Dagur - 04.08.1995, Síða 7

Föstudagur 4. ágúst 1995 - DAGUR - 7
p Hríseyingur gerir það gott á suðurhveli jarðar:
„íslendingar þurfa meira erlent
Qármagn inn í atvinnulífíð “
- segir Sigurður Björnsson sem býr í Auckland á Nýja- Sjálandi
Ævintýraþráin er mörgum í blóð
borin. Margir láta það eftir sér að
fullnægja henni með einum eða
öðrum hætti, aðrir hugsa með sér
að gaman væri að láta eftir sér eitt
og annað, en þegar að framkvæmd
kemur verður minna um efndir. Is-
lendingar hafa löngum sótt erlendis
bæði til náms og í atvinnuskyni,
stundum vegna atvinnuleysis, eins
og á sjöunda áratugnum þegar
fjöldi Islendinga flutti til Svíþjóðar
í atvinnuleit og atvinnleysisvofan
helltist yfir landsmenn í fyrsta
skipti af einhverjum þunga síðan á
kreppuárunum.
Aðrir sækja miklu lengra, stað-
næmast jafnvel ekki fyrr en hinu
megin á hnettinum. Þannig var því
farið með Sigurð Bjömsson frá
Hrísey sem á níunda áratugnum
flutti til Nýja-Sjálands. Hann er um
þessar mundir staddur hér á Fróni
þegar sumri fer að halla en þegar
hann kemur aftur til Nýja-Sjálands
er þar nú að vora. Það útheimtir 25
tíma setu í flugvél að ferðast milli
þessara ólíku landa en ferðalag Sig-
urðar Bjömssonar hingað tók 36
tíma en það kostaði um 120 þúsund
krónur báðar leiðir. Ibúafjöldi
Nýja-Sjálands er um 3,5 milljónir
manna af mörgu þjóðemi, margir
af asískum kynstofni, en um þriöj-
ungur landsmanna býr í stærstu
borginni, Auckland.
Sigurður kynntist einni af þeim
nýsjálensku konum eða farand-
verkafólki sem komu til Hríseyjar í
byrjun níunda áratugarins og þau
hófu saman búskap. Hennar nafn er
Shona. Það er algengt að Nýsjá-
lendingar og Astralar fari einu sinni
á ævinni í svokallað „trip for a life-
time“, sem er þá ferð til Englands
og síðan ferðast um Evrópu og
endað í London. Það var auglýsing
frá Islandi þar sem óskað var eftir
fiskvinnslufólki sem dró Shonu til
Hríseyjar.
„Shona fór svo í ljósmóðumám í
Edinborg í Skotlandi en ég í Sam-
vinnuskólann að Bifröst en áður
hafði ég unnið fjögur ár hjá Kaup-
félagi Eyfirðinga í Hrísey. Eftir
námið fór ég til Sambandsins og
vann þar við verðlagningar. Þá
gerðum við okkur ljóst aö þetta
dæmi gengi ekki upp, þ.e. að búa á
Islandi, spumingin var raunar
aldrei um það hvort hún settist að á
íslandi. Þetta gat ekki orðið verra
svo við ákváðum að flytja til Nýja-
Sjálands árið 1984. Þá áttum við
tveggja ára dóttur en nú eru bömin
tvö%
Ég fékk strax vinnu gegnum
ráðningarskrifstofu, en þær em
með fólk á sínum snærum sem þær
leigja út til lengri eða skemmri
tíma. Þetta var vinna í banka í fjóra
daga, en bankinn var eiginlega
byggingarsamvinnufélag þar sem
fólk gat lagt inn til þess að fá lán til
húsbygginga. Þegar ég hafði svo
verið lausráðinn hjá þessari ráðn-
ingarskrifstofu í sex mánuði keypti
byggingarsamvinnufélagið mig af
ráðningarskrifstofunni. Það var
betra að vera leigður svona út,
hærra kaup, en atvinnuöryggið auð-
vitað minna. Árið 1987 breyttist
svo þetta byggingarsamvinnufélag í
banka, Country Wade Bank, og
komu þá nýir hluthafar inn. Skot-
landsbanki átti 40%, skoskt trygg-
ingarfyrirtæki átti 20%, starfsmenn
20% og ýmsir viðskiptamenn 20%
en árið 1990 keypti bankinn allt
hlutaféð upp að undanskildum hlut
Skotlandsbanka og er í dag rekið
sem dótturfyrirtæki hans. I dag er
ég orðinn skrifstofustjóri bankans í
aðalstöðvum hans í Auckland og
jafnframt með einna lengstan
starfsaldur allra starfsmanna hans
en starfsmannafjöldinn er um 1.200
manns og rekur hann 75 útibú,"
segir Sigurður Bjömsson.
