Þjóðviljinn - 09.12.1943, Blaðsíða 5

ÞJÓÐVILJINN. — Fimmtudagur, 9. desember 1943
Fimmtudagur, 9. desember 1943. — ÞJÓÐVILJINN
þlÓÐVILJlMN
!
Otgefoncii: SameiningarfioK.kaT aibýSo — SósíclÍ3tcjlokkaTinn ■
Ritstjóri: Sigartur Gu&mundsson,
Stjórnnálaritatjó.'aí: Eir.ar Olgeirseon, Sigfús Sigurhjartarson.
Ritstjómarskrifstciiu: Austurstrœti 12, sími 2270.
Af«r'-;5óia og auglýsingat: Skfilaoör&astíg 19, simi 2184.
Prentsmiðja: Vikingsbrent h. /.< oarSosirœtr 17.
Áskriftarverð: í Reykjavík og ígrenni: Kr. 6,00 á mánuði. — Uti á
laadi: Kr. 5,00 á mánuði.
Meiri dýrtíð, lægri laun
Hæstvirt ríkisstjóm hefur nú markað stefnu sína svo skýrt sem á
verður kosið, og stefnan er, meiri dýrtíð, lægri laun til allra launastétta.
Vafalaust finnst ýmsum, að þetta gangi öfugmæli næst, en öfugmæli er
það ekki, heldur rétt lýsing af þeirri stcfnu, sem fram kemur í frumvarpi
ríkisstjórnarinnar um tekjuöflun vegna dýrtíðarráðstafana. Áður en
þetta frumvarp kom fram, mátti lýsa stefnu ríkisstjórnarinnar með
orðunum: Óbreytt dýrtíð, lægri laun. Stefnan var sú, að lækka verð á
landbúnaðarvörum með framlögum úr ríkissjóði, til þess að lækka vísi-
töluna. Auðvitað var dýrtíðin óbreytt, þrátt fyrir þessar aðgerðir, en
vísitalan og þar með launin lækkuðu. En nú er gengið feti framar. Sam-
»
kvæmt frumvarpi stjórnarinnar á að leggja tvo af hundraði á alla inn-
flutta vöru til landsins. Á þessu ári verður innflutningurinn um £50
tniiljónir króna, £% álag á þá upphæð er því 5 milljónir króna; og senni-
legt verður að teljast, að þessar tölur verði svipaðar á næsta ári. Það
er því óumdeilanlegt, að ríkisstjórnin leggur til, að verð á innfluttri
vöru hækki uni allt að 5 milljónir króna, á þessar 5 milljónir leggst svo
kostnaður og verzlunarálagning, og verður þá verðlagshækkunin á inn-
fluttri vöru vegna þessara aðgerða, ekki minni en 7—8 milljónir króna.
•
Fénu, sem ríkissjóður aflar með þessurn hætti, á svo að verja til
að borga hluta af verði landbúnaðarafurðanna, ekki til að lækka þær í
verði, heldur á að skipta verði þessu í tvennt. Annan hlutann borgum
við neytendur við búðarborðið, hinn borgum við í hækkuðu verði á
innfluttum vörum, og þeim hluta kemur ríkisstjórnin til skila með ærn-
um og óþörfum kostnaði. Við þessar aðgerðir lækkar svo vísitalan og
þar með kaupið, því að stærsti liðurinn í vísitölumynduninni er verð
landbúnaðarafurða, en mikill meiri hluti hinnar innfluttu vöru hefur
ekki áhrif á vísitöluna.
Tvennt er það, sem hlýtur að leiða af því, ef þetta írumvarp ríkis-
stjórnarinnar verður samþykkt. og er bezt að þing og stjórn geri sér
það fullljóst nú þegar.
•
Fyrst er það, að verði frumvarpið samþykkt, koma fram allsherjar
kröfur um hækkun grunnlauna. Þessum kröfum verður fylgt eftir með
öllu því harðfylgi, sem verkalýðssamtökin og önnur hagsmunasamtök
launþega ráða yfir, og er þess að vænta, að ekki aðeins Sósíalistaflokkur-
inn, heldur og Alþýðuflokkurinn, standi að baki þeim í þessari baráttu,
og víst er um það, að menn úr öllum stjórnmálaflokkum munu taka þátt
í h< nni. RíkisstjórnÍnni og þeim þingmönnum, sem kynnu að vilja ljá
frumvarpinu lið, er bezt að gera sér ljóst, að þessi barátta verður hörð,
mætti samtakanna verður beitt til hins ýtrasta. <
•
! annan stað verða þingmenn að gera sér það ljóst, að í þessu frum-
varpi felst svo eindregin stefnuyfirlýsing, að hver sá þingmaður, sem
greiðir því atkvæði, gerist þar með stuðningsmaður ríkisstjómarinnar.
