Dagur - 21.06.1994, Blaðsíða 11

Þriðjudagur 21. júní 1994 - DAGUR - 11
Molar úr sögu flugs á Akureyri
Við lok fyrstu greinar hafði Flugfélag
Islands hið annað í röðinni verið lagt
niður og flugvélar þess sendar úr landi,
cn eftir stóðu miklar skuldir. Vonir Is-
lendinga um innlendan flugrekstur voru
að engu orðnar í bili, en erlend flugfé-
lög höfóu uppi áform um að millilenda
hér á landi á leið yfir Atlantshafiö.
Flugfélagsmenn höfðu gert sér miklar
vonir í þessu sambandi, en þessar vonir
rættust því miður ekki. Mest komu hér
við sögu Transamerican Airlines Cor-
poration, Pan American Airways og
þýska Lufthansa.
En nú hefst nýr kafli í flugsögu okk-
ar, þegar Agnar Kofoed-Hansen hefur
af fádæma hugrekki og harðfylgi flug-
nám í skóla danska sjóhersins 23. ágúst
1934. Náminu lauk Agnar síðla árs
1935 og þá komst hann í vinnu hjá
DDL, danska ríkisflugfélaginu, fyrst í
fiugrekstrardeild cn svo sem fiugmaður
í marsmánuði árið 1936. Hjá DDL öðl-
aðist Agnar Kofocd-Hansen mikla og
dýrmæta reynslu. En þar sem það hafði
alla tíð verið óhagganleg ákvörðun
Agnars að snúa hcim til Islands og end-
urvekja farþegaflug hérlendis, þá hafn-
aði Agnar Kofoed-Hansen fastri fiug-
mannstöðu hjá DDL og snéri heim til
Islands.
Agnar var ötull og óþreytandi að
vekja athygli á málstað sínum og stuðla
að auknum áhuga Islendinga á fiugi
hérlendis með eigin flugvélum.
Agnar lagói snemma fram þá hug-
mynd að stofnað yrði hlutafélag um
flugreksturinn. Þar skyldi ríkið leggja
fram helming hlutafjár, en einstaklingar
hinn hclminginn. Ekki var Agnar Kofo-
ed-Hansen heldur í vafa um að hvers
konar flugvél skyldi nota. Agnar bendir
á, að stofnkostnaður þyrfti ekki að vera
meiri en 50 þúsund krónur á þáverði, ef
keypt yrði flugvél af Waco gerð, sem
Agnar telur henta mjög vel til flugs hér
á landi, þar sem hægt var að búa flug-
vélina bátum, hjólum eða skíóum, allt
eftir því hvaó best hentaði. Agnar segir
Waco fiugvélina fara með 230 km
hraða á klst. og hún beri tvo farþega
auk fiugmanns og pósts.
Hér fór sem oft fyrr, áhugi ráða-
manna var ekki nógur og Jónas frá
Hriflu, þá valdamikill, hafði ekki áhuga
á „flugbrölti“ Agnars. (Hugsanleg skýr-
ing á litlum áhuga Hriflons, er að þeir
Dr. Alexander voru engir vinir.) Ekki
lét Agnar Kofoed-Hansen andstreymið
draga úr sér kjark. Hann stendur þess í
stað að stofnun þriggja félaga, sem
stuöla áttu aó vexti og viðgangi flugs á
Islandi. Félögin voru Sviffiugfélag Is-
lands, Flugmálafélag Islands og Félag
fiugmanna- og fiugvélamanna. Mikill
áhugi var á þessum félögum og gekk
tjöldi manns í tvö þau fyrrncfndu strax,
enda áhugi almennings á flugi ávallt
mikill. Um svipað leyti skipaði Harald-
ur Guðmundsson, samgönguráðherra,
Agnar Kofoed-Hansen Flugmálaráðu-
naut Ríkisins.
Sem fyrr cr sagt var það skoðun
Agnars að ríkið ætti að taka þátt í end-
urrcisn flugs á Islandi, en hafði ckki er-
indi sem erfiði. Þó fékk hann, meó
stuðningi ýmissa áhrifamanna, sem
gcngið höfðu í Flugmálafélag Islands,
Samgöngumálancfnd Alþingis til að
samþykkja að hefja tilraunaflug með
farþcga og póst. Pcningar fengust ekki í
Reykjavík til flugvélakaupa og það var
þá scm einhver benti Agnari á að tala
viö Vilhjálm Þór, sem skömmu áður
hafði tekið við framkvæmdastjórn
Kaupfélags Eyfirðinga.
