Dagur - 14.01.1995, Blaðsíða 8

8 - DAGUR - Laugardagur 14. janúar 1995
Hér eru þau hjónin á Trölla-
dyngju sl. vor, í árlegri „kola-
fcrð“, en þau hafa í mörg ár
farið mcð kol í Bræðrafeli,
skála sem Ferðafélag Akur-
eyrar á við KoIIóttudyngju
og er einkum ætlaður
göngufólki.
f heim-
sókn hjá
vélsleðahjón-
unum Grétari
og Freyju
Til hvers eruð
þið að þessu?
ísland býður upp á ótal möguleika til ferðalaga og útiveru
jafnt sumar sem vetur, Vélsleðaferðir um hálendið er einn af
þessum möguleikum og nokkuð sem all stór hópur fólks
stundar af krafti, en nú um helgina er einmitt haldin heljar-
innar vélsleða- og útilífssýning í Iþróttaskemmunni á Akur-
eyri. Það var um miðjan 8. áratuginn, sem hálendisferðir á
vélsleðum byrjuðu fyrir alvöru, samfara öflugari sleðum og
kannski líka þrá eftir fleiri ferðamöguleikum. Hjónin Grétar
Ingvarsson og Freyja Jóhannesdóttir á Akureyri eru meðal
þeirra fyrstu sem taka upp, það sem mörgum á þeim tíma
fannst vera stórfurðuleg iðja, að þvælast um á hálendinu yfir
vetrartímann. Auk þess að vera í hópi frumherja í vélsleða-
ferðum hérlendis, eru þau Grétar og Freyja ein fárra hjóna
sem stunda þetta sport af krafti í sameiningu. Þau hafa
lengstum átt sitt hvorn sleðann og Freyja án efa ein fyrsta
konan sem stundar fjallaferðir á vélsleðum, þó konunum hafi
sem betur fer fjölgað hin síðari ár. /
Freyja: „Fyrst keyrði ég lítió
sjálf, en Ingvar sonur okkar fór
snemma að keyra. Síðan var það
einu sinni að við vorum að koma
niður Kaldbaksdalinn niöur af
Nýjabæjarfjallinu og ég sat aftaná.
Hann var hins vegar alveg búinn
að gleyma mér og keyrði alveg
eins og vitlaus maður svo ég kom
ekki viö sleðan nema stöku sinn-
um. Þegar við síðan stoppuðum
sagði ég, hingaó og ekki lengra.
Nú keyri ég sjálf og hef keyrt upp
frá því.
- Hvenær byrja þessar fjalla-
ferðir af alvöru hjá ykkur?
Grétar: „Við eignuðumst
fyrsta sleðann 1974, gamlan Ev-
erude, og svo annan árið eftir.
Fjallaferðirnar hefjast hjá okkur
1976 þegar fyrstu Polaris-sleðarnir
komu. Til aö byrja með var helst
farið í Sandbúðir á Sprengisandi,
þar sem þá var veðurathugunar-
stöð, kannski með viðkomu í
Laugafelli.“
- Var þetta þá einhver ákveð-
inn hópur sem byrjaði á þessu
saman?
Grétar: „Til aö byrja með er-
um vió þrjú, við hjónin og Jóhann
Ingólfsson, sem ferðast hefur með
okkur alla tíð. Síðan bættust fleiri
við, t.d. Tómas Búi Böðvarsson,
slökkviliðsstjóri, og Sigurgeir
Bernharó Þórðarson.“
Freyja: „Fyrsti hópurinn okkur
hét Polarisfélagið, því við vorum
öll á Polaris og höfum haldið okk-
ur við það, sem sjálfsagt er bara
sérviska eða vani.“
Grétar: „Það hafa auðvitað
Þeir eru margir vélsleðamcnnirnir, sem komið hafa við í Berglandi, skála
sem Grétar og Freyja eiga í félagi við fleiri vélslcðamcnn.
A
Þessi mynd var tekin 16. júlí 1978.