Verði frumvarpið samþykkt, liefur stjórnin þar með raunverulega fengið
þingræðislegan stuðnirig, og þeir flokkar, sem greiða því atkvæði, gerast
þar með stuðningsflokkar ríkisstjórnarinnar.
Vissulega fer vel á því, að þingið taki afstöðu til ríkisstjórnarinnar,
o úr því sem komið er, dregst það ekki lengi. Stjórnin hefur lagt fram
sír;a stefnu í dýrtíðarmálunum, og það eru hennar aðalmál, fyrir þingið,
og það verður að taka afstÖðu með henni eða móti, — með eða móti
ríiisstjórninni.
Plslirnltl nrslri hiinira
Eftir 18 tíma komum við til
Þrándheims. Þar urðum við að
vera í vögnunum í 2 tíma í
viðbót. Margir urðu lasnir vegna
loftleysis.
Allt í einu var dyrunum
hrundið upp og við vorum dregn
ir út með bölvi og hrópum og
okkur raðað á stöðvarpallinn.
Þar stóðum við í tvo tíma, en
gengum svo til Brattöra. Er
þangað kom, vorum við látnir
um borð í Skjerstad og spark-
að niður í lestarnar. Okkur var
troðið í efri lestarnar, í eina
þvögu, fleiri og fleiri bættust
við, þangað til enginn gat hreift
sig. Um morguninn eftir vorum
við hálfdauðir úr hungri. Uppi
í þilfarsskálunum var svo þétt
skipað, að menn úrðu að standa
til skiptis. Þjóðverjarnir bjuggu
aftur í. Þeim, sem voru í skál-
unum, var bannað að opna
gluggana, svo að mörgum lá við
köfnun. Menn lágu á borðum,
á bekkjum og undir þeim. Þeir
sem höfðu skriðið undir bekk-
ina, lágu þar án þess að geta
hreift legg eða lið, misstu stjórn
á sér og æptu af kvölum.
★
Morgunninn byrjaði ömurlega
Roskinn kennari missti skyndi-
lega vitið og byrjaði að sárbæna
okkur að fara til foringjans
og biðja um að fá að skrifa
undir. Því næst stökk hann
allt í einu upp í loftið, og var
með herkjubrögðum hægt að
koma í veg fyrir, að hann félli
niður í neðstu lestina. Hann
var dreginn upp á höndum og
fótum meðvitundarlaus. Tung-
an hékk út úr honum, og nokkru
síðar var farið með hann í
sjúkrastofuna, ennþá í yfirliði.
Uppi leið yfir þrjá menn, og
einn af þeim lá nokkra tíma,
áður en hann raknaði við.
Frammi í stafni lá einn kenn-
arinn með óráði í lungnabólgu
með háan hita. Foringinn bann-
aði alla læknishjálp. Annar
kennari fékk taugaáfall, og
þýzkur læknir, sem kom seinna,
kallaði hann svikara, sem skyldi
fá lækningu, þegar norðar
kæmi. Um daginn var rauða-
krossinum í Þrándheimi leyft
að gefa okkur hafragraut með
mjólk. Við vorum svo hungr-
aðir, að við átum eins og skepn-
jir, en fyrir ofan okkur stóð
foringinn og hló að okkur.
Hafragrauturinn var borinn
okkur í tindiskum, sem við
héldum áfram að nota, þangað
til við komum aftur til Þránd-
heims á leiðinni til baka um
miðjan nóvember. í Jörstadmo-
en höfðum við etið eftir röð af
smáum diskum eða úr krukk-
um. 'Diskarnir voru okkur því
mikils virði.
