Þjóðviljinn - 22.06.1944, Blaðsíða 5

"ÞJÓÐVTLJINN — Fimmtudagur 22. júní 1944
%i
þlÓÐVIUI
Útgefaudi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn.
Eitstjóri: Sigurður Guðmundsson.
Stjórnmálaritstjórar: Einar Olgeirsson, Sigfi'is Sigurhjartarson.
Bitstjórnarskrifstofa: Austurstrœti 12, sími 2270.
Afgreiðsla og auglýsingar: Skólavörðustíg 19, sími 218i.
Áskriftarverð: í Reykjavík og nágrenni: Kr.0.00 á mánuði.
TJti á landi: Kr. 5.00 á mánuði.
Prentsmiðja: VíMngsvrent h.f., Garðastrœti 17.
eiimMaMHtli
ar um miHilQæouefo máletnin
Nídnrlag tæðu KrísííKS E, Andréssonar
Hátíðahöld íþróttamanna
18. júní
ISLENDINGAR!
Baráttan gegn hinni ámerísku innlini-
nnarstefnu Goca-cola-valdsins verður nú
að hefjast fyrir alvöru
Lýðveldið er stofnað. Erfiðleikarnir, sem í vegi þess voru innan-
lands, voru yfirstígnir. Fjandskapur Alþýðublaðsklíkunnar gegn stofn-
tin þess varð aðeins til að þjappa þjóðinni þéttar saman um lýðveldis-
stofnun 17. júní. Þrotlaust níð Vísis um Alþingi féll máttlaust niður,
þegar þjóðin sá að það var einmitt Alþingi íslendinga, sem vísaði leið-
ina öruggt og markvíst og hafði festu til að vísa á bug þeim ráðlegg-
ingum, er því bárust um leiðir, sem ekki hefðu leitt til marksins.
©
Lýðveldið er stofnað. Nú er að halda vörð um það og varðveita
það gegn þeim fjandmönnum, sem vilja ofurselja það erlendu valdi.
Og það verður vafalaust nú hlutverk alþýðunnar fyrst og fremst og allra
þeirra annarra, sem vilja frelsiog farsæld lands og þjóðar, hvar í flokki
sem þeir standa.
Og það þarf engum blöðum um það að fletta hvaðan hættan stafar
nú. Þeir menn, sem vilja granda frelsi lands og lýðs, fara ekki svo
dult með áform sín:
Á sama tíma, sem þjóðin tekur undir óskina fögru í HuWu-
söngnum:
Aldrei framar ísland verði
öðrum þjóðum háð, —-¦
þá lýsa amerísku agentarnir því yfir, að ísland sé amerískt áhrifa-
svæði, — að það sé ekki nema eðlilegt og sjálfsagt að þau herveldi,
sem ráði Atlanzhafinu, ráði líka fyrir íslandi.
Svona opinskáir og óskammfeilnir eru quislingar ekki vanir að
yera í undirbúningi landráðastarfs síns, ncma þeir álíti að þeir þurfi
að dæmi Júdasar að gera það fijótt, sem þeir ætla að vinna.
.•
Islendingum hefur ofboðið sá sleikjuskapur, sem „Vísir" hefur sýnt
undanfarið gagnvart hinum amerísku áhrifum. Þegar Bandaríkin út-
nefna hér sérstakan sendiherra, þá setur Vísir það upp með sex-dálka
fyrirsögn á forsíðu og skrifar ieiðara þar sem þetta eru talin mestu
gleðitíðindi, sem íslendingum hafi nokkru sinni borizt!! — Þegar Breta-
konungur útnefnir sérstakan sendiherra, þá er það sett upp eindálka
á þriðju síðu.
Þjóðin sýndi það á Þingvöllum, er hún fagnaði norska sendiherran-
um a£ slíkri hrifningu að önnur eins hefur vart sézt hér, hvaða ríki það
er, sem íslenzka þjóðin fyrst og fremst vill hafa vináttu við. — Þau
fagnaðarlæti voru í senn túlkun á aðdáuninni að norsku þjóðinni og
mótmæli gegn þeim fjandskap, sem Vísisliðið hefur reynt að ala á gegn
frændþjóðum vorum á Norðurlöndum, til þess að toga land og þjóð í
vesturátt, en slíta þau menningar- og vináttubönd við Norðurlönd,
sem Vísir kallar „kúgunarbönd"..
