Þjóðviljinn - 10.02.1944, Page 4

ÞJÓÐVIUINN. — Fimmtudagur 10. febrúar 1944.
þJÓÐVILJINN
Ótgefandi: SameimngarflokkuT alþýðu — SósíalistaflokkuTÍTm.
Kitstjóri: Sigurðui Guðmundssun.
Stjórnmálaritstjórar: Einar Olgeirsson, Sigjús Sigurhjartafson.
Bitstjórnaxskrifstofa: Austurstrœti 12, sími 2270.
Afgreiðsla og auglýsingax: Skólavörðustíg 19, sivu 21Si.
Prentsmiðja: Vikingsprent h.f., Oarðastrœti 17.
Aakriftarverð: í Reykjavík og nógrenni: Kr. 6,00 á mónuði.
Úti á landi: Kr. 5 'H) á mánuði.
Glæpamenn - glæpafélag
„Við getum fúslega tekið undir þá kröfu verkamanna, að atvinnu-
íeyai megi aldrei koma aftur i okkar þjóðfélagi. Það v<eri glœpur. Sú
skylda hvílir á þjóðfélaginu, að sérhver borgari þess geti fengið vinnu
▼ið sitt hæfi“.
Svo segir Morgunblaðið í ritstjórnargrein í gær.
Vér gleðjumst yfir þessari skoðun þess. í vetur var því lýst ail-
ýtarlega hér í þessum dálkum, hvað atvinnuleysið í rauninni væri. Vér
komumst að þeirri niðurstöðu, að það væri morð. Morgunblaðinu þótti
full fast að orði kveðið og réðst að oss fyrir það. — Nú viðurkennir það
sjálft, að atvinnuleysið sé glæpur. — Batnandi manni er bezt að lifa.
Og hvað eru þá þeir menn, sem leiða atvinnuleysi yfir verkamenn,
tfl þess sjálfir að geta safnað auði?
Og hvað er þá það þjóðfélag, sem svikst undan þeim skyldum sín-
um, að láta hvern mann hafa vinnu við hans hæfi?
•
Hver er orsök atvinnuleysis í heiminum?
Höfuðorsökin er sú, að kaupgeta alþýðunnar í veröldinni er of lítil,
til þess að hún geti keypt allt það, sem hún framleiðir og yfirstéttin
ekfri notar. Og þessi kaupgeta er of lítil, vegna þess að kaupgjaldið,
sem alþýðan fær, er miklu lægra en vcrðmæti vinnunnar, sem verka-
maðurinn lætur í té.
Ef vcr œtlum að útrýma atvinnvleysi úr heiminum, þá þarf kaupið
uð fara síhœklcandi í öllum lóndum, svo eftirspumin eftir vörum fari
alls staðar sívaxandi og framleiðsla þeirra þar af leiðandi aukist í sí-
fellu og þar með atvinnan..
Ef vér ætlum að koma aftur á atvinnuleysi í lieiminum, þá skulum
vér talda niðri kaupi alþýðunnar, jafnvel lækka það, — þá minnkar
kaupgeta fólks í öllum löndum, — þá verður að draga úr framleiðslu
varanna i hverju landi á fætur öðru, — þá er farið að eyðileggja mat-
vörumar, af því fólkið, sem sveltur, hefur ekki efni á að kaupa mat, —
þá dynur kreppan yfir með öllum sínum afleiðingum.
•
Þetta veit Morgunblaðið. Þessum rökum getur það ekki mótmælt.
— Og það þorir ekki, vegna þeirra 8000 kjósenda, sem Sjálfstæðis-
flokkurinn átti enn eftir við síðustu kosningar í Reykjavík, að segja
livað það í rauninni meinar.
