Dagur - 16.12.1994, Side 4

4 - DAGUR - Föstudagur 16. desember 1994
ÚTGEFANDI: DAGSPRENT HF.
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 60, AKUREYRI, SÍMI: 96-24222
ÁSKRIFT KR. M. VSK. 1400 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ M. VSK. KR. 125
RITSTJÓRAR: JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, (ÁBM.),
ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON, (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
AÐRIR BLAÐAMENN:
GEIR A. GUÐSTEINSSON, HALLDÓR ARINBJARNARSON,
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 96-41585, fax 96-42285),
KRISTÍN LINDA JÓNSDÓTTIR, SÆVAR HREIÐARSSON (íþróttir).
LJÓSMYNDARI: ROBYN REDMAN
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RÍKARÐUR B. JÓNASSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRÍMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI:
HAFDIS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTVINNSLA: DAGSPRENT HF.
SÍMFAX: 96-27639
LEIÐARI--------------------
Bókalestur barna
Af Bókatíðindum Félags íslenskra bókaútgefenda má
ráða að fyrir þessi jól er töluvert gefið út af metnað-
arfullum barnabókum, bæði innlendum og þýddum.
Bókaútgáfur leggja sem betur fer metnað sinn í að
vanda til verka við útgáfu lesefnis fyrir bömin og það
er jákvætt skref frá því sem var þegar myndasögu-
bækurnar voru raest áberandi á barnabókamarkaðn-
um. Málfar þeirra var oft miður gott.
Rannsóknir hafa sýnt að bókalestur barna hefur
minnkað á undanförnum árum og það á sínar eðli-
legu skýringar. Ört vaxandi fjöhniðlun hefur þar mik-
ið að segja, ekki síst á öldum ljósvakans, samkeppni
um tíma barna hefur aukist ár frá ári og því eru fáar
stundir aflögu fyrir lestur bóka. Þetta er hættuleg
þróun vegna þess að bækur hafa ótvírætt uppeldis-
legu hlutverki að gegna og þvi má heldur ekki
gleyma að af vel skrifaðri bók lærir barnið kjamgott
íslenskt mál og mun ekki af veita í fjölmiðlakapp-
hlaupi nútímans þar sem ambögur vaða uppi.
Kristín Aðalsteinsdóttir, kennari við Háskólann á
Akureyri, ritaði grein í Dag í gær þar sem hún heldur
því fram að bækur séu bömum mikilvægari en
nokkm sinni fyrr og vísar hún í því sambandi til
hraðans í þjóðfélaginu, eilífs kapphlaups við klukk-
una. Orðrétt segir Kristín: „Bækur gefa tækifæri til
samveru, þar sem foreldrar og böm njóta öryggis og
næðis, rækta dýrmætar tilfinningar. Bækur gefa ekki
þessar tilfinningar sjálfkrafa eða einar og sér. Hinn
fullorðni þarf að skapa aðstæðurnar eða stuðla að því
að bömin fái kyrrð og ró. Lestur gefur okkur tækifæri
til að njóta kyrrðar og samveru með börnunum okkar
en hann kennir okkur og börnunum einnig að njóta
einvem. Samvera er dýrmæt, það er einvera líka."
Bókaútgefendur em meðvitaðir um nauðsyn þess
að bamabækur séu á góðu íslensku máli. Það er
fagnaðarefni. Atlaga er gerð á hverjum degi að ís-
lenskunni með offlæði af erlendu sjónvarpsefni og
þess vegna er því oft haldið fram að börn og ungling-
ar hafi ekki síður erlend tungumál, fyrst og fremst
ensku, á valdi sínu en móðurmálið. Lestur barna er
mikilvægur liður í því að efla málvitund þeirra.
Ástæða er að hvetja fólk til að gefa börnum bækur í
jólagjöf. Það er skynsamleg ráðstöfun á ári fjölskyld-
unnar.
Mannakynni Vilhjálms
Æskan hefur sent frá sér bókina
Mannakynni eftir Vilhjálm
Hjálmarsson, fyrrv. ráðherra. I
formála bókarinnar segir höfund-
ur: „Þetta kver átti að fjalla um
fólk og helst margt fólk og gerir
það raunar. Á síðum þess segi ég
„mér til hugarhægðar", frá sumu
því fólki sem ég hef átt samleið
með, lengur eða skemur, frá bam-
æsku til efri ára. En ég bið þá er
lesa kunna lengst allra orða aö líta
hvorki á þaó sem yfirlit eða úrval.