Og þjónusta vesturheimsagentanna í Vísi gengur enn lengra. Stefna
þeirra og bandamanns þeirra, Jónasar frá Hriflu, er að gera ísland að
herstöð í stríði gegn meginlandi Evrópu, — og það þýðir m. a. gegn
Norðurlöndum. Jónas frá Hriflu hefur opinberlega gerzt málsvari þess
að ísland yrði einnig eftir þetta stríð amerísk herstöð gegn meginlandi
Evrópu. Og Vísir hefur talið slíkt sjálfsagt — eins og New York Times,
sem lýsir því yfir, að ef íslendingar ljái ekki land sitt góðfúslega til
þess, sem amerískt afturhald vilji nota það fyrir, þá verði landið tekið
með valdi.
Þannig tala málpípur ásælnisvaldsins erlenda nú á tímum, —-
máski eru sendar vinargjafir um leið. Það gerði Ölafur konungur einnig,
er Þórarinn Nefjólfsson rak erindi hans á íslandi. —
En það er nauðsynlegt að vera vel á verði þegar sjálft stjórnar-
blaðið gerist svo opinbert að þjónustusemi við erlenda valdið sem
Vísir nú. . .
Ég er þeirrar skoðunar, að nú
sé stund íslands, til að taka á-
kvörðun um samstarf við aðrar
þjóðir, tryggja aðstöðu sína út á
við og leggja grundvöll að nýjum
atvinnuháttum, velmegun og
menningu í landinu. Ég er þeirrar
skoðunar, að nú eigi þjóðin fjöl-
mörg tækifæri, sem hún ve'rður að
grípa strax, tækifæri, sem geta
gengið henni úr greipum og ekki
koma aftur, ef þeim er sleppt nú.
Á grundvelli alls þess, sem ég
hef hér sagt, er mér það sárt
hryggðarefni, ef forusta þjóðarinri-
ar á Alþingi ætlar að bregðast og
neita að skilja þá stund, sem nú
slær, og er stund íslands. Ég end-
urtek, að við eigum nú áður ó-
þekkt tækifæri til að vinna fram-
tíð íslands gagn. Við höfum bund-
izt vináttutengslum við aðrar þjóð-
ir, sem aldrei hafa verið slík í sög-
unni. Þjóðin hefur aldrei verið jafn
auðug, aldrei vitað fyrr, að hún
ætti jafn auðugt land. Hún hefur
lifað vakningarstu; \, sem hún hef-
ur um aldir þráð. Aldrei hefur hún
vænt sér jafn mikils af íram'íð-
inni, sem nú, og aldrei átt jafn
mikla möguleika til þess að um-
skapa atvinnuhætti sína og lífs-
skilyrði sín öll. Við gerum okkur
alls ekki grein þess, hve stórkost-
leg umsköpun gæti farið fram á
atvinnuháttum, ef varið væri 400
—500 milljónum eingöngu í því
skyni. Við getum keypt nýtízku
atvinnutæki í stórum stíl, tugi
togara, í'jölda vélbáta, reist verk-
smiðjur,.hafnargerðir, raflýst bæi
og byggðir, hagnýtt afl fossanna,
ræktað landið, í stuttu máli lagt
grundvöll að nýju atvinnulífi.
Jafnframt eigum við tækifæri til
að tryggja viðskipti okkar við aðr-
ar'þjóðir og markaði fyrir afurðir
okkar, ef við höfum djörfung til
að skilja, að við eigum ekki að
reka neina stafkarlapólitík eða
sultarpólitík lengur í, landinu,
heldur snúa okkur með einbeittum
kröftum að stórum viðfangsefn-
um, sem skapa okkur auð og
grundvöll menningar, viðfangsefn-
um, sem sameina okkur, og fá okk-
ur til að gleyma nöldri og argi um
deilumál, sem í ljósi hins nýja
viðhorfs og nýrra möguleika eru
smávægileg og verða aukaatriði,
áður en við vitum um. Við eigum
í fyrsta skipti í sögunni nægilegt
fjármagn til þess að hefja þetta
starf, verulegt viðreisnarstarf
þjóðfélagsins, ef við aðeins viljum
nota okkur þetta fjármagn. Ég er
þess algerlega viss, að ekkert
myndi vera þjóðinni, þúsundun-
um, sem framtakið þrá meira en
allt annað, kærara en að fjármagn
hennar væri notað til að skapa
óruggari framtíð með verklegum
og menningarlegum framkvæmd-
um. Ég veit, að þjóðin bíður að-
eins eftir því, að forustumenn
hennar leggi henni skynsamleg
verkefni upp í hendurnar, gefi
henni hagsýna áætlun til að vinna
eftir, og þá mun ekki standa á
henni að vinna af dugnaði og á-
huga að framkvæmd þeirrar áætl-
unar.
