Þjóðviljinn - 15.06.1944, Blaðsíða 2

I
ÞJÖtíVILJINN
-- ■ ... . — . .. ■ ■_ •7~r-7-r.-g^rr
Fimmtudagur 15. júní 1944,
Hraía sióíiia: auhio iruosi - að sltio
Rccöa Krísijárs Eyfjörðs, formanns Sjómanna^
félags Hafnarfjarðar,, flutf á sjótnannadagínn
Sjómenn í Hafnarfirði tóku þátt í hópgöngu félaga sinna í
Keykjavík á sjómannadaginn. Gengu þeir undir félagsfána sín-
um.
Um kvöldið gengust Sjómannafélag Hafnarfjarðar og Skip-
stjóra- og stýrimannafélagið Kári fyrir samkomum sjómanna í
Hafnarfirði í tveim húsum og voru þær mjög fjölsóttar. Auk
þess var Sjómannablaðið og merki dagsins selt á götunum um
daginn.
Á Hótel Bjöminn vom ræðuhöld, leiksýning, söngur o. fl.
Aðalræðuna flutti Kristján Eyfjörð, formaður Sjómannafélags
Hafnarfjarðar og fer hún hér á eftir.
Heiðraða samkoma!
Sjómannadagurinn á orðið
rík ítök í hug allrar þjóðarinn-
ar, sem er og engin furða, þar
sem heita má að hvert heimili
í landinu eigi fleiri eða færri
venslamenn í þessari stétt. Og
þó svo ekki væri, þá á þjóðin
öll þessum mönnum svo mikið
að þakka að það hefði verið ó-
skaplegt vanþakklæti ef þessi
dagur hefði ekki fengið góðar
viðtökur hjá þjóðinni.
Á þessum degi ‘ er minnzt
þeirra manna sem horfið hafa úr
röðipn stéttarinnar, mannanna,
sem hafa lagt líf sitt í sölurnar,
ekki eingöngu fyrir sína nán-
ustu, heldur fyrir alla þjóðina
í heild. En er það nóg að vera
hátíðlegur og skrifa og tala
fallega um þá menn sem hafa
fórnað sjálfum sér til þess að
þeir, sem í landi búa, geti lif-
að sómasamlegu lífi? Vissulega
ber þjóðinni að heiðra minn-
ingu þessarra manna á sem
virðulegastan hátt. En við þurf
um líka að hugsa um þá sem
eftir lifa og halda áfram bar-
áttunni á sjónum, það þarf að
tryggja þeirra.líf, eftir því sem
mögulegt er, og til þess má
ekkert spara.
Nú mundi einhver vilja segja:
Er ekki alltaf verið að gera eitt-
hvað fyrir sjómennin.a? Jú, það
er rétt, það hefur verið mikið
gert og það væri ekki rétt að
vanþakka það, en það er líka
mikið eftir að gera og það þarf
að gera strax. Við erum með
gömul og úrelt skip sem eru
að gliðna í sundur utan af sjó-
mönni’oum og viðurkennt er af
ráðarnönnum þessarar þjóðar,
að skipin séu riðkláfar og fúa
duggur. Samt hefur verið leyft
að flytja inn í landið grautfú-
in skip á seinni árum, og þessi
skip hafa fengið haffærisskír-
teini til þess að sigla milli
landa og þau sem ekki hafa
liðazt í sundur og farizt með
mann og mús hafa verið klöss-
uð, sem kallað er. Það er, smið-
irnir hafa stundum ekki notað
smíðaáhöld til þess að rífa með,
nei, þeir notuðu skóflur, það
hef ég horft sjálfur á. Því
skipi var búið að sigla frá Ame-
ríku til fslands og 3 ferðir til
Englands með ísvarinn fisk og
manni hlýtur að detta í hug að
það sé annaðhvort að þeir
menn sem sjá um skipaeftir-
litið og fjöldi annarra, hafi
ekki vit á því sem þeim er falið
að gera, eða það sé ófyrirgef-
anlegt skeytingarleysi eða öllu
heldur ábyrgðarleysi, sem þeir
sýna í starfinu, og í þriðja lagi
að þessir menn séu það illa
launaðir, að þeir verði að hafa
eftirlitið sem aukastarf, og það
það er líklega það sannasta í
málinu.