í Þrándheimi lágum við
nokkra daga, og vegna sjúkling-
anna buðumst við til að skrifa
undir, en til allrar hamingju
bar það engan árangur. Þeg-
ar á fyrsta degi skipulögðum
við allt hjá okkur, borðuðum
til skiptis, höfðum sérstaka
menn til að sjá um útbýtingu
matarins o. s. frv. Ástandið var
ekki mjög vont á daginn, en
á næturnar var það hræðilegt.
Það var svo rúmlítið, að mað-
ur varð að liggja á hliðinni með
höfuðið milli fóta næsta manns
fyrir ofan. Allir hóstuðu, svo
að það var ómögulegt að sofa
fyrir hávaðanum. Svo var það
hungrið, sem var alveg óþol-
andi. Rauða krossinum var ekki
leyft að gefa okkur meiri mat.
Menn stóðu í röðum fyrir fram-
an salernin frá því snemma á
morgnana þangað til seint á
daginn. Þegar maður stóð upp
á morgnana lá manni við köfn-
un, vegna þess hve loftið var
þungt uppi við lestarloftið. Á
nóttunni gat maður séð kenn-
arana sitja upprétta til að hvíla
sig. Flestir þeirra þjáðust af
vöðvakrampa og bakverk.
í Bodö lágum við 6 daga.
Rauði krossinn var fús til að
Eftír eínn þeírre
gefa okkur allan þann mat,
sem við þurftum, en við feng-
um aðeins nokkrar brauðsneið-
ar og saltfisk. Margar beztu
brauðsneiðarnar tóku Þjóðverj-
arriir, sem höfðu ágætis fæði
og fengu ábæti eftir hvern mið-
degisverð. Það var ekki þægi-
legt, að sjá steikt kjöt og egg
borið aftur í og fá ekkert af
því nema ilminn. En við vor-
um svo fullir af hatri, að ekk-
ert gat haggað okkur. Þegar
yfirmenn skipsins höfðu borð-
að, þutum við inn og átum
leifarnar af diskum þeirra. Við
vorum svo heppnir að geta stol-
ið töluverðu af gulrótum frá
Þjóðverjunum. Saltfiskurinn var
lagður í bleyti í stórum tunn-
um á þilfarinu. Vörður varð að
standa þar, af því að kennar-
arnir stálu fiskinum og átu
hann hráan. Á nóttunni suðu
matsveinarnir fiskinn í eldhús-
inu, og á morgnana fékk hver
okkar stórt fiskstykki, — auð-
vitað kalt. Sumir höfðu dálítið
þorskalýsi með sér, sem þeir
helltu á fiskinn. Það var dá-
samlegt. Af og til fengum við
dálítið af volgu vatni, sem kall-
að var súpa.
Fyrir utan Gibostad mættum
við Björgvinjarskipinu Polarlys.
Nokkrir menn á því veifuðu til
okkar, og í einskonar refsing-
arskyni vorum við reknir nið-
ur og neitað um brauðskammt-
inn daginn eftir. Þá vorum við
næstum því utan við okkur af
hungri og urðum að liggja all-
an daginn.
★
Matvælastjórinn var vana-
lega kallaður ,,der Oberschwelt-
er“. Við vorum vissir um, að
hann hagnaðist á hungri okkar,
og við hötuðum hann af öllu
hjarta. Foringjarnir drukku stöð
ugt og við sáum þá oft fulla.
Eitt kvöld buðu þeir skipstjór-
anum og brytanum inn í hið
allra helgasta hjá sér, og um kl.
11 heyrðu kennararnir, sem
sváfu á þilfarinu hrottalegan
hávaða að neðan. Vinur okkar
skipstjórinn hrópaði á norð-
lenzkunni sinni eins hátt og
hann gat, að það væri eilíf
skömm að fara svona með fólk,
og brytinn studdi hann ákveðið.
Allt í einu kom brytinn upp á
þilfar með „Oberschwelter“ á
eftir sér. Brytanum var hrund-
ið inn í horn, og þar var hann
barinn, þangað til blóðið lagaði
úr honum, án þess að hann
dirfðist að slá á móti.
