Þjóðviljinn - 16.12.1943, Blaðsíða 4

ÞJÓÐVILJINN. — Fimmtudagur 16. des. 1943.
jjni m n^fn
Utgefcndi: SQmeiningarjloh/itir cnbý£u — o6slcl:3tGjiC>kkMrimi.
Ritstjóri: Sieartur Guðmundsbun. .
Stjórnn. álaritstjóírtf: Eir.ur Olgetrsson, 5». Sigurhjartarson.
Ritstjórnarskriís*cU' : A uslurstrœti 12, sfrrA 2271).
Afgr-iosla og auglýsingat: Skól'ivörðustíg 19, simi 2184.
Prentsmiðja: Vikingsprent /*. /., OarZQairœri 17.
Áskiiftarverð: I Reykjavík og 'igrenni: Kr. 6,öö á mánuði. — Öti á
landi: Kr. 5,00 á mánuði.
Kj ð( ver ðshney kslið 1942
%y&r'Xt'^+ .■■■■■■,

Blaðið, sem vekur sundrung, sundrungar-
innar vegna
Það er til blað hér í borginni, sem kallað er Alþýðublaðið.
Tvö heit áhugamál hefur þetta blað átt á síðari tímum, það
fyrsta að ófrægja starf 6-manna-nefndarinnar og vekja úlfúð milli
bænda og launþega við sjóinn, og þar næst hitt, að sundra þjóð-
inni í sjálfstæðismálinu, en í því máli er henni mest þörf að
standa sameinuð.
Það vill nú svo til, að í hinu fyrrnefnda máli liggja nú fyrir
gögn, sem varpa ljósi yfir það hlutverk, sem Alþýðublaðið hefur
valið sér.
Hagstofustjóri hefur samkvæmt ósk ríkisstjórnarinnar reikn-
að út hvað verðlag hefði átt að vera á landbúnaðarafurðum árið
1942, ef samkomulag sex-manna-nefndarinnar hefði þá verið í
gildi. Niðurstaða hagstofustjóra er sú, að framleiðslukostnaður
hafi verið 39% lægri hjá bændum 1942 en 1943. Verð á land-
búnaðarafurðum hefði því átt að vera þeim mun lægra þá en nú,
og mun sú heildarupphæð, sem bændur hafa fengið fyrir fram-
leiðslu sína, fram yfir það, sem verið hefði, ef verið hefði verð
ákveðið eftir reglum sex-manna-nefndainnar, nema mörgum
milljónum króna.
Alþýðublaðið ætti að gefa þessari staðreynd gaum, en lík-
lega er bezt fyrir það að reyna ekki að draga af henni ályktan-
ir, því þær geta ekki orðið. nema á einn veg, þann, að ef sex-
manna-nefndin hefði ekki komizt að samkomulagi, og þeir Ing-
ólfur og Sveinbjörn hefðu ákveðið verðlagið í haust, hefðu neyt-
endur orðið að borga nokkrum milljóum meira fyrir mjólk og
kjöt á tímabilinu frá 15. sept. 1943 til jafnlengdar næsta ár,
heldur en þeir nú gera, og þar með kemur í ljós að allt, sem
Alþýðublaðið hefur sagt um að sex-manna-nefndin hafi skaðað
neytendur er þvættingur einn og ekkert annað. Hið mesta óhag-
ræði, sem fulltrúar neytenda í þeirri nefnd gátu gert umbjóð-
endum sínum hefði verið að kljúfa nefndina, þeir hefðu með
því skaðað þá um nokkrar milljónir króna.
Einu sinni enn þykir rétt að minna á, að það voru sósíalistar
einir, sem greiddu atkvæði gegn uppbótartillögunni frægu, sem
olli ríkissjóði 15 milljón króna útgjöldum vegna landbúnaðar-
uppbóta 1942, það eru þeir sem fyrst og ákveðnast hafa
mælt gegn því að borga niður verð á landbúnaðarafurðum á inn-
lendum markaði, og -það eru þeir sem hafa beitt sér fyrir því,
að bændur og neytendur semdu um afurðaverð, og að það verð
væri greitt án allrar niðurborgunar úr ríkissjóði, og öllum bænd-
um tryggð, eftir því sem við verður komið, sæmileg laun fyrir
vinnu sína, án þess þó að greiða stórauðugum mönnum úr bænda-
stétt stórfé úr ríkissjóði.
