Dagur - 02.09.1995, Blaðsíða 8

8 - DAGUR - Laugardagur 2. september 1995
eyri,“ segir Jóhann. „Tækið býr
yfir þeim eiginleikum að vera allt
í senn hefill, ýta og vörubíll, auk
þess að komast inn í Twin Otter
vél og meiningin er að flakka með
þetta milli flugbrauta,“ segir Jó-
hann og bætir við að þetta tæki sé
einungis eitt fjölmargra sérsmíð-
aðra tækja sem Jóhann Gíslason
hafi smíðað. „Hann tekur við þeg-
ar allir spekingar heimsins hafa
sagt að eitthvað sé vonlaust."
Flugbrautir á færibandi
Einn aðalkostur FN vélanna er að
þær geta lent á stuttum vegalengd-
um. Til að komast á loft þurfa þær
þó lengri braut og segir Jóhann að
helst þurfi 200 skrefa flugbraut
sem er alþjóðleg lengd á flugvöll-
um. Þegar lent er í fyrsta sinn er
þó ekki alltaf um svo langa braut
að ræða og þurfa flugmennirnir að
skoða svæðið vel úr lofti áður en
þeir lenda til að meta hvort hægt
sé að búa til nógu langa flugbraut
svo vélin geti hafið sig á loft. Þeir
félagar kunna margar skemmtileg-
ar sögur sem tengjast fyrstu lend-
ingunni á nýjum stað.
Jóhann hefur orðið: „Á Hval-
rosodden (Rostunganes) er gömul
veiðistöð og þar hafa menn hingað
til talið að ekki væri hægt að
lenda. Síríus hafði mikinn áhuga á
að koma þama upp lendingarað-
stöðu og við fundum blett á milli
steina sem við gátum tyllt okkur á.
Síðan ruddust Síríusmennimir út
með verkfæri og dýnamít og eftir
2/ tíma var búið að ryðja þarna
200 skrefa alþjóðlegan flugvöll.
Þetta er alveg dæmigert fyrir sam-
starf FN og Síríus þar sem haft er
að leiðarljósi að ekkert sé ómögu-
legt fyrr en þú hefur sannprófað
að það sé ómögulegt."
Og önnur saga í svipuðum dúr:
„Við áttum að skoða lendingar-
stað á stað sem heitir Nyjonsbu.
Við sáum að þama var melur sem
var nánast láréttur á um 250 metra
kafla. Vandamálið var hinsvegar
að melurinn var þverspmnginn af
sífrera, sem brýtur gjaman upp
yfirborðið og myndast þá nokkurs
konar skurðir og háir ruðningar
sitt hvorum megin. Við gerðum
nokkur aðflug til að skoða aðstæð-
ur og í 10-12 atrennu lentum við.
Þetta var mjög stutt og þegar við
skrefuðum melinn sáum við að
við höfðum haft 85 skref til um-
ráða og vélin hafði stoppað eftir
65 skref. Við höfðum þessa sömu
Síríusmenn með okkur og á rúm-
um hálftíma var búið að fylla í
annan skurðinn og við fengum
140 skrefa braut sem nægði okkur
til að fara í loftið.“
Jóhann leggur áherslu á að þó
oft virðist sem tekin sé nokkur
áhætta þegar lent er í fyrsta sinn á
nýjum stað sé alls ekki um neina
fííldrifsku að ræða. Eitt af því
fyrsta sem hermönnunum sé kennt
er að þeir séu ekki Rambó og ekki
eigi að tefla í tvísýnu að óþörfu.
Stórkostleg fegurð
-Margir sem hafa dvalið á Græn-
landi eiga vart til orð til að lýsa
fegurð landsins. Hver er ykkar
upplifun á Grænlandi?
„Landið er alveg stórkostlegt
og öðruvísi en allt annað sem þú
sérð í veröldinni. Það eru í raun
forréttindi að fá að ferðast um
svæði þar sem nánast enginn er og
má heita að við þekkjum hvem
einasta manri sem er á svæðinu,“
segir Jóhann. „Sagan er líka hluti
af sjarmanum,“ bætir hann við og
nefnir nokkur örnefni sem bera
með sér ýmislegt sem hefur gerst
á þeim stöðum sem þau eiga við.
Ömefni á einum skaga sé t.d.
