Þjóðviljinn - 23.11.1943, Blaðsíða 8

ÍÓÐVIUINN
Portuga! - fyrirmyndarland fasista
Næturlæknir er í Læknavarðstöð
Reykj avíkur, Austurbæj arskólanum,
sími 5030,
Næturvörður er í Lyfjabúðinni
Iðunn.
Ljósatími ökutækja er frá kl. 3,35
að kvöldi til kl. 8.50 að morgni.
Leikfélag Reykjavíkur sýnir Lén-
harð fógeta kl. 8 í kvöld. Aðgöngu-
miðar seldir frá kl. 2 í dag.
Útvarpið í dag:
18.30 Dönskukennsla, 2. flokkur.
19.00 Enskukennsla, 1. flokkur.
20.30 Erindi: Upphaf þilskipaút-
gerðar á íslandi, V. Yfirlit
(Gils Guðmundsson kennari).
20.55 Tónlistarfræðsla fyrir ung-
linga, III. (Hallgrímur Helga-
son, tónskáld).
21.25 Tónleikar Tónlistarskólans:
Dumpky-tríó eftir Dvorsjak.
Eftirtaldar gjafir hafa borizt til
Blindraheimilisins. Margir gefend-
anna hafa óskað eftir að nafna
þeirra sé ekki getið og birtast því
nöfn gefenda skammstöfuð:
Ö. S. K. kr. 3.000.00, Á. B. kr. 500.00
K. J. kr. 1.000.00, V. H. kr. 200.00
B. Ó. kr. 100.00, S. K. kr. 200.00,
F. P. kr. 1.000.00, Á. Á. kr. 200.00,
H. í. kr. 500.00, T. S.Þ. kr. 10.000.00.
Samtals kr. 16.700.00.
Kemur hjáfpín
nógu snernma?
Fulltrúi pólsku stjórnarinnar
í London upplýsti í gær, að svo
fáir Gyðingar væru nú eftir lífs
í Póllandi eftir allar ofsóknir
Þjóðverja, að horfur væri á að
þeim yrði útrýmt þar alveg ef
þeim kæmi ekki hjálp innan
skamms.
Þjóðf relsishreyf -
íng Ausfurrikís
Framh. af 5. síðu.
sett í staðinn, en brátt var það
einnig bannað. Þegar þurfti að
nefna allt landssvæðið sem
Austurríki náði áður yfir, var
talað um „Alpa-“ og „Dónár-
fylkin“. Leiðtogar austurrísku
nazistahreyfingarinnar voru
sendir úr landi til starfa, og
fylkisstjórarnir, er sendir voru
til Austurríkis, valdir úr röð-
um þýzka nazistaflokksins. En
þrátt fyrir allar tilraunir til að
gera Austurríki þýzkt, vex stöð-
ugt andstaðan gegn þýzku naz-
istunum. Innlimun Austurríkis
í Þýzkaland hefur einungis eflt
þrá Austurríkismanna eftir
sjálfstæðri austurrískri menn-
ingu og óskoruðu þjóðfresi.
Þjóðernisheyfing Austurríkis-,
manna varð svo áberandi, að
Þjóðverjar fóru að reyna að
snúa henni sér í hag. Þeir fóru
að leggja rækt við forna aust-
urríska siði, og lofuðu meira að
stríðinu loknu (Baldur von
Schirach í ræðu er haldin var
í Vm í júlí sl.). Hitler tilkynnti
hátíðlega að úrvalsherfylki yrði
nefnt Hoch und Deutschmeist-
er, eftir frægri Vínarhersveit
frá dögum Habsborgaranna. En
þessar tilraunir þýzku nazist-
anna að vinna huga Austurrík-
ismanna með fagurgala, hafa
algerlega mistekizt.
Það vakti mikla athygli fyr-
ir nokkru síðan, að portúgalska
stjórnin veitti Bretum leyfi til
að hafa hernaðarstöðvar á As-
oreyjum til stríðsloka.
Portúgal hefur um marga ára
skeið verið undir harðsvíraðri
fasistastjórn, er enn í fersku
minni framkoma ráðamanna
þar í sambandi við Spánarstyrj
öldina'. Gengu þeir svo langt í
stuðningi sínum við fasistana,
að þeir jafnvel slitu stjórnmála
sambandi við Tékkóslóvakíu af
því að Tékkar leyfðu sér að
selja hinni löglegu stjórn Spán-
ar vopn.