Stefna sósíalista í þessu máli er raunhæf og sanngjörn, hún
er ekki byggð á fálmi eftir kjósendafylgi, heldur á þvi sem bezt
hentar bændum og launþegum. Stefna Alþýðublaðsins er hins-
vegar byggð á því einu, að reyna að blekkja almenning, að reyna
að koma áf stað óvild milli þeirra, sem að sjó búa og hinna sem
í sveit eru, í þeirri von að það og flokkur þess geti leikið einhvers-
konar forustuhlutverk fyrir þá, sem takast kann að gera óánægða
við sjávarsíðuna.
Alveg gegnir sama máli um afstöðu Alþýðublaðsins til sjálf-
stæðismálsins. Málið sjálft er því ekkert, að skapa sundrung
er því allt, og þessa sundrung vill það skapa til þess að geta
leikið forustuhlutverk.
Það er ömurleg aðstaða, sem blað þetta er komið í, það hefur
tapað stefnumálum pg áhuga, það hefur fyrirgert fylgi Alþýðu-
flokksins, það á ekkert eftir sem flokksblað má prýða, þess eina
von er að vekja sundrung um hin beztu mál, sundrung, sundr-
ungarinnar vegna.
Er hægt að sökkva dýpra?
Þetfa kemur í l|ós, ef verðákvorðunín 1942 er borín sam-
an víð verðlagsgrundvöli 6>manna nefndarinnar
Samkvæmt ályktun Alþingis hefur Hagstofa ís-
lands reiknað út hvernig verðlag á landbúnaðarvörum
hefði átt að vera undanfarin ár, ef lagt hefði verið til
grundvallar við verðákvörðunina samkomulag 6-
manna-nefndarinnar nú. Eru niðurstöður Hagstofunn-
ar hinar fróðlegustu og verða hirtar hér á eftir.
Þessir útreikningar leiða það m. a. í ljós, að á ár-
inu 1942 hefur kjötverðið verið ákvarðað alltóf hátt,
svo hátt, að þegar nánar er útreiknað, þá munar það
raunverulega 10 milljónum króna sem útsöluverðið á
öllu kjötinu er hærra en átt hefði að vera.
Samkvæmt útreikningi Hagstofunnar hefði kjöt-
verðið til bænda átt að vera 3.59 á kíló 1942. Við það
bætast ca. 60 aura á kíló í heildsöluálagningu og 12%
í smásöluálagningu, svo útsöluverð hefði átt að vera
ca. 4.69 kr. á kíló. En það var 6.40 á kíló. Þetta var
svo niðurborgað innanlands með framlögum úr ríkis-
sjóði og verðuppbætt að því leyti, sem það var flutt út-
Alls mun kjötframleiðslan 1942 hafa verið um 6000
tonn (þaraf ca. 4500 selt innanlands). Ef reiknað er
með því að verðið á kíló hafi verið 1.71 kr. of hátt, þá
hefur verið borgað ca. 10.260.000 kr., — eða rúmum
10 milljónum króna meira frá neytendum og ríki fyr-
ir kjöt þetta en gert hefði verið, ef samkomulag 6-
mannna-nefndarinnar hefði verið lagt til grundvallar
við verðákvörðunina 1942.
Sex-manna-nefndin hefur
sætt miklum og óréttmætum á-
sökunum fyrir starf sitt. En
þessi útreikningur Hagstofunn-
ar sýnir bezt, hver hagur neyt
endum hefði verið að því að
samkomulag hennar hefði gilt
öll stríðsárin — og hvernig
landinu hefði verið forðað frá
miklu dýrtíðarflóði, ef svo hefði
verið að farið, í stað þess að
láta einræði pólitískra braskara
leiða hið ægilega dýrtíðarflóð
haustsins 1942 yfir landið.
Skýrsla Hagstofunnar fer hér
á eftir:
„Með bréfi ráðuneytisins dags.
