Þjóðviljinn - 05.01.1944, Blaðsíða 2

ÞJC JV' . J :-j
Miðvikudagur 5. janúar 1944

Leiðtogar tala
Það er orðinn fastur siður, að
þjóðhöfðingjar og stjórnarherrar
haldi "virðulegar ræður um ára-
mót. Hér á voru Iandi er þessi
siður framkvæmdur til hins ýtr-
asta. Ríkisstjóri flytur áramóta-
boðskap, forsætisráðherra sömu-
leiðis og oftast hefur ekki þótt
við þetta eitt hlýtandi, heldur
hafa allir ráðherramir látið sitt
Ijós skína yfir þjóðina frá hlið-
skjálf útvarpsins.
Plestar eíga þessar áramóta-
ræður, bæði hérlendis og erlend'-
is, sammerkt í því, að vera nauða
ómerkilegar, enda samdar og
fluttar fyrir siða sakir en ekki
af því að ræðumaður telji sig
eiga erindi við landslýðinn. For-
menn flestra stjómmálaflokk-
anna telja einnig að þeir þurfi
að Iáta „hjörðina“ vita, að hirð-
irinn vakir um áramótin og þeir
birta langar greinar um stjórn-
málin á „liðna árinu“, ásamt hug
leiðingum um nýja árið. Þessar
greinar eru löngum álíka ómerki
legar og ræður þjóðhöfðingjanna,
stundum er þó vert að gefa þeim
gaum. Hér koma nokkur atriði
úr áramótagreinum stjómmála-
leiðtoganna okkar.
Við byrjum á formanni AI-
þýðuflokksins Stefáni Jóhanni.
„Eftirlætisóskir“
Stefán skrifar langt mál um
tilraunir til stjórnarmyndunar
árið 1943 og harmar sáran að
ekki skuli hafa tekizt að mynda
vinstri stjóm. Um Framsóknar-
flokkinn segir hann í því sam-
bandi:
„Framsóknarflokkurinn virtist
halda nokkuð fast við eftirlætis-
ósk sína um kauplækkun, þótt
ekki væri reynt til þrautar. En
það sem algjörlega olli því að
úr engu varð, vom kommúnist-
ar. Þeir vildu enga raunhæfa sam
vinnu, ef til vill allra sízt við
AIþýðuflokkinn“.
Ekki verður af þessu séð að
Stefán hafi verið þvi næsta and- !
vígiír að Framsókn fengi „eftir- j
lætisóskinni“ fullnægt. Það vom
„kommúnistar sem ollu því að
úr engu varð“, segir hann og er
það vissulega. rétt ef við það er
átt, sem orðin benda til, að
'strandað hafi á „kommúnistum!*
að fallast á kauplækkunarkröfur
Framsóknar. Ekki er hætt við að
staðið hefði á honum Stefáni Jó-
hanni.
Út af ummælum Stefáns um
að ,,kommúnistar“ hafi „allra
sízt“ viljað samvinnu við Alþýðu-
flokkinn, þykir rétt að spyrja
hann: Hefur Alþýðuflokkurinn
fellt úr gildi flokkssamþykkt
sína frá 1942, um að engin stjóm
málasamvinna komi til greina
við kommúnista? Það er síðasta
opinbera yfirlýsingin sem flokk-
urinn hefur gefið um það efni.
Það er annars furða hvað AI-
þýðublaðið og Stefán endist til
að tala um það sem hina mestu
firru, að sósíalistar skuli ekki
hafa myndað stjórn með flokki,
sem lýst hefur yfir, án þess að
afturkalla það, að hann vilji
enga stjómmálasamvinnu við
kommúnista eiga og mcð flokki,
sem á þá „eftirlætisósk að lækka
kaupið“.