Vegna allra þessara verkefna, og
hinna einstöku tækifæra, sem ein-
mitt nú eru til að tryggja fram-
kvæmd þeirra, fellur mér það sér-
staklega illa, að Alþingi skuli fara
heim án þess að hafa falið ríkis-
stjórn framkvæmd ákveðinna
verkefna, sem brýnast kalla á úr-
lausn.
• Rétt að baki er stofnun lýðveld-
isins, viðurkenning margra ríkja á
hinu nýstofnaða lýðveldi, athygli
vakin og aukinn skilningur á þjóð
okkar, þjóðin sjálf í vakningar-
hug, erlendis að renna upp nýir
tímar, þar sem allt stefnir að al-
þjóðlegu samstarfi og vísindalega
skipulögðum þjóðarbúskap. A
stundu sem þessari, er þjóðin
væntir nýrra athafna, ber okkur,
sem hér sitjum, skylda til þess að
hagnýta til blessunar fyrir þjóð-
ina þau tækifæri, sem skapast, og
vinna jafnframt að því með öðr-
iijn frjálsum þjóðum að græða sár-
in eftír þessa styrjöld. Á svona
stunuu tel ég, að Alþingi beri
skylda til að vera vakandi og finna
þau verkefni bg velja þau úr, sem
við, þingmenn af öllum flokkum,
getum sameinast um, 'og orðið geta
til eflingar lýðveldi íslcnds,
Við höfum orðið einhuga um 'að
stofnsetja lýðveldið. Öll þjóðin
hefur séð hinn glæsilega árangur
af því, að v'ið gátum orðið einhuga.
En þá hljótum við næst að spyrja:
Eru ekki fleiri málefni, sem við get-
um staðið saman um, málefni, sem
varða þjóðina alla', og eru svo mik-
ilvœg, að önnur smœrri ágreinings-
efni geti horfið í skuggann fyrir
þeim? Við vitum, að þessi mikil-
vægu mál eru til. Þau eru trygg-
ing lýðveldisins og þjóðarvið-
skipta út á við og aukning at-
vinnulífs og Öryggis innanlands.
Ég fæ ekki skilið — og tel ekki
fullreynt — að við getum ekki
sameinað kraftana um framkvæmd okkar. Við stöndum nU i nýrn
á þessum málum. Ég vil, að verði styttri, en harðari baráttu fyrir
framhald á því samstarfi, sem ver- sjálfstæði okkar.
okkar um alla framtíð. Ég skír-
skota til þingmanna af öllum
flokkum, að þeir láti ekki bráðlæti
sitt að komast heim af þessum
fagnafundi við lýðveldisstofnunina
verða til að hindra, að flokkarnir
taki sér enn dálítinn frest, í sam-
ræmi við brtt. hv. 2. þm. Reyk-
víkinga, til að.gera ýtrustu tilraun
að ná samkomulagi. Mér finnst,
að við megum ekki fara héðan
heim. fyrr en við höfum komið
okkur saman um fá en ákveðin
verkefni, sem við felum ríkisstjórn,
sem helzt væri mynduð á þingræð-
islegan hátt, að framkvæma nú
þegar. Sú ríkisstjórn yrði að hafa
á bak við sig traust þingsins, allra
flokka þess, til framkvæmda á
þessum ákveðnu verkefnum, sem
henni eru falin. Það er ekki víst,
að. þau tækifæri, sem nú bjóðast
þjóðinni, komi nokkurn tíma aft-
ur. Ég skírskota til ábyrgðartil-
finningar hvers þingmanns: Ég
tala hér ekki oft. Mér er ekki lag-
ið að blanda mér í afgreiðslu allra
mála, og ég tala nú, ^af því mér
finnst brennandi nauðsyn og
skylda, að við höfum ekki nein
tækifæri af þjóðinni með deyfð
okkar og sljóleika eða ábyrgðar-
leysi. Ég skora á þingmenn, að
þeir samþykki tillögu hv. 2. þm.
Reykvíkinga.'
Eins og áður hefur verið getið
var aðalhátíðahöldum íþrótta-
manna frestað til 18. júní, sum-
part fyrirfram ákveðið og sumpart
vegna veðurs á Þingvöllum. Þar
fór aðeins fram hópsýning karla,
170 menn undir stjórn Vignis
Andréssonar, og tókst hún alveg
prýðilega. Var furðulegt að sjá hve
Vigni hefur tekizt að samæfa
þenna hóp. Vakti sýningin al-
menna hrifningu áhorfenda. Sýn-
ingum úrvalsflokka karla • og
kvenna varð að fresta, vegna rign-
ingar.
