Þjóðviljinn - 23.11.1943, Blaðsíða 4

ÞJÓÐVILJINN — Þriðjudagur 23. nóv. 1943.
þlÓÐVIUINN
Útgefc'.ndi: Sameiningarflohkttr alþúZu — Sóaíalietúflokkurinn.
Ritstjóri: Sigur&ur Guðm’andnun.
Stjórnn álaritstjórar: Eir.ur Olgeirsson, Sigjús Sigurhjartarson.
Ritstjórnarskrifsfrcíur: Austurstrœti 12, sími 2270.
Afgr-ioala og auglýsingar: Skpl'ivörðustíg 19, sími 2184.
Prentsmiðja: Víkingsprent h. j., Garðastrœti 17.
Askriftarverð: í Reykjavík og nágrenni: Kr. 6,00 á mánuði.
landi: Kr. 5,00 á tnánuði.
l!
Úti
Virðing þjóðarinnar
íslendingum er það lífsskilyrði að fá haldið þeirri virðingu,
er þeir áður hafa aflað sér erlendis. Þeir hafa aflað sér þess á-
Iits, er þeir hafa, sakir andlegs atgerfis, þegar þjóð vor var svo
kúguð og bæld af erlendri áþján, að við lá að landsmenn flosn-
uðu allir upp af hólma þessum.
Það hefur verið litið á þjóð vora sem þjóð, er ann bókmennt-
um og elskar frelsið. Stórblöð eins og „Times“, hafa gert það að
umtalsefni, hve þrálátir íslendingar væru í sjálfstæðismálum
sínum.
Þetta er gott álit. Vér skulum reyna að verðskulda það áfram.
íslendingar munu sýna það í staðfastri baráttu fyrir sjálf-
stæði sínu að þeir bera mikla virðingu fyrir ótvíræðum og óaf-
salanlegum rétti vorum sem annarra til að ráða sér sjálfir, —
og vér munum sýna þá virðingu fyrir þeim dýrmætu mannrétt-
indum hverrar þjóðar með því að framkvæma þann rétt vorn,
nú þegar hin tilskildu 25 ár eru liðin, sem samið var um 1918.
En það reynir meir á íslendinga en hvað þetta snertir. Það
reynir á fórnfýsi þeirra og virka samúð með öðrum þjóðum.
Það hefur sjaldan í sögu vorri reynt á slíka eiginleika í fari
þjóðar vorrar sem heildar gagnvart öðrum þjóðum. Vér höfúim
lengst af hvorki haft aðstöðu né getu til að sýna þá! En svo sem
samúð hefur vaxið með íslendingum innbyrðis í lífsbaráttu þeirra,
svo mun hún og sýna sig að vera rík gagnvart erlendum þjóðum,
þegar á reynir.
Og nú reynir á.
Það þarf að hjálpa þeim þjóðum, sem orðið hafa fyrir hörm-
ungum þeim, sem nú hafa dunið yfir. Það þurfa allar þjóðir að
leggjast á eitt til þess að bæta úr brýnustu þörf barna, kvenna
og karlmanna, sem hungurdauðinn nú vofir yfir, — og það verð-
ur að gera það án tillits til greiðslugetu þess fólks. En það þýðir,
að þær þjóðir, sem bezt hafa sloppið við verstu ógnir styrjaldar-
innar, verða að leggja að sér til að hjálpa.
Það hefur undanfarið verið reynt að ófrægja íslendinga er-
lendis sem stríðsgróðaþjóð.
Það er nú tækifæri til áð sýna það með ríflegum framlögum
til alþjóðlegrar hjálparstarfsemi, að stríðsgróðinn hefur ekki spillt
fslendingum, að hjarta þeirra hefur ekki kalið, að samúð þeirra
með öllum þeim, sem nú þjást, er eins sterk, er vér loks höfum
getu til að sýna hana í verki, eins og hún var þegar skáld vor
urðu að láta sér nægja að yrkja fögur ljóð um þjóðir þær, er
fórnfrek frelsisstríð háðu.
Það er nú verið að spilla áliti íslendinga erlendis með því að
kasta mat svo tugum tonna skiptiy þegar aðrar þjóðir svelta. Þeir
menn, sem slíku stjórna, stofna virðingu þjóðarinnar út á við í
voða.
Það er nú tækifæri til að sýna að íslenzka þjóðin vill hjálpa
þeim, sem nú þjást af skorti og neyð.
