Dagur - 03.01.1995, Blaðsíða 4

4 - DAGUR - Þriðjudagur 3. janúar 1995
ÚTGEFANDI: DAGSPRENT HF.
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 60, AKUREYRI, SÍMI: 96-24222
ÁSKRIFT KR. M. VSK. 1400 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ M. VSK. KR. 125
RITSTJÓRAR: JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, (ÁBM.),
ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON, (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
AÐRIR BLAÐAMENN:
GEIR A. GUÐSTEINSSON, HALLDÓR ARINBJARNARSON,
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 96-41585, fax 96-42285),
KRISTÍN LINDA JÓNSDÓTTIR, SÆVAR HREIÐARSSON (íþróttir).
LJÓSMYNDARI: ROBYN REDMAN
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RÍKARÐUR B. JÓNASSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRÍMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI:
HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTVINNSLA: DAGSPRENT HF.
SÍMFAX: 96-27639
LEIÐARI
„Það er sannfæring mín að með aga, menntun og þegna. Og það er alveg full ástæða til að hafa áhyggj-
þekkingu, sem eftir yrði tekið víða á byggðu bóli verði ur. Skólakerfið hefur á undanförnum árum búið við
okkur allar leiðir færar, við innri styrk íslensks þjóðfé- mikinn niðurslturð og ramminn hefur verið í mörgum
lags, því mannauðinn erum við svo lánsöm að eiga.“ tilfellum hættulega þröngur. Stjómmálamenn verða
Þannig komst forseti íslands, Vigdís Finnbogadóttir, að gera sér grein fyrir aö menntakerfi í fjársvelti geng-
að orði í ávarpi sínu á nýársdag. ur ekki til lengdar. Eins og Vigdís Finnbogadóttir
Vigdís lagði i ávarpinu áherslu á gildi menntunar bendir réttiiega á er helsta auðlind okkar fólgin í fólk-
fyrir íslenska þjóð, hún sagði að mannauðurinn væri inu sjálfu og lykillinn að því að færa þjóðina upp úr
sá auður sem yrði að leggja áherslu á að rækta. ís- þeirri kreppu sem hún hefur glímt við að undanförnu
lendingar eigi góðar auðlindir og um þær verði að er að hlúa eins vel að menntuninni og hægt er. Þetta
ganga af virðingu en því megi ekki gleyma að ekki sé hafa bæði Danir og Hollendingar gert með góðum ár-
alltaf samhengi á milli auðlindaeignar og velmegunar. angri. Það er hárrétt sem forseti íslands bendir á að
Til marks um það gat Vigdís um Dani og Hollendinga góð menntun er undirstaða framfara.
sem hafi náð langt í hagsæld og farsæld án þess að Dagur hefur í leiðara lagst gegn því að enskan
geta gengið í hefðbundna auðlindasjóði. verði tekin upp sem fyrsta erlenda tungumálið í skól-
Forseti ísland beindi þeirri áskorun til íslenskra um landsins og forseti íslands er á sömu skoðun. í ný-
stjórnmálamanna að bera menntunina sérstaklega ársávaipinu sagði forsetinn mikilvægt að enskan verði
fyrir brjósti „svo kunnátta okkar um haf og land, um ekki alltof áhrifamikil í íslenskri hugsun og tjáningu.
vernd og nýtingu sjávar, um uppgræðslu lands og „í því ljósi," sagði Vigdís, „sýnist brýnt að fyrsta er-
ræktun bústofna, og um margbrotið völundarhús lenda málið sem kennt er í íslenskum skólum sé ein-
tækninnar, megi verða kunn um allan heim svo til hver önnur tunga, svo sem mál einhverrar bræðra-
verði vitnað. “ þjóðar okkar á Norðurlöndum, sem ætíð verður mikil-
Þessi hvatningarorö forsetans eru allrar athygli vægt að halda sem nánustum tengslum við. “
verð. Þau bera með sér áhyggjur yfir því að ekki sé Þetta sjónarmið Vigdísa Finnbogadóttur er eftir-
nægilega vel staðið að málum í menntun landsíns tektarvert og undir það skal heilshugar tekið.