Það meinar sem sé að kaupgetan eigi að vera hjá yfirstéttinni, svo
hún geti sölsað undir sig atvinnutækin, húseignirnar og annað verð-
mæti, en alþýðan hafi ekkert að gera við' það að eignast neitt, hún
cigi alltaf að hanga á horriminni. Frá Morgunblaðsins sjónarmiði er
ekkert við það að athuga að 40 gjaldendur í Reykjavík hafi 14 milljón
króna árstekjur samlagt, — að eigin uppgjöf. — En ef 1000 Dags-
brúnarmenn ættu samlagt að geta fengið 14 milljón krónur í árstekjur
— þá heldur Morgunblaðið að þjóðfélagið farist.
Morgunblaðið var ekki svona viðkvæmt, þegar um uppbæturnar
úr ríkissjóðnum til stórbændanna var að ræða. Þá var rétt eins og 20
ínilljónir króna væri smáskildingur.
Svo að síðustu þetta:
Ef Morgunblaðsmenn treysta sér ekki til að stjórna þessu þjóðfé-
lagi, ef Dagsbrúnarverkamaður fær 300 kr. vikukaup, án þess að gera
það aftur að „glæpafélagi“ atvinnuleysis, — þá ættu þeir, sem vafalaust
vilja forðast það að verða „glæpamenn“ að eigin dómi, — að athuga
alvarlega, hvort ekl*i sé réttast fyrir þá að afhenda bara verkalýðnum
stjómina á öllu atvinnu- og fjármálalífi þessa lands.
Verklýðshreyfingin treystir sér til þess að stjórna þessu landi, —
þó Dagsbrúnarmenn fái 300 kr. vikukaup, — þannig að atvinnuleysið
komi ekki aftur, — leiða þjóðina fram til sívaxandi Velsældar og ör-
yggis um lífsafkomu. Verklýðshreyfinguna vantar ekki viljann,' hana
vantar valdið til þess.'— Vill Morgunblaðsliðið afhenda henni það, ef það
cr nú sjálft að gefast upp?
, tn m niiiN mi-
nlem allom nriaiaiia? _
Coniila-llaDlð noO löliiir l oirO DaosOrínroiiiia Olal itlliDin irHm tilrra
Þad er nauðsynlegt ad allur verfcalýdur og aðrír Iaun>
þegar séu reíðubúnír tíl barátlu, ef með þarf
„Vísir“ er byrjaður með hótanir í garð Dagsbrún-
armanna og róg út af hinum hóflegu kröfum þeirra.
Það er eins og soðið hafi upp úr innibyrgð reiði hjá
Coca-cola-málgagninu, þegar það sá fram á, að hugsan-
legt væri, að Dagsbrúnarverkamaður gæti fengið upp-
undir 6000 króna grunnkaup á ári fyrir stöðuga 8 tíma
vinnu 300 daga ársins. Þetta veslings heildsalablað,
sem snúizt hefur nú í vesturátt, eftir að það gafst upp-
við Gyðingahatrið í Hitlers-stíl, magnar nú kommún-
istaseið mikinn eftir beztu Berlínarfyrirmyndum. Það
á að vanda allt að vera kommúnistaæsingar, ef verka-
menn langar til þess að geta séð sómasamlega fyrir
konu sinni og bömum.
Rökleysur „Vísis“ skulu nú teknar fyrir lið fyrir
lið: /
Þarf að sleppa dýrtíðmni
lausri?
„Vísir“ heldur því fram, að 10%
grunnkaupshækkun hjá, Dagsbrún-
armönnum myndi valda slíkri óg-
urlegri dýrtíðaröldu, að allt myndi
skolast burt.
Hvað cr nú sannleikurinn í þessu
máli?
Við skulum athuga áhrif kaup-
hækkunar Dagsbrúnarverkamanna
í höfuðatvinnugreinunum.
í hafnarvinnunni er vissulega
gjald það, sem tekið er fyrir upp-
skipun varanna, það hátt, að það
þyrfti ekki að hækka það, m. k.
ekki sem neinu verulegu næmi, til
þess að geta greitt .verkamönnum
kauphækkun þá, er þeir fara fram
á. Ef smávægileg hækkun yrði, þá
mætti hún vissulega lenda á heild-
sölunum, án þess að leggja þyrfti
hana á vörúrnar. Gróði heildsal-
anna er ekki skorinn svo við nögl
nú, að þeir gætu ekki borið þá smá-
hækkun.