Það hefur verið mikið um það talað að vér yrðum að halda
virðingu annarra þjóða fyrir oss.
Hér er einmitt'tækifæri til þess að sýna það í verki að vér
verðskuldum hana, — að vér erum raunverulega full gjaldgeng-
ur meðlimur í því samfélagi þjóðanna, sem nú er að skapast.
Hin alþjóðlega hjálparstofnun hinna sameinuðu þjóða (U. N.
ingu brezka hernámsins. Jafn-
N. R. A. eins og nafn hennar er skammstafað á ensku = Unitedl£ramt sam(ji fsland við Banda-
íslendingar viljum vér allir vera
Um hvað er deilt í sjálfstæðismálinu
NOKKRAR SÖGULEGAR
STAÐREYNDIR
Til þess að glöggva sig á nú-
verandi afstöðu í Sjálfstæðis-
málinu, er gott að festa sér
vel í huga nokkur atriði í for-
sögu þess, sem mestu máli
skipta. Skal hér á þeim stiklað,
með því að of langt yrði að
rökræða til hlítar hvert þeirra
fyrir sig og tengja síðan í við-
unandi heild.
væru
1. í sjötta kafla sambandslag-
anna frá 1918, er kveðið svo
á í 18. gr., að eftir árslok 1940
„getur Ríkisþing og Alþingi,
hvort fyrir sig hvenær sem er,
krafizt, að byrjað verði á samn-
ingum um endurskoðun þessara
laga. Nú er nýr samningur ekki
gerður innan þriggja ára frá
því að krafan kom fram, og
getur þá Ríkisþing eða Alþingi
hvort fyrir sig samþykkt, að
samningur sá, sem felst í þess-
um lögurrt, sé úr gildi felldur“.
2. Þremur ársfjórðungum áð-
ur en endurskoðunarkrafa , skv.
18. gr. gat komið til fram-
kvæmda, eða 9. apríl 1940, var
Danmörk hernumin af Þjóð-
vefjum. Var þar með konungi
jafnt sem danska ríkinu gert
ókleift að uppfylla ákvæði
sambandslaganna’, énda tók Al-
þingi þegar í sínar hendur mál
þau, er Danir fóru með fyrir
íslendinga hönd: handhöfn
konungsvalds, uthnríkismál og
landhelgisgæzlu.
3. Mánuði síðar, eða 10. maí
1940, var ísland hernumið af
Bretum, gegn ákveðnum mót-
mælum íslenzkra stjórnarvalda,
og var þar með enn rækilegar
loku skotið fyrir framkvæmd
sambandslaganna af beggja
þjóða hálfu, sem og frekari að-
gerðir íslendinga í stjórnskip-
unarmálum þeirra.
4. Hinn 17. maí 1941, þá er
alger sambandsslit Danmerkur
í reynd höfðu varað í rúmt ár,
samþykkti Alþingi einróma á-
lyktun, þar sem lýst er yfir,
að það teldi „ísland hafa öðl-
ast rétt til fullra sambandsslita
við Danmörk", enda þótt það
teldi ekki „að svo stöddu tíma-
bært, vegna ríkjandi ástands
(þ. e. hernámsins), að ganga frá
formlegum sambandsslitum“.
5. í júní 1941 var gerður
samningur milli Breta og Banda
ríkjamanna annarsvegar og ís-
lendinga hinsvegar um aflétt
slitum við Danmörku og end-
anlegri stjórnskipun íslenzka
ríkisins. Þá lýsti Bandaríkja-
stjórn sig mótfallna aðgerðum
í málinu að svo stöddu, en eftir
nokkur orðsendingaskifti kom
þó þar, að 14. okt. s. á. tilkynnti
hún, að hún myndi ekkert hafa
á móti því, að ísland yrði gert
að lýðveldi 1944.
7. Vorið 1943 lagði milliþinga
nefnd í stjórnarskrármálinu,
skipuð tveim fulltrúum frá
hverjum hinna fjögurra þing-
flokka, það einróma til, að sam-
bandinu við Danmörk yrði slit-
ið og lýðveldi stofnað á íslandi
17. júní 1944.