Ástand og horfur í íslenskum íðnaði
Á árinu 1994 höfum við loks séð
fyrstu batamerkin í iðnaðinum eft-
ir óvenju langt og erfitt skeið sam-
dráttar og stöðnunar. Nýjustu til-
tækar tölur sýna um 8% veltu-
aukningu í iðnaðinum fyrstu átta
mánuði þessa árs miðaó vió sama
tíma í fyrra. Tölur um ört vaxandi
útflutning benda einnig til batn-
andi stöðu iðnaðarins og nú liggja
einnig fyrir nióurstöður úr könnun
á afkomu iónfyrirtækja sem Þjóö-
hagsstofnun geröi fyrir Samtök
iðnaðarins. Heildarniðurstaðan úr
þeirri könnun er sú að hagnaóur
var að meðaltali 3,5% á fyrri
helmingi ársins 1994 samanborið
við 1,0% halla hjá sömu fyrirtækj-
um fyrstu sex mánuði ársins 1993.
Allt bendir þetta til að langþráður
bati í rekstri iðnfyrirtækja sé loks
að láta á sér kræla, þó ástandió sé
auðvitað misjafnt eftir fyrirtækj-
um og iðngreinum.
Hagstætt raungengi
Framleiðslukostnaður á Islandi í
hlutfalli við framleiðslukostnað
samkeppnislanda okkar, sem við í
daglegu tali nefnum raungengi,
hefur á undanförnum misserum
þróast í hag samkeppnis- og út-
flutningsgreina okkar. Hækkun
kostnaðar hefur verið haldið í
skefjum þrátt fyrir gengisfellingar
í árslok 1992 og aftur um mitt ár
1993. Ef spá Seðlabankans fyrir
árið 1995 gengur eftir þá verður
verðbólga hér minni en í helstu
viðskiptalöndum á næsta ári og
raungengió lækkar þar með enn
frekar. Ef þessar spár rætast verð-
ur lækkun raungengis um 12% á
tímabilinu 1991-1995 hvort sem
mælt er á mælikvarða launa og
verðlags.
Þjóðhagsstofnun segir að vax-
andi umsvif bendi til kaflaskila í
efnahagslífinu og spáir 2% hag-
vexti á árinu 1994. Batann má
ugglaust aó mestu rekja til þeirra
bættu starfsskilyrða sem hér að
framan eru rakin og felast í því að
kostnaðarhækkanir hér hafa verið
minni en í okkar viðskiptalöndum.
Fleira kemur þó til og má þar sér-
staklega nefna lækkun vaxta og
batnandi efnahagsástand á al-
þjóðavettvangi sem valdið hefur
vcrðhækkunum á okkar útflutn-
ingsvörum. Allar nýjustu spár um
efnahagshorfur í Evrópu eru á
þann veg að efnahagsbatinn sé
meiri og traustari en spáð var fyrr
„Það má lítið út af
bera til þess að það
sem áunnist hefur fari
fyrir lítið. Það er ein-
mitt á þessum stað í
hagsveiflunni sem við
Islendingar höfum
venjulega misst þráð-
inn og tekið til við að
skipta þeim feng sem
við höldum að sé inn-
an seilingar. Við erum
svo margoft búin að
reyna að reyta fuglinn
áður en hann er í
hendi.“
á þessu ári og þeir bjartsýnustu
eru farnir að spá hagvaxtarskeiói
fram til aldamóta.
Miklir erfíðleikar að baki
Erum við þá að sigla hraóbyri inn
í nýtt góðæri og orðið tímabært að
hækka kaupið og deila út þessum
tekjuauka? Lítum aðeins á það
sem á undan er gengið. Undanfar-
Sveinn Hannesson.
in sjö ár hefur starfsfólki í iönaði
fækkað um nálega fjögur þúsund.
Samdrátturinn í iðnaóarfram-
leiðslunni er talinn hafa numið
samtals um 19% á árunum 1988-
1993. Fjöldamörg iðnfyrirtæki
hafa orðið gjaldþrota eða gengið í
gegnum samruna, nauðasamninga
eða aðra fjárhagslega endurskipu-
lagningu.
Það er vissulega ánægjulegt að
sjá nú loks nokkra veltuaukningu í
iðnaðinum en ef hún er skoðuð í
samhengi kemur í ljós að við er-
um varla búin aó gera betur en að
vinna upp þriðjunginn af þeirri
framleiðslu sem tapaðist á undan-
förnum árum. Afkoma fyrirtækj-
anna hefur að sönnu batnað en
hún var líka hörmuleg undanfarin
ár og nægir tæplega til að það
fjármagn sem bundið var í iðnaði
skili hóflegum vöxtum, hvað þá
að nokkuð fáist til baka af tapi lið-
inna ára.