Eins og venja er fyrir hvert 17.
júní mót fóru íþróttamenn í lit-
klæðum sínum í hópgöngu um bæ-
inn. Söfnuðust þeir saman á Lauf-
ásvegi þegar dagskrá lýðveldis-
nefndarinnar var lokið og gengu
fylktu liði undir félagsfánum gegn-
um miðbæinn og suður á völl.
Gekk stjórn í. S. í. í fararbroddi,
ásamt borgarstjóranum í Reykja-
vík, Bjarna Benediktssyni.
Forseti í- S. í. setti mótið með
ræðu og bauð heiðursgest mótsins,
dr. Richard Beck, velkominn á
völlinn.
Þá flutti Bjarni Benediktsson
borgarstjóri snjalla ræðu.
Síðan hófust fimleikasýningar,
stúlkur úr Ármanni, undir stjórn
Jóns Þorsteinssonar, þá sýndi úr
valdsflokkur karla úr Ármanni, í.
R, og K. "R., undir stjórn Davíðs
Sigurðssonar, síðast sýndi úrvals-
flokkur kvenna úr í. R. og Ár
manni, undir stjórn Jóns Þorsteins
sonar. Veður var mjög óhagstætt
til fimleikasýninga,- bæði kalt og
stormur, svo fólkið naut sín ekki,
itstjðragreln í blaði norsku stjórn
innar „Horsk Tidend" 17. júní
Frá norska blaðafulltrúanum.
„í dag, þann 17. júní, er lýst
yfir frjálsu og óháðu lýðveldi á ís-
landi.
Norðmenn; bæði heima og er-
lendis, bjóða íslendinga velkomna
í tölu alveg sjálfstæðra ríkja. —
Norðmenn skilja betur en nokkrir
aðrir tilfinningar íslendinga í dag.
;—' Við háðum sjálfir langa og
harða baráttu fyrir frjálsum fáUa
ið hefur við lýðveldisstofnunina.
Við leysum vitanlega ekki and-
stæður stéttanna, ágreiningsmál
flokkanna né margvíslegan skoð-
anamun okkar. Það, sem hér er
um að ræða, er einungis að taka
út úr nokkur veigamikil mál, sem
örlagaríkust eru fyrir þjóðina alla,
sameinast um að styðja að fram-
kvæmd þeirra, í beinu framhaldi
af því, sem unnið hefur verið með
stofnun lýðveldisins, til frekari
tryggingar því, stjórnarfarslega,
atvinnulega og menningarlega. Ég
veit, að þjóðin ætlast til þess af
okkur, og hún á kröfu til þess af
fulltrúum sínum, að þeir sleppi
ekki, vegna ágreinings um stétt-
armálefni innanlands, þeim tæki-
færum, sem þjóðinni nú bjóðast, í
samvinnu við aðrar frjálshuga
þjóðir, til þess að styrkja aðstöðu
Við horfum fram til þess dags,
er við verðum aftur frjáls þjóð.
Þess vegna skiljum við miklu bet-
ur, hvernig hugsanir og tilfinning-
ar frændþjóðar okkar eru í dag,
þegar hún varpar af sér síðustu
böndum ósjálfstæðisins, enda þótt
ísland hafi öðlazt frelsi sitt á f'rið-
samlegan hátt.
Skilnaðurinn við Danmörku er
framkvæmdur í fullu samræmi við
samninginn, sem bæði löndin sam-
þykktu 13. nóvember 1918.
íslenzka þjóðin hefur með yfir-
gnæfandi meirihluta, yfir 97%,
samþykkt það, sem nú fer fram.
Stríðið hefur því miður hindr-
að hinar formlegu viðræður við
Danmörku, en jafnvel þótt þær
hefðu getað átt sér stað, mundi
það ekki hafa breytt þróuninni
neitt.
Noregur þekkir það af reynslu,
að sambandið miíli tveggja ná-
skyldra grannþjóða verður aldrei
betra og vingjarnlegra en þegar
þær geta hitzt sem óháðir aðilar
með jöfnum réttindum. Það mun
líka sýna sig í sambandinu milli
íslands og Danmerkur eins og það
hefur sýnt sig í sambandi Noregs
og Svíþjóðar.
17. júní mun því áreiðanlega
minnzt í sögunni sem dags, er muni
stuðla að því að styrkja og varð-
veita norræna samvinnu.