8. Hinn 1. nóv. 1943 tilkynnti
forsætisráðherra íslands það á
Alþingi, að ríkisstjórn hans
væri fylgjandi stofnun lýðveld-
is á íslandi hvenær sem vera
sk.yldi, og liti stjórnin svo á, að
„hið raunhæfa ástand, sem stað-
ið hefur í aðalatriðum hátt á
fjórða ár, sé nægilega styrkur
grundvöllur, til forml£§rar
stofnunar lýðveldis á íslandi“.
SÓKN GEGN SAMKOMULAGI
Líti maður á gang sjálfstæðis-
málsins í gegnum þá átta sögu-
legu punkta^ sem raktir hafa
verið, væri freistandi að' álykta
að málinu væri að öllu fQffalla-
lausu borgið með hljóðum fögn-
uði allrar þjóðgrinnar að baki.
Málstaður íslendinga sty?kist
við hvern nýjan punkt, öll af-
skifti Alþingis og íslenzkra
stjórnarvalda miða til eðlilegra
úrslita fyrir einhuga fulltingi
allra flokka.
★
En einmitt þegar hið ólíklega
skeður, að opinberir fulltrúar
þjóðarinnar virðast' ætla að
bera gæfu til að leysa þetta
„helgasta mál þjóðarinnar“ í
bróðerni, þá rísa allt í einu upp
óvæntar raddir héðan og hahd-
an, 'þar á meðal ýmsar, sem
einna fegurst hafa talað um
n^uðsyn þjóðlegrar einingar, og
telja það nú helzt til sæmdár
að hefja sókn gegn því sam-
komulagi, sem fengið er. Og
því meir virðist eiga að herða
á þessari sókn sem nær dregur
úrslitum og fleiri rök hníga
til eindrægni. Lítur út fyrir að
hér ætli enn að ásannast það,
Jóhannes úr Kötlum
er kveðið var: íslands óham-
ingju verður állt að vopni. Að
vísu tekst þessum röddum von-
andi ekki að hefta sjálfan fram
gang málsins, en eigi að síður
er það mikil óhamingja, að jafn-
vel sum óskabörn núlifandi
kynslóðar skuli bregðast ein-
ingunni í þessu viðkvæma máli.
Hin fyrsta áskorun til Alþing-
is um frestun lýðveldisstofnun-
ar mun hafa verið afhent for-
sætisráðherra 24. ágúst 1942,
undirrituð af rúmum sex tug-
um manna, ýmissa stétta og
flokka. Samkvæmt tilmælum
utanríkismálaráðherra var þó
áskorun þessi ekki birt opinber-'
lega að sinni, vegna þeirra orð-
sepdingu sem á döfinni voru um
þær mundir milli stjórna ís-
lands og Bandaríkjanna.
Næst kemur til sögunnar á-
lyktun íslendingafundar í Kaup
mannahöfn frá 7. maí 1943, þar
sem þeirri áskorun er beint
til ríkisstjórnar og Alþingis að
fresta sambandsslitum, „þangað
til báðir aðilar hafa talast við“.
Ályktun þessi er fyrir þá skuld
einna athyglisverðust, að hún
virðist hafa orðið til þess að
rjúfa einingu stjórnmálaflokk-
anna í málinu, því upp frá því
tekur Alþýðuflokkurinn, eða að
minnsta kosti málgagn hans,
forystuna í sókninni gegn því
samkomulagi, sem tveir helztu
foringjar hans höfðu þó staðið
að í stjórnarskrárnefnd.
Loks er Alþingi enn send á-
skorun 22. september 1943, mjög
samhljóða þeirri frá 24. ágúst,
undirrituð af 270 „áhrifamönn-
um“ í Reykjavík, á Akureyri
og í Hafnarfirði, og er það eðli-
lega sú áskorunin, sem mesta
undrun hefur vakið, með því
að hún bendir til að hér sé um
skiljanlega yfirgripámikið mein
að ræða. Hér skrifar enn undin
fólk af ýmsum stéttum og öll-
um flokkum, nema Sósíalista-
flokknum.
Stéttarlega séð set ja kennarar
einna mestan svipinn á þessa
fríðu sveit, allt frá prófessorum
og niður úr, og fær maður naum
ast varizt því að hugsa til
norskra stéttarbræðra þeirra í
því sambandi'. Hátt upp í þá
slaga svo læknar með landlækni
í broddi fylkingar. Telst svo til,
að fulltrúar fræðslumála í land-
inu séu þarna hátt á sjötta, full-
trúar heilbrigðismála hátt á
fimmta tug. Þá eru þarna allar
mögulegar tegundir af „stjór-
ungur“ gætu spornað við þróun
sósíalískra áhrifa á íslandi.