Agnar Kofoed-Hanscn hóf norður-
ferö og náði strax tali af Vilhjálmi Þór.
A fundi þeirra útlistaði Agnar fyrir Vil-
hjálmi áætlun sína. Vilhjálmur Þór tók
Agnari vinsantlega, en vildi taka sér
umhugsunarfrest. Skemmst er frá því
að scgja að Vilhjálmur Þór samþykkti
þá áætlun, sem Agnar hafði lagt fyrir
hann. Þetta veitti Agnari Kofoed-Han-
scn kjark til aó draga aðra og dýrari
áætlun upp úr pússi sínu og sýna Vil-
hjálmi. Þaó mun hafa hnussað í Vil-
hjálmi Þór við þctta, cn hann tók sér
umhugsunarfrest að nýju. Þegar Agnar
Kofocd-Hansen gekk næst á fund Vil-
hjálms Þórs var Vilhjálmur ekki einasta
búinn að taka ákvörðun um fiugvéla-
kaup, heldur var hann líka búinn aö
safna nægu hlutafé. Vilhjálmur Þór fól
síðan Agnari að annast kaup á flugvél
og útvega á hana hagstæðar tryggingar
erlendis.
Hið nýja fiugfélag var síðan form-
2. grein
Mynd: Gunnur Ásgeirsson.
flugmaður, en Gunnar Jónasson flug-
vélamaður. Akureyri var í hátíðarbún-
ingi í tilefni dagsins og fiugvélin flaug
einn hring yfir bæinn og lenti síðan á
Akureyrarpolli. Bæjarstjóri og bæjar-
stjóm voru í broddi fylkingar mikils
mannfjölda. Lítil stúlka færði fiug-
mönnunum blómvönd. Margar ræður
voru fluttar, og Flugfélagi Akureyrar
og starfsemi þess ámað allra heilla.
Loks hrópaði mannfjöldinn margfalt
húrra. Um kvöldið hélt bæjarstjórn svo
boð á Hótel Gullfossi til þcss að fagna
þessunt merkisdegi í sögu íslcnskra
fiugmála. TF-ORN flaug mikið næstu
mánuðina og í lok ársins 1938 hafði
fiugvélin fiogið samtals 358 llug og
flutt samtals 750 farþcga. Allt gekk
þetta ágæta vel og áfallalaust, þó smá-
vægileg óhöpp hentu, eins og alltaf ger-
ist. Þó undarlcgt sé vom flestar ferðir
TF-ARNAR farnar milli Siglufjarðar
og Reykjavíkur eða samtals 61 ferð og
þó ekki undarlegt í miðju síldarævin-
týri. Milli Akureyrar og Reykjavíkur
voru farin 60 llug samtals, auk þess
voru farin sjúkraflug auk ýmiskonar
leigufiugs.
Einu ári eftir stofnun Flugfélags
Akureyrar sagði Agnar Kofocd-Hansen
upp starfi sínu sem fiugmaður hjá flug-
félaginu, til þess að taka við starfi lög-
reglustjóra í Reykjavík. Ekki lauk þó
afskiptum Agnars- Kofoed-Hansen af
flugmálum hérlendis við þctta. Hann
gcgndi síðan starfi flugmálastjóra Is-
lands um árabil.
Við starfi Agnars Kofoed-Hansen
hjá Flugfélagi Akureyrar tók ungur
flugmaður, sem nýlokið hafði atvinnu-
mannsprófi í Bandaríkjunum, Orn 0.
Johnson. Hann átti ekki síður en Agnar,
eftir að hafa rnikil áhrif á þróun fiug-
mála á Islandi næstu áratugina.
Fyrsti aóalfundur Flugfélags Akur-
eyrar var haldinn þann 19. maí árið
1939 og sýndu reikningar félagsins
9.800 króna halla eftir afskriftir. Það
kom fram á þessum fyrsta aðalfundi
Flugfélags Akureyrar aó alls hefðu ver-
ið fluttir 1100 farþegar á fyrsta starfsári
Akureyri:
Hestasýningar
í hverri viku
í sumar
Hestamannafélagið Léttir á Akur-
eyri mun í sumar verða með sýn-
ingar á hverju miðvikudagskvöldi
kl. 20 á flötinni fyrir framan Sam-
komuhúsið. Fyrsta sýningin verð-
ur annað kvöld, miðvikudags-
kvöld.
Sýningarnar standa yfir í 30-45
mínútur og eru kynntar á íslensku,
þýsku, cnsku og sænsku.
