Þjóðviljinn - 14.07.1944, Blaðsíða 4

UÓÐVILJINN — Föstudagur 14. júIí 1944
_ Föstudagur 14. júlí 1944 — ÞJÓÐVILJINN
Útgefandi: Sameiningarflokkur alþýdu — Sósialistaflokkurinn.
Ritstjóri: Sigurður Guðmundsson.
Btjómmálaritstjórar: Einar Olgeirsson, Sigfús Sigurhjartarson.
Ritstjórnarskrifstofa: Austurstræti 12, simi 2270.
Afgreiðsla og auglýsingar: Skólavörðustíg 19, sími 218ý.
Aakriftarverð: í Reykjavík og nágrenni: Kr. 6.00 á mánuði.
Úti á landi: Kr. 5.00 á mánuði.
Prentsmiðja: Víkingsprent h.j., Garðastrœti 17.
Dómsdagur harðstjórnarinnar
14. .júli — dagur frönsku þjóðarinnar, — dagnr lýðræðisbylt-
ingarinnar miklu, — dagurinn, þegar Bastillan, fangelsi einræðis-
Ins, féll fyrir atlögu fólksins.
Hve oft hafa ekki íslenzk hjörtu titrað í takt við þær trumb-
ur, er slegnar voru í París, þegar herör var upp skorin meðal
frelsissinna! Hve djúp er ekki sú þakkarskuld, sem vér stönd-
um í við þá þjóð, sem þrisvar sinnum á einni öld reis upp, til
þess að lýsa kúguðum þjóðum leiðina út úr myrkri harðstjómar-
irtnar, — við frönsku þjóðina, sem með byltingum sínum 1789,
1830 og 1848 ruddi brautina fyrir lýðræði og þjóðfrelsi nútímans.
Jafnt Magnús Stephensen sem Baldvin Einarsson, Jónas Hall-
grímsson sem Tómas Sæmundsson eru óhugsandi án eldsins, sem
frönsku byltingarnar kveiktu í hugum þeirra.
Jafnt Norðurreið Skagfirðinga sem fyrsti Þingvallafundur-
inn báru vott um frelsisandann, sem Febrúarbyltingin 1848 tendr-
aði um alla Evrópu.
í „Hugvekju“ Nýrra Félagsrita „til íslendinga“ sem í mögn-
uðum ljóðum Gísla Brynjólfssonar þau árin er talað þeim tung-
um, er þá hleyptu Evrópu í bál og neistinn hafði verið kveiktur
1 París.
•
ísland hefur aldrei verið svo fátækt, að þegar synir þess og
dætur börðust fyrir frelsi þess, þá hafi þeir hatazt við frelsi ann-
arra þjóða. Lengst af hefur þjóð vor verið það framsýn og frjáls-
huga að henni hefur skilizt að því aðeins varð hún frjáls að aðr-
ar þjóðir yrðu það líka.
Þessvegna ortu frelsisskáld íslendinga hvern óðinn á fætur
öðrum um þjóðfrelsisbaráttu annarra Evrópuþjóða á 19. öld.
Þessvegna fylgdust Ný félagsrit og Skírnir svo vel með frelsis-
hreyfingum annarra þjóða.
Þessvegna gerðist sjálfur Jón Sigurðsson svo áhyggjufullur,
er hann sá, hve lengi Dönum tókst að tefja það, að þjóðfundurinn
væri kallaður saman. Hinn vitri foringi sá, að þegar þjóðfrelsis-
byltingarnar á meginlandinu höfðu verð kæfðar í blóði, þá var
lítil von orðin um frelsi íslands í það skiptið. Hann sá frelsis-
ölduna, er Frakkar höfðu vakið 1848, vera að hníga, — og hann
vissi hvað það þýddi fyrir ísland.