Hvatir þessara manna eru sjálf-
sagt af margvíslegum toga,
sumar skoðanalegar, aðrar einka
legar, en allar vafalaust einlæg-
ar. Þar fyrir verðskulda þessir
menn enga linkind í þessu
'Jnáli, fyrr en þeir hafa bætt
ráð sitt. Þeir hafa vísvitandi
lagt út á þá hálu braut að ge'r-
ast samherjar menningarlegs
afturhalds í því að glepja þjóð
sinni sýn í hennar stærsta og
stoltasta máli.
„EIN LÉTTKLÆDD
VÍSA“
LAUSA-
Eining Sósíalistaflokksins í
sjálfstæðismálinu hefur orðið
hinum sjálfkrossuðu danne-
brogsmönnum mikill þyrnir í
augum og hefur verið reynt
að rjúfa hana og ómerkja með
hinum lítilsigldustu aðferðum.
Eins og nærri má geta, er hin
gamla, útjaskaða rússaplata spil
FYRRI GREIN
Eftir Jóhannes úr Kötlum
Nation Relief and Rehabilitation Administration) er nú að ljúka
stofnfundi sínum. Það er svo brýnt sem frekast má verða að
veita þá hjálp, sem hægt er að láta í té.
•
Virðing vor íslendinga með öðrum þjóðum, virðing vor fyrir
sjálfum oss, er ekki hvað sízt undir; því komin að vér skerum
ekki við neglur þau milljónaframlög, sem þörf er á, — heldur
sýnum samúð vora 1 verki fljótt og vel.
ríkin um hervernd til ófriðar-
loka, og var þar með það „ríkj-
andi ástand“, sem um getur í
yfirlýsingu Alþingis frá 17.
maí, að forminu til úr sögunni. ,
6. Á Alþingi 1942 var það ein-
róma álit allra stjórnmálaflokk-
anna, að tímabært væri að
ganga frá formlegum sambands
Þingvellir — hinn fomhelgri þingstaður íslenzka lýðveldisins.
um“, allt frá forstjórum niður
í deildarstjóra, bankamenn og
leikarar, hagfræðingar og skáld,
maður frá Múla og maður frá
Höfnum. einn bryggjuvörður,
ein frú o. s. frv. En tvær eru
þó þær stéttir, sem þarna eiga
engan að, sem varla er heldur
von, þar sem hér skyldu „á-
hrifamenn“ einir koma til
greina, £n það eru bændur og
verkamenn, — alþýða Islands.
Mætti svo verða áfram, að nafn
hennar yrði sem minnst tengt
við þessa einkennilegu „frelsis--
baráttu“.
Stjórnmálalega séð munu Al-
þýðuflokksmenn og báðar kvísl-
ar svokallaðra Þjóðveldismanna
mynda kjarnann í hreyfing-
unni. Hvaða . „menningarhlpt-
verk“ fyrir þeim vakir undir
niðri, er vandi að gizka á, —
þó kynni sakleysinginn Björn
O. Björnsson að hafa spígspor-
að óþarflega nærri sannleikan-
um í síðasta hefti „Jarðar“, bls.
260, þar sem hann segir sem
svo með breyttu letri: „Jú —
vér gætum auðvitaö fengið bæði
viðurkenningu og „virðingu“
Sovét-Rússlands, ef vér fram-
kvæmum „lög“-skilnað án þátt-
töku Dana og konungs. Sovét-
Rússland yrði eini „vinurinn“,
sem „skildi“ oss. Kommúnist-
arnir vorir sæju um það“.
En að þessum ógiftusamlega
kjarna hafa dregist ýmsir ágæt-
ismenn, sem engum dettur í
hug .að væna um þá pólitísku
undirhyggju, að tefla lýðveld-
ismáli voru í tvísýnu í þeirri
fávísu von, að „Danir og kon-,
uð af meira kappi en nokkru
sinni fyrr, — jafnvel tónvand-
ir menn, eins og Tómas skáld
Guðmundsson, eru farnir að
skemmta skrattanum með þess-
háttar músik. Skal honum að
vísu virt til vorkunnar, þótt
hann uni illa óskilgreindum upp
hrópunum um kvíslinga í nánd
við sig og grípi þá til óvenju-
legra deyfingarráða. Myndi þó
hitt ráðið öllu betur duga, að
þoka sér ögn fjær hinni hættu-
legu Múfakvísl í lýðveldismál-
inu. Annars væri freistandi að
ræða nokkuð þá spurningu,
hvort góður sósíalisti og sovét-
vinur geti ekki jafnframt verið
góður íslendingur, og má vera,
að ég víki nánar að því máli
síðar hér í blaðinu.