Þá um veturinn höfðu þau orðið að
skilja eftir cinn slcða efst í hlíðum
Eyjafjarðardals. Slcðinn Icnti síðan
í snjóflóði og varð að bíða þess að
snjóa Icysti til að finna hann aftur.
Slcðinn cr í baksýn og var hann
ótrúlega lítið skemmdur eftir 6
mánaða dvöl á hvolfi í klcttaurð.
orðið geysilegar breytingar á sleð-
um frá því að við byrjuðum og vió
endurnýjuóum nokkuð ört fyrstu
árin, því sleóarnir voru alltaf að
stækka. Freyja eignaðist t.d. fyrsta
Polaris Indy sleðann 1981, sem
var alger bylting varðandi fjöðrun-
arbúnað og vakti mikla athygli
þegar hún var að fara á honum í
fyrstu feróirnar."
Freyja: „Ég skil ekki núna
hvernig maður sat á þessum gömlu
sleðum dag eftir dag, svona níó-
höstum.“
Keyrt eftir nefinu
Freyja: „Ferðamátinn hefur auð-
vitað gerbreyst líka. Til að byrja
meó varð bara að keyra eftir nef-
inu, korti og áttavitanum. Menn
höfðu ekkert annað til aó fara eftir,
eins og t.d. lóran og GPS-staðset-
ingartæki sem nú eru til staðar.
Klæðnaðurinn var heldur ekkert
líkur því sem hann er í dag, bara
gamla úlpan og skíðagleraugu.“
Grétar: „Það gafst ótrúlega vel
aó keyra bara eftir korti og átta-
vita. Éf skyggni var slæmt röðuð-
um við okkur upp í einfalda röð.
Fyrsti maður var með áttavitann
og sá síðasti passaði stefnuna.
Með þessu var hægt að halda ótrú-
lega góöri stefnu, ef ekki voru
færri en þrír sarnan og veðrið ekki
það slæmt að ekki sæist í næsta
mann fyrir framan.“
Freyja: „Annað atriði í þessu
var líka hvað við vorum vön aó
ferðast saman og allir vissu hvað
hinir myndu gera.“
Konurnar ekki margar
- Þið hafið ferðast saman allt frá
upphafi?
Freyja: „Já, það höfum við
gert. Aó vísu höfum við líka farið
sitt í hvoru lagi þegar hitt hefur
ekki komist einhverra hluta vegna,
eins og gengur."
- Það eru ekki margar konur
sem stundað hafa þessa ferða-
mennsku að staðaldri?
Freyja: „Þær eru nú þó nokkr-
ar, aö vísu ekki margar hér fyrir
norðan, en lengi vel var ég bara
ein og er reyndar mikið enn. Fyrst
þegar maður fór að mæta kven-
fólki þá sat það oftast aftan viö.
Þaö er hins vegar miklu erfiðara
en að keyra sjálfur. En karlarnir
hafa alltaf verið óskaplega hjálp-
legir.“
Grétar: „Hún var t.d. á stofn-
fundi Landssambands Islenskra
vélsleðamanna í Nýjadal 1984, en
þá hafði ég ekki tíma.“ Eins og
frægt var brast á hið versta veður
meðan á þessu fyrsta landsmóti
stóð og hafði Grétar farió meó
hópnum upp í Laugafell á föstu-
degi, gist þar um nóttina og fór
síðan einn til baka norður Nýja-
bæjarfjall í kolvitlausu veðri á
laugardeginum, reyndi raunar að
snúa vió í Laugafell en ekki
reyndist viðlit að keyra á móti
veðurhamnum. Leióin hafði verið
stikuð og hafði Grétar þann hátinn
á aö stoppa vió hverja stiku, sópa
burtu snjónum ofan af sleðaförun-
um sem þar lágu og taka eftir þeim
stefnuna á næstu stiku.