Eða vildu skipafélögin frekar að
verklýðsfélögin eða bæjarfélagið
tækju að sér alla upþskipun við
höfnina?
Eða skyldu heildsalarnir frekar
óska þess að innkaupin i Ameríku
færu yfir á aðrar hendur, ef þeir
neita að halda áfram að flytja inn
vörur, svo framarlega sem Dags-
brúnarmaður á að fá 20 kr. grunn-
kaup á dag?
Kauphækkunin í hafnarvinnunni
þarf ekki að koma fram í hækkuðu
vöruverði, ef bara verðlagseftirlit-
ið er ekki í þjónustu einhverrar
heildsala- og skipaeigenda-klíku.
Kauphækkun í byggingavinn-
unni kemur alls ekki frajn í hækk-
aðri vísitölu fyrst um sinn. Það
veit Vísir blaða bezt, svo um það
þarf ekki áð ræða.
Veldur þá kauphækkun Dags-
brúnarmanna verðhækkun á land-
búnaðarvörum?
Nei, alls ekki.
Svo sem kíinnugt er, þá á að
ákveða verðlag landbúnaðarvara
með hliðsjón af tekjum verka-
manna og annarra vinnandi stétta.
Nú er það vitanlegt að árstekjur
verkamanna á tímabilinu sept.
1943—sept. 1944 v'erða mun lœgri
en tekjur þeirra voru á tímabilinu
sept. 1942—sept. 1943, en þessar
síðastnefndu voru lagðar til grund-
vallar að verulegu leyti við verð-
ákvörðun landbúnaðarvara í sept.
1943. Lækkun árstekna verka-
manna stafar af því að eftirvinnan
hefur nú minnkað svo mikið. Þrátt
fyrir grunnkaupshækkun nú,
myndu því árstekjur verkamanna
verða mun minni en árinu áður
og verð landbúnaðarvaranna því
alls ekki stíga, líklega frekar falla.
4 milljónir króna handa
2000 verkamönnum — of
mikið!
4 milljónir króna handa
einu auðfyrirtæki —
sjálfsagt!
Það er vitanlegt, að ef stjórnað
er af viti og samvizkusémi, þá þarf
vcrðlag ekki að hækka þó Dags-
brúnarmcnn fái sómasamlega af-
komu.
En sannleikurinn er hitt:
Hátekjumennirnir unna Dags-
brúnarmönnum þess ekki að fá
þessa kauphækkun! Segjum að ca.
2000 Dagsbrúnarmenn yrðu að-
njótandi kauphækkunar, cr gæfi
hverjum þeirra rúmar 2000 kr. í
aðra hönd í viðbót við það, scm
núverandi dagkaup veitti þeim á
ári. það væru 4 milljónir króna,
sem færu á einu ári til yfir 2000
verkamanna, mest fjölskyldu-
inanna.
Hvað myndi nú hafa verið sagt,
cf það hefði verið Kveldúlfur yða
eitthvert slíkt auðfélag, sem hefði
átt að fá 4 milljónir króna? Þá
hefði „Vísi“ fundizt sjálfsagt að
Kveldúlfur fengi þessar fjórar mill-
jónir skattfrjálsar og verkamenn
yrðu látnir borga tolla af brýnustu
nauðsynjum sínum í stað skatta á
auðmennina!
Og hvað hefði verið sagt, ef stór-
bændur hefðu átt í hlut?
Ja, — þá hefðu nú bara verkin
verið látin tala!
Þá liefði þessum 4 milljónum taf-
arlaust verið snarað út úr ríkis-
sjóðnum, — kvittanalaust — með
fyllsta samþykki Framsóknar og
íhaldsins!