9. okt. þ. á., var mér send þings
ályktun um öflun gagna varð-
andi ákvörðun verðlags á land-
búnaðarafurðum með fyrirmæl
um um að láta reikna út það,
sem þingsályktunin segir- til
um, en í þingsályktuninni er
skorað á ríkisstjórnina að hlut-
ast til um, að reiknað verði út
svo fljótt sem verða má, hvert
verð landbúnaðarafurða og and
virði þeirra til bænda hafi ver-
ið á árunum 1939 til 1942, ef
það hefði verið ákveðið sam-
kvæmt grundvelli þeim, er
nefnd sú fann, sem skipuð var
samkvæmt 4. gr. laga um dýr-
tíðarráðstafanir, nr. 42 frá 14.
apríl 1943.
Samkvæmt þessum fyrirmæl-
um hef ég lagt út í að gera
samskonar yfirlit fyrir árin
1939—42 um verð landbúnaðar
afurða eins og það sem er fyr-
ir 1943 í nefndaáliti landbúnað-
arvísitölunefndar og sendast
hér með niðurstöðurnar. En
jafnframt vil ég taka það fram,
að það er töluverðum vandkvæð
um bundið að gera slík yfirlit
aftur í tímann, ekki sízt í fljótu
bragði. Sumar þær upplýsingar,
sem byggja verður á, verður að
taka upp úr gömlum plöggum
svo sem framtalsskýrslum und-
anfarinna ára, sem búið er að
senda fram og aftur milli um-
dæmanna og ríkisskattanefnd-
ar og stundum hefur því orðið
nokkur leit úr og jafnvel kom-
ið fyrir, að ekki hefur hafzt upp
á þó leitað væri eftir. Af skýrsl
um þeim, er hér koma til greina,
gildir þetta þó aðeins um nokk-
urn hluta af framtölunum úr
ísafjarðarkaupstað fyrir árið
1939, sem ekki hefur tekizt að
hafa upp á. En langmestum
vandkvæðum er það þó bundið
að fá ábyggilegar upplýsingar
um greitt kaupgjald á ári
hverju. Nefndin safnaði í sum-
ar skýrslum um allt kaupgjald
í einum hreppi í hverri sýslu á
landinu. Slíka skýrslusöfnun er
alveg vonlaust um að fram-
kvæma fyrir mörg ár aftur í
tímann. Það sem fengist af slík-
um skýrslum eftir langa mæðu,
mundi vera ákaflega varasamt
að nota, þar sem slíkar skýrslur
yrðu oftast fylltar út eftir
minni og því margt orðið óná-
kvæmt og málum blandað á
mörgum árum, en sumt alveg
gleymt. Til þess samt að geta
orðið við hinum gefnu fyrir-
mælum var það ráð tekið, að
forstöðumaður búreikninga-
skrifstofu ríkisins sendi út fyrir
spurnir til ca. 100 manna í öll-
um sýslum landsins, sem hann
vissi til, að hefðu haldið bú-
reikninga á undanförnum ár-
um, og bað þá um að senda
skýrslu um kaupgreiðslur sín-
ar fyrir síðastliðin 5 ár, frá
hausti til hausts, sundurliðað á
sama hátt eins og skýrslur þær
um kaupgreiðslur bænda, sem
safnað var í sumar fyrir árið
1942—43. Þar sem þessir menn
hafa haldið búreikninga eiga
þeir að hafa þessar tölur fyrir
liggjandi skriflega hjá sér, og
því ekki að þurfa að byggja
eingöngu á minni. Þegar komin
voru svör frá tæpum helmingi
þessara manna, þótti ekki fært
að bíða lengur með að ganga
frá þessum yfirlitum. Þótti rétt
ara að tjalda því sem fen^izt
hafði í þessu efni, þótt það að
vísu sé veikur grundvöllur til
þess að byggja á, heldur en að
láta með öllu farast fyrir að
verða við ásjkorun Alþingis um
að gera þessi yfirlit nú áður en
þingi verður slitið. En þótt
kaupgjaldsskýrslur þær, sem
byggt hefur verið á, séu of fá-
ar til þess að örugglega megi á
þeim byggja, þá er það samt
nokkur bót í máli, að útkoman
úr þeim fyrir árið 1942—43 kem
ur vel heim við niðurstöður
kaupgreiðsluskýrslnanna, sem
safnað var í sumar. Munar að-
eins um 3%, sem þessar skýrsl-
ur eru hærri. Bendir þetta til
þess, að úrval það, sem hér er
um að ræða, sé ekki mjög frá-
brugðið hinu stærra úrvali, er
notað var í sumar. Þegar búið
var að finna kaupgreiðsluhlut-
föllin milli hinna einstöku ára
í úrvali þessu, þá voru þessi hlut
föll notuð til þess, að finna
kaupgreiðsluupphæð hvers árs
miðað við upphæðina sam-
kvæmt skýrslum í sumar.