Grétar: „Þegar ég kom niður á
Öxnadalsheiði hitti ég þar Stein á
Bægisá og son hans. Steinn sagði
vió mig eitthvað á þá leiö ég færi
nú ekki mikið inn í Laugafell í dag
því múgur manns væri búinn að
reyna að fara upp á Nýjabæjarfjall
um daginn en þar væri svo brjálað
veóur að enginn maður gæti ferð-
ast. Ég svaraði þá að ég hefði eng-
an áhuga á að fara inn í Laugafell,
því ég væri aó koma þaðan. Þá
sagói Steinn: „En hvar eru hinir?"
Ég sagði honum þá að það væru
engir hinir því ég hefði komið
einn.“
26 tímar í skafli
- Finnst ekki þeim sem ekki
þekkja til að þessa séu miklar
svaðilfarir?
Freyja: „Fólki fannst þetta til
að byrja með alveg óskaplega
skrýtið, hvaö ég væri eiginlega aö
þvælast og til hvers. Ég var því
ekkert að flagga þessu. Margir vita
auðvitaó ekkert hvaó þetta er og
spyrja allskonar spurninga sem fær
mann til að veltast um af hlátri.
Eins og t.d. þegar fólk spyr, hvað
eruð þió að gera, til hvers eru þið
að þessu? En fólk þarf auðvitað að
vera gefið fyrir útiveru.“
Grétar: „Það skilja engir sem
ekki hafa komið upp á öræfin
hvernig það er. Þetta er heimur
sem menn kynnast ekki án þess að
koma þar og er alveg ólíkur vetur
og sumar.“
Að þeirra sögn hefur vélsleða-
ferillinn verió óhappalaus að kalla,
þó vissulega haft ýmislegt komið
uppá. Einu sinni voru þau ásamt
Jóhanni Ingólfssyni, grafin í fönn
á Nýjabæjarfjallinu í 26 tíma.
Grétar: „Það var ekkert vit í að
halda áfram þar sem vió vorum að
fara niður brekku og vissum ekk-
ert hvaó var fyrir neðan. Fyrst
grófum vió 3 metra nióur, en enn
var sama kófió. Þá grófum við 3
metra út og síðan annan vinkil
þangað til pláss var fyrir tvær
vindsængur. Þar vorum við í góðu
yfirlæti, skorti ekkert og heföum
getað verið í aðra 26 tíma ef því
hefói verið aó skipta. Ég held aö
við höfum ekki áttað okkur á því
fyrr en eftirá, að við vorum með
allt sem þurfti og skorti ekkert.
Vera vel klæddur
- Hvernig er belst að útbúa sig?
Freyja: „Það sem skiptir mestu
máli er að vera nógu vel klæddur.
Það er betra að klæða sig frekar úr
en að vera fatalaus. Líka fara ró-
lega og passa sig að þreyta sig
ekki og svitna um of. Eins að snúa
við í tíma. Margir brenna sig á því
aó halda of lengi áfram, finnst
ekki nógu karlmannlegt aó snúa
við.“
Grétar: „Máliö er að hafa allt
með sér sem maður þarf að nota,
en ekkert umfram það. Lengi vel
höfðum vió alltaf tjald með okkur
til aö nota í neyð. Hins vegar sáum
vió að það var óþarfi, því ef veðrið
er orðið svo vont að ekki er hægt
að ferðast, þá er ekki hægt að reisa
tjald. Þaó er nóg að hafa skófl-
una.“
Freyja: „Maöur lærir af reynsl-
unni hvað þarf og hvað ekki.“
Grétar: „Það var t.d. hlegið að
mér þegar ég tók fyrst með mér
vöðlur upp á fjöll að vetrarlagi, en
þær hafa oft komið sér vel ef
menn sökkva í krapa eða eitthvað
slíkt. Þær geta bjargað mönnum
frá því aó blotna, en þá eru menn
fljótir að kólna.“
Farið víða
Grétar og Freyja eru meðal eig-
enda skála sem kallast Bergland
og er staðsettur við Urðarvötn,
vestan Eyjafjarðardals.