Hestamcnn í Létti gcra þetta
endurgjaldslaust og er ókeypis á
sýningarnar. Með þessu framtaki
vilja Lcttismenn endurgjalda Ak-
ureyrarbæ það sem bærinn hefur
látió þeim í té á undanförnum ár-
um.
Allar nánari upplýsingar er að
fá á skrifstofu Léttis í síma 96-
26163. óþh
Agnar Kofocd-Hanscn að námi
loknu og kominn í skrúða liðsfor-
ingja í flugdeild konunglega danska
sjóhersins. Þessi mynd birtist í bók-
inni Fimmtíu flogin ár og þar kemur
fram að Ijósmyndari sé óþekktur.
Vilhjálmur Þór, kaupfclagsstjóri á
Akureyri, tók málalcitan Agnars
Kofocd-Hanscn vel.
Mynd: Ur Fimmtíu flogin ár.
Ljósmyndari óþekktur.
örn Ó. Johnson. Árið 1939 hófust löng afskipti hans af íslcnskum flugmál-
um. Mynd: Úr Fimmtíu flogin ár. Ljósmyndari óþekktur.
stjóm Kristján Kristjánsson, forstjóri
B.S.A., og Guðmundur Karl Pétursson
læknir. Frá og með þessari stundu hefur
saga farþegafiugs verið samfelld á Ak-
ureyri og á landi hér.
Nú varð að láta hendur standa fram
úr ermum og útvega hentuga flugvél.
Agnar Kofoed-Hansen hélt til Noregs í
þessum erindum, enda var Evrópuum-
boóið fyrir Waco-flugvélaverksmiðj-
urnar í Osló og Norðmenn höfðu góóa
reynslu af þessari gerð flugvéla. Samn-
ingar um kaup á fiugvélinni gengu
fljótt og vel. Fest voru kaup á sjóflug-
vél af Waco gcró. M.a. gaf norski um-
boðsmaðurinn eftir helming umboðs-
launa sinna, og munaói um minna. Fyr-
ir þetta fé festi Agnar kaup á ýmsum
varahlutum og nauðsynlegum tækjum.
Sjálfur hélt hann til frekari flugþjálfun-
ar til Lufthansa í Þýskalandi, þar scm
hann öðlaðist alþjóðlegt flugstjóraskír-
teini í desember áriö 1937.
Tírna hafði Agnar Kofoed-Hansen
líka gefið sér til þess að athuga hentuga
lendingarstaði í Eyjafirði, þegar hann
beið eftir svörum frá Vilhjálmi Þór
forðum. Agnar taldi tvo staði bera af
öðrom, þ.e. Melgerðismela í Eyjafirði,
sem hann taldi flugvöll af náttúrunnar
hendi og tún Jakobs Karlssonar við býli
hans Lund ofan við Akureyri. Melgerð-
ismclar urðu herfiugvöllur við hernám
landsins-árið 1940 og farþegaflugvöllur
Akureyringa til ársins 1954 og einnig
voru tún Jakobs Karlssonar notuð af
einkaflugmönnum.
Um svipað leyti var tekin ákvörðun
um framtíðarfiugvöll Reykvíkinga og
skyldi hann vera í Vatnsmýrinni.
TF-ÖRN
Ætlað var að Waco sjófiugvél Flugfé-
lags Akureyrar kæmi til Islands í febrú-
armánuói árið 1938. Nokkur dráttur
varð á því aó fiugvélin kæmi, en loks
þann 14. apríl árið 1938 sigldi Selfoss,
skip Eimskipafélags íslands, inn á
Reykjavíkurhöfn með fiugvélina innan-
borðs í þremur stórum kössum. Strax
var hafist handa við samsctningu fiug-
vélarinnar en það verk önnuðust að
mestu leyti þeir Bjöm Olsen og Gunnar
Jónasson, en þcir höfðu farið til útlanda
til þess að kynna sér viðhald Waco
flugvéla.
Þann 26. apríl árió 1938 var fiugvél-
in tilbúin til flugs, en ekki varó af
fyrsta fiugi fyrr en þann 29. apríl árið
1938 og þá vitanlega undir stjórn Agn-
ars Kofoed-Hansen. Reyndar var fiogið
tvisvar þennan dag og allt reyndist í
besta lagi.
Strax var tekið til við aðalverkefni
hins nýstofnaóa Flugfélags Akureyrar,
fiugið milli Akureyrar og Reykjavíkur.