Að því er snertir útflutning-
inn á afurðaverðinu hvert ár,
eftir að vísitalan er fundin, skal
tekið fram, að fyrst er ákveðin
upphæð fyrir ull og gærur. Hef
ur það verið gert á þann hátt,
að reiknað hefur verið með út-
flutningsverðinu 1 verzlunar-
skýrslunum næsta ár á undan.
Þó er ekki reiknað með alma-
naksárinu, því að gert er ráð
fyrir, að afurðaverðið sé ákveð-
ið að sumrinu og þá miðað við
meðalútflutningsverð á gærur
og ull fyrra misseri þess sama
árs og síðara misseri næsta árs
á undan. Þessar tölur koma
ekki heim við það verð, sem
bændur hafa raunverulega feng
ið fyrir gærurnar og ullina, þv
að sala á þessum útflutnings
vörum hefur stundum dregizt
allt að því í tvö ár. Hefur þif
venjulega fengizt hærra verð,
fyrir þær heldur en ef þær
hefðu verið séldar strax, en
hinsvegar hefur þá fallið á kostn
aður vegna geymslunnar og
greiðsla ekki farið fram fyrr en
eftir að verðlag hafði hækkað
verulega.
Svo sem segir í áliti landbún-
aðarvísitölunefndar, lagði hún
að mestu til grundvallar fyrir
útreikningum sínum meðalbú-
reikningabú fyrir árin 1936—
40. Bú þetta er nokkru stærra
heldur en meðallandsbúið, þeg-
ar miðað er við skepnufjölda á
sama tíma samkvæmt hagskýrsl
um, en dregið frá 13% fyrir því
sem kaupstaðabúar og verka-
menn í sveit hafa af búfé. Eft-
irfarandi tölur sýna mismuninn
á meðalbúreikningabúi og með
allandsbúi samkvæmt framan-
sögðu:
Búreikningabú. Landsbú
Um langt skéið haja uppreisnir ólgað.í löndunum við austanvert Miðjarðarhaf.
Brezkir hermenn með arabíska fanga tekna í uppþotum í Gyðingalandi.
Myndin:
Sauðfé 87 83
Nautgripir alls 7,2 5,1
Þar af kýr 5,2 3,7
Hross alls 8 6,8
Eftir að gerðar höfðu verið lít
ilsháttar breytingar á kjöt- og
ullarmagni búreikþingabúsins,
var gert ráð fyrir, að afurðir
þess væru þeim mun meiri en
meðalbúsins, sem það er stærra
heldur en það, og einnig að til-
kostnaður væri í svipuðum hlut-
föllum, svo að einingarverð af-
urðanna yrði jafnt.