Ekki er betra þegar farið er
að athuga eftirlit með hleðslu
skipa sem lögleidd var árið
1943, þegar þar var sýnt að far-
ið var að hlaða skipin svo, að
það var hreinasta lífshætta að
sigla með þann farm sem í þau
var látinn, börðust sjómanna-
samtökin fyrir því að hleðslu-
merki væru sett á skipin til ör-
yggis gegn ofhleðslu.
Alþjóð er nú kunnugt um
hvernig það eftirlit hefur ver-
ið framkvæmt. Og um það mál
hafa orðið mikil blaðaskrif,
sem sjómenn hafa sjálfir tekið
þátt í og lýst því ástandi sem
ríkti í þessu efni og sýnt að
hér þyrfti skjótra úrbóta. En
það einkennilega skeði, að það
fóru að koma hjáróma raddir
í þessum skrifum sem vilja
túlka það að hér sé verið( að
ráðast á vissar persónur í sjó-
mannastéttinni. En meining
flestra þeirra manna sem skrif-
uðu um þessi mál, var sú, að
knýja það opinbera til þess að
rækja betur starf sitt í þessum
efnum, að framfylgja lögum
um öryggi á sjó, því það er
ekki vegna þess, að við eigum
ekki öryggislöggjöf, sem eftir-
litið er eins og það er, því við
eigum eins góða öryggislöggjöf
og margar aðrar þjóðir, en það
er ekki nóg, að samþykkja og
prenta lög, ef þau svo eiga að
liggja í hillum og í skápum
sem marklaust plagg sem ekk-
ert er farið eftir. Og svo er eins
og eigi að kvikuskera fulltrúa
þjóðarinnar þegar farið er fram
á peninga til þess að hægt sé
að rækja þetta starf forsvaran-
lega.
Það sýnir bezt örlæti þessara
herra að á árunum 1943 voru
veittar til vegagerðar rúmar 8
milljónir króna ,en til hafna- og
vitabygginga rúm 1 milljón
króna, og í öðru lagi veitir rík-
issjóður 6 milljónir og 8 hundr-
uð þúsundir til landbúnaðar-
mála en 510 þúsundir til sjávar-
útvegsins, en á sama tíma verða
sjómenn að berjast á hafinu á
%
Kristján Eyfjörð.
22 til 54 ára gömlum skipum
við að ausa gulli úr greipum
Ægis við þau veðurskilyrði og
vitaleysi, sem okkur öllum er
kunn. Þeir sem í þorpum búa,
verða fyrir meiru eða minna
manntjóni og eigna fyrir hafn-
leysi og vangetu eiganda eða að-
gerðarleysis þess opinbera.
Hvernig getur þjóðin hugsað sér
að verða sjálfstæð ef þannig á að
láta fiskiflotann ganga úr sér og
senda sjómenn í óvissu út á
hafið og láta tilviljun ráða
hvort þeir komast lífs af eða
ekki, þenna sjómannahóp, sem
er frá ca. 950—5500 menn, eftir
árstíðum, en sem hefur aflað
95—97% af útflutningsverð-
mæti þjóðarinnar á undanförn-
um árum.
Nei, svona má það ekki ganga,
það verður að bæta úr þessu
strax. Sjómenn geta ekki unað
við það lengur að það verð-
mæti sem þeir afla gangi til
annars en til endurnýjunar
fiskiflotans með þeim fullkomn
ustu tækjum sem völ er á og til
að koma upp fullkomnu vita-
kerfi við strendur landsins.
En til þess að þetta fáist fram
gengt, verður sjómannastéttin
að standa sameinuð um þær
réttlætiskröfur að ný skip,
stærri og betur út búin heldur
en þau sem nú verður að not-
ast við, verði fengin strax og
ástæður leyfa, og þá verði
nægilegt fjármagn til staðar svo
hægt verði að hefjast handa.