Það hefur þótt sjálfsagt af þess-
um sömu herrum, sem nú virðast
ætla að ganga af göflunum yfir því
að Dagsbrúnarmenn eiga að hafa
300 kr. vikukaup, að borga yfir 20
milljónir króna úr ríkissjóðnum á
tveim árum til bænda og það á
kostnað alþýðu í bæjunum og al-
veg sérstaklega launþeganna. Og
vitað er að megnið af því fé
rennur til nokkur hundruð efn-
aðra bænda og fá þeir því hærri
uppbætur, því síður sem þeir þurfa
þeirra með!
En ef 3000 Dagsbrúnarmcnn,
sem liafa á framfæri sínu álíka
marga og liálf bændastétt landsins,
eiga að fá kauphækkun, sem sam-
svarar stríðsgróða nokkurra tog-
ara, þá finnst þessum stríðsgróða-
lýð hcimurinn ætla að farast! Og
þetta eru mennirnir, sein skrifað
h^fa fcgurst um að eitt skuli yfir
alla ganga, hér skuli rikja jafnrétti
og lýðræði o. s. frv.
Þess.um herrum er bezt að fara
að gera sér það ljóst, að alþýða
íslands ætlast ekki til þess að hér
rísi upp voldugir auðjarlar að
amerískum sið og verkamenn séu
svínbeygðir til þess að taka hverju
því, scm að þeim er rétt, — reknir
út í óhæfa „brakka“ með konur og
börn, meðan auðdrottnar byggja
yfir sig % milljón króna „villur“.
íslenzka alþýðan krefst jafnræð-
is og réttlætis í fjármálum scm
stjórnmálum. Ilún ætlar sér að
knýja fram örugga og góða afkomu
alls vinnandi fólks og hún mun
ekki slaka í því stríði.
Vilja heildsalamir taka að
sér að lífa á 300 kr. á viku?
Heildsalablað Coca-cola-auð-
valdsins getur svo spurt heildsala
bæjarins að því hvort þeir vilji
taka að sér að lifa af 300 kr. á viku,
en það er takmarkið, sem Dags-
brúnarmenn nú berjast fyrir að ná?
Vér hyggjum að sumum þeirra
myndi vart veita af slíku í „vasa-
peninga“ handa sér og sínum.
Og ætla þeir að halda því fram,
að verkamenn og fjölskyldur þeirra
eigi ekki sama rétt til lífsins, sama
rétt til gæðanna, sem þjóðféiagið
skapar, — eins og hver heildsaii?
— Sannleikurinn er, að réttur
verkamannsins er sízt minni.
Nú munu þjóðartekjur íslend-
inga vera um 550 milljónir króna
á ári. Það þýðir ca. 25 þúsund
krónur á fimm manna fjölskyklu,
ef allir fengju jafnt.
Dagsbrúnarverkamaðurinn fer
fram á að fá 15 þúsund krónur á
ári handa sér og sínum fyrir 8 tíma
daglegt strit 300 daga ársins.
Þjóðin álítur það sízt of mikið.
En stríðsgróðalýðurinn vildi lík-
lega helzt að það væri ekki neitt.
Thor Thors, sendihenra Islands t Washmgfoci;
ísleDffioat1 Wa málstað Mímm oj in
fgrsla iðia lil ú standast Þjiuepjii sniiiag -
med þvi að ncifa um fiugvallaleyíí í marz 1939
Fimmt.udagur 10. febrúar 1944. — ÞJÓÐVILJINN.
í skeyti frá New York til bandaríska blaðafulltrú-
aus hér, dags. 6. febrúar, segir:
Thor Thors, sendiherra íslands í Washington, lýsti
yfir hér í kvöld, að íslendingar fylgi málstað Banda-
manna í þessari styrjöld og þeir þrái þá stund, áð þeir
geti tekið þátt í störfum lýðræðissinnaðs heims að ó-
friðnum loknum.
í ræðu, sem Thor Thors flutti á fundi New York
Historical Society, minntist hann á hlutverk íslendinga
og íslands í þessari styrjöld.