í áliti vísitölunefndar voru
slátur og mör af sauðfé og naut
gripum reiknað með kjöti. Var
kindaslátur með mör talið til
jafns við 2 kg. af kjöti, en naut
gripaslátur við 10 kg. Af þessari
ástæðu hækkaði sauðakjötið um
140 kg. en nautakjötið um 10
kg-
Svo sem segir í áliti vísitölu-
nefndar, er kaup bóndans mið-
að við tekjur verkamanna, sjó-
manna og iðnaðarmanna, sem
vinna hjá öðrum í Reykjavík,
kaupstöðum og öðrum kauptún
um með yfir 300 íbúa. Var það
tekið eftir skattaframtölum í
úrvali, svo sem frá er skýrt í
nefndarálitinu, og hefur það
verið tekið á sama hátt fyrir
undanfarin ár, sama úrval not-
að í Reykjavík og sömu staðir
utan Reykjavíkur. Utan Reykja
víkur hafa allir verið teknir í
einu lagi, verkamenn, sjómenn
og iðnaðarmenn í annarra þjón-
ustu, enda ekki skýr takmörk
milli þessara stétta, og grípa
þær víða hver inn í aðra og
blandast saman, þannig, að
menn stunda þessi störf jöfn-
Um höndum eða einn tíma árs-
ins þetta og annan hitt. Tekjur
þær, sem hér hafa verið teknar
til meðferðar, eru tekjur þær,
sem menn hafa haft fyrir vinnu
sína, en ekki tekjur af eign,
enda eignartekjur bóndans ekki
taldar í þessum lið. Þó voru
taldar í Reykjavík nettótekjur
samkvæmt framtölunum fyrir
1942. Var það vegna þess, að sú
upptalning var gerð áður en
nefndin hafði fyllilega ákveð-
ið hvernig samanburðurinn
skyldi gerður, en gert hefur ver
ið ráð fyrir að eignartekjur þær
sem þar kynnu að v.era meðtald-
ar mundu ekki gera meira en
vega á móti þeim tekjum, sem
ekki eru teknar með vegna frá-
dráttar á iðgjöldum til trygg-
inga o. fl. Síðan hefur verið
! ránnsakað í þessu sama úrvali
hverjar tekjur hefðu orðið, ef
dregnar hefðu verið frá eigna-
tekjur, en bætt við í staðinn
því, sem frá hefur verið dreg-
ið vegna skattgreiðslu af vinnu
tekjum, og hefur útkoman orðið
mjög svipuð, aðeins um 1%
hærri. Hér fara á eftir meðal-
tekjuupphæðir þær, sem fengizt
hafa upp úr framtölum fyrir
verkamenn, sjómenn og iðnað-
armenn, í annarra þjónustu, í
því úrvali er áður segir.
til þess er notaður sá mismunur
sem orðið hefur á vísitölunni til
hækkunar eða lækkunar frá ár-
inu á undan, því að allur þorri
þeirra manna, sem hér koma til
greina, fá kaup sitt greitt eftir
vísitölu. Reyndar eru líka þar
á meðal menn, sem fá kaup sitt
ákveðið á annan hátt, og þótt
kaup sé greitt samkvæmt vísi-
tölu, geta tekjurnar breytzt á
annan hátt, vegna kauphækk-
ana eða lækkana eða aukinnar
atvinnu og yfirvinnu eða at-
vinnuleysis. Reglan um vísitölu
framfærsluna er því aðeins með
altalsregla, sem ýmist getur orð
ið fyrir ofan eða neðan hina
raunverulega tekjuhæð á tíma-
bilinu. Þessi regla hefur verið
notuð til þess að finna kaup
bóndans undanfarin ár, og það
reiknað eins og gert mundi hafa
verið, ef vísitölureglurnar hefðu
verið þá í gildi. Öll þessi ár
hafa tekjur verkamanna hækk-
að meira en vísitalan og verður
því liðurinn, kaup bóndans,
lægri, heldur en ef reiknað hefði
verið samkvæmt því sem tekj-
urnar reyndust eftir á, en hins
vegar gæti líka komið fram
háerri tala, ef tekjurnar færu
raunverulega lækkandi.
Þorst. Þorsteinsson.
Til fjármálaráðuneytisins“.
Kauptún yfir Kauptún
Reykjavík. 1000 íbúa. 300—1000 íbúa. Alls.
1938 3634 kr. 2466 kr. 1768 kr. 2962 kr.
1939 3864 — 2870 — 2125 — 3267 —
1940 5480 — 4502 — 3136 — 4793 —
1941 9341 — 7466 — 5416 — 8132 —
1942 14592 — 10500 — 7620 — 12330 —
Upphæðir þessar gilda fyrir
almanaksárið, en við samanburð
við kaup bóndans er notað tíma
bilið september—ágúst. Því er
tekjuupphæð ársins færð fram
til þess tímabils með því að
hækka hana eða lækka í því
hlutfalli, sem framfærsluvísital-
an er hærri eða lægri fyrir það
tímabil heldur en næsta alma-
naksár á undan. Þetta er gert
vegna þess, að þegar vísitalan
er ákveðin, liggja ekki fyrir
neinar framtalsskýrslur fyrir
það sama ár og verður því að
býggja á áætlun fyrir þann
hluta af því, sem liðinn er, og
Innbrof í skarf~
grípaverziun
í fyrrakvöld milli kl. 7 og 10
var brotizt inn í skartgripa-
verzlun Óskar Gíslasonar við
Skólavörðustíg og stolið þaðan
gull- og silfurvörum, armbönd
um, nælum og hringjum — að
að verðmæti eitthvað á þriðja
þúsund krónur.
