt-
aða, og er ekki ofsögum sagt af
kúnstunum í mannfólkinu, sbr.
hrossaketið. En þó að verkun grá-
sleppunnar sé að vísu tímafrek, þá
er það bót í máli, að menn verða
seint leiðir á siginni grásleppu, og á
jafnvel að vera hægt að auka sölu
hennar þegar kemur fram á túna-
slátt; og á engjaslætti vil ég helst
gera signa grásleppu algenga eins
og Salómon konungur gerði gullið
algengt í Jerúsalem. En hitt er
hverju orði sannara, aö enginn reið-
ir gildan sjóð frá hrokkelsaveiðum
við Seltjarnarnes, því segja má að
U-—--------
I jólagjöf
Pökkum frábærar viðtökur á liðnu árí og óskum
viðskíptavinum okkar og öðrum gleðílegra jóla.
Vaxtarræktin, sími 25266
Fimí, sími 25809
mánaðar- eða þríggja
mánaða kort í líkamsrækt
Bókinum
hlátur og
gleymsku
Mál og menning hefur sent frá sér
skáldsöguna Bókin um hlátur og
gleymsku eftir Milan Kundera.
Þessi bók vakti gífurlega at-
hygli þegar hún kom fyrst út í
Frakklandi árió 1979. Sagan skipt-
ist nióur í sjö nokkuð sjálfstæóa
hluta sem höfundurinn tvinnar
saman í listræna heild, skáldsögu.
Milan Kundera er einn þekkt-
asti skáldsagnahöfundur samtím-
ans. Hann fæddist í Prag og bjó
þar framan af ævinni, en hefur
verið búsettur í París undanfarna
tvo áratugi. Þetta er fjórða saga
Kundera sem kemur út á íslensku,
en hinar eru Kveðjuvalsinn,
Óbærilegur Iéttleiki tilverunnar og
Ódauðleikinn.
Friðrik Rafnsson þýddi bókina,
sem er 219 bls., unnin í prent- .
smiðjunni Odda. Bókin kostar kr.
2.680.