Ömurleg og furðuleg af-
staða
Það verður ekki komizt hjá að
minnast á afstöðu Stefáns Jóh.
til sjálfstæðismálsins. Er þá fyrst
þess að minnast, að hann undir-
ritar 7. apríl 1943 eftirfarandi
yfirlýsingu:
„Til gildistöku þessara stjóm-
skipulaga kom nefndin sér sam-
an um að leggja til, að valinn
yrði 17. júní 1944, og ber til
þess bæði það, að hallkvæmt hef-
ur þótt að láta eigi formleg sam-
bandsslit við Danmörku taka
gildi fyrr en eftir lok yfirstand-
andi árs (1943), og eins hitt, að
þessi dagur þykir Islendingum
flestum ágætastur sökum sögu-
legra minninga í frelsisbaráttu
þjóðarinnar.“
Þetta undirrita, auk Stefáns,
Haraldur Guðmundsson, Einar
Olgeirsson, Áki Jakobsson,
Bjami Benediktsson, Ólafur
Thórs, Hermann Jónasson og
Jónas Jónsson. Nú, þegar að því
er komið að Alþingi fari að fram
kvæma það sem stjómarskrár-
nefnd samþykkti 7. apríl s. 1.,
segir Stefán í áramótaboðskap
sínum:
„.... En þetta merkilega ut-
anríkismál, hefur á ári því, sem
nú er að enda,' sætt raunalegri
meðferð. Kapphlaup hófst á
milli Sjálfstæðisflokksins, eða
réttara sagt forystumanna hans,
og kommúnista, um sem mest
óðagot og fljótræði í lausn máls-
ins. Og þingflokkur Framsóknar
bættist svo í hópinn. Hafa þess-
ir þrír þingflokkar nú lýst yfir
að þeir muni stofna lýðveldi á
Island'i ekki síðar en 17. júní
1944, hvað sem líður réttargrund-
velli málsins og hvernig sem
tímamir þá verða og ástand allt
hér á landi og í umheiminum. Og
reynt er með öllu móti, stunduin
með blíðmælum, oft með illyrö-
um og hótunum, að kæfa þær há-
væm raddir er komið hafa í
blöðum Alþýðuflokksins og frá
þjóðkunnum mönnum úr öllum
flokkum, um það að rasa ekki
um ráð fram, og velja aðferðir
til skilnaðarins, sem byggðar séu
á ðruggum, réttarlegum grund-
velli, og hafa. ekki í för með sér
ástæðulausa áreitni né lítilsvirð-
ingu á gerðum samningum, er
bakað gæti Islandi álitshnekki og
óvinsældir meðal vinsamlegra
lýðræðisþjóða. Þingmenn hinna
þriggja fyrr töldu flokka virðast
engu slíku vilja sinna, en hafa
þvert á móti nokkra tilhneigingu
til þess að beita einræðisaðferð-
um í málinu, og leitast vi<) að
kæfa niður alla gagnrýni og and-
stöðu. En rödd skynsemi og rétt- I
lætis verður ekki þögguð niður,
hvaða brögðum, sem er beitt.
Alþingi mun eiga að koma ,
saman 10. janúar n. k. til þess i
að fjalla um þetta mál. Gefst þá
tækifæri til þess að ræða það
ítarlega. Svo mun timinn leiða í
Ijós hvernig þessu stórmáli þjóð-
arinnar farnast í sameiginlegum
höndum Sjálfstæðisflokksins,
Framsóknar og kommúnista, og
hversu hyggileg, giftudrjúg og
traust lausn þess verður“.
Dagsbri barf að semja um haup-
tauta furir Múnaðaruinnu
Vinnumaður skrifar um kaup og kjör landbúnaðarverkamanna í
Reykjavik og nágrenni, og viðhorf þeirra til verkalýðssamtakanna
Þaö er mjög algengt um
þessar mundir, og hefur löng
um veriö, að ungir menn úr
sveit leiti til fjarlægra staöa í
von um atvinnu sem ekki var
völ á í þeirra heimahögum.
Veröur þá Reykjavík og ná-
grenni ósjaldan fyrir valinu.
Þar hefur atvinnan veriö
mest síðustu árin og fram-
boðiö á vinnuaflinu ekki get-
að fullnægt eftirspurninni.