í þessu stríði hefur portú-
galska stjórnin þótzt vera alveg
hlutlaus. Engu að síður hefur
hún stutt fasistaríkin í orði og
verki fram að þessu. Sambúð
Bretlands og Portúgals hefur
verið mjög góð í margar aldir.
Hafa vináttusáttmálar á milli
þeirra verið til síðan 1373. En
engum dettur í hug, að það
valdi þessari greiðvikni portú-
gölsku fasistanna. Hitt hefur
haft meiri áhrif, að brezkt auð-
magn hefur um langan aldur
átt afar mikil ítök í landinu.
Sigrar rauða hersins á Aust-
urvígstöðvunum og falla Múss-
olínis hafa líka sannfært por-
úgölsku stjórnina, eins og aðra
vini Hitlers um, að útséð væri
um að fasisminn sigraði 1 þessu
stríði og hún því álitið vissast
að hafa vinaskipti. Auk þess
miðar þetta skref að því að
sefa reiði almennings í Portú-
gal, en hann hefur oft látið
mikla óánægju í ljós vegna ut-
anríkisstefnu stjórnarinnar ekki
síður en innanlandsstjórn henn-
ar. Bretar hafa og lofað stjórn
inni efnahagslegum stuðningi
og mun það hafa verið vel þeg-
ið.
Þó að íbúar Portúgals séu
aðeins um 5 milljónir, eiga þeir
talsverðar nýlendur í öðrum
heimsálfum. Áður fyrr var þó I
nýlenduríki þeirra miklu meira. I
Portúgal hefur lítinn herafla [
og iðnaður landsins er lítilfjör- i
legur.
Árið 1932 tók Salazar, þáver- j
andi hermála- og utanríkisráð-
herra, öll völd í sínar hendur
og kom á fót harðsvíruðu ein-
ræði.
Verkamannafélög voru bönn-
uð, flokkar leystir upp, af-
numið málfrelsi og prentfrelsi
og komið upp fangabúðum.
Margir lýðræðissinnar og
framfaravinir hafa látizt af
völdum vondrar með ferðar í
hinum hryllilegu fangabúðum á
Grænhöfðaeyjum við vestur-
strönd Afriku. Meðal þeirra er
Benito Gonsalves, ritari Komm-
únistaflokksins, sem dó þar síð-
ast liðið sumar eftir 8 ára
fangavist við hræðileg lífsskil-
yrði.
Meðal framlag ríkisins til
heilbrigðismála er um 35 aurar
á mann á ári. Af nýliðum þeim,
sem fyrir skömmu síðan voru
kvaddir í herinn, voru fimmtíu
af hundraði ófærir til vígstöðva
þjálfunar. Eymdarástand lands-
ins hefur enn aukizt við það,
að stjórnin hefur öll stríðsárin
leyft stöðugan útflutning til
möndulveldanna á fæðutegund-
um þeim, sem framleiddar eru
í landinu.
Kjörorð hinnar risavöxnu
verkfallshreifingar, sem byrjaði
26. júlí í sumar, voru: „Þjóðleg
sameining gegn Salazar! Alþjóð-
leg sameining gegn Hitler!“
Þessi hreifing endaði með því,
að þúsundir manna voru enn
handteknir og fangelsaðir, og
veitt var smávægileg kauphækk
un.
í stefnuskrá þeirri, sem hinn
leynilegi Kommúnistaflokkur
Portúgals hefur gefið út sem
grundvöll þjóðlegrar sameining-
ar eru eftirfarandi atriði: Út-
flutningur sé stöðvaður til
Möndulveldanna, njósnarar og
handbendi Hitlers séu hand-
teknir og refsað, samvinna við
hinar sameinuðu þjóðir, lýðræð-
isstjórn, endurreisn verklýðsfé-
laga, frjálsar kosningar og lýð-
réttindi, pólitískum föngum sé
sleppt, samband við nýlendu-
þjóðirnar, hin fasistiska lögregla
sé leyst upp, kauphækkun í sam
ræmi við hækkun framfærslu-
kostnaður, endurbætt löggjöf á
sviði heilbrigðismála og mennta
mála, komið sé á alþýðutrygg-
ingum, leyniverzlun sé útrýmt.
Fasistarnir hér á landi hafa
oft á undanförnum árum sung-
ið stjórij Salazars lof og dýrð.
Þar átti að ríkja friður og ein-
drægni undir landsföðurlegri
forsjá einræðisherrans. En lífs-
skilyrði þau sem verkamönn-
um og bændum Portúgals eru
boijin, eru blátt áfram ómann-
leg. Næringarskortur, berklar og
sýfilis þjá alþýðuna. Fáir eru
læsir og lýðréttindi eru engin.