•
Þannig hafa örlögin tengt ísland við frönsku þjóðina, síðan
hún eignaðizt sinn 14. júlí Þau sögulegu tengsl verða aldrei slitin
og því verður aldrei gleymt hvað franska þjóðin vann oss — sem
svo mörgum öðrum þjóðum, — vann oss einmitt er „Fróni reið
allra mest á og aflvana synir þess stóðu.“
•
Nú nálgast nýr 14. júlí — dómsdagur harðstjómarinnar.
Enn er fanska þjóðin að vísu hneppt í fjötra kúgaranna.
En áhlaupið á Bastilluna Evrópu er hafið. Að austan, sunn-
an og vestan sækja herir þjóðfrelsisins, herir lýðræðisbylting-
arinnar. Og innan fangelsismúranna taka fangamir að hrista af
sér hlekkina og Maqui-amir, leyniherimir, smíða úr þeim sverð.
Sigur frelsisins er í nánd. Sú harðstjóm, er nú hnigin að
velli, hefur sameinað í sér allt það versta, sem kúgarar úr öllum
fyrri yfirstéttum mánnkynsins, höfðu að geyma. Það er von
mannkynsins að sú frelsisöld, sem nú rís, megi færa því það
bezta, sem frelsisbyltingamar í Frakklandi, Rússlandi Ameríku
og Englandi höfðu skapað: lýðræði, bræðralag, þjóðfrelsi, skoð-
anafrelsi.
Eigi Evrópa að ná sér fljótt aítur, eftir ógnaröld fasismans,
þá er það ekki hvað sízt franska þjóðin, sem á reynir. Og Evrópa
hefur alltaf getað treyst henni. Hún gerir það einnig nú, litla
íslenzka lýðveldið líka.
Og sú franska þjóð, sem síðan hún var sviltin í hendur fjand-

Pjödsö
onffur
cfrakka

/ jremstu röð jrönsku jrelsishetjanna eru járnbrautarverka-
mennimir. Þeir munu berjast, segir í grein þessari í „News oj
the jighting France“, „þar til hið sœrða Frakklancl rís nj>p og
kyssir svartar hendur þeirra“.
.lUifinji/wvrirf^ryvinfifV1 — — m íwiwmmmi
Hraðlestin — ein hinna fáu far-
þegalesta, sem eftir eru í hinu eyði-
lagða járnbrautarkerfi Frakklands
— stefndi til suðurs gegnum Rhone
dalinn. Hún var hlaðin farþegum,
eins og allar járnbrautarlestir. I
einum þriðja flokks vagninum var
eina rúmið, sem ekki var hlaðið
bögglum, fremri hluti fatageymsl-
unnar, — þar var rakur gustur,
er lagði gegnum brotna rúðu. í
horninu við dyrnar stóð farþegi
einn. Brautarþjónninn, sem tók við
farmiðunum, sem hafði olnbogað
sig áfram gegnum ganginn, nam
staðar sem snöggvast, til þess, að
hvíla sig áður en hann færi inn
í næsta vagn.
„Slæmar fréttir“, sagði farþeg-
inn, um leið og hann rétti fram
farseðilinn. „Eg sé, að fjörutíu
járnbrautarverkamenn hafa verið
handteknir í gær .... “.
Járnbrautarþjónninn varð harð-,
lcitur á svip.
„Svo segja blöðin“, sagði hann
með varúð. Síðan bætti hann við,
og gaut augunuin til farþegans:
„Þeir verða að búast við því . . .
þessir náungar ....“.
Farþeginn hló stuttaralega; svo
laut hann áfram og sagði eitthvað
lágri röddu. Járnbrautarþjónninn
varð léttari á brún.