. Norðmenn hafa með þakklæti
þegið þá samúð, sem hinir íslenzku
bræður okkar hafa sýnt okkur. Og
Noregur vonast eftir náinni sam-
vinnu milli þessara tveggja frænd-
þjóða, sem éiga svo margt sameig-
inlegt í þúsund ára sögu.
Stríðið hefur kennt bæði Noregi
og íslandi, að þær þjóðir, sem lifa
og starfa við norðurhluta Atlants-
hafs, verða að standa saman og
verða að gæta og varðveita frið-
inn og frelsið í þessum hluta heims-
ins.
Við bjóðum ísland velkomið í
þessa samvinnu í von um, að vin-
áttuböndin milli þessara tveggja
frœndþjóða verði sterkari og innv-
legri en nokkurn tíma áður menn-
ingarlega, efnahagslega og stjórn-
málalega".
Ritstjfiragrein í ,Frit Mmm\ hlafli
írlta flana í bondon, 16. iúní
þó var því óspart klappað lof í
\óía.
íþróttakeppninni var svo frest-
að.
Þess má geta hér að kl. 8% að
morgni þess 17. júní mætti stjórn
I. S. í. og formenn íþróttafélaga
við leiði Jóns Sigurðssonar og
lögðu á það blómsveig.
ÍÞRÓTTAKEPPNIN.
Á mánudagskvöld hófst svo
keppnin. Byrjaði hún á iirslitum
í 100 metra hlaupi, að vísu 18
míntúum eftir auglýstan tíma.
Úrslit
Finnbjörn Þorvaldsson (Í.R.) 11.8.
Sævar Magnússon (F.H.) 12.1.
Brynjólfur Ingólfsson (K.R.) 12.2.
Hljóp Finnbjörn öruggt og
leiddi hlaupið alla leið, en keppn
in milli Brynjólfs og Sævars var
alltaf tvísýn, og var það vel af sér
vikið af Sævari að halda velli móti
Bryn]ólfi.
Kúluvarv.
Gunnar Huseby (K.R.) 15.32.
Jóel Kr. Sigurðsson (Í.R.) 13.19.
Bragi Friðriksson (K.R.) 12.28.
Þessi árangur Husebys er bezti
árangur sem náðst hefur í frjáls-
um íþróttum á Islandi og er furðu-
legt hve hann bætti metið mikið,
eða úr 14.79, þegar líka er tekið
tillit til þess að hann hefur ekki
æft mikið í vor. Fyrir þetta afrek
hlaut hann líka konungsbikarinn,
en Skúli Guðmundsson var hand-
hafi hans.
Hástökk.
Skúli Guðmundsson (K.R.) 1.93.
Brynjólfur Jónsson (K.R.) 1.73.
Jón Hjartar (K.R.) 1.70.
Þetta met Skúla er mjög gott,
eldra metið var 1.85, svo hann hef-
ur bætt það um 8 cm. Allt frá því
í fyrra hefur það legið í loftinu að
Skúli mundi þá og þegar breyta
þessu meti. Ég hafði gert rhér í
hugarlund að hann mundi á þessu
sumri losa 1.90 m., en nú er hann
kominn yfir það, svo manni ligg-
ur við að gera ráð fyrir að stutt sé
í 2 metrana, en þó má gera ráð
fyrir að hann sé nærri toppæfingu
í ár, þar sem hann mun hafa byrj-
að æfingar snemma. Allt getur þó
skeð.
800 metra hlaup.
Hörður Hafliðason (Á.) 2.06.5.
Páll Halldórsson (K.R.) 2.12.6.
Aðeins tveir keppendur komu til
Ieiks. Hörður hélt forustunni alla
leið.
Langstökk.
Skúli Guðmundsson (K.R.) 6.18.
Jón Hjartar (K.R.) 6.10.
Brynjólfur Jónsson (K.R.) 6.06.
Árangur er ekki sérlega góður,
enda koma allir þessir menn úr
hástökkinu.
5000 metra hlauv.
Óskar Jónsson (Í.R.) 16.55.8.
Steinar Þorfinnsson (Á.) 17:35.4.
Vigfús Ólafsson (K.V.) 17.49.0.
Óskar tekur þegar forustuna og
heldur henni alla leið og kemur
um hálfan hring á undan að.marki.
Óskar sýndi það enn einu sinni að
hann er gott hlauparaefni.
17. júní hefur árum saman ver-
ið þjóðhátíðardagur á Islandi. Á
morgun mun hann ekki aðeins
verða þjóðhátíðardagur til minn-
ingar um Jón Sigurðsson, þjóð-
hetjuna, heldur pðlast sérstakan
ljóma, sökum þess að íslenzka
þjóðin hefur nú náð því marki, sem
hún hefur barizt fyrir öldum sam-
an.