Því fer svo fjarri. Hér hefur aðeins
verið gripið niður - nærri því af
handahófi.“
Hér á eftir birtast nokkur minn-
ingabrot úr þessari nýju bók Vil-
hjálms Hjálmarssonar.
„Eg átti sæti á Alþingi tvö kjör-
tímabil í þetta sinn. Þingmenn
Framsóknarfiokks urðu þá flestir
átján árið 1952. Þegar ég nú, ann-
ar af tveimur sem eftir eru hérna
megin, renni augum yfir hópinn
eins og ég man hann þá er
ánægjulegt til þess að hugsa hve
góóar minningar ég á um hvern
einstakan einn. Sagði ég lítillega
frá nokkrum þeirra í „æviferils-
skýrslu.“ Þar á meóal Ásgeiri
jafnaldra mínum í Ásgarði, Andr-
ési í Síðumúla og Rannveigu Þor-
steinsdóttur og veróur ekki endur-
tekiö hér. En mikið voru þing-
menn okkar þá hver öðrum ólíkir!
Gísli Guðmundsson fór að öllu
með gát, haggaðist lítt þó gustur
færi um sali og kvaö fast að orði
þegar honum þótti með þurfa, gáf-
aður maður og glöggur á aðalat-
riði. Kímilegt dæmi um þaó í kaffi
eftir útvarpsumræóur: Eysteinn
Jónsson hafði skammað Hannibal
og líkt honum við kolkrabba sem
spýtti bleki og gruggaði umhverf-
ið. Nú sátu þeir yfir kaffibolla og
Hannibal tók að stríða Eysteini.
Kolkrabbi væri kallaður smokkur
á Vestfjörðum og víðar og enginn
hefði skilið samlíkinguna! Ey-
steini kom í stans! Gísli var nær-
staddur og segir spaklega: „Ætli
það hafi nú samt ekki allir skilið
að þetta var eitthvað ekki gott!“
Gísli var um skeið ritstjóri
Tímans, ritfær í besta lagi. Á þingi
beitti hann sér nijög í byggða- og
atvinnumálum. Var annars víða
heima og man ég hann átti löng-
um sæti í allsherjamefnd Samein-
aós þing, en þar kenndi margra
grasa eins og kunnugir vita.
Gísli Guómundsson hafði átt
vió aó stríða alvarleg veikindi fyrr
á árum. Hann hafði tamið sér
áberandi hægláta framgöngu.
„Vér gárungarnir“ litum á klukk-
una jregar Gísli kvaddi sér hljóðs
og töldum mínúturnar á meðan
hann gekk í pontu og hagræddi
pappírunum áður en hann hóf mál
sitt.
Það var gott að vera í návist
Gísla Guðmundssonar. Vió geng-
um stundum saman neðan frá
Austurvelli og vestur í bæ og vor-
um lengi á leiðinni.
Bernharð Stefánsson
Bernharð Stefánsson bjó líka á
Borg. Hann var við aldur, sómdi
sér vel í forsetastóli, rökfastur í
málfiutningi og létt-kíminn þegar
því var að skipta, stundum neyð-
Halldóra Bjarnadóttir.
arlegur. Þegar ég hafði verið tvo,
þrjá vetur á þingi kom Margrét
kona mín í bæinn. „Þingveisla“
var haldin og vínföng á boróum.
Bernharó spurói hina nýkomnu
frú hvernig henni litist á aó hafa
manninn sinn í þessum selskap og
hún oftar en hitt austur á Mjóa-
firði. Margrét hélt það mundi
blessast. Og Bernharð gaf mér af-
dráttarlaust siðferöisvottorð á
þessa ieið: „Þú getur verið alveg
róleg! Hann hvorki drekkur né
drýgir hór!“
Um þessar mundir, og reyndar
áratugum saman, bjuggu margir
þingmenn utan af landi á Hótel
Borg. Hafði hver eitt herbergi en
ekki annað athvarf. Undu þó glað-
ir við sitt. Eg bjó þarna sex vetur
og margir miklu lengur.
Gísli Guðmundsson.