Framfærslukostnaður hefur
hækkað 2% sinnum síðan stríð-
ið byrjaði. Helztu fæðutegund-
ir, svo sem smjör, feiti, við-
smjör, þorskur, rísgrjón, kart-
öflur og sykur, hafa horfið á
venjulegum verzlunarstöðum.
Opinberar skýrslur sýna, að
verkamenn í Lissabon og ná-
grenni hafa um 70 aura tekjur
á dag að meðaltali. Þetta verð-
ur að nægja fyrir fæði, klæð-
um, skófatnaði og húsaleigu. I
mörgum fjölskyldum, þ. á. m.
þeim berklaveiku, verða fimm
að sofa á sama fleti.
Brezkir verkamenn
krefjast þjóðnýtingar
í sambandi við áætlun um
endurskipulagningu baðmullar-
iðnaðarins í Láncashire eftir
stríð, sem Samband vefnaðar-
verkamanna hefur mælt með,
fer sambándið fram á, að opin-
ber nefnd hafi eftirlit með
þessum iðnaði þangað til hann
verði þjóðnýttur, en á meðan
fái hluthafar bætur.
....... NÝJA BÍÓ .....-
TORSÓTTAR IÆIÐIR.
(The Hard way).
Stórmynd með:
IDA LUPINO,
JOAN LESLIE,
DENNIS MORGAN.
Sýnd kl. 6,30 og 9.
Börn fá ekki aðgang.
Njósnarar á Burmabraut
(Burma Convoy)
CHARLES BICKFORD,
EVELYN ANKERS.
Sýnd kl. 3 og 5.
Börn fá ekki aðgang
Aðgöngumiðasala frá
kl. 11 f. h.
”• TJARNAR BÍÓ ••
ÁN DÓMS OG LAGA.
(Juke Girl).
ANN SHERIDAN,
RONALD REAGAN.
Sýnd kl. 5, 7 og 9.
Börn innan 16 ára
fá ekki aðgang.

KAUPIÐ
ÞJÓÐVILJANN

LEIKFÉLAG REYKJAVÍKUR.
„LÉNHARÐUR FÓGETI“
Sýning í kvöld kl. 8.
Aðgöngumiðasalan er opin frá kl. 2 í dag.
LífíII peníngaskápur
óskast til kaups.
Upplýsingar í síma 2184.
Kaupendur Nýja tímans í Reykjavík
eru beðnir að koma á afgreiðslu Þjóðviljans eða skrifstofu Sós-
íalistaflokksins, Skólavörðustíg 19, og greiða árgjald yfirstand-
andi árgangs, þar sem ekki eru tök á að innheimta blaðið á
annan hátt
AFGREIÐSLA NÝJA TÍMANS.
Samningarnir um vinstri stjórn
eftir Brynjólf Bjarnason, sem var uppseld í bóka-
búðum, er komin aftur í allar búðir.
Ennfremur fæst í bókaverzlunum
MÁ DRAUMUM TIL DÁÐA eftir Gunnar Bene-
diktsson.
KOMMÚNISTAÁVARPIÐ eftir Marx og Engels.
Bandamenn tilkynna
útnefningu embættis-
manna
X gær var tilkynnt í Lond-
on, að fulltrúi Breta í þeirri
nefnd Bandamanna, sem fer
með málefni Ítalíu, yrði Har-
old Mc Millan sendiherra Breta
í Kairo. Fær hann titilinn high-
commissioner. Fulltrúi Banda-
ríkjanna verður Robert Mur-
phy, og nefnist han ambassador.
Murphy er sömuleiðis ráðgjafi
Eisenhowers um ítölsk mál.
Fulltrúi Rússa er Vissinsky.
Seinna fá Grikkir og Júgóslav-
ar fulltrúa í þessari nefnd. Hlut
verk hennar er að sjá um, að
öllum herafla og framleiðslu-
tækjum ítala sé beitt í þágu
stríðsrekstursins.
Bretar hafa tilkynnt, að full-
trúi þeirra í Evrópunefndinni
verði sir William Strang. Full-
trúi Rússa í þeirri nefnd verð-
ur Guséff, sendiherra þeirra i
London.
' Duff Cooper fyrrverandi ráð-
herra í brezku stjórninni og
kunnur rithöfundur, hefur ver-
ið skipaður sendiherraBretahjá
frönsku þjóðfrelsisnefndinni í
Alsír. Embættisheiti hans er
ambassador.
f