★
Þá hefur annað skáld, sem
kalla mætti fornrússneskt, yin-
ur vor Steinn Steinar, ort
nokkra hersöngva fyrir sóknar-
liðið gegn samkomulaginu, og ér
svo sagt, að ein vísan að
minnsta kosti hafi orðið vinsæl
götuvísa í Reykjavík að undan-
förnu. En þar kvað Sósíalista-
flokknum vera fjálglega líkt
við heldri konu með skotthúfu,
sem situr í húsmóðurstólnum í
dagstofu hinna þjóðkunnu Jen-
senssona. Með þessari smellnu
líkingu mun skáldið vilja sýna
óvænt samspil flokksins við
auðvaldið í landinu, og þá vænt
anlega helzt, að það hefði keypt
hann til fylgis við sjálfstæði
landsins. Fer þá heldur en ekki
að sneyðast um fína drætti í orð
stír vorum, ef vér lifum á bæði
rússneskum og kveldúlfskum
mútum. Um tíma munu danne-
brogsmennirnir hafa talið vísu
þessa komna vel á veg með
að granda bæði málinu og
flokknum, en nú er að heyra á
hinum snjalla gagnrýnanda
Magnúsi Ásgeirssyni, að „óvar-
legt væri þó, að treysta þeim
nýfleygu ummælum bókstaf-
lega“. Kynni og svo að reynast,
ekki sízt meðan hinn ungi höf-
undur sjálfur situr, að minnsta
kosti í þessu máli, í glóðvolgri
gullkjöltunni á Ragnari í
Smára, á milli þess sem hann
drekkur kóngsins skál með
Stefáni Péturssyni.
Auðvitað ber ekki að taka her
brögð þessara kóngsmanna há-
tíðlega, enda mun alþýða manna
ekki gera það, að minsta kosti
ekki á meðan lúðurþeytararnir
virðast ekki hafa ráðið það við
sig, hvort þeir eigi „að haga sér
eins og gentleraenn eða dónar“
í frelsismálum þjóðar §jnnan
Hér er á þetta drepið í „léttara
hjals“ tón til þess eins að benda
á, hversu fljótt risið getur
lækkað, jafnvel á snillingum og
meningarfrömuðum, þegar mál-
staðurinn er hæpinn. Og mun
það mála sannast, að viður-
kvæmilegast hefði verið báðum
aðilum, að rússar og kvíslinga^,
jensenssynir og ragnarar, hefðu
sem minnstum metingi valdið í
þessari óheppilegu deilru En nú
er komið sem komið er og tjáir
þá ekki um að sakast.
Engín leiðrétíing
á húsaleigulögunum
Framh. af 1. síðu.
fulltrúi. Sósíalistaflokksins, Stein-
þór Guðmundsson og annar full-
trúi Sjálfstæðisflokksins, Einar Er-
lendsson, hafa verið úrskurðaðir úr
hinni eiginlegu húsáleigunefnd.
Ymsir sjálfstæðismenn á Alþingi
vildu fá húsaleigulögunum breytt
í það horf, að ríkið bæri þann kostn
að, sem af töku 'og endurbótum
bráðabirgðahúsqæðis Ieiðir, til
jafns við bæinn. Þetta er hið mesta
réttlætisniál, því að vissulega er
það ósanngjarnt, að Reykjavíkur-
bær einn b'eri þennan kostnað, sem
er afleiðing striðserfiðleika, og sem
auk þess er raunverulega ákveðinn
af þriggja manna húsaleigunefnd,
þar sem bærinn á aðeins einn full-
trúa.
Engan undrar þótt Framsóknar-
menn legðust á móti þessu réttlæt-
ismáli, því að þeirra stefna virðist
vera sú, að beita sér ætíð gegn
hagsmunum Reykjavíkur. Afstaða
Alþýðuflokksmanna verður hins-
vegar ekki skýrð nema með því
einkennilega lánleysi þessa flokks,
að hitta nær ætíð á að fylgja þeim
málstaðnum, scin ver gegnir, og
Sjálfstæðismennirnir, sem liigðust.
gegn því, hafa talið sér skylt, að
fylgja fast fram uppteknum hætti,
að láta flokkinn klofna a hverju
máli, svo að litilokað sé, að nokkur
flokkur geti með þeim unnið.