★
Eg nefndi, að nokkrir kenn-
ararnir sváfu á þilfarinu. Nokkr
ir af þeim, sem voru í skálan-
um uppi, höfðu fengið leyfi til
að sofa úti. Þannig komust þeir
hjá að þurfa að skiptast á að
standa og sitja alla nóttina. En
heldur var útivistin kuldaleg, í
Tromsö t. d. var snjóbylur. Á
nóttunni var hvergi auður blett-
i. — Síðari hlutí.
ur á skipinu. Þeir, sem lágu
næst vélarúminu, stiknuðu úr
hita, og rann svitinn af þeim.
Ástandið var e. t. v. verst í
lestunum. Hjá stiganum voru
tvær fötur til notkunar á nótt-
unni. Menn sváfu allt í kring,
svo að það var miklum erfið-
leikum bundið að komast að
þeim án þess að ganga ofan á
mönnunum.
Þegar við nálguðumst bæi,
vorum við reknir undir þiljur.
í Harstad beið rauði krossinn
okkar með mat og mjólk, en
var bannað að færa okkur það.
Eins var það í Tromsö. Norður
að Hammerfest vorum við í
stórri skipalest, en eftir það
vorum við samferða aðeins einu
skipi, Santos, sem var 14000
smálestir að stærð, og við af-
fermdum seinna.
★
Hinn 28. apríl komum við
loks til Kirkenes og lágum úti
í sundunum í nokkra daga. Eina
nótt vorum við svo vaktir kl.
2 og gefið svolítið að borða.
Klukkan 5 byrjuðum við að fara
í land og vorum þá orðnir jafn-
hungraðir og nokkurntíma áður.
Við áttum að ganga eitthvað,
enginn vissi hvert.
Það kom í ljós, að við áttum
að ganga til Elvenes, um 15
km. veg. Það var hræðilegur
gangur, þar sem okkur var ekki
leyft að hvíla okkur einu sinni.
En allir stóðust raunina. í Elv-
enes voru okkur fengnir þrír
stórir brakkar, án húsgagna,
og svo skítugir, að það eru ekki
til nein orð yfir það. Við byrj-
uðum strax að slá upp rúmum
og hillum, og fyrir kvöldið vor-
um við búnir að koma brökkun-
um í allsáemilegt ástand. í Jör-
stadmoen höfðu þeir tekið af
okkur hnífa okkar, en nokkrir
höfðu falið sína og með þeim
smíðuðum við allt. Þessa fáu
daga, sem við vorum þarna,
þvoðum við brakkana hátt og
lágt, og fannst okkur við vera
alsælir, þar sem við fengum nú
líka að borða eins og við vild-
um. Og enn betra varð það,
þegar kvalarar okkar fóru í
burtu og í stað þeirra komu
austurrískir hermenn, sem voru
nýkomnir frá vígstöðvunum.
Þeir virtust skammast sín fyrir
starfið, og urðu vandræðalegir,
þegar við tókum ofan og heils-
uðum þeim eins og okkur hafði
verið kennt í Grini.
★
Við vorum farnir að vona, að
við yrðum sendir heim, vorum
í bezta skapi. En eftir 3 daga
voru 150 okkar, sem voru veik-
ir, valdir úr, en hinir látnir
ganga til Kirkenes. Skildum við
þá, að við áttum að vinna.
í Kirkenes vorum við látnir
inn í fangabúðir, sem voru girt-
ar gaddavír, og varðmenn stóðu
við hliðið með riffla og byssu-
stingi. Þegar við sáum vænt-
anlegan dvalarstað okkar, ör-
væntum við alveg, og einn
okkar sagði, að þetta hlyti að
vera lágmarkið. Fangabúðirnar
voru fullar af ólykt, og hreinsa
varð ruslhrúgur út úr stórum
bílskúr með gripahúsi í öðrum
endanum. Við kölluðum staðinn
því „Fjósheima“. Þegar þýzki
yfirforinginn heyrði þetta varð
hann fokvondur.
★
Þessar svínastíur voru í ó-
skaplegu ástandi og óþefurinn
óþolandi. í einni byggingunni
voru rúmstæði á tvehn hæðum,
og í annarri fjöldi fjatsænga.
í einni byggingunni bjuggu um
30 Rússar, sem urðu beztu vin-
ir okkar.
Fáum mínútum eftir að við
komum var fyrsti vinnuflokk-
urinn kallaður út. Rússarnir,
sem ætluðu rétt í því að fara
að borða kálsúpuna sína, komu
hlaupandi með skammtana sína
og gáfu þá vinnuflokknum. Við
hliðina á gripahúsinu var
geymsla full af næpum sem
okkur var bannað að snerta,
en við stálum þeim allir og át-
um þær eins og óðir menn.