„Afsakið, ég hefði átt að vita
það ....“, tautaði hann. „En
þér skiljið, við getum aldrei farið
of varlega. Nazistarnir hafa njósn-
ara í hverri lest. Já, þeir hafa látið
fjörutíu af okkar mönnum í fang-
elsi . . ., en það dregur þá ekki
langt. Fyrir hverja fjörutíu sem
þeir handtaka, eru fjörutíu aðrir
reiðubúnir til að halda áfram starf-
inu. Við erum í þessu stríði og
munum halda. því áfram, hver járn
brautarverkamaður, sem verð-
skuldar það nafn. Þeir yrðu þá að
láta okkur alla í fangelsi . . . og
hvar stæðu þe'ir þá?“
★
Þetta atvik, sem frá var skýrt
í London af foringja úr liði and-
stöðuhreyfingarinnar, átti sér stað
fyrir mörgum mánuðum 'síðán
þegar skipulögð andstaða ’ Frakka
var rétt að byrja. En jafnvel þá
túlkuðu orð járnbrautarverka-
mannsins sannfæringu þúsunda af
félögum hans. Þau voru frásögn af
bláköldum staðreyndum.
Þegar fyrstu vikurnar eftir að
vopnahlé hafði verið samið, voru
frönsku járnbrautarverkamennirn-
ir „í stríði“. Strax og einstakir
menn sýndu andstöðu, þaut krafan
um andstöðu eins og eldur í sinu
út til þjóðarinnar allrar. A ótrú-
lega skömmum tíma varð þetta
að ákveðinni, skipulagðri hreyf-
ingu.
I hernumda hluta landsins varð
hreyfingarinnar vart svo að segja
undir eins; þegar samgöngum milli
hinna tveggja svæða var slitið,
þegar allar póstsendingar hættu,
þegar sérhver ferðamaður og hvert
pund flutnings varð að komast í
gegnum þéttriðið net Þjóðverj-
anna, er náði yfir allt Frakkland.
Því að járnbrautirnar fóru enn í
gegnum þessa hindrun. . . . Frá
því sumarið 1940 voru áhafnir
þeirra hinn eihi flokkur Frakka
brautarstarfsmaður verið ferða-
prédikari fyrir andstöðuhreyfing-
una, og (svo hundruðúm skipti
voru þeir það.
Járnbrautarverkamennirnir
gerðu miklu meira . . . eins og
þeir, sem til þekkja geta borið
vitni um. Þessi fyrsti kafli, eins
og svo margt fleira, er seinna kom
fram í starfsemi þeirra, er ekki
þannig, að hægt sé að birta hann.
Við getum aðeins sagt það, að mál-
staður frelsisins á járnbrautar-
verkamönnunum geysimikla skuld
að gjalda, fyrir hjálp þeirra og
hugkvæmni á þeim mánuðum, sem
andstöðuhreyfingin var að teygja
arma sína um allt Frakkland og
safna liði.
Þjóðvcrjunum var þetta fylli-
lega ljóst. Þeir fluttu mikinn fjölda
járnbrautarverkamanna til Þýzka-
lands. Þeir fluttu inn þýzka járn-
brautarverkamenn (50.000 sam-
kvæmt síðustu skýrslum) og létu
þá á alla mikilvægustu staðina.
Þeir tóku járnbrautarstöðvarnar í
sínar hendur og létu hermenn og
Gestapo-menn vinna við járnbraut
irnar. Njósnarar þeirra voru al-
staðar. Þeir reyndu allar venjuleg-
ar aðferðir sínar: hótanir, æsingar,
kúgunarráðstafanir. Allt var unn-
ið fyrir gíg. „Fyrir hverja fjörutíu,
sem handteknir voru, voru fjöru-
★ EFTIR

T, Bergeref

(að undanteknum „samverkamönn
unum“, þ. e. þjónum Þjóðvérja),
sem ennþá komust inn og út um
hin afmörkuðu svæði í Norður-
Frakklahdi, og fóru með vissu milli
bili til vesturstrandarinnar og borg
anna inni í landi, og milli Parísar
og Miðjarðarhafsins.
En einmitt, eðli starfs þeirra,
hins mikla fjölda járnbrautarverka
manna, varð mikilvægur þáttur í
skipulagningu andstöðuhryefingar-
innar. Þeir fóru frá hernumda hlut-
anum (þar sem beint samband við
innrásarmennina varð voldug
hvatning fyrir hina vaxandi hreyf-
ingu) inn í Vichy-Frakkland, þar
sem þessa hvatningu vantaði og
menn voru seinni að átta sig á
umstæðum gat hver og einn járn-
m
Fransliir jlutningaverkamenn.
mannanna fyrir 4 árum, hefur misst hundrað þúsund menn í
frelsisbaráttu innanlands, — meir en sumar aðrar stórþjóðir
í stríði, — sú fórndjarfa þjóð mun aldrei brejðast.