Mauríce Hindus:
Söngur næturgalans
Bandaríski blaðamaðurinn Maur-
ice Hindus, ér segir frá eftirfarandi
atviki, er nýkominn úr ferð um
Sovétríkin. Hifidus er höfundur bók
arinnar „Brotið land“, er Vilmund-
ur Jónsson þýddi fyrir nokkrum ár-
um, og- Bókmenntafélag jafnaðar-
manna gaf út.
Það var heitt í veðri. Flokkur
þreyttra og sveittra þýzkra her
manna stanzaði til að hvíla sig
í rústum þorps á Lithaugalandi.
Allt í einu hljómaði næturgala-
söngur í gegnum loftið. Þjóð-
verjarnir beindu sjónaukum
sínum að runna skammt frá,
en gátu ekki komið auga á fugl
inn. Þeir sáu dreng sitja hjá
síki og tálga spýtu.
Þegar Þjóðverjarnir komu að
drengnum, virtist hann verða
hræddur. Hann var með eitt-
hvað í munninum. Liðsforingi
skipaði honum að sýna sér það,
og drengurinn tók út úr sér
litla blístru úr tré, sem hann
hafði notað til að herma eftir
næturgalanum. Þjóðverjarnir
dáðust að blístrunni, hældu hug
viti drengsins og fengu hann til
að blístra aftur. „Eg get líka
hermt eftir gauk“, sagði hann,
og gerði það svo, hreykinn.
Aðspurður, kvaðst drengur-
inn eiga heima í rústunum og
bjarga sér eins og hann bezt
gæti. Já, hann rataði leiðina til
næsta bæjar — „ég var vanur
að fara þá leið til að fiska í
millut j örninni.“
Eiðsforinginn lofaði honum
gljáandi vindlingakveikjara, ef
hann vildi gerast leiðSögumaður
þeirra. „En ef þú gabbar okkur,
sný ég af þér hausinn“, sagði
foringinn.
Á. leiðinni benti foringinn á
skóg framundan og spurði:
„Eru guerillur (skæruliðar)
þarna?“ „Meinarðu ætisveppi?“
sagði drengurinn sakleysislega,
og byrjaði að telja upp hvaða
tegundir þeirra yxu þarna. Liðs
foringinn spurði ekki fleiri
spurninga.
Drengurinn byrjaði aftur að
blístra glaðlega, 32 sinnum eins
og næturgali, 2 sinnu eins og
gaukur. Þjóðverjunum féll
fremur vel glaðværð leiðsögu-
mannsins og sögðu ekkert. En
langt inni í skógunum leynd-
ust skæruliðar, sem skildu
merkingu fuglasöngsins: 32
Þjóðverjar og 2 Vélbyssúr v’oru
á leiðinni.
'Þóir voru fynir skömmu komn
ir inn í skóginn, þegar drengur-
inn skauzt í burtu, skjótur sem
héri.
Skothríð hófst úr öllum átt-
um. Ekki einn einasti Þjóðverji
komst lífs af.
'I
Þriðjudagur 23. nóv. i943. — ÞJÓDVILJINN
i HH oelDP
HriF Hiiler
orðll Drlagarfk
Um Brennerskarðið, sem myndin er af, liggja aðalsamgönguæðarnar milli
Þýzkalands (Austurríkis) og Ítalíu. Þessar mikilv'ægu flutningaleiðir ItSfa
hvað eftir annað orðið fyrir árásum ítalskra hermannaflokka undanfarið,
og nokkrum klúkkustundum áður en innrás Bandamanna á Ítalíu hófst,
gerðu bandarísk flugvirki velheppnaða árás á vegina um Brennerskarð.
Alþíngí afgreíðír
sjö lög
Alþingi afgreiddi sjö lög i gær,
lög um byggingarsamþykktir, um
brunatryggingar í Reykjavík, um
ákvörðun á leigumála og söluverð
lóða og landa Reykjavíkurkaup-
staðár, um fyrningu skulda og
annara kröfuréttindav', um veit-
ingaskatt, um tolla og um heim-
ild fyrir ríkisstofnanir til að greiða
eftirlaun þegar sérstaklega stend-
ur a.