Svo byrjaði vinnan á bryggj-
unum og í bænum. Við unnum
dag og nótt, sunnudaga sem
aðra daga. Við unnum 9 tíma á
dag og reyndum að fækka þeim
um einn, en fengum 12 tíma
vinnu eftir það. Á þessum 12
tímum átum við ekkert nema
dálítinn bita af þurru brauði.
Við gátum varla dregist heim
að loknu dagsverki. Þegar við
gengum niður til hafnarinnar
stóðu Þjóðverjarnir þar og
hlógu að okkur. Við vorum af-
skaplega eymdarlegir og tötra-
legir útlits. Það var bezt að
vinna niðri í lestunum af því að
foringjarnir komu sjaldan þang-
að niður. Þegar verðirnir sáu
foringja, byrjuðu þeir strax að
hrópa og láta til sín taka.
Þjóðverjum mikilvæg ekki sízt vegna baráttunnar á Atlanzhafi.
VínssfHFkir Mmtra simaita i lasda-
ritiuDDn M p! lala
Lúðvíg Guðmunchssyni skólastjóra, forstöðumanni upplýsingaskrif-
stofu stúdenta, barst í gœr bréf frá íslenzkum stúdentum vestur i Kali-
forníu viðvíkjandi námsstyrk þeim, er þeir njóta néi.
Þjóðviljinn hafði í gœr tal af skólastjóranum. og gaf hann blaðinu
eftirfarandi upplýsingar.
Það var mjög hættulegt að vinna
þarna. Niðri í lestunum köstuðust
kassar, sprengjur, byssur og alls
konar hlutir á milli veggjanna, svo
að það rigndi niður á okkur drasli,
brotum og hlutum úr kössum. —
Þrjár benzíntunnur, geisistórar,
voru dregnar upp samtímis og slóg-
ust í veggina og sprungu, og ben-
zínið helltist niður. Oft vorum við
sendir út í stórt kæliskip til að
sækja frosið grænmeti, áyexti og
kjöt. í grænmetisklefanum var 15
stiga frost. Þar vorum við allan
tímann. Þar var það, sem kennar-
inn Olav Ilole frá Larvík datt nið-
ur og lét lífið. Kennari frá Oslo át
hrátt kjöt og varð veikur. Nýrna-
mörinn var mjög eftirsóttur.
★
Fæðið var vont. í um 3 vikur
fengum við súpu af úldnum fiski.
Þegar komið var inn með þessa
súpu, barst óþefurinn út um alla
brakkana, svo að við fengum oft
uppköst. Margir gátu ekki komið
henni niður í sig, og kringum þá
safnaðist hópur af öðrum, sem gátu
étið hana og meira til. Menn átu
allt, sem tönn á festi. Flestir höfðu
iðrakvef — og salernin urðu plágu-
miðstöð, sem óskapleg ólykt dreifð-
ist frá út um allar fangabúðirnar.
Mýs voru alls staðar. Þær hlupu oft
yfir andlit manna og átu allt, sem
fyrir varð.
í maí og júní voru mikiir snjó-
bylir. Snjórinn smaug allsstaðar inn
og safnaðist á gólfin og rúmin. í
Fjósheimum urðum við að sofa
tveir og tveir saman til að halda
á okkur hita, en ósjaldan kom fyr-
ir að rúmin þoldu ekki þungann,
og brotnuðu.
Þjóðverjarnir gerðu allt, sem þeir
gátu til að þræla okkur út. Oft
kom það fyrir, að þeir kölluðu út
flokka, sem höfðu komið frá vinnu
aðeins fáum stundum áður. Þreyt-
an gerði okkur kærulausa gagnvart
hættum, og margir rétt sluppu úr
lífshættu. Mörg slys voru, hand-
leggs- og fótbrot o. s. frv.
Á þessu tímabili léttumst'við af-
skaplega. Við fórum aldrei úr föt-
unum á fyrsta tímabilinu, og voru
úmskiptin mikil, þegar við komum
til Elvenes í annað sinn og gátum
þvegið okkur úr ánni.