Við vérðum að gera það skilj-
anlegt þeim herrum, sem með
fjármál fara í þessu landi, að
það er fyrst og fremst sjávar-
útvegurinn sem er lífæð þjóð-
arinnar. Það er hægt að sanna
það með óhrekjanlegum stað-
reyndum. Það er ekki eingöngu
sjómennirnir sjálfir sem njóta
góðs af starfi þeirra, heldur
öll þjóðin.
Mín skoðun er sú, að það
verði ekki 'hægf að fá fullt ör-
yggi fyrir sjómenn nema þeir
fái sjálfir þessi mál í sínar
hendur, og að þeir sem eiga að
hafa eftirlitið með höndum,
verði það vel launaðir að þeir
þurfi ekki að hafa það sem
aukastarf, heldur geti gefið sig
óskipt að starfinu og þurfi ekki
Nú gengur það
Það er ánægjulegt að sjá hve
miklum stakkaskiptum bærinn okk-
ar tekur nú með degi hverjum. Nú
láta margir hendur standa fram úr
ermum við að búa hann undir
komu hátíðarinnar. Margir leggja
mikið að sér, vaka fram á nætur
við að mála hús sín og skreyta
garða sína. Ákafinn, sem lýsir sér
í þessu er hliðstæður áhuganum
við hinar nýafstöðnu kosningar. „Nú
megum við ekki vera lægstir, helzt
þyrfti það að vera 100%“, sögðu
menn þá, „því á að vera lokið fyrir
17. júní“, segja menn nú og þurrka
svitann af enninu.
Aðrir fara sér hægar. „Við ætl-
um nú að lifa lengur en til 17.
júní“, segja þeir. Þeir hafa líka
nokkuð til síns máls, og þó að mjög
sé æskilegt að allur undirbúningur
undir hátíðahöldin 17. júní fari vel
úr hendi og sé þjóð og einstakling-
um til sóma, þá er ekki minna vert
um það á komandi árum, að við
viljum vera frjáls þjóð og gefum
engum tilefni til að véfengja rétt
okkar til að njóta fullkomins frels-
is. . Ó. Þ.
Bjóðum ekki Bakkusi með
Þjóðhátíðarárið 1930 var Áfengis-
verzlun ríkisins lokað án íyrirvara
nokkrum dögum áður en hátíða-
höldin hófust. Sama aðferð hefur
verið notuð nú, en þó munu menn
hafa byrgt sig upp af vínföngum
áður en lokað var, því síðustu dag-
ana fyrir lokunina kvað Áfengis-
verzlunin hafa sett met í sölu.
ðb vera vinnuþyggjendur hjá
atvinnurekendum
Sjómannadagurinn er fyrst
og fremst dagur sjómanna og
getur hann verið það í þrenn-
um skilningi.
Fyrst og fremst eins og áður
er sagt til þess að minnast
þeirra manna sem hafa látið
lífið við störf sín á sjónum fyr-
ir land sitt og þjóð.
f öðru lagi til þess, að minn-
ast þeirra sigra sem unnizt
hafa til hagsbóta fyrir sjó-
mannastéttina í heild, eða sigra
einstakra félaga eða sambanda.
Og í þriðja lagi til þess að
minna á það sem á vantar og
hvetja alla sjómenn til að
standa saman um það að stjórn-
arvöld landsins láti ekki tillög-
ur og ábendingar sjómanna sem
vind um eyrun þjóta. Það verð-
ur að ýta við valdhöfunum, ef
þeir geta eða vilja el:ki vakna
og mér finnst að tveir síðustu
sjómannadagar hefðu átt að
geta íátið hvern mann vakna
ef þeir annars ætía sér það.
Því ekki hafa verið það fáar
stjörnur í fána drukknaðra sjó-
manna að ekki hefði mátt fara
að líta í kringum sig og athuga
hvernig hægt væri að verjast
því að það yrðu svona margar
stjörnur á ári hverju.
Merkið á að vera sett hátt.
Hvaða ár verða stjörnur fæstar
og hvaða ár verður engin. Mark
ið er að berjast fyrir því að sem
fæstar stjörnur verði í fána
drukknaðra sjómanna. Og þó
Framh. á .5. síðu.