Hér birtist útdráttur úr ræðu sendiherrans:
„Vér íslendingar óttumst
ekki um framtíð lands vors. Vér
efumst ekki um, hver verða
úrslitin í þessari styrjöld, og vér
þráum þann dag, er vér getum
hafði samvinnu við aðrar þjóð-
ir í heimi, þar sem lýðræði
ríkir.
Okkur er ljóst, hvílíkar fórn-
ir Bandaríkin hafa fært, til þess
að tryggja núlifandi og kom-
andi kynslóðum viðunandi lífs-
skilyrði, og vér fylgjum málstað
þeirra af heilum hug.
í heimi, þar sem friður ríkir,
munu íslendingar ávalt vera
frjálsir og óháðir. í heimi, þar
sem allskonar átroðningur er
látinn viðgangast, getur engin
þjóð eða einstaklingur verið
frjáls, því átroðningur byggist
á þrælkun innanlands og utan“.
Thor Thors hóf ræðu sína
með þessum orðum:
„Eitt af því fáa, sem ófriður
þessi hefur leitt af sér til góðs,
er sú staðreynd, að Bandaríkja'-
menn og íslendingar eru nú
orðnir mikið kunnari hver öðr-
um en áður. Amerískir hermenn
hafa nú bækistöðvar svo að
Frá Alþingí:
Nauðsynlegar breyltngar á
dýrtíðarlðgunum
Brynjólfur Bjamason flytur í efri deild fmmvarp
um breyting á lögum um dýrtíðarráðstafanir, svo-
hljóðandi:
1. gr.
a. Síðasti málsl. 3. málsgr. 4.
gr. laganna orðist svo:
Þó getur ríkisstjórnin ákveðið
lægra verð á einstökum vöruteg-
undum gegn framlagi úr rikissjóði,
en leita skal hún heimildar Alþingis
til fjárframlaga í því skyni.
b. Aftan við 4. gr. laganna bæt-
ist:
Meðan verð landbúnaðarafurða
er ákveðið samkvæmt fyrirmælum
laga þessara, skal nefndin starfa
áfram og reikna út breytingar á
verðinu fyrir 15. ágúst ár hvert
samkvæmt því, sem vinnutekjur
þær, scm lagðar eru til grundvallar
við ákvörðun afurðaverðsins, og
rekstrarkostnaður landbúnaðarins
að öðru leyti hefur breytzt á Iiðnu
ári. Ef ágreiningur verður um
þennan útreikning, gildir álit meiri
hlutans. Verði nefndin á einu máli
um breytingar á þeim grundvelli,
sem nú gildir, vegna nýrra upplýs-
inga, þá skal tekið tillit til þess,
næst þegar verðið er ákveðið.
2. gr.
Lög þessi öðlast þegar gildi.
í greinargerð segir flutningsmað-
ur:
Frumv. þetta snertir tvö atriði,
sem bæði voru lil meðferðar á síð-
asta þingi, en náðu ekki afgreiðslu.
Hér er um að ræða nokkuð fyllri
ákvæði um tvö atriði dýrtíðarlag-
anna, sem virðist óhjákvæmilegt,
að sett vcrði nú þegar.
Fyrri breytingartillagan er borin
fram í því skyni að taka af allan
vafa um það, hvcrnig skilja beri
það ákvæði laganna, er um ræðir.
En eins og kunnugt er, skilur ríkis-
stjórnin þetta lagafyrirmæli á ann-
an veg en ineiri hluti þings. —
Frv. að efni samhljóða þessum fyrri
lið flutti ég í Ed. á síðasta þingi,
og var það afgreitt frá deildinni
segja um allap heim. í bréfum
sínum til ástvina sinna heima
fyrir, lýsa þeir löndum þeim,
er þeir dveljast í. Eg er þess
fullviss, að þetta hefur treyst
samband íslendinga og Banda-
ríkjamanna og dregið upp sann-
ari mynd af íslandi fyrir mörg-
um Bandaríkjaþegni.