Nær 90% nýsjálenskra banka
eru í erlendri eign og atvinnurekst-
urinn er allnokkuð í erlendri eign.
Þar gætir nokkuð áhrifa Malasíu-
manna, Kínverja og Tævana og
Kóreumenn eru í auknu mæli að
hasla sér völl á Nýja- Sjálandi. Jap-
önsk fyrirtæki eru einnig með ítök,
aðallega í timbri.
„Það er mikill uppgangur í dag í
nýsjálensku þjóðfélagi. Atvinnu-
leysi er komið niður í 6% en þegar
ég kom þangað hafði allt verið
fryst, bæði vextir sem voru þá 11 %
en þeir áttu eftir að fara upp í 22%
en í dag eru þeir 7,5% af húsnæðis-
lánum. Húsnæðislánakerfið er gjör-
ólíkt því sem tíðkast hér. Byrjað er
að meta greiðslugetu einstaklings-
ins, kanna viðskipti umsækjandans
í bankakerfinu. Ef umsækjandi
reynist lánshæfur getur hann fengið
lánað allt að 90% af kaupverði
hússins. Gefið er út skírteini að
ákveðinni upphæð sem viðkomandi
getur t.d. farið með til fasteignasala
og gengtá þar frá sínum fasteigna-
kaupum. Á þessum lánum em engir
ábyrgðarmenn, allt byggist þetta á
þinni greiðslugetu. Það er gripið
miklu fyrr í taumana þama en hér á
Islandi ef afborganir ganga ekki
eftir, enda miklu minna um nauð-
ungamppboð á eignum. Bankinn
veitir einnig þá þjónustu að koma
til viðskiptavinarins eftir venjuleg-
an vinnutíma eða um helgar, og em
t.d. á okkar snæmm um 30 starfs-
menn sem sinna þessari þjónustu
sem nýtur vaxandi vinsælda."
-Ertu nokkuð á heimleið aftur?
„Nei, mér líður mjög vel þama
en það er gaman að koma hingað í
heimsókn og hitta sína fjölskyldu.
Ég kom hingað árið 1991 og svo
aftur nú. Bróðir minn, Almar, sem
býr í Hrísey heimsótti mig þegar ég
haföi verið þar í mánaðartíma.
Hann hafði ekki áhuga á því að
setjast þama að en ferðalagið hefur
ömgglega víkkað hans sjóndeildar-
hring. Við fáum nú ekki daglegar
fréttir héðan, en á Nýja-Sjálandi er
starfandi átthagafélag sem kemur
saman a.m.k. einu sinni á ári, yfir-
leitt í marsmánuði þegar hitastigið
er ekki of hátt en aðalsumarmánuð-
imir eru janúar og febrúar. Nú er
vetur á Nýja-Sjálandi en hitastigið
fer þó aldrei neðar en í 5 til 6 gráðu
hita. Á síðasta vetri kom aðeins
einu sinni næturfrost.
Það er gott fyrir íslending að
búa þama en nú er komið punkta-
kerfi eða kvótakerfi á innflytjendur.
Þú þarft að eiga eitthvað af pening-
um þannig að þú getir komið yfir
þig þaki og jafvel hafið atvinnu-
rekstur. Þetta beinist fyrst og
fremst að Asíubúum, t.d. frá Hong-
Kong, sem verður kínverskt um
aldamótin.