„Hold with Hope“ eða „Haldið í
vonina“ og á norðvesturhorninu sé
höfn sem beri nafnið „Thank God
Harbour" sem þýða mætti sem
„Guði sé lof höfn“ og vel hægt að
ímynda sér fögnuð nafngjafans
þegar honum, eftir langa siglingu
um ísilagðan sjóinn, tókst loksins
að koma að landi. AI
Eins og flestir vita hefur
Flugfélag Norðurlands (FN)
um árabil haldið uppi flug-
samgöngum milli þéttbýlis-
staða á Norðurlandi. Ef til
vill eru þeir færri sem gera
sér grein fyrir að innan-
landsflugið er aðeins einn
hluti af starfsemi flugfélags-
ins og í tæp tuttugu ár hefur
Síríus, sem er sérsveit innan
danska hersins og sér um
eftirlit á Grænlandi, verið
einn stærsti og mikilvægasti
viðskiptavinur félagsins. Jó-
hannes Skírnisson og Ágúst
Jóel Magnússon, eru ný-
komnir úr tveggja vikna túr
til Grænlands þar sem þeir
flugu með vistir fyrir her-
mennina og aðstoðuðu þá
við að búa sig undir vetur-
inn. Þeir bera hermönnun-
um vel söguna og virðist
sem almenn ánægja ríki á
báða bóga með samstarfið
milli hersins og flugfélags-
ins.
Síríus er sérsveit innan danska
hersins og rekur sögu sína aftur til
ársins 1941 en þá var nokkrum
dönskum veiðimönnum á Græn-
landi smalað saman og þeir látnir
mynda varðsveit. Tilgangurinn
með varðsveitinni var að hafa eft-
irlit með austurströnd Grænlands,
frá Scoresbysundi og norður á
Hvalrosodden, sem er á 76 gráð-
um norður. Sveitin átti að fylgjast
með ferðum Þjóðverja sem reyndu
ítrekað að koma upp veðurathug-
unarstöð á þessum slóðum. Eftir
stríð var hlé á starfsemi varðsveit-
arinnar en þegar spennan fór að
magnast milli Bandaríkjanna og
Sovétríkjanna, í upphafi Kalda
stríðsins, var stofnuð ný sveit sem
árið 1953 fékk nafnið Slædepatro-
len Sirius, eða Sleðavarðsveitin
Síríus. Á meðan á Kalda stríðinu
stóð var fyrst og fremst um hern-
aðareftirlit að ræða og átti sveitin
að koma í veg fyrir að óvinurinn
gæti komið sér upp aðstöðu en
Sírius hermennimir þurfa líka að
ferðast um svæðið til að Danmörk
geti haldið tilkallinu á NA-Græn-
landi og því heldur sveitin starf-
semi sinni áfram þrátt fyrir að
Kalda stríðið sé nú liðið undir lok.
I Síríus eru 12 hermenn hverju
sinni og er helmingnum skipt út á
hverju ári. Hver hermaður er því í
sveitinni í tvö ár, fyrra árið sem
nýliði en það seinna sem foringi.
Hinn dæmigerði
Síríusmaður
Jóhann og Ágúst hal'a fengið tæki-
færi á að kynnast hermönnunum í
Síríus nokkuð vel og greinilegt að
ekki er um neina meðaljóna að
ræða. Jóhann lýsir hinum dæmi-
gerða Síríusmanni á eftirfarandi
hátt: „Vöðvabúnt á þrítugsaldri
sem er ávallt í góðu skapi og tekur
hverju því sem að höndum ber af
fullkomnu æðruleysi. Hann vinnur
óhemjumikið og að hans mati er
aldrei neitt vonlaust því á öllum
vandamálum er til lausn.“ Slíkir
afburðamenn finnast ekki á hverju
strái og sum ár tekst ekki að finna
sex hermenn sem uppfylla þær
kröfur sem gerðar eru og segir Jó-
hann að þá sé reynt að semja við
einhvem sem hefur verið áður svo
hægt sé að halda starfseminni
áfram.
Hermennimir ferðast um á
hundasleðum, tveir menn með
einn sleða með 11 hundum fyrir,
og þeir sem fara lengst ferðast upp
í 3000 km yfir veturinn. Sleðamir
eru reyrðir saman og engir naglar
í þeim. Hermennimir smíða sleð-
ana sjálfir sem þeir ferðast á en
Ágúst og Jóhann ásamt þremur Síríus hermönnum fyrir utan gamlan veiðimannakofa.