Til þess að fá gott yfirlit yf-
ir líðandi stund og reyna að
skyggnast inn í framtíðina, er
nauðsynlegt að rifja upp liðna
tíma. Frumbyggjar íslands voru
norskir höfðingjar, er flýðu und
an kúgun konungs og stefndu
skipum sínum í vestur átt í leit
að frelsi. í dag er hið íslenzka
Alþingi elzta þing í heimi.
1930 voru þúsund ár liðin frá
stofnun Alþingis. Við það tæki-
færi afhenti Bandaríkjaþing
fyrir hönd Bandaríkjamanna
Islendingum stórfenglega mynda
styttu af Leifi Eiríkssyni.
Mikilvægasti viðburður síð-
ari tíma sögu íslendinga, var
landganga amerískra hermanna
á íslenzka grund 7. júlí 1941.
Þá tóku Bandaríkjamenn við
landvörnum á íslandi af Bret-
um, samkvæmt samkomulagi
milli forseta Bandaríkjanna og
forsætisráðherra íslands. Sam-
komulag þetta var síðar sam-
þykkt af Bandaríkjaþingi og Al-
þingi íslendinga, og var bannig
orðið milliríkjasamningur. Sam
með því orðalagi, sem hér er valið,
og átti aðeins eftir að samþykkjast
við 3. nmræðu í Nd. — Alþingi hef-
ur nú að vísu samþ. heimild til
ríkisstjórnarinnar um framlög úr
ríkissjóði til niðurgreiðslu á verði
innlendra vara, en þegar sú heimild
fellur úr gildi, er nauðsynlegt, að
enginn vafi leiki á um það, að allar
heimildir til slíkra greiðslna úr rík-
issjóði séu fallnar niður.
Um síðari breytingartillöguna er
það að segja, að hún er að lieita má
samhljóða tillögu, sem hv. þm. A,-
Hunv. flutti í neðri deild og hefur
sama tilgang og tillaga, er ég flutti
í þessari deild. Báðar þessar tillög-
ur voru felldar mcð eins atkvæðis
mun, hvor í sinni deild. Nú cr þessi
tillaga flutt aftur í trausti þess, að
meiri hluti þings hafi áttað sig á
því, að ef samkomulag sex manna
nefndarinnar á að vera áfram í
gikli, er óhjákvæmilegt að sam-
þ.vkkja þessa tillögu eða einhverja
aðra skipan, sem kveður nánar á
um en gert er í núgildandi lögum,
hvernig ákveða skuli verð landbún-
aðarafurða á komandi hausti.
kvæmt þessum samningi hafa
báðar hlutaðeigandi þjóðir skuld
bindingar og réttindi hvor gagn
vart annarri.
„Vér íslendingar þurfum að-
eins að athuga aðstöðu frænd-
þjóða vorra, Dana og Norð-
manna, til þess að vera þakk-
látir fyrir aðstöðu vora í þess-
ari styrjöld. Um leið viðurkenn-
um vér, að ríkisstjórn Banda-
ríkjanna hefur sýnt sig verðuga
trausti íslendinga og að sam-
bandið á milli þessara tveggja
þjóða hefur verið byggt á skiln-
ingi og vinsemd.
ÞÓTT ÍSLENDINGAR SÉU
FÁMENNASTA ÞJÓÐ í HEIMI
ÞÁ VORUM VIÐ FYRSTA
ÞJÓÐIN, SEM STÓÐUMST
ÞJÓÐVERJUM SNÚNING. —
ÞAÐ VAR ER ÞJÓÐVERJAR
ÆTLUÐU AÐ KOMA UPP
FLUGVÉLABÆKISTÖÐ Á ÍS-
LANDI í MARZ 1939.*) Er vér
féllumst á að leyfa amerískum
her að hafa afnot af landi voru
var það gert til þess að tryggja
frelsinu og mannréttindunum
sigur. Það er athugunarvert, að
engin þjóð, sem ekki á bein-
línis í ófriði getur lagt meira af
mörkum, en að leyfa afnot af
landi sínu.