Þeir unglingar sem komiö
hafa úr sveit, hafa eðlilega
margir hverjir tekiö þeirri át-
vinnu sem boöist hefur á stór
búum í nágrenni Reykjavík-
ur. Húsnæöisvandræöin hafa
valdiö þar miklu um, ásamt
því aö bændurnir hafa haft
sína fulltrúa út um land til
aö útvega sér vinnufólk, og
ekkert samvizkubit haft af
því aö draga fólk aö þessum
„hættulega staö“, Reykjavík,
sem fáu viröist skila aftur af
því fólki sem þangáö flytur
utan af landsbyggöinni. Kaup
ið, sem boöiö hefur verið, er
oft hærra en tíökast út um
land, en mjög misjafnt, því
hver hefur samið úpp á eigin
spítur og ekki miðað við
neinn ákveöinn taxta. Kaupiö
hefur verið frá 400—800 kr. á
mánuöi, auk fæöis, húsnæö-
is og þjónustu.
Þeir, sem kunnugir eru
sveitavinnu, vita hvaö vinnu-
tíminn við hana er óregluleg-
ur og langur, oft að óþörfu.
Sá, sem þessar línur ritar, her
ur unniö 12—14 tíma á sólar-
hring hjá bónda hér í ná-
grenni bæjarins. Frídagar
voru engir, en þó nokkru
styttri vinnutími á sunnu-
dögum.
Á þeim búum sem rekin eru
af því opinbera, er önnur og
betri tilhögun hvað vinnu-
tíma snertir, þar er vinnu-
tíminn takmarkaöur og vinnu
fólkinu tryggöur einn frídag-
ur í viku hverri.
Hvort sú tilhögun hefur kom
izt á fyrir afskipti verklýös-
hreyfingarinnar, er mér ó-
kunnugt um, en þaö nær
allt of skammt það eftirlit,
meöan þaö nær ekki til allra
landbúnaðarverkamanna. (
Eftir því sem ég bezt veit,
mæla lög Dagsbrúnar svo fyr-
ir, að landbúnaöarvinna hér
í Reykjavík, sé ein af þeim at-
vinnugreinum sem félagiö
telur sér viðkomandi, enda
Svo mörg eru þau orð Stefáns,
afstaða hans til þessa máls er
sannarlega ömurleg og furðuleg
í senn, þegar tekið er tíllit til af-
stöðu hans 7. apríl 1943.
liggur það beinast viö aö svo
sé.
Þaö er því skylda Dagsbrún
ar aö setja sérstakan kaup-
taxta fyrir landbúnaöarvinnu
hér í höfuðstaönum og vinna
aö því að kjör þeirra er at-
vinnu þá stunda, veröi færö
í svipaö horf og annarra Dags
brúnarmanna. Þó ekki sé hér
um fjölmenna atvinnustétt aö
ræöa, mun hún ekki vera fá-
mennari en ýmsir hópar
verkamanna sem nú hafa sér-
stakan mánaöakaupstaxta.
Þaö eru því eindregin til-
mæli mín, aö stjórn Dagsbrún
ar og aörir áhuga- og áhrifa-
menn innan félagsins, taki
þetta mál til yfirvegunar og
geri sitt til aö bæta úr því
ósamræmi og misrétti sem er
á kaupí og .kjörum þessarar
atvinnustéttar.
Nú veit ég alveg hverju þiö
munið svara. Þiö munuð
segja sem svc: Sökin er aö
mestu leyti hjá ykkur sjálf-
um, þiö hafiö sneitt hjá verk-
lýössamtökunum hér í bæn-
um, vanrækt aö láta okkur
vita af því aö þiö voruð farn-
ir að stunda hér vinnu, og
það jafnvel þótt þiö væruö aö
vinna meö Dagsbrúnarmönn-
um og nytuö góös af þeim
kjarabótum sem þeir hafa
aflaö sér meö samtökum sín-
um. Þaö hefur oröiö aö ganga
eftir aö þiö geröuzt meðlim-
ir í félaginu og greidduö ár-
gjöldin.