Lifi Frakkla"d!
tíu aðrir reiðubúnir að halda a-
fram starfinu . . .
Auðvitað voru meðal járnbraut-
arverkamanna, eins og meðal allra
annarra stórra hópa Frakka, viss
hluti uppgjafarsinna; rosknir menn
flestir, sem eru að nálgast það ald-
urstakmark að fá eftirlaun og vilja
ekki sleppa þeim. Menn, sem trúa
því statt og stöðugt, að Þjóðverj-
ar séu búnir að vinna stríðið og
styðja þessvegna Vichy-stjórnina,
í þeirri von að hún sé vammlaus.
Enn eru aðrir, sem vildu eiga allt
sitt á þurru; „bíða og sjá hvað
sæti“ — og meðan þeir biðu, héldu
þeir sér hreinum af allri „æsinga-
starfsemi“. Ilér er ekki um að ræða
nema örlítinn minnihluta, svo smá-
staðreyndum. Undir slíkum kring- an ] samanburði við fjölda hinna
stríðandi járnbrautarverkamanna
að með sanni má segja að hinir
‘ A íðarnefndu segi með fullum rétti
m sjálfa sig: „Við erum „l’ Armée
u Rail“ (Járnbrautarherinn)
50.000 manns“.
Hin hraustlega þátttaka félags-
amtaka járnbráutarverkamanna í
>aráttunni fyrir frelsinu er alveg
amkvæm sögu þeirra og erfða-
cenningum. Voldug samtök, vel
kipulögð, sem eiga sér fortíð, er
im síðastliðið tuttugu ára skeið
lefur verið nátengt sögu þjóðar-
nnar. Sérhvert tímabii, sérhver
ireyting í þjóðmálastefnum, hvort
ieldur hún var stjórnmálalegs eða
'élagslegs eðlis, fékk tilsvarandi
bergmál úr fylkingum þessarar
hreyfingar. Svo áberandi varð
þetta, að farið var að líla á félags-
samtök járnbrautarverkamanna
sem næman loftþyngdarmæli, er
af mætti ráða almenningsálitið.
Aldrei hefur þetta orðið augljösara
cn e: r.ú.
Nú eru járnbrautir Frakklands
orustuvöllur. „Andstaða", segir
eitt lenyiblað járnbrautar-
verkamannanna, „það er þýzka
járnbrautarlestin, sem fer út af
sporinu og veltur á hliðina, hlöðnu
vöruvagnarnir, sem eiga að fara til
Þýzkalands, sem kveikt er í o. s.
i'rv.....Andstaða í járnbrautun-
um þýðir þetta: Skipulagða eyði-
leggingu flutningatækja og flutn-
ings“.
Um tíma var loftsókn Banda-
manna beint gegn frönsku járn-
brautunum. Nú varpa flugvélar
Bandamanna sprengjum sínum á
önnur skotmörk, því að „l’ Armée
du Rail“ — járnbrautarherinn —
hefur tekið að sér þetta hlutverk.
— Á einni viku í janúar voru eyði-
lagðar eða skemmdar þrjátíu og
þrjár járnbrautir; seinna voru átta-
tíu járnbrautir eyðilagðar á einni
viku. Slíkar tölur sem þessar tala
sínu máli.
Jafnframt eyðileggingu járn-
brautanna eru eyðilagðar her-
gagnabirgðir og lestir, hlaðnar
nauðsynjum eða hermönnum,
eru sprengdar í loft upp eða
settar út af sporinu. Að þessu
vinna venjulega vandlega þjálf-
aðar sveitir úr andstöðuhreyf-
ingunni, í nánu samstarfi við
járnbrautarverkamennina.