Fyrsta feróin var farin þann 2. maí árið
1938. Engir farþegar voru meó en 200
kg af pósti. Agnar Kofoed-Hansen var
lega stofnað á Akureyri þann 3. júní ár-
ið 1937 og hlaut nafnið Fluglélag Ak-
ureyrar. Hluthafar voru ýmsir frammá-
menn á Akureyri ásamt Kaffibrennslu
Akureyrar h.f. og Utgerðarfélagi KEA
á Akureyri. Hlutafé hins nýja Flugfé-
lags Akureyrar var kr. 20.000 og fyrstu
stjóm þess skipuóu þeir Vilhjálmur
Þór, stjórnarformaður, og með honum í
TF-Örn í Rcykjavík.
félagsins og Waco flugvélin hafði alls
flogið um 80 þús. kílómetra. Þrátt fyrir
hallarekstur og byrjunarörðugleika
horfðu forráðamenn Flugfélags Akur-
eyrar björtum augum til framtíóar og
hófust þegar handa við útvegun viðbót-
ar hlutafjár. Ekki urðu undirtektir eins
góðar og þeir áttu von á. Þá kom upp sú
hugmynd að leita til Reykjavíkur í von
um betri undirtektir og meira hlutafé.
Verkefni Flugfélags Akureyrar voru
rneð svipuðu sniói árið 1939 og þau
höfðu verið árið áður. Undir árslok
1939 hafði TF-ÖRN flogió samtals
1000 feröir innanlands og lent á um
þaó bil 50 stöðum. Alls hafði flugvél-
inni þá verið flogió samtals í 972
klukkustundir. Mest var fiogið farþega-
og póstfiug auk margs konar leigufiugs.
Síldarleit var nú líka mikilvægur þáttur
í starfscmi fiugfélagsins og þökkuðu
útvegsmenn síldarlcitarfluginu að
mestu veiðina sumarió 1939.
Flugfélag íslands hið þriðja
Arið 1940 markar mikil tímamót í Is-
landssögunni jafnt í atvinnufluginu,
sem og á öðrum sviðum þjóólífsins.
Fjárhagsörðugleikar steðja að Flugfé-
lagi Akureyrar, erfitt rcyndist að reka
TF-ÖRN, hvað þá að auka starfsemina
og kaupa fieiri fiugvélar. Þann 3. febrú-
ar árið 1940 hlekktist Waco flugvélinni
TF-ÖRN á í fiugtaki við Rcykjavík og
skemmdist mikið, en ckki urðu slys á
mönnum. Ekki kom til greina að leggja
árar í bát vió þetta óhapp, heldur var
ákveðið aó hraða inntöku Reykvíkinga
í lélagið. Samningar höfðu átt sér stað
undanfarið og á stjómarfundi í Flugfé-
lagi Akureyrar þann 6. febrúar árið
1940 var lagt til að boða til aukahlut-
hafafundar og leggja fram tillögu um
stofnun nýs flugfélags.
Aukahluthafafundurinn var haldinn
strax næsta dag þann 7. febrúar árið
1940. Töluveróar umræður urðu um til-
löguna og ekki allir henni samþykkir,
en loks var hún samþykkt. Smá pex
varð um mat á eignum Flugfélags Ak-
ureyrar, einkum voru það hinir nýju
hluthafar, sem höfðu uppi athugasemd-
ir. Eftir smádeilur var þetta mál farsæl-
lega til lykta leitt og aðilar voru sáttir
við lausnina. Blöðin höfðu líka hvatt til
sátta og til kaupa á nýrri fiugvél hið
allra fyrsta.
Aöalfundur Flugfélags Akureyrar
var haldinn þann 13. mars árið 1940 og
samþykktir gerðar í samræmi vió það
sem áður hefur verið sagt. Jafnframt
var samþykkt að brcyta nafni fiugfé-
lagsins í Flugfélag Islands h.f. og fiytja
heimili þess og varnarþing til Reykja-
víkur.
Hér með lauk einum merkilegasta
þætti flugsögu okkar og líka 2. grein
þessara mola.
I 3. grein molanna verður fjallað um
fiug til Melgeróismela, sjófiugió til Ak-
ureyrar og nýjan Akureyrarflugvöll.
AKUREYRI
rm
tMe.itaiúnúUjíZ\ i Mtn&st
atftMeiJunui iitii UttHtne'i
. HeiÍuo>iluJAiuUfeM im Stutuxei
HeiUikm i iatmnei
Þessi myndarlegi bæklingur hef'ur
verið gefinn út til kynningar á sýn-
ingum Léttismanna.