Um miðjan júní vorum við flutt
ir til Elvenes og vorum látnir búa
í gripahúsum. Við vorum 400 tals-
ins, og þrengslin voru eins mikil
og í Skjerstad, og óhreinindin voru
óskapleg. Þeir, sem liöfðu neðri rúm
in, lifðu í stöðugu myrkri, þar sem
menn voru alltaf fyrir framan. —
Maturinn var jafnvondur og áður,
og var alltaf grátt ryklag ofan á
súputunnunum. Það var ekki eins
slæmt, þegar rigndi, þvi að þá varð
gólfið blautt. — Á efri rúmunum
héngu fjölmargar ryðgaðar blikk-
dollur til að taka við lekanum, en
við grófum skurði til að veita vatn-
inu af gólfinu. Rússneskir fangar
voru í brökkum rétt hjá okkur,
og rann skolp frá þeim undir gólf-
ið okkar, svo að lyktin var óþol-
andi hjá okkur. — Kamarinn 'og
þvottastaðurinn var rétt hjá ein-
um af inngöngudyrum okkar, og ó-
þefurinn var slíkur, að varla var
hægt að koma nærri þehn.
Fyrir framan húsið var lækur,
þar sem við þvoðum okkur. Um 30
metrum ofar þvoðu Rússarnir sér,
og enn ofar voru kamrarnir og f jós-
haugarnir. Drykkjarvatn var sótt
í lind uppi í hlíðinni, og látið í
stóra tunnu fyrir framan inngang-
inn, þar sem allir gengu um. Varð
og yfirborð vatnsins brátt þakið
óhreinindum og flugum.
★
Við unnum dag og nótt. Við vor-
um vaktir kl. 5, og kl. 6,30 gengum
við til vinnustaðarins, sem var 6—
11 km. burtu. Við unnum við stóru
stöðvavörugeymslurnar hjá Björne
vatne og við flugvöllinn. Á hádegi
fengum við súpu og hlé til kl. 1. Við
fórum heim á leið kl. 6,30 á kvöld-
in. Oft komu vörubílar, sem þurfti
að ferma eða afferma, og þá þurft-
um við oft að vinna til kl. 9. Dag
einn, þegar við liöfðum unnið til
kl. 4, vorum við sendir í kæliskip-
ið, og þar unnum við alla nóttina
og tii kl. 10 næsta morgun, án mat-
ar. Svo urðum við að ganga heim
V/z km. Við komum heim um há-
degið og urðum að fara að vinna
aftur um kvöldið.
Einn undirforingi var hreinn djöf
ull. Hann kvaldi okkur eins og
hann gat. Stundum vorum við til-
búnir að fara kl. 4 e. h., en þá lét
Haminpdapr
heima í Noregi
Innan skamms er vœntanleg á
markaðinn bókin: Hamingjudagar
heima í Noregi, eftir skáldkonuna
Sigrkl Undset.
Brynjólfur Sveinsson kennari hef
ur íslenzkað bókina, en Pálmi H.
Jónsson á Akureyri gefur hana út.
hann okkur oft standa til kl. 6,45,
án nokkurrar ástæðu, áður en hann
leyfði okkur að halda af stað. —
Hann barði Rússana með- spýtu,
oft beint í andlitið, svo að blóðið
rann úr þeim.
í ágúst vorum við fluttir í fanga-
búðir, þar sem við bjuggum í
pappatjöldum. Þau voru ætluð 1£
mönnum hvert, en við vorum látn-
ir vera £0 í hverju, svo að þrengsl-
in voru jafn mikil og áður. Það var
refabú rétt hjá og nokkrir kennar-
arnir settust að í því. Þeir liöfðu
hreint loft og sluppu við dragsúg-
inn, sem sendi svo marga tjaldbúa í
sjúkrahús. — Flcstir bjuggu þarna
þangað til þeir fóru þann 4. nóv-
ember.
Hjúkrunarliðið hafði nóg að
gera. Flestir kennaranna þjáðust
af sjúkdómum, sem stöfuðu af nær-
ingarskortinum. Verst voru útbrot-
in og krampinn. Margir höfðu blæð
andi tannhold, og aðrir höfðu stór
fleiður á eyrunum. Opin sár á fót-
leggjunum voru algeng, og þau
greru aldrei. Flestir voru liræddir
við að tilkynna, að þeir væru veik-
ir, því að þá misstu þeir hádegis-
súpuna. Það var stöðugur brq,uð-
skortur. Einn kennarinn fékk dá-
lítið af kartöflum að heiman frá
sér, og þeir, sem smökkuðu þær,
voru frá sér numdir vegna þess
hvað þær voru Ijúffengar.