(„Andstaða: það er að koma á-
leiðis mikilvægum upplýsing-
um; hjálpa baráttufélögum okk
ar að leysa hlutverk sitt af
hendi“). Vera má, að járnbraut-
arverkamennirnir séu ekki með-
al þeirra, sem gera árásir á járn
brautirnar, en þeir stýra járn-
brautunum, sem eyðilagðar eru.
Fyrir skömmu var foringi úr
andstöðuliðinu spurður eftirfar-
andi spurningar í London: „Þeg
ar þið eyðileggið járnbraut, er
þá áhöfn hennar þýzk?“
„Nei,“ svaraði hann, „það eru
franskir járnbrautarverkamenn
hinir sömu sem flytja
skemmdarverkaflokkum okkar
tilkynningar.“
Mennirnir í „járnbrautarhern
um“ gera meira en fórna lífs-
möguleikum sínum. Þeir fórna
lífinu.
En þeir bjarga líka mannslíf-
um. í desembermánuði neyddu
2.000 járnbrautarverkamenn í
Dijon Þjóðverja, með skyndi-
verkfalli á heppilegum tíma, til
þess að láta lausa sjö af félög-
um þeirra, sem dæmdir höfðu
verið til dauða fyrir „samband
við fjandmennina, skemmdar-
verk og fyrir það, að hafa í
fórum sínum skotvopn.“
Og svo heldur baráttunni á-
fram. 58 járnbrautarárásir á
einni viku; síðan 64 á tíu dög-
um. Járnbrautarherinn er þar,
sem bardaginn er. harðastur.
Járnbrautarverkamenn Frakk-
iands eru í hinu „stöðuga stríði“
— þar til sigurinn vinnst og
svo að vitnað sé í hin spámann
legu orð blaðsins. „Bulletiri'1:
„hið særða Frakkland ris upp
og kyssir svartar hendur

Ejtir Rouget de l’Isle. — Þýðing ejtir Matthías Jochumsson.
Fram ítil orustu ættjarðarniðjar
upp á vígbjartri herfrægðarstund;
mót oss helkaldra harðstjórnarviðja
hefjast gunnfánar dreyrgir of grund:
heyrið vígdunur hrægrimmra fjanda;
húsfeður yðar og niðja þeir
að brytja niður bitrum geir
búast óðir milli’ yðar handa;
því landar fylkið fljótt
og fjandmenn höggvum skjótt;
á storð, á storð, sem steypiflóð
skal streyma níðingsblóð.
Hvað vill hingað sá þrælafans þrjóta
og hin þýbornu konungafjöld?
skulu Frakkar þá hlekkina hljóta
heljargreipum er svínbeygja öld?
Já, vér Frakkar, þá forsmán og dauða
oss fjandmanns bruggar grimmdarráð.
Þeir vilja hneppa lýð og láð
í læðing fornan þrældóms og nauða;
því landar fylkið fljótt, o. s. frv.
Hvort mun erlendur her vilja ráða
hauðri voru á komandi stund?
Á nú málalið aðkeyptra snáða
ímun-þjóðir að leggja við grund.
Ó, þau firn; skulu fjötraðar hendur
frelsi oss ræna og hlekkjum þjá,
og illir ránsmenn eigu slá
yfir vorar byggðir og strendur?
Því landar fylkið fljótt, o. s. frv.
Heyrið bænir, harðstjórar, gjalla,
hræðist og skjálfið, þér landráðamenn;
skjálfið; hin banvænu brögð yðar falla
bölsnúin yður um háls munu senn.
Gegn yður hvervetna herþjóð er snúin
hetjur þó ungar falli í mold;
oss óðum vekur fósturfold
frækna sveit, er til vígs stendur búin.
Því landar fylkið fljótt, o. s. frv-
Kjósið, Frakklands dáðrökku drengir
dörrum yðar maklegan stað
eirið þeim, sem ánauðin þrengir,
að ota gegn yður blóðugum nað,
rjóðið hjörinn í harðstjórans blóði,
hengið grimmlega landráðadrótt,
og ólmum tígrum eyðið skjótt,
sem eta og helslíta brjóst yðar móður;
því landar fylkið fljótt, o. s. frv.