Lögreglan handsamaði þjóf-
inn í gær. Var það 14 ára gam-
all piltur. Brauzt hann inn með
þeim hætti, að hann braut rúðu
sem veit út að húsasundi og
fór síðan inn um gluggann.
Brjóta lögin um hér-
aSabönn í bága við
miliiríkjasamninga?
Eftir hvaða reglum er
áfengi úfhiutað?
Sigfús Sigurhjartarson gerði
fyrirspurn til ríkisstjórnarinnar
utan dagskrár á fundi neðri
deildar í gær, um hvort ríkis-
stjórnin teldi, að lögin um hér-
aðabönn brytu í bága við milli
ríkjasamninga, og þá hvaða
samninga, og hvað stjórnin
hefði gert til að samræma þá
samninga ákvæðum laganna
um héraðabönn, en slíka sam-
ræmingu ber henni að gera sam
kvæmt fyrirmælum laganna. •
Ennfremur spurði Sigfús um
eftir hvað reglum áfengisútsal-
an starfaði nú.
Spurningarnar fara hér á eft
ir.
„1. Telur hæstvirt ríkisstjórn
að lög nr. 33 frá 9. jan. 1935
brjóti í bága við milliríkjasamn
inga? Ef svo er, hvaða samning
ar eru það og hvað hefur hæst-
virt ríkisstjórn gert til að full-
nægja ákvæðum 2. gr. téðra
laga?
2. Hvaða reglur gilda nú um
sölu áfengis, er hinar eiginlegu
útsölur eru lokaðar, og hvaða
stoð eiga þær reglur í lögum?“
Tveir ráðherrar voru viðstadd
ir, er fyrirspurnin var gerð, en
hún hafði verið afhent ríkis-
stjórninni skriflega nokkrum
dögum áður. Hvorugur hinna
viðstöddu ráðherra taldi sig
bæran að svara spurningunum.
Væntanlega verður þeim svar-
að í dag.
Inneign bankanna er-
lendis 437 millj. kr.
Inneignir bankanna erlendis
jukust í óktóbermánuði um 35,7
millj. kr. og námu í mánaðar-
lok 436,8 millj. kr.
Á sama tíma 1 fyrra námu
inneignir þeirra erlendis 282,1
millj. kr.
Fimmtudagur 16. des. 1943 — ÞJÓÐVILJINN.
\ doy (Íimmtíiuöý)
er skiladagur í Þjóðviijasöínuninni. Komið á skrif-
stofu söfnunarinnar, Skólavörðustíg 19, kl. 4—7
og skilið af listum ykkar.
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
lliai i II
Úr enska blaðinu Observer
Vanalega gleymist það, að
það, sem almennt er kallað Sýr-
1 land, samanstendur af tveim að«-
skildum ríkjum: Sýrlandi og
Líbanon. Líbanon er suðvestur
hluti þes svæðis, sem kallast
yfirleitt Sýrland, og þar eru
hafnarborgirnar Beirút, Tripolis
(sem ekki má rugla saman við
Tripoli í N.-Afríku), Týros og
Sidon. Meginhluti landsins er
hin frjósama Bekaa-slétta, sem
er á milli tveggja fjallgarða
Líbanonsfjalla. Fjallahlíðarnar
rísa brattar upp frá sjónum.
Sérstaða Líbanonríkis á sér
gamla sögu. Það var vagga
fyrstu siglingar- og verzlunar-
þjóðar Vesturlanda, Fönikiu-
manna, og Karþagó var nýlenda
þeirra. Á blómatímum Róma-
veldis höfðu Rómverjar frægan
lagaskóla í Beirút, en Krossfar-
arnir umkringdu hana með kast
ölum.
Eftir innrás Múhameðstrúar-
manna leituðu kristnir menn
hælis á Líbanonf jalli.
Árið 1861 var Líbanon skipu
lagt sem sjálfstjórnarsvæði með
kristnum landstjóra og undir
vernd stórveldanna. Þar voru
stofnaðar 2 helztu menntastofn
anir við Miðjarðarhafsbotn,
bandaríski háskólinn í Beirút
og Jesúíta háskólinn.