Stöðugleiki er nauðsyn
Viðsnúningurinn í okkar efna-
hagslífi er ánægjulegur en hann
sýnir að iðnaðurinn er þess megn-
ugur að nýta sóknarfæri þegar þau
gefast en það tekur tíma að byggja
upp iðnaö og hann þarf umfram
allt stöðugleika í verðlagi og
gengisskráningu auk þess sem
starfsskilyrðin verða að vera sam-
bærileg við það sem keppinaut-
arnir búa við. Því mióur er það
svo aö batinn í efnahagslífinu og
þar með ekki síst í iðnaðinum
stendur veikum fótum. Ymislegt í
starfsskilyrðum svo sem á sviði
skattamála og gjaldeyrismála hef-
ur aó sönnu verið lagfært og sam-
ræmt því sem þekkist með öðrum
Evrópuþjóðum og ýmsu af því er
sem betur fer ekki hægt að breyta
í gamla farið vegna EES-samn-
ingsins. Sá samningur tryggir okk-
ur einnig aó mestu hindrunarlaus-
an aðgang að okkar mikilvægasta
markaðssvæði í Evrópu. En fjár-
lagahallinn heldur áfram að ýta
undir vaxta- og skattahækkanir.
Þar er engu jafnvægi náð.
Stóra vandann, hvernig tryggja
á stöðugleika í verðlags- og geng-
ismálum, hefur ekki tekist aó
leysa. Án stöóugleika og festu í
stjórn efnahagsmála er tómt mál
að tala um iðnvæóingu á Islandi
og í því sambandi gilda sömu lög-
mál hvort sem vió erum aó tala
um byggingariðnað, framleiðslu-
eða fiskiðnað. Við þurfum að
tryggja stöðugleikann og festa
hann í sessi og koma í veg fyrir
sveiflur sem eiga uppruna sinn í
sjávarútveginum. Helsta markmið
næstu ríkisstjórnar í efnahagsmál-
um, hver sem hún verður, ætti aó
vera að koma í veg fyrir þessar
sveiflur. Okkar bestu hagfræðing-
ar kunna svör við því hvernig þaö
er hægt.
Lærum af reynslunni
Það má lítið út af bera til þess að
það sem áunnist hefur fari fyrir
lítið. Það er einmitt á þessum stað
í hagsveitlunni sem við Islending-
ar höfum venjulega misst þráðinn
og tekið til við að skipta þeim
feng sem vió höldum að sé innan
seilingar. Við erum svo margoft
búin að reyna að reyta fuglinn áð-
ur en hann er í hendi. Afleiðing-
arnar ættum við líka aó þekkja því
þær eru alltaf hinar sömu, nefni-
lega óóaverðbólga og útsala á
gjaldeyri, síðan gengisfellingar og
sértækar efnahagsaðgerðir fyrir
útflutningsgreinar (nánar tiltekið
sjávarútveg) og að lokum kjara-
skerðing og atvinnuleysi sem bitn-
ar þyngst á hinum lægst launuðu.
Á nýju ári fæst úr því skorið
hvort við íslendingar ætlum að
feta okkur hinn vandrataða og erf-
iða veg stöðugleika, hagvaxtar og
atvinnuuppbyggingar eða slá und-
an og fóma því sem unnist hefur
fyrir skammtímahagsmuni og
óljós markmið sem enga stoð eiga
í raunveruleikanum. Erum við
ekki búin að fara þá leið nógu oft?
Það er talið bera órækt vitni um
geðveiki aó endurtaka sömu aó-
geróina sí og æ en eiga von á nýrri
og bctri niðurstöðu í hvcrt sinn. Er
ekki kominn tími til að við Islend-
ingar lærum af biturri reynslu og
hverfum frá sjálfskaparvíti okkar í
efnahagsmálum?
Sveinn Hannesson.
Höfundur er framkvæmdastjóri Samtaka iónaó-
arins.
„Án stöðuglcika og festu í stjórn efnahagsmála er tómt mál að tala um iðnvæðingu á íslandi og í því sambandi gilda
sömu lögmál hvort sem við erum að tala um byggingariðnað, framleiðslu- eða fiskiðnaö. Við þurfum að tryggja stöð-
ugleikann og festa hann í sessi og koma í veg fyrir sveiflur sem eiga uppruna sinn i sjávarútvcginum,“ segir greinar-
höfundur.