Sú saga var komin í umferð í
bænum í fyrradag, að þrátt fyrir
auglýsingu Áfengisverzlunarinnar
um lokun, voru fastir viðskiptavin-
ir afgreiddir á laun bakdyrámegin.
Hér skal ekki rætt um sannleiks-
gildi þessarar furðusögu. En ótrú-
leg er hún og lík þeim ósvífnu
kjaftasögum sem einhverjir spinna
upp til að bera óhróður á vissa
menn. Slíkar sögur, nema sannar
séu, á að kveða niður í eitt skiptí
fyrir öll.
En umfram allt íslendingar. Lát-
um nú ekki sjást að þessi miklu:
áfengiskaup undanfarnar vikur or-
saki þjóðarsmán á komandi hátíð»
hins íslenzka lýðveldis.
Sýnum nú að við getum haldið
glæsilegan ‘mannfögnuð án þess að
bjóða Bakkusi með. Ó. 1».
Meira þarf að hreinsa, og
ekki sízt svínabúin
Það er ekki aðeins hinn ágætí
vinur Bæjarpóstsins hann Ó. Þ. sem
talar um þá hreingerningaöldu,
sem nú fer um bæinn. Fjöldi
manna hefur talað um þetta mál
við Bæjarpóstinn og allir á einnt
veg. allir hafa sagt eitthvað á þessa
leið: Svona þyrfti það alltaf að vera,
allir samtaka, bæjaryfirvöld og ein-
staklingar, um að halda bænum
hreinum og fögrum. Einn úr hópn-
um hafði þó dálítið lengri sögu að
segja. Hann sagði:
Það er gott og blessað að verið
er að hreinsa til í bænum, en það
þyrfti sannarlega að gera ögn bet-
ur. Eitt versta „svínarí" í þessumi
bæ eru svínabúin, sem til skamm&'
tíma hafa verið rekin inni í sjálí-
um bænum, og enn eru rekin, öll-
um til leiðinda í þéttbýlum út-
hverfum. Jafnvel sjálfur yfirlög-
regluþjónninn rekur eitt þessa búa
og má í því sambandi sannarlega
segja, „hvað höfðingjarnir hafast að,
hinir ætla sér leyfist það“.
Fjarri sé það mér að hafa á móti
svínarækt sem atvinnugrein, ég hel<i
að við íslendingar ættum að stundai
þá atvinnu meira, en að hafa svína-
bú inni í þéttbýlum hverfum, þótt;
í útjöðrum borgar sé, er hreinn og.
beinn sóðaskapur, sem er með öllu:
óþolandi og það því fremur, semi
svo virðist að þeir sem þessi bú
reka, kunni ekki einu sinni að gæta
þess hreinlætis, sem krafizt er í.
svínastíu.
Rottur og fúll lækur
í einu af þessu hreinlætístali
barst talið að rottunum og Lauga-
læknum.
Sögumanni blaðsins fórust þann-
ig orð:
Allir þekkja Laugalækinn. Lækur
þessi er nú orðinn svo fúll og and-
styggileg óþrifaveita, að öllum er:
til skapraunar sem búa þar í nánd.
Skolpræsi frá mörgum húsum fallat
i þennan læk, og merkur læknir-
hefur sagt við mig, að af þessu
gæti stafað hin mesta hætta, lækur-
inn gæti orðið gróðurstía tauga-
veikissýkla og þaðan gætu þeir hæg--
lega borizt meðal annars til þess
barnafjölda sem daglega leikur sér:
við lækinn.
Og svo er það rottumergðin vi0
þennan læk. Þvílíkir herskarar.
Hvað er gert til að útrýma þeim?'
Mér virðist ekkert gert, þvert' á
móti, rottunum er svo að segja boð-
ið heim í hænsna- og svínabúin,
sem eru á þessum slóðum, þar fái
þær „frítt“ fyrsta flokks fæði. Væri'
ekki hægt að krefjast þess að menn
gerðu hænsna- og svínahús sín
rottuheld ef þessar byggingar eiga
á annað borð að leyfast í bænum.