Dagur - 06.08.1994, Síða 7

Laugardagur 6. ágúst 1994 - DAGUR - 7
Þaö eru hitar um alla Akureyri og menn aó ræóa fornsögur eöa leika sér við leikhús,
kannski einhver sé aó mála mynd og ef ekki þá kannski bara að berja saman vísu.
Vikan er löngu byrjuð. Ekki komum vió að tómum kofanum hjá bakaranum ef vió
heimsækjum hann og líklega veröur okkur boðið inn fyrir hjá mörgu góóu fólki, bönk-
um við upp á hjá því. Og gangi maður svo þetta sem leiðin liggur úr herbergjum
mannsins í hús listamannsins þá stendur manni alveg nákvæmlega á sama hver
elgurinn er svo fremi sem hægt er að yrkja fallega heima hjá honum.
Heimsóknir er hægt að stunda á Akureyri
eins og hverja aðra listgrein, og ekki látum vió
deigan síga í seinni tíð.
Jón Laxdal opnar sýningu í dag. Og heldur
tvær en eina. í eitt ár var hann bæjarlistamað-
ur og sýningarnar eru til vitnis um að hann
slóraði ekki í vinnutímanum. Það er óþarft aó
kynna listamanninn Jón fyrir þeim sem fylgst
hafa með listflórunni á Akureyri undanfarin ár.
Hann hefur sýnt hér áóur og jafnan gerður
góður rómur að framtaki hans. Af einkasýning-
um skal telja Rauða húsið, Nýlistasafnið og
Gamla Lund. Hann hefur tekið þátt í fjölmörg-
um samsýningum hérlendis sem og í útlönd-
um. Eftir hann liggja margar bækur. Það var
auósótt verk aó fá hann til að svara mörgum
spurningum og fara svörin hér á eftir.
- Hvaó ætlar þú að sýna?
Iiyrnd keila og köflóttar áttir
„Ég hef setið og límt niður tvöhundruð fern-
inga. Sumir þeirra eru með blárri slikju og aðrir
með grænni og þó má vera aó allir séu þeir
rauóir, hafi þeir þá einhvern lit. Ekki hef ég
enn komist að því og veit ekki né gæti ég unn-
ið mér það til lífs aö skilgreina ferning. Má
vera að ástæöan sé sú aó af öllum þessum
ferningum mínum, tvöhundruð eða hvaó þeir
eru, eru ferningarnir eitthvaó annað en fern-
ingar. Eins geta menn auðveldlega lifað við lit-
blindu og lagleysi. Vissulega þarf tækni og þó
skiptir hún engu máli þegar myndlistin er ann-
ars vegar. Hún ræóur aldrei úrslitum um það
hvort eitthvað sé gott. En glæsilegri hugsun kemur þú ekki til skila nema með ein-
hverri tækni. Hún er alltaf í öóru sæti á eftir hugsuninni sem hún þjónar. Það sem
listamanninum liggur á hjarta er það sem hann finnur í daglegri leit sinni um hugar-
fylgsni sín. Vió tökum ofan fyrir handalausum myndlistamanni, því hann nær árangri
þótt ekki verði það sagt um þann höfuðlausa."
Litir gufunnar
„Litblindan kemur ekki kúnstinni vió. Og tæplega trúi ég því að lagleysió hrjái tón-
skáldin vini mína. Þau spyrja um takt. Sjálfur vinn ég aldrei með lit í þessum venju-
lega skilningi, sjatteringu af rauðu á móti drapplituðu, ég vinn með hlutinn þegar
hann hefur einu sinni verið til. Og allir hlutir held ég að hafi lit, vatnið er á litinn eins
og gufan og steinninn og mitt verk er að setja þessa liti saman. Þó eru takmörk. Ekki
hef ég ennþá getað notað glanspappírinn af þeirri einföldu ástæðu að ég veit aldrei
hvernig hann er á litinn. Fáist ég við þá tegund af paþpír þá stilli ég honum með öðr-
um en blindan gerir það aö verkum að litafletirnir renna saman í svart og verður Ijótt,
af því aó glanspappír er að mínum dómi einfaldlega Ijótur. En það hlýtur að vera
hægt að vinna meó þessa liti ef hægt er að halda þeim í takti. Hugsun málarans er
upptekin af litum, hann er hinn mikli þekjari. Vektorar verksins eiga til að hverfa jafn-
skjótt og stundum nokkru áður en myndin er búin. Og þarna er hún, lag eftir lag af
lit. Aldrei sé ég Ijósa mynd. Hver veit, kannski það svarta sé brúnt.“
Leiösögumaðurinn vaknar
„Og þessi munur á brúnu og svörtu, er greinanlegur í ööru. Eða hver ætli sé munur-
inn á mynd og Ijóði og hvernig náum við aó greina hann í smæstu einingu sinni? Ég
get ekki verið viss um að á því sé ýkjamikill munur, að sitja og yrkja eða aó sitja og
líma. Setan sjálf er ekki það sem maður er að hugsa um. í byrjun veit ég aö óskil-
greindur heimur óx í hugarfylgsnum mínum og við hann mátti ég til meó að eiga,
hafði ég ekki áður glímt vió þann óskilgreinda heim sem skáldskapurinn er? Og
þarna sat ég en límdi og lærðist það að ekki er það löstur á mynd aó vera Ijóðræn
og ekki lýtir þaó kvæðió þetta myndræna sem í því er. Smám saman lærir maóur
kennileiti í þessum heimi og kemur sér upp einhverjum tilveruhætti, nýju göngulagi
og heldur sína leió.