★
Einu sinni heimsótti Riisnes
„ráðherra" okkur og hélt ræðu yfir
okkur í meira en £ tíma. Hann
byrjaði á því að segja, að það væri
jafnóskemmtilegt fyrir sig að tala
yfir okkur eins og fyrir okkur að
hlusta á hann.
Þótti okkur því einkennilegt, að
hann skyldi vera að ómaka sig
norður. Hann baðaði öllum öngum
og æpti, þangað til hann var orð-
inn hás. Hann gerði ráð fyrir, að
okkur þætti við vera meðhöndlað-
ir grinnndarlega, en það væri Eng-
lendingum að kenna, scm hefðu
stofnað fyrstu fangabúðir, er þeir
börðust við Búa. Þjóðverjarnir
hefðu lært listina af þeim. Við höfð-
um aldrei heyrt annan eins þvætt-
ing. Það er ráðgáta, að fyrrverandi
saksóknari ríkisins skyldi geta lát-
ið út úr sér það, sem hann sagði.
Mótsögnunum ægði saman, og það
var varla nokkur setning, sem við
hefðum ekki getað svarað svo vel,
að jafnvel stormsveitarmaður hefði
getað skilið, hvað öll ræðan var
heimskuleg. Við ræddum ekki þessa
ræðu hans. Hún var of vesöl til
þess.
f ágúst og september fóru um
300 menn suður, og þann 4. nóv-
ember fóru þeir, sem eftir voru. —
Þeir voru fluttir á stóru kaupskipi,
IMoltkefels, sem hafði matvæli til
1£ daga, en ferðin tók 14 daga. —
Þarmaveiki kom upp og breiddist
skjótt út. Þeir, scm fengu veikina,
misstu meðvitund og voru mjög
veikir, en náðu sér eftir nokkra
daga. Skipið kom til Þrándheims
og hafði sóttkvíarfána uppi, og
íslenzkir stúdentar í Kaliforníu
hafa skýrt upplýsingaskrifstofu
stúdenta frá því, að lægsti náms-
kostnaður á ári nemi 15—1600 doll-
ara. Hæsti styrkur, sem þeir njóta
nú, er 3600 kr. eða um 553 dollarar.
Thor Thors hefur nýlega ritað
utanríkismálaráðuneytinu bréf, þar
sem hann leggur til, að styrkur til
ísl. stúdenta í Ameríku verði hækk
aður upp í 800 dollara á ári. Bendir
hann á í því sambandi, að fyrir y
að hjálpa Norðmönnum. En
okkar tími kemur, eins og ann-
arra, og þá látum við ekki
standa á okkur, og ég vona að
þér látið þá ekki standa á yð-
ur. Eins og sakir standa getum
við ekkert aðhafzt til hjálpar,
það er víst.
Annars finnst mér það leiðin-
legt að þér skulið ekki geta rætt
um þetta mál, sem ég vona
að sé sameiginlegt áhugamál
okkar, án þess að vera með mjög
illgirnislegar aðdróttanir í garð
okkar, sem erum 1 stjórn Nor-
ræna félagsins. Þér talið um að
við „viljum liggja á þessu fé“
á meðan „fólkið er kvalið og
drepið“ og „verður að horfa á
kennararnir bjuggust við að vera
þar um hálfan mánuð, en eftir 3
daga var þeim leyf-t að halda á-
fram suður.
í Þrándheimi og það, sem eftir
var ferðarinnar, fékk rauði kross-
inn að annast kennarana, og þeir
átu dag og nótt. En sumir þoldu
það ekki og urðu veikir, sérstak-
lega á járnbrautarferðalaginu suð-
ur. —
Þegar heim kom, gleymdum við
öllum raunum okkar, er við kom-
umst að því, að við höfðum hjálp-
að til við að veita óyinum okkar
áfall.
stríð hafi námsstyrkur ísi stúdenta
á meginlandinu verið um 1200 kr.
danskar á ári, og nam sú upphæð
um helmingi námskostnaðar þeirra.