Islendingar geta haft það gott á
Nýja-Sjálandi en þeir þurfa að að-
lagast hugsunarhætti heimamanna
og ekki vera að bera saman hluti
þar og hér og hugsa sem Islending-
ur. Það tekur vissan tíma en laun
em nokkuð góð og vinnudagurinn
sjö og hálfur tími á dag. Eftir- eða
aukavinna þekkist varla. Áskrif-
endum að launum hefur verið sagt
upp, það em gerðar kröfur til
starfsmanna en á móti hlýtur þú
þína umbun. Núllarinn á sér ekki
viðreisnar von, uppgangur mikill
og mikið um erlendar fjárfesting-
ar.“
- Hvað kom þér mest á óvart
þegar þú komst til Nýja- Sjálands?
„Tvímælalaust hversu þjóðfé-
lagið er afslappað. Þar er ekkert
verið að metast um það að eiga
stærri bíl eða stærra hús nágranninn
og fólk yfirleitt mjög nægjusamt.
Loftslagið er einnig mjög þægilegt,
sumrin nokkuð mild en ekki of
heit. Vorið byrjar í október eða
nóvember og það fer að hausta í
mars eða apríl. Það var mjög und-
arlegt að halda jólin í sumarblíðu.
Vaknað er klukkan sjö að morgni
jóladags og farið að opna jóla-
pakka, kannski í 25 stiga hita og
sól. I vissum tilvikum hef ég sakn-
að íslenskra jóla, einnig sjómanna-
dagsins eða 17. júní þegar maður
veit að allir eru í hátíðarskapi en
maður verður þá að láta sér nægja
að láta hugann reika yfir hnöttinn
til Islands.
Sumir Nýsjálendingar vita
nokkuð um Island, m.a. um
eldfjallavirknina hér en margir
halda að hér sé yfirleitt allt á kafi í
snjó og ennfremur standa margir í
þeirri trú að hér sé búið í snjóhús-
um. Ég hugsa að nafnið á landinu
ýti undir þá trú.“
- Finnst þér þjóðfélagið hér hafa
breyst mikið á þeim tíma sem þú
hefur verið erlendis?
„Já, og það eru bæði jákvæðar
og neikvæðar breytingar. Ég skil
ekki að á sama tíma og fiskveiðar
dragast stöðugt saman er verið að
kasta stórum fjárhæðum í dýrar
hafnarframkvæmdir í stað þess að
huga að öðrum atvinnutækifærum
sem ekki tengjast sjósókn. Ég tek
t.d. eftir því í Hrísey að fólk er
meira farið að huga að sínu nánasta
umhverfi t.d. með garðrækt en það
er ein afleiðing minnkandi fisk-
gengdar. Fleiri áhuga- eða tóm-
stundamál fá nú rýmri tíma og það
er vel. Það er mjög ánægjulegt
hversu fólk er glaðara í dag.
Islendingar þurfa að fá meira er-
lent fjármagn inn í atvinnulífið til
að auka fjölbreytnina, og ég held
að ef fleiri erlendir aðilar kæmu ná-
lægt atvinnurekstrinum væri betur
staðið að málum og meira aðhald.
Hvítflibbaglæpir væru þá eflaust
fátíðari. Mikil fjárfesting frá Asíu-
löndum hefur verið vítamínsprauta
fyrir Nýsjálendinga og ég er ekki í
vafa um að það sama yrði upp á
teningnum hér. Hér eru tækifæri
falin í jarðorku, fallvötnum og
fleiru sem útlendingar væru tilbúnir
að fjárfesta í og skapa fleiri at-
vinnutækifæri sem ekki tengdust
sjávarútvegi og þannig dreifa
áhættunni af því að byggja allt at-
vinnulíf að mestu á útgerð og fisk-
vinnslu,“ segir Sigurður Bjömsson,
innflytjandi í Nýja-Sjálandi með
rætur í Hrísey. GG