Ástin heilög ættjarðarbyggða,
efldu syrkleika hegnandi mund;
frelsisást, þú hin fegursta dyggða
forvígi sértu nú vígmóðri grund.
Sónhvellir herlúðrar sigurljóð kveði;
sigraðra fjanda náföl brá
vorn dýrðarljóma líti á,
er leiftrar oss frá dreyrugum beði;
því landar fylkið fljótt, o. s. frv.
Yngri þjóðin skal vígi yðar verja,
er vorir frumherjar hníga í blóð,
og finna valslóðir fallinna herja,
og fylgja dæmi er gáfu þeir þjóð;
sælt er að lifa en ljúfara að falla
liðnum með bræðrum, þeirra hefnd
þér skuluð sjá af oss mun efnd,
ella dauðir vér hnígum tii valla,
því landar fylkið fljótt
og fjandmenn höggvum skjótt;
á storð, á storð, sem stevpiflóð
skal streyma níðingsblóð.

Launakjér
Lmdsbankatnanna
Framh. af 2. síðu.
arinnar. Að minnsta kosti gat að
eins einn maður frætt mig um nið
urskipan launaflokka, er ég gerðist
starfsmaður bankans. — Sjálfa
reglugerðina hafði hann aldrei séð.
— Ég hef oft furðað mig á þessu
tómlæti og reynt að gera mér grein
fyrir hvað veldur. Enga lausn hef
ég fundið, enda ekki búinn að
vera nægilega lengi í þjónustu
bankans til þess að hafa skilyrði
til þess. Ilitt er víst, að til þess
að fá einhverju þokað til bóta, er
nauðsynlegt að vera kunnugur öll-
um aðstæðum, ekki sízt ákvæðum
og reglum um eigin störf.
Samkvæmt reglugerð um störf
og launakjör starfsmanna Lands-
banka íslands, sem gefin var út
18. desember 1930 og gekk í gildi
1. janúar 1931, eru launaflokkar
fimm að tölu, sem sé fulltrúa fyrsta
og annars launaflokks og aðstoðar-
manna fyrsta, annars og þriðja
launaflokks. Um laun fulltrúa skal
ekki fjölyrt, enda koma þau al-
mennum láunakjörum í rauninni
ekki við, að öðru leyti en því, að
mönnum er gjarnt til að miða við
þau. Þykir mér ekki ósennilegt, að
laun þeirra, að minnsta kosti full-
trúa fyrsta launaflokks, geti talizt
nokkuð há, þegar miðað er við
launakjör annarra opinberra starfs
manna og skrifstofumanna yfir-
leitt. Það sem aftur á móti skiptir
venjulega starfsrtienn máli eru
launaflokkar aðstoðarmanna. Sam-
kvæmt þeim þarf 16 ár, þegar bezt
lætur, til þess að hækka úr byrjun-
arlaunum 3. flokks til lokalauna
1. flokks. Þess ber þó að gæta, að
sjaldnast kernur fyrir, að laun
stárfsmanna hækki svo ört, þar
sem engan veginn er víst að laun-
in hækki sjálfkrafa frá einum
flokki til annars. Slíkt er öldungis
undir hælinn lagt og eingöngu kom
ið undir framkvæmdastjórn bank-
ans, sem samkvæmt 2. grein reglu-
gerðarinnar gerir tillögur um laun
starfsmanna til bankaráðs, sem á-
kveður hve margir starfsmenn
bankans skuli vera í hverjum
launaflokki. Það er aðalregla, sam-
kvæmt 4. grein reglugerðarinnar,
að nýir starfsmenn skuli ráðnir
fyrir lágmarkslaun þess launaflokks
sem þeir eru í. Nú virðist það vera
föst venja um velflesta starfsmenu,
að þeir eru ráðnir samkvæmt 3.