Margir stúdentanna, er náms-
styrkjanna njóta, eru efnilegir, en
efnalitlir, námsmenn, sem eiga erf-
itt um vik að útvega sér námsfé.
Þörf þeirra fyrir hækkaðan styrk
er auðsæ og ætti að mega vænta
þess, að Alþingi sýni fullan skiln-
ing í máli þessu.
að við sendum ekki það fé, sem
við höfum safnað til Noregs, eða
látum ekki kaupa fyrir það vör-
ur til sendingar nú þegar, held-
ur er það af því að það er ekki
hægt. (Það mundi líka erfitt
að senda hjálp til Noregs án
þess að það kæmi nazistum til
hjálpar um leið og bætti þeirra
aðstöðu þar).
Að endingu óska ég að þár
látið ekki leiðinlegan misskiln-
ing ráða gjörðum yðar og orð-
um, en vinnið með okkur af
heilum hug fyrir gott og göf-
ugt málefni. Með alúðarkveðju.
Guðl. Rósinkranz.
Upplýsingastöð þingstúkunnar um
bindindismál, verður opin í Góð-
templarahúsinu í dag kl. 6—8 e. h.
Þeir, sem óska aðstoðar eða ráð-
legginga vegna drykkjuskapar sín
eða sinna, geta komið þangað, og
verður þeim leiðbeint eftir föngum.
— Með þessi mál verður farið sem
trúnaðar- og einkamál.
Verðlagsbrot. Nýlega hefur sauma-
stofa Jónínu Þoivaldsdóttur, Hafn-
arstræti 19, verið sektuð fyrir of
hátt verð á saumaskap. Sekt og ó-
löglegur hagnaður nam kr. 345.00.
Happdrættið. Dregið verður á morg
un í tíunda og' síðasta flokki happ-
drættisins. Vinningar eru 2000, auk
9 glaðninga, samtals 746 þús. kr. At-
hygli skal vakin á því, að á morg-
un verða engir miðar afgreiddir, og
eru því síðustu forvöð í dag að end-
urnýja og kaupa miða.
Svaf fíl Pefrífiu Jakobsson
Framh. af 2. síðu.
Þeir senda það til Noregs, sem
frekast fæst leyfi til og þeir
geta af hendi látið.
Eg get líka sagt' yður það,
að við, sem erum í framkvæmda
nefnd Noregssöfnunarinnar höf
um með aðstoð sendifulltrúa
íslands í Svíþjóð athugað um
möguleika á að koma hjálp nú
strax til Noregs yfir Svíþjóð,
en það er útilokað að fá vörur
keyptar í Svíþjóð til þess að
senda til Noregs. Svíarnir senda
allt sem þeir mega senda, fyr-
ir sitt fé, svo þó að við fengj-
um að kaupa þar eitthvað, hvað
við fáum ekki, þá yki það ekk-
ert heildarhjálpina til Norð-
manna. Um aðrar leiðir en Sví-
þjóð, til þess að koma hjálp til
Norðmanna, er ekki að ræða.
Norræna félagið á íslandi er ekki
það stórveldi að það megni að
gera það sem hinar sameinuðu
þjóðir geta ekki heldur gert —
börnin sín hrynja -niður úr
hungri“. Það er eins og við ger-
um. okkur það til ánægju að
geyma þetta fé til þess að það
geti ekkf komið hinu deyjandi
fólki til hjálpar. Við, sem fyrir
Noregssöfnuninni stöndum mætt
um þá vera í meira lagi und-
arlegir og mikil illmenni ef við
værum að’safna hér stórfé, gæt-
um bjargað með því fjölda
manns frá hungurdauða, en vild
um það bara ekki. Nei, Það er
sorglegt að hér á íslandi virð-
ist aldrei vera hægt að gera
neitt eða ræða um nokkurn skap
aðan hlut án þéss að bera á þá
sem eitthvað gera hinn frámuna
legasta óhróður, koma með hin-
ar illgirnislegustu getsakir og
leggja yfirleitt allt út á versta
veg.
Eg vona nú að þér, og aðr-
ir, sem kynnu að hafa hugsað
líkt og þér, skiljið það að það
er ekki af neinni illmennsku,