Bernharð Stefánsson.
Eftir á að hyggja þykir mér
skrýtið hve lítið maður kynntist
félögum sínum þarna á „heima-
vistinni.“ Og þá starfsfólkinu! Eft-
ir sitja þó, því tengdar, tvær svip-
myndir, skýrar en harla ólíkar:
Tómas næturvörður horllr frán-
eygur eftir bindislausum matar-
gestum í köflóttum vinnuskyrtum:
„Andskoti er að sjá þetta! Það er
gott á meóan þcir koma ekki á
náttfötunum hingað inn.“
Starfsstúlka að austan, Jó-
hanna, sem lágfieytt vetrarsólin
krýndi geislabaugi þegar gullin-
hært höfuð hennar bar við suður-
glugga á ganginum á þriðju hæð. -
Hún var samt ekkert blávatn ef í
harðbakka sló og svaraði með
gagnárás þegar einn þingmanna
hafði hana fyrir rangri sök. Seinna
frú fyrir norðan.
Halldóra Bjarnadóttir
Nú líða nokkrir áratugir og er
næst að segja frá beinum - og
óvæntum - samskiptum okkar
Halldóru Bjarnadóttur. Þau urðu
fyrst á útmánuðum 1977. Ég hafði
þá verið sleginn til ráóherra
menntamála og var fioginn norður
á Blönduós í bland með „lista-
skáldunum vondu“ að hafa orð
fyrir dagskrá þeirra á upplestrar-
kvöldi þar í félagsheimilinu. Það
sögðu heimamenn að mér væri
rétt og skylt að ganga á fund elsta
borgarans sem þá hafði þrjú og
hálft ár um tírætt.
Erfitt var orðið að ræða við
Halldóru vegna heyrnardeyfu
hennar og þurfti að skrifa á miða.
Hún sat á stóli sínum og svipur
hennar og mál lýstu vakandi hugs-
un. Ég man ég skrifaði henni línur
í flugvélinni á leiðinni suður í
framhaldi af samtali okkar.
Um það bil viku síðar fékk ég
bréf frá Halldóru. Þaó var hand-
skrifað, stíll og frágangur sami og
fyrr á árum og meining klár og
kvitt! Hún ræðir um „Vefnaðar-
bókina okkar góðu, sem þeir segja
nú aó sé uppseld. Getum við látið
þaó gott heita að bókin sé
eingöngu til athugunar á söfnum?
Þurfum viö ekki að fá hana í nýrri
útgáfu? Með öllum góðu, dýru
myndunum? Ég dáist alltaf aó því
hve Menntamálaráð kostaði miklu
til.
Ég kynnti mér kringumstæður.
Vitanlega fór Halldóra Bjarnadótt-
ir með rétt mál! Vefnaðarbókin frá
1966 var uppseld hjá forlaginu og
fáséð í fornbókaverslunum.
Að sjálfsögöu leitaði ég hóf-
anna hjá Menningarsjóði. Ekki
þótti gerlegt aö ráóast í aðra út-
gáfu þegar aóeins voru liðin ellefu
ár frá hinni fyrri. Varð ég frá að
hverfa og þótti mióur. Situr við
svo búió aó þessi merka bók er
ófáanleg.
Nokkur bréf fóru á milli okkar
Halldóru varóandi Vefnaðarbók-
ina og var þó vikið að fieiru. Urðu
hennar bréf þrjú og er eitt varð-
veitt í skjalasafni menntamála-
ráðuneytisins.
Þegar útgáfubækur Menningar-
sjóðs voru seldar „fyrir slikk“ og
stofnunin lögó af komu í leitirnar
örfá eintök af Vefnaðarbókinni
óbundinni - og seldust skjótt. Ég
keypti eitt, lét binda og gera slíður
á fyrsta blaði fyrir eitt af bréfun-
um hennar Halldóru. Bókina - og
bréfið - geymi ég til minja og til
vitnis um hugarorku og handstyrk
Halldóru Bjarnadóttur nokkrum
árum eftir aldarafmælið og um úr-
ræða- og aðgerðaleysi okkar hinna
um þær mundir.“
Vilhjálmur Hjálmarsson í góðra vina hópi. Með honum á myndinni eru Helgi Seljan, Karvel Pálmason og Sigurður
Jónsson.