Þetta ,er hverju orði sann-
ara, en þar með er bara ekki
sagan sögð til enda, þaö
veröur aö líta á máliö frá
fleiri hliöum.
Flestir, eöa allir, landbúnaö
arverkamenn hér í Reykjavík-
urbæ, eru úr sveit og hafa lít-
il sem engin kynni af verklýðs
samtökum og þá jafnvel þau
ein að þeim væri heldur illa
viö utanbæjarverkamenn og
stæði ógn af komu þeirra á
vinnumarkaöinn, sem mundi
gera atvinnuleysiö enn þá
meira þegar þeir tímar kæmu
aö auövaldiö teldi sér hag í
aö láta verkamenn ganga
iöjulausa.
Þegar saman fer fáfræöi og
andúö á samtökum verka-
manna sem sumpart stafar af
skrifum borgarablaöanna, og
hin óvirka andúð bæjar-
j manna á aöstreymi fólks úr
| sveitum, er ekki við ööru að
j búast en örðugleikum á sam-
i starfi fyrst í staö.
Sökin er hjá báöum aöilum,
en ég fæ ekki séö aö hún sé
neitt minni hjá verklýössam-
tökunum, sem hafa vanrækt
í þar til á s. I. ári, er Alþýöu-
sambandið loks var laust úr
viöjum sundrungar og inn-
byröis deilna, aö halda uppi
fræöslu um samtökin meö
fræðandi erindum og útgáfu
tímarits. Ekki er heldur hægt
aö búast viö stéttvísi og
þroskaðri félagshyggju al-
mennt meöal þeirra sem lifaö
hafa fjarri höfuöstöövum
verklýöshreyfingarinnar, með-
an félagsþroski hins uppvax-
andi æskulýös í verkamanna-
stétt er jafn lítill og raun ber
vitni um, enda þótt um sé að
ræða starfssvæði verklýðsfélaga.,
sem eiga sér áratuga fortíö.
Þaö viröist því víöa vera á-
fátt 1 þessu efni, og líklega
hefur aldrei veriö tímabærara
en einmitt nú, aö hugleiða
það sem Þorsteinn Erlingsson
kvaö:
„Og muniö, aö ekki var
uröin sú greiö
• til áfangans þar sem viö
stöndum“.
Þaö veröur hver einasti
vinnandi maöur aö koma
auga á þau sannindi, aö verk-
lýössamtök undir sósíalist-
iskri forustu eru sverö og
skjöldur alþýöunnar í lífsbar-
áttunni, og sá árangur sem
náðst hefur í þeirri baráttu,
verður bezt tryggður með á-
íramhaldandi sókn til betri
lífskjara og menningarríkra
lífs.
Sigrarnir í þeirri sókn eru
bezt tryggöir meö því að út-
breiða samtökin sem bezt,
láta þau ná til allra vinnandi
manna, þar má engin hreppa-
pólitík, klíkuskapur eð’a
flokkakritur vera Þrándur í
Götu.
Eg hef bent hér á van-
rækslu 1 útbreiöslustarfi Dags
brúnar, hvað við kemur
minni atvinnustétt, og þaö er
einmitt hjá því félagi sem
löngmn hefur verið ísbrjótur
verklýössamtakanna, hin fé-
lögin hafa oftast siglt í vök-
ina, sem þaö hefur brotiö.
ÞaÖ vil ég jafnframt taka
fram, aö engu félagi treysti
ég betur en Dagsbrún til aö
bæta úr þeirri vanrækslu. Þar
geri ég ráö fyrir mestum
stéttarþroska, þó gloppóttur
hafi hann reynzt stundum.
Nú í vetur er einmitt tæki-
færi til aö setja mánaðar-
kauptaxta viö landbúnaöar-
vinnu á félagssvæöi Dagsbrún
ar, þegar telja má víst aö nú-
gildandi samningum félags-
ins viö atvinnurekendur, verði
sagt upp.
Kaupiö verður aö miöa viö
taxta fyrir almenna verka-
Framh. á 5. síðu.
i ' I