Vér reynum ekki að breiða
yfir árekstra á milli amerískra
hermanna og íslendinga. Hjá
þeim verður ekki komizt. í júlí-
mánuði síðastliðnum, er Stim-
son hermálaráðherra Bandaríkj-
anna heimsótti Islahds, sagði
hann í viðtali við íslenzka blaða
menn, að sér fyndist samband-
ið milli hermannanna og Islend
inga hið vinsamlegasta. Hr.
Stimson komst svo að orði:
„Fyrirliðar mínir hér á landi
hafa tjáð mér, að hermönnunum
hafi verið tekið vel og er ég
því þakklátur. Við, sem heima
sitjum, metum mikils samúð þá
og velvild, er hermönnum vor-
um hefur verið sýnd hér“.
Samkvæmt stjórnarskrá sinni
er ísland hlutlaust land. En í
þessum ófriði eigast við einræði
og lýðræði, og getur því enginn
efazt um, hvor aðilanna nýtur
samúðar elzta lýðveldis heims-
ins.
Margir sjómanna okkar hafa
orðið fyrir árásum Þjóðverja
og margir hafa farizt. Skip okk-
ar hafa orðið fyrir sprengju- og
tundurskeyfaárásum, og vél-
byssuskothríð hefur verið látin
dynja á sjómönnum, sem kom-
izt hafa upp á fleka eða björg-
unarbáta. Sjómenn íslands eru
hermenn vorir og á baráttu
þeirra er ekkert hlé. Hér er
einnig átt við sjómenn vora á
íslenzkum kaupskipum, er hald
ið hafa uppi ferðum milli ís-
lands og Ameríkú frá því að
styrjöldin hófst. Nú þegar höf-
um'við misst um 10% af flota
okkar vegna árása Þjóðverja“.
Banill pDhanaflur leisir írá
*) Leturbreyling l’jóðviljans.
Framh. af 2. síðu.
á, því að allt eldsneyti er að
þrjóta. Er nú haldið að
bryggju, þar sem flutningsskip
lá. Við áttum að leggja togar-
anum utan á það, en þegar við
komum í kallfæri við' skipið
er okkur barrnað að koma að
skipinu vegna storms og sjó-
gangs. Er þá haldið út á aftur
og akkerið látið falla, en það
festist ekki í botni og togarann
rekur fyrir sjó og stormi og
nálgast óðum klettana. Var
nú öllum kolum sem til voru
fleygt á eldana. Nú þurfti að
draga inn akkerið og komast
lengra frá landi. Þetta heppn-
aðist og eru þá bæði akkeri
látin falla. Allir biðu eftir því
milli vonar og ótta, hvernig úr
myndi rætast. Ef akkerin fést-
ust ekki í botni, þá gat ekki
hjá því farið, að skipið drifi
upp í klettana. En þetta fór
allt að óskum, eftir stuttan
tíma lá skipið fyrir föstu og
okkur létti öllum. Er þá vakt
sett og fer eg með félögum
mínum upp í brú. Þar var Vil-
hjálmur skipstjóri og er hann
auðsjáanlega búinn að missa all
an kjark. Sagði hann okkur
berum orðum, að hann byggist
við að skipið ræki á land með
öllu saman. Við reyndum að
telja kjark í hann eins og við
gátum, en ekki var að heyra á
honum, að hann ætti nokkra
sök á þessum vandræðum.
Eg birti ekki meira að sinni
úr mínu sjómannslífi, það
getur birzt síðar ef þörf þætti.
,Það eru vafalaust fleiri en ég,
sem finna skyldu hjá sér að
segja frá sínu af hverju, sem
þeir hafa upplifað á sjónum.
Eg vil taka til athugunar
áreksturinn á ísinn, sem fyrr
er frásagt: Vilhjálmur skip-
stjóri er orðinn þekktur sem
sæmilegur aflamaður. Hann
þurfti því ekkert að óttast, gat
stöðvað skipið og gert skyldu
sína, ef hann hefði viljað, án
þess að hræðast yfirmenn sína.