Við Danir, sem sjálfir metum
sjálfstæði og fullveldi þjóðar okk-
ar meir en allt annað f heiminum,
munum skilja íslenzku þjóðina og
tilfinningar hennar á þessari miklu
stundu. — Á meðal Dana heima
og erlendis mun ríkja sú eina ösk
og von, að íslenzka þjóðin muni
njóta hamingjusamrar og hagsæll-
ar framtíðar í samræmi við hina
stoltu sögu sína. — Opinber,
danskur fulltrúi getur ekki mætt
á Þingvelli til að færa íslendingum
hjartanlegar hamingjuóskir dönsku
þjóðárinnar. Sámbandsleysi Dan-
merkur við umheiminn og afstaða
sú, sem tekin hefur verið heima,
hindrar það.
Enginn íslendingur mun álasa
okkur fyrir að segja, að Danmörk
hafi auðvitað vonað, að þessi sam-
bandsslit, — þessi endarilegu og
algjöru sambandsslit —, hefðu
getað beðið þangað til hin nýja
sókn Bandamanna gegn virki naz-
ismans hefði fært þeim sigur. —
Þcim, sem eru í fangelsi, virðist
það ekki erfitt fyrir þá, sem eru
frjálsir að bíða með að slíta bönd,
sem aldrei hafa þjakað. — En ís-
lendingar vildu ekki bíða, og ný-
afstaðin þjóðaratkvæðagreiðsla
talar skýru ináli.
Stofustjórnspekingar, sem spáðu
þessu og hinu, og að það mundi
verða erfitt að framkvæma lýð
veldisstofnunina, hafa orðið til at
hlægis.
Tout comprendre cest tout par
donner er gamalt spakmæli,- og sá,
sem þráir svo ákaft frelsi lands
síns, skilur íslenzku þjóðina. —
Því má heldur ekki gleyma, £ð
lýðveldi er hið sögulega stjórn
skipulag á íslandi rétt eins og
konungdæmi í Danmörku.
En sá, sem hefur fylgzt vel með
stefnu íslands síðan 1918, hefur
aldrei getað efazt um, hvað ís-
lendingar vildu, þegar samningur-
inn væri útrunninn. — Þeir vildu
það, sem nú fer fram. — Á morg-
un verður lýðveldið ísland stað-
reynd, viðurkennd af sigursælum
heimi hinna sameinuðu þjóða.
Á meðan næstum allar aðrar
þjóðir líða af völdum stríðsins nýt-
ur ísland hagsældar sökum hinn-
ar sérstöku aðstöðu sinnar.
Ef til vill er þessi hagsæld of
mikil, og erfiðari tímar koma
kannski á eftir. En alveg eins og
íslenzka þjóðin sýndi þróun og
framfarir á fyrstu tuttugu sjálf-
stæðisárunum, sem vakti aðdáun
allra, éins vonum við og treyst-
um, að það haldi áfram á komandi
árum.
Allir Danir án tillits til skoð-
unar um einstakt formsatriði senda
islenzka lýðveldinu hlýjar óskir
um framfarir, hagsæld og þrótt.
Við óskum íslandi stoltrar fram-
tíðar í hópi norrænu bræðraþjóð-
anna í hinu komandi heimsbanda-
lagi frjálsra þjóða.
Fimmtudagur 22. júní 1944 — ÞJÓDVILJINN
Þáttur starfsmanna
ríkisútvarpsins
hefur Þjóðviljanum borizt frá skrifstofu út*
Landnám
Dagsbrúnar
Kringlukast.
Gunnar Huseby (K.R.) 42.89.
Ólafur Giiðmundsson (Í.R.) 42.10.
Bragi Friðriksson (K.R.).
1000 metra boðhlaup.
Sveit í. R. 2.8.5.
B-sveit K. R. 2!\2.0.
Hlaup þetta var mjög skemmti-
legt. Tveir fyrstu menn1 K. R.
gefa mikið „forskot", en Finn-
björn byrjar að vinna á, og þegar
Kjartan tekur keflið er Óskar Guð-
mundsson (A-sveit K. R.) góðan
spöl á undan (um 15 metra), en
þá er einn hringur eftir. Kjartan
sækir stöðugt á, bilið styttist sí-
fellt, fyrir framan stúkuna er Ósk-
ar brjóstþykkt á undan. Við mark-
ið er Kjartan annað eins á undan,
en þar hrasar Óskar og dettur,
þegar aðeins eitt skref er eftir.