Samstarf FN og herdeildarinnar Síríus á Grænlandi:
Ekkert er ómögulegt
- fyrr en sannprófað er að það sé ekki hægt
hugmyndin er að það sem þeir
smíði sjálfir geti þeir sjálfir gert
við enda langt í næsta verkstæði á
þessum slóðum. Sleðahundarnir
eru sérræktaðir og segja Jóhann
og Ágúst að þetta séu stærstu
sleðahundar í heiminum og geti
vegið allt að 50 kílóum.
FN nýtur mikillar virðingar
Upphaflega var það danski herinn
sem sá um flug fyrir Síríus á Ca-
talina flugbátum. Síðan tók Græn-
landsflug við og notaði þyrlur sem
var mjög dýrt. Árið 1976 fór Flug-
félag Norðurlands fyrst að fljúga
fyrir sveitina. „Þetta er samstarf
sem byrjaði smátt en er nú orðið
gríðarlega umfangsmikið," segir
Jóhann en félagið sér nú um alla
flugþjónustu fyrir Síríus. Vélamar
sem FN notar eru Twin Otter vél-
ar og hafa STOL eiginleika (Sure
Ágúst að hlúa að meiddum sleðahundi. Myndin er dæmigerð að því leyti að
hún sýnir að FN flugmennirnir gera ýmislegt annað en að fljúga og ganga í
öll störf með Síríus hermönnunum. Myndir: ájm
take off and landing) sem þýðir að
þær geta lent á mjög stuttri vallar-
vegalengd. „Eiginlega eru þetta
einu vélamar sem geta gert það
sem þarf að gera,“ segir Jóhann en
eitt af aðalverkefnum FN flug-
mannanna er að fljúga með vistir í
kofa, bæði sem Síríus hefur byggt
og eins gamla veiðikofa, sem her-
mennimir þræða á milli í vetrar-
ferðunum til að byrgja sig upp af
mat og öðmm nauðsynjum. „Twin
Otter vélarnar eru búnar að sanna
yfirburði sína og nú eru komnir
lendingarstaðir við nánast hvem
einasta kofa,“ heldur Jóhann
áfram og leggur áherslu á að
reynslan af þessu samstarfi sé
mjög góð og Síríus reiði sig á FN
hvað varðar alla flugþjónustu. „ís-
lendingar hafa kynnt sig vel og
flugmennimir hafa samlagast
sveitinni að mörgu leyti. Þegar
ekki er flogið, t.d. vegna slæms
veðurs, sitjum við ekki og bíðum
heldur göngum til allra verka með
hermönnunum. Við njótum þess
trausts að með okkur fljúga her-
menn, sem eru vinir okkar og okk-
ur þykja verðmætastir af öllum,
og einnig hafa æðstu yfirmenn
hers Danmerkur, ráðherrar og
Smáatriðin skipta máli
Þó FN fljúgi fyrir Síríus árið um
kring má segja að aðalferðin á
hverju ári sé síðla sumars þegar
flogið er í alla kofana með vistir
fyrir veturinn. „Það þarf að koma
með bæði fisk fyrir hundana, mat
fyrir mennina, skíði og annan út-
búnað," segir Ágúst og segir
miklu máli skipta að öll smáatriði
séu í lagi. „I hverjum kofa er rað-
að þremur eldspýtustokkum á
borðið og upp úr standa eldspýtur
þannig að hermennimir geta tekið
utan um þær og kveikt í þeim þó
fingur séu loppnir. Það er búið að
opna alla olíubrúsa svo hægt sé að
hella beint í miðstöðina og kveikja
fljótt upp. Þannig er allt undirbúið
vandlega enda aðstæðumar yfir
veturinn ótrúlega harðar og því
nauðsynlegt að huga að hverju
smáatriði.“
Ferð þeirra Jóhanns og Ágústs
var sérstök að því leyti að með í
ferð var sérsmíðað tæki til að búa
til flugbrautir. „Þetta er tæki smíð-
að af Jóhanni Gíslassyni, ýtustjóra
og uppfinningamanni frá Akur-
Jóhann Gíslason, ýtustjóri og uppfínningamaður, að setja sérsmíðað tæki
upp í Twin Otter. Tækið er allt í senn hefill, ýta og vörubíll.
jafnvel konungsborið fólk flogið
með okkur. Háttsettir herforingjar
úr NATO herjum koma líka
stundum í heimsókn og það var
einmitt meðal verkefna FN í sum-
ar að flytja marga af æðstu yfir-
mönnum sumra NATO herjanna.
Þannig að margt tengist þessu og
flugfélagið nýtur gríðarlegrar
virðingar."