Frakkland hafði sérstaka á-
hrifastöðu sem verndari kaþ-
ólskra manna í Líbanon, en þeg
ar íbúar hins eiginlega Sýr-
lands mótmæltu eindregið um-
boðsstjórn Frakka eftir fyrri
heimsstyrjöldina, þágu margir
kristnir menn hana í Líbanon,
sem hugðust þannig tryggja
viðhald pólitísks og efnalegs
sjálfstæðis síns. Frönsk yfirvöld
stóðu þannig á móti kröfunum
um sameinað Sýrland, sem sam-
komulag hafði náðst um á stríðs
árunum, með því að tildra upp
líbanonsku lýðveldi, sem skildi
Sýrland frá hafinu.
Tuttugu árin eftir st.ríðið var
tímabil vonbrigða fyrir Líban-
onbúa. Frakkland sendi ekki
sömu tegund stjórnarvalda
þangað og til Norður-Afríku.
Lágmarki velsæmis var náð,
þegar eolombaní var sendur
þangað sem landstjóri. Fékk
hann þá stöðu fyrir að hafa að-
stoðað ráðherraklíkuna frönsku
við að þagga niður Stavinsky-
hneykslið. Áliti Frakka hélt á-
fram að hnigna, og 1936 voru
þeir neyddir til með verkföllum
í Damaskus að hefja samninga
við Sýrland og Líbanon í sam-
ræmi við brezk-írakska sáttmál
ann. En afturhaldsöfl skárust
í leikinn og fyrir áhrif þeirra
neitaði franska þingið að sam-
þykkja sáttmálann.
í byrjun þessa stríðs var því
mikil hætta á, að þessar þjóðir
og frændur þeirra í nágranna-
ríkjunum mundu verða móttæki
legar fyrir áróðri möndulveld-
anna. Þessi hætta leið hjá, er
brezkur her hernam þessi lönd
eftir fall Frakklands, Catroux
hershöfðingi gaf þá þessa yfir-
lýsingu: „Eg kem til að binda
enda á umboðsstjórnina og lýsa
ykkur frjálsa og óháða. Þið
munuð hér eftir vera fullvalda
og sjálfstæðar þjóðir“.
íbúarnir voru tortryggnir
gagnvart loforðum Frakka eft-
ir atburðina 1936, en þeir létu
þetta nægja, er yfirlýsing barst
um, að brezka stjórnin styddi
og ábyrgðist þessi loforð um
sjálfstæði. Og það var skýrt tek
ið fram, af brezka utanríkisráð-
herranum, að viðurkenning Bret
lands á forgangshagsmunum
Frakklands hafi verið gefin, eft
ir að nauðsynlegt skref hafði
verið stigið til viðurkenningar
á sjálfstæði landsins, og án and
stöðu gegn því.
En brátt varð ljóst, að ekk-
ert hafði breytzt. Frjálsir Frakk
ar héldu eins mörgum Vichy-
mönnum í embættum eins og
þeir gátu fengið til þess, og sá
grunur óx, að þeir ætluðu sér
ekki í alvöru að halda loforð
sín um sjálfstæði. Nú hafa leið-
ustu grunirnir rætzt. í kosning
unum studdu Frakkar flokk
Eddés. Hann beið ógurlegan ó-
sigur, tapaði 52 þingsætum af
54.
Stjórn var mynduð með
helztu fulltrúum kristinna
manna og Múhameðstrúar-
manna, en eins og þeir höfðu
sjálfir spáð tóku Frakkar upp
fyrri hætti við fyrsta sjálfstæð-
isvott. Svertingjahersveitir
voru látnar handtaka Líban-
onsku foringjana og settu Eddé
aftur í völdin.
Líbanon er lítið land með um
eina milljón íbúa, sem mæla á
arabísku. Um helmingur þeirra
er kristinn og fjörutíu af hundr
aði eru Múhameðstrúarmenn og
tíu af hundraði eru Drúsar. En
þetta land er e. t. v. bezt mann-
að af löndum við austanvert
Miðjarðarhaf. Og þar ebu marg-
ir helztu rithöfundar, blaða-
menn, kertnarar og viðskipta-
frömuðir arabískra þjóða, sem
líta nú til Bretlands með von
Framhald á 8. síðu.