En af hverju gerði hann það
ekki? Takið nú eftir, þarna
kemur rannsóknarefnið. Eg
verð að álíta, að hann hafi
skoðað þetta útfrá aðeins einu
sjónarmiði, nefnilega því hvað
er heppilegast fyrir pyngju
mína og útgerðarinnar. Það er
auðvitað heppilegast að koma
fiskinum sem fyrst á sölustað-
inn, það gefur betri sölu og
hærri prósentur. Vafalaust hafa
verið til lög, sem fyrirskipa
að skoðun fari fram eftir á-
rekstur, en í þessu tilfelli sinnir
skipstjóri því ekki. Hann virð-
ist einnig treysta því að skips-
höfnin láti þetta afskiptalaust,
ég er eini'áður hugsar hann.
Kolaleysið er sama eðlis. Við
getum lesið út úr því þessar
setningar: Mér er sama um lög.
Mér er sama um öryggi sjó-
manna, eg hefi bað eins og
mér sýnist, ég . er einvaldur.
Hvað þurfti nú meira en lög til
þess að ofangreindir atburðir
ættu sér ekki stað? Það er auð-
séð. Það þyrfti að vera til —
við getum nefnt það öryggis-
ráð — um borð í skipinu sjálfu
t. d. 5 manna ráð trúverðugra
manna, skipað af samtökum
sjómanna eða kosið af skips-
höfninni sjálfri, með lagálegt
og félagslegt urnboð til þess að
taka í taumana, ef ástœða þótti
til.
Útgerðarmenn voru seinir til
að taka pennanri núna, en pexið
er hafið. Togararnir eru betri
skip eftir breytinguna en áður
segja útgerðarmenn. Þeii) segja
ennfremur, að sama sé, þótt
fiskur sé hausaður, lestarnar
stækkaðar. troðið í hverja
smugu og skipin fari með
helmingi meiri afla nú en þau
fóru með fullfermd fyrir stríð,
því að hleðslumerkin segi til
um hleðsluna. Þvílíkur vísdóm-
ur! En rnætti spyrja: Eru
hleðslumerkin þá ekki á sín-
um rétta stað.
Til sjómanna vil ég segja
þetta:
Látið ekki glepjast. Sameinizt
fyrst og fremst sjálfir í bar-
áttunni fyrir víðtækari öryggis-
löggjöf og öryggisráði um borð
í hverjum togara og hverju
skipi.
Hákon O. Jónasson.
TilRiælin um.betri fisk*
rangtiermd
Þjóðviljanum hefur borizt eftir-
farandi tilkynning frá iitanríkis-
ráðuneytinu:.
„f einu dagblaðanna í Reykjavík
birtist nýlega Reuters-skeyti um
að matvælaráðherra Breta hefði
sent íslenzku ríkisstjórninni til-
mæli um að íslendingar sendu
betri fisk til Bretlands. Þar sem
utanríkisráðuneytiini liafa eigi bor-
izt neinar slíkar kvartanir hefur
málið verið áthugað nánar, og við
þá athugun hefur komið í ljós, að
hiu umrædda Reutersfregn var
svohljóðandi:
„Með tilvísun til brezkrar seridi-
nefndar, sem hefur farið til íslands,
með það fyrir augum að athuga
möguleika á að senda aukið fisk-
magn til Bretlands, hefur Colonel
Llevvellin bent á það, að íslenzka
iiskimenn, eins og fiskimenn Bret-
lands, Canada, Nýfundnalands og
Azoreyja skorti fiskiskip“.
Eins og sjá má hefur því ekki
verið beðið um að betri fiskur yrði
sendur til Bretlands, heldur er þess
óskað að þangað verði sendur meiri
fiskur.
Reykjavík, 9. febrúar 1944".
fkvlknun á Braga-
götu 34
/ gwr kom upp eldúr í liúsinu
fíragagata Sý hér I bœnum, Var
cldurinn fljótlega dökktur og urðu
skemmdir ekki stórvœgilegar.
Kviknaði í með þejm liætti að
iöl höfðu verið hengd til þerris við
eldstæði og kviknaði í þeim.