Til er gamalt orðtak svohljóð
andi: „Balkanlöndin ná til Vín“.
Annað hljóðar þannig: „Austur-
ríki er brúin milli Ítalíu og
Þýzkalands“. Af þessu má ráða
hve hernaðarlega mikilvægt
Austurríki er nú orðið, þegar
bæði Balkanskagi og Ítalía eru
orðin orustuvöllur, þar sem
þýzku herirnir eiga í vök að
verjast.
Bruno Frei, einn hinn kunn-
asti blaðamaður frjálsra Aust-
urríkismanna, ritar nýlega í
blaðið „Freies Deutschland“ um
hlutverk Austurríkis í loka
þætti styrjaldarinnar. Hann
heldur því fram, að Klagenfurt,
aðalbær fylkisins Káruten í
Austurríki, hafi jafnmikla hern
aðarþýðingu og Strassburg,
Kraká og Prag.
Nazistar pru sýnilega sömu
skoðunðí. Þeir birta grunsam-
lega oft yfirlýsingar um að „ró
og regla“ ríki í Austurríki, og
til að halda íbúunum í skefj-
um eru hafðar úrvalssveitit her
manna, syo mikið þykir við
þurfa. Forseti hæstáréttarins í
Leipzig, Roland Freisler, fór
fyrir skömmu til Klagenfurt til
að kveða upp dóm yfir 37 bænd-
um, verkamönnum og smákaup
mönnum fyrir „landráð". Naz-
istablöðin birtu lítið um þau
málaferli, en sögðu þó það mik-
ið, að sakborningar „hefðu reynt
að stofna til uppreisna með því
að leggja lið litlum hópum lið-
hlaupa úr hernum, glæpamönn
um og kommúnistum, og hefðu
hlotið liðsstyrk frá óaldarflokk
um í öðrum fylkjum". Þessir
„óaldarflokkar“ hefðu haft sam
vinnu við skæruliða frá Slóven
íu (í Júgóslavíu) og „kúgað 1-
búana, drepið nokkra Þjóðverja
og menn er hlynntir voru
Þýzkalandi“.
í bréfi, er kona að nafni Hu-
ber frá Spielfeld (Austurríki)
ritar mági sínum Heinrich Mo
ser, er tekinn var til fanga ;
austurvígstöðvunum fyri:
skömmu, segir: „ Um hátíða
leytið urðu þeir að jarða þrjá
tíu og sjö lögregluþjóna. í gæ;
var enn einn stunginn ti
dauða“. Og einn af þýzku Stal
ingradföngunum, Bachleitnei
fékk bréf frá frænda sínum
Villach (Austurríki), og segi:
þar: „Lífið hér er orðið eins oj
í Víti. Manni líður skelfilega
Við förum aldrei út að nætur
lagi nema í hópum. Stundun
óska ég mér að ég væri kom.
inn til vígvallanna“.
Þetta er í Kárnthenfylki. Er
frá Tirol er sama sagan sögð
Hofer fylkisstjóri sagði á naz
istafundi í Insbruck 31. júl:
í sumar, að „Alpalandamær:
Stór-Þýzkalands mundu verðc
varin gegn öllum árásum, einn-
ig frá landráðamönnum“. Salz
burg, sem áður fyrr var ein ai
aðalstöðvum nazfsta, er ólgandi
af uppré'isn. Nazistaþlöðin i
Austurríki eru full af greinum
um málaferli gegn uppreisnar-
mönnum í Sazburgarhéraði.
Fyrstu sex mánuði þessa árs
viðurkenndu nazistar aftöku
fjórtán manna frá Salzburg
fyrir „leynilegan áróður, land-
ráð og skemmdarverk“. Fjöldi
manna var dæmdur í þunga
«fangelsisdóma. Meðal hinna
dæmdu voru einnig starfsmenn
nazistaflokksins, og var þeim
gefið að sök að hafa „útbröitt
tilhæfulausan orðróm“ og „rek-
ið uppgafjaráróður“
Þegar nazistar hernámu
Austurríki vorið 1938 hófu þeir
baráttu gegn öllum austurrísk-
um einkennum.
Nafninu Austurríki var útrýmt
úr blöðum og opinberum heim-
ildum. Fyrst var „Austurmörk"
Frairthald á 8. síðu