í fljótfærni tók einhver í Ósk-
ar og dró hann yfir markið, eh það
skoðast hjálp, svo sveitin varð úr
leik.
Yfirleitt gekk mótið vel og var
skemmtilegt.
Framh. af 2. síðu.
uðust með setningu orlofslag-
anna. Með byggingu þess er ætl
ast-til að Dagsbrúnarmenn og
fjölskyldur þeirra geti notið
lands síns áhyggjulítið nokkra
sumardaga árlega. Og engjn
stétt hefur þess ríkari þörf en
verkalýðurinn, sem vinnur allt
árið við misjöfn skilyrði í van-
hirtri borg, að öðlast -tækifæri
til þess að hvíla sig og safna
nýjum kröftum fjarri önnum
dagsins, í fagurri sveit, þar sem
íslenzk náttúra ræður ríkjum og
beinir hugum þegna sinna að
fögrum, háum og eftirsóknar-
verðum markmiðum.
Dagsbrún kallar oft á með-
limi sína til vaskrar framgöngu,
þegar þarfir þeirra sjálfra og
verkalýðsstéttarinnar yfirleitt
krefjast þess. í þetta sinn kall-
ar félagið á okkur alla til þess
að leggja hönd á plóginn við
fyrstav landnám Dagsbrúnar og
til pess að byggja fyrsta orlofs-
heimili verkamanna á íslandi.
Árni Ágústsson.
Réttarstaða
konunnar
Framíi.af 3. sföu
gæfu og gengis. Hún á varalið, sem
er konan, fús til að ganga út í bar-
áttuna fyrir fegra og betra íslandi,
nýrri gullöld frelsis og frama, sé
henni aðeins gert það kleift.
Megi íslenzka lýðveldinu takast
að leysa þessa þraut og veita kon-
unni fullkomið jafnrétti við karl-
manninn, þá mun okkar kæra land
verða bezta land í heimi.
(Úr „Melkorku").
Dýrleif Árnadóttir.
Eftirfarandi
varpsstjóra:
Eitt dagblaðanna í Reykjavík
hefur í smáletursdálki sínum að
verðugu minnzt á og þakkað ýms-
um af þeim, sem unnu að undir-
búningi hátíðahaldanna og aðstoð-
uðu við framkvæmd þeirra, og tel-
ur upp nokkra aðila, svo sem veit-
ingafólkið á Þangvöllum, starfs-
menn Landssímans og póstsins,
lögregluna, skáta, hjúkrunarfólk •
og vegagerðarmenn, en án þess að
minnast á starfsmenn Ríkisút-
varpsins.
Með því að það mun ekki verða
talinn ómerkur þáttur í hátíða-
höldunum, að öllu, sem fram fór
þann 17. og 18. júní, var útvarp-
að, svo að nálega allir landsmenn
áttu þess kost að hlýða þar á, og
athöfninni á Lögbergi var einnig
útvarpað til útlanda, þá þykir mér
hlýða, vegna starfsmanna stofn-
uriarinnar, að þáttur þeirra verði
ekki með öllu látinn liggja í bagn-
argildi.
Þess skal þá fyrst getið, að gerð-
ar voru sérstakar ráðstafanir til
þess að afla efnis og tækja til und-
irbúningsins, og naut Ríkisútvarp-
ið um það aðstoðar utanríkismála-
ráðuneytisins og þjónustumanna
þess erlendis. Fæst af þessu efni
var þó fáanlegt af stríðsástæðum.
Er vert að geta þess, að upplýs-
ingaþjónusta Breta í London sýndi
Ríkisutvarpinu þá sérstöku velvild
að lána því gjallarhorn og hljóð-
nema, og voru þau tæki send flug-
leiðis í tæka tíð. Þá má geta þess
til dæmis um það, hversu tæpt
stóð um suma hluti, að mjög mik-
ilsverð tæki, eða hljóðnemar, bár-
ust Ríkisútvarpinu frá Ameríku
aðeins tveim dögum áður en há-
tíðin skyldi hefjast.
Við gjávegginn, bak við Lög-
berg, var byggð eins konar mið-
tengistöð fyrir iitvarpið. Frá henni
voru lagðar neðanjarðarleiðslur,
samtals um þriggja kílómetra veg,
til 14 hljóðnemastæða og 10 gjall-
arhorna, en víralengd í leiðslum
þessum var samtals yfir 40 kíló-
metra. 12—15 útvarpsstarfsmenn
unnu samtals um 100 dagsverk á
Þingvöllum að undirbúningi og
framkvæmd. Jón Alexandersson,
forstöðumaður Viðgerðarstofu og
Viðtækjasmiðju, annaðist allar
framkvæmdir, undir umsjá verk-
fræðings útvarpsins, Gunnlaugs
Briem. Efni og'tæki, sem þurftu
til þessarar framkvæmdar, voru
samtals fjórir bílfarmar. Starfs-
menn Landssímans aðstoðuðu og
við línulagnir.