Listamaður í einni grein þarf ekki aó standa skilningslaus og ráðvilltur frammi fyrir
annarri. í huga hans er rót og í huga mínum og þínum og þessum þarna líka og
enda þótt við allir þrír eða þrjúþúsund séum
ekki hinn sami þá er þessi rót okkur öllum
sameiginleg. Því held ég að á þessu sé ekki
munur. Þaö er í mesta lagi svo að þetta er
svolítið mismunandi í laginu. Tæplega held ég
að hægt sé aó segja að þetta séu ólík form,
form er oróió sem notað er og við höfum bara
ekki annað. Þaó er maður úti í bæ að semja
sinn ferning um leið og annar yrkir sinn. Við
getum slitið greinarnar í sundur en munurinn á
þeim verður þegar upp er staðið kannski eng-
inn. Það sama er hægt að tjá á tveimur stöð-
um samtímis. Segjum að skáld yrki um Víet-
nam stríðið. Það Ijóó verður ekki eins í laginu
og sú mynd sem málarinn málar af því sama
stríói. Þegar ádeilusöngvarinn semur sitt lag
og Ijóð og þaó í einu, er hugur hans aó því
sama hvort heldur hann yrkir orðin eða tón-
ana. Hugsun hans er ekki ýmist við orðin eða
tónana, hugsun hans er sköpun.
Það sem atti mér út í myndlist á sínum tíma
var kannski fyrst og fremst það að meö því
móti losnaði ég alveg við merkinguna sem ég
hafði áóur fengist vió í skáldskapnum. Aó vera
laus undan merkingu orósins en glíma þess í
stað við merkingu merkingarleysunnar. Vissu-
lega er auöveldara fyrir mig að skilja eftir þau
skilaboó aó ég hafi farió út í búð að kaupa lifr-
arpylsu í ritformi heldur en í teikningu, en
kannski flinkum teiknara finnist auóveldara aó
teikna þau. Hann hlýtur að koma merkingu til
skila en á allt annan hátt.“
Farið í hciinsóknir
„Ekki leiddist manni vió þaó í gamla daga að láta sér leiðast. En nú eru aðrir tímar.
Allt er breytingum háð og þótt tímamótin verði ekki annaó en eitthvaó eins og að
fara upp í vitlausan strætó, þá verður þaó ekki til þess að við förum í vitlausar heim-
sóknir og verðum þar um alla rest.“
Fluglæsir hundar
„Þaö kemur kannski fyrir manninn sem fæst við ferninga, aó hann hefur límt sína
tuttugu rauóu og gerir þá skyndilega svartan og Ijósió rennur upp fyrir honum og
hann áttar sig á því að hann er ekki ferningur, hann er eitthvaó allt annaó.“
Þegar gesturinn kveður
„Hann hefur máski ort fallegasta kvæðið sitt og er því feginn, heldur upp á það og
seilist um hurð og finnur annað sem hann reynir að yrkja betur en það fallegasta
næst á undan. Hann vill vita hvað það er sem rekur hann áfram.
Við munum eftir því að kínverjarnir sátu heima vió og ortu sínar myndir og mál-
uðu sín Ijóð, fundu upp púðrió og prentið og fóru lítið út af landareign sinni. Fóru
ekki mikið til Ameríku eða í heimsóknir. En þeir fundu þó sitt upp.“
Spurning
- Jón, á maóur þá að vera heima hjá sér?
„Maóur á ekki, en má. Kínverjarnir vönduðu sig ofboðslega vió þaó aó vera heima
hjá sér og skammast sín ekki fyrir þaó. Það skal vera hægt að vera þetta hérna eins
og það er hægt að vera það annars staóar."
- Hvað?
„Listamaður."