I magnarasal annaðist Dagfinn-
ur Sveinbjörnsson, yfirmagnara-
vörður, upptöku á grammófónplöt-
ur alls, sem fram fór og ástæða
þótti til að varðveita, báða há-
tíðisdagana. Klukknahringingunni
kl. 2 var útvarpað frá magnara-
sal, og var hún þannig saman sett,
að upp höfðu verið teknar á
grammófónplötur klukknahring-
ingar frá öllum kirkjum Reykja-
víkur og nokkrum kirkjum í ná-
grenninu, og var þeim síðan öll-
um síeypt saman í eitt. Hinn 17.
var útvarpað frá Austurvelli og frá
tveim stöðum á Þingvöllum. Hinn
18. var útvarpað frá Stjórnarráðs-
húsinu, Hljómskálagarðinum, í-
þróttavellinum og Hótel Borg, og
var fjöldi starfsmanna á þönum
allan þann dag að flytjá. tæki á
milli þessara staða og koma þeim
fyrir.
Samkvæmt skýrslum, sem Rík-
isútvarpinu hafa borizt, hefur út-
varpið yfirleitt tekizt vel, og var
athöfnin á Þingvöllum sums stað-
ar felld inn í hátíðardagskrá á
samkomum úti um land. Eins og
áður var getið, var þeirri athöfn
einnig útvarpað til útlanda, yfir
Stuttbylgjustöð Landssímans.
Höfðu áður verið sendar tilkynn-
ingar til útvarpsstöðva þeirra, er
til náðist í Evrópu, til tveggja
stærstu útvarpsfélaganna í Banda-
ríkjunum, blaðamanna Heims-
kringlu og Lögbergs í Winnipeg og,
að tilhlutun utanríkismálaráðu-
neytisins, til sendimanna íslands
í öðrum löndum.
Skeyti hafa þegar borizt frá
London og Stokkhólmi um það, að
stuttbylgjuútvarpið hafi heyrzt á-
gætlega, og eru Islendingar erlend-
is mjög þakklátir fyrir þessa þjón-
ustu.
Mér þótti hlýða, að þessi fræðsla
um þátt Ríkisútvarpsins í hátíða-
höldunum lægi fyrir, og ég nota
tækifærið til þess að þakka öllum
þeim starfsmönnum, er með miklu
og ótrauðu starfi unnu að því, að
vel mætti takast.
Reykjavík. "20. júní 1944.
Jónas Þorbergsson.
Frá Landiræðslusjóði
Frá Landgræðslusjóði hefur bor-
izt eftirfarandi:
Fyrir skömmu kom ónefnd kona
til formanns Skógræktarfélags Is-
lands og færði Landgræðslusjóði
að gjöf fórkunnarfagran skaut-
búning, óskar gefandinn eftir því
að harin megi á einhvern hátt
verða til þess að klæða landið
gróðri. Bæjarbúar geta skoðað
þessa verðmætu 0g höfðinglegu
gjöf í glugga Blómaverzlunarinnar
Flóru í Austurstræti. Að sýning-
unni lokinni verður Búningurinn
seldur hæstbjóðanda.
Hér er tilvalið tækifæri fyrir ein-
hvern smekkmann að klæða konu
sína hinum fegurstu klæðum um
leið og hann klæðir landið gróðri.
Það þarf varla að taka það fram
að klæði þessu eru ófáanleg og
afar dýrmæt. Tekið er á móti til-
boðum á skrifstofu skógræktar-
stjóra, Laugaveg 3 og í blóma-
verzluninni Flóru.
yesturvígstöðvarnar
Framhald af 1. idfto.
LOFTÁRÁSIN Á BELÍN.
Yfir 20.00 amerískar flugvélar
réðust á Berlín í gær.
Meir en 1000 stórar sprengju-
flugvélar réðust á járnbrautar-
stöðvar og önnur hernaðarmikil-
væg mannvirki í borginni.
, Um 1200 orustuflugvélar fylgdu
sprengjuflugvélunum.
Thunderboltorustuflugvélar voru
nú í fyrsta skipti yfir Berlín.
Samkvæmt bráðabirgðatölum
skutu orustuflugvélarnar niður 21
þýzka flugvél, en sprengjuflugvél-
arnar 15—20.