launaflokki og eru byrjunarlaun
þeirra þá 1800 krónur á ári, eða
150 kr. á mánuði.*) Yfirleitt eru
mánaðarlaun jmgstu starfsmanna
eitthvað milli 7 og 8 hundruð krón-
ur, ef miðað er við núverandi vísi-
tölu. Getur hver meðíllsnotur mað-
ur sagt sér sjálfur, að enginn get-
ur séð sér farborða með slíkum
launum í því verðbólgufári, sem
nú virðist vera að sljga allt at-
hafnalíf. . . Fullyrði ég hiklaust, að
laun yngstu starfsmanna Lands-
bankans hrökkva livergi nærri fyr
ir brýnustu þörfum, þótt ýtrustu
sparsemi sé gætt, enda engin von
til þess að þeir gcti af eigin ramm-
leik veitt sér þann nnað, sem menn
ing og framifarir 20. aldarinnar
hafa upp á að bjóða. — Reynslan
er sú, að nærri allir vngri starfs-

*) Hér má gera ]>á athugasemd, að
samkvæmt loforði bankastjórnar Lands-
bankans eru lægstu i::,'naðarlaun nú 200
krónv.r, liðnum f’n márrða r'—nsiutíma.
rnenn Landsbankans hafa orðið að
leita á náðir foreldra sinna eða
annarra aðstandenda um skotsilfur
og aðra aðstoð, og er slíkt ekki
Vansalaust fyrir æðstu peninga-
stofnun landsins. —
Nú kann einhver að spyrja,
hvernig það megi vera, að bank-
anurn bjóðist stöðugt nægir starfs-
kraftar, þar sem slík kjör eru í
boði. Þeirri spurningu mun auð-
svarað, enda er í rauninni ekki
nema um tvennt að ræða. Annað
hvort gengur hinni ungi nýliði í
þjónustu bankans í því skyni að
skapa sér öruggt framtíðarstarf
með eftirlaunum og öðrum hlunn-
indum og er það vorkunn, eða
hann kemur án þess að gera sér
hina minnstu grein fyrir að hverju
er gengið, og mun það oftast. Að
minnsta kosti veit ég ekki til. að
nokkur hinna ungu manna, sem
kornið hafa í bankann síðan ég
kom þangað, hafi verið búinn að
semja um kaup sitt og kjör áður
en hann kom. Flestir urðu fyrir
vonbrigðum er þeir komust að
raun um, hvernig högum þeirra
var komið, en hugguðu sig við,
að Iaunin mundu hækka tiltölulega
ört, er þcir væru orðnir vanir störf
um, enda beinlínis verið gefið í
skyn, að svo mundi verða. Það
liggur í augum uppi. að slíkt á-
stand er með öllu óviðunandi.
Ætti þó að vera auðvelt að ráða
bót á því, þar sem ekki þarf ann-
að en að rétta hverjum þeim, sem
óskar eftir starfi, prentað eða fjöl-
ritað eintak af reglugerð um launa-
kjör starfsmanna, með viðeigandi
skýringum og athugasemdum. Á
þann hátt gerir bVnkinn hreint
fyrir sínum dyrum, en umsækjandi
fer ekki í neinar grafgötur um
hverjar framtíðarhorfurnar eru.
Hitt er svo annað mál, hvort bank-
inn verður samkeppnisfær á eftir
og geti valið úr þeim starfskröft-
um, sem í boði eru hverju sinni. —
Það þarf naumast að taka það
fram ,hver vandræði eru á ferðum,
ef ekki verður gagngjör breyting
á stefnu bankans gagnvart starfs-
fólki sínu í mjög náinní framtíð.
Launaákvæði reglugerðarinnar eru
úrejt og þurfa, eins og málum er
nú komið, gagngjörrar endurskoð-
unar við. — Hér er ekki einung-
is um almenna velferð starfsfólks-
ins að ræða. heldur og um hags-
muni bankans sjálfs. Launakjör
um er, eins og þegar hefur sýnt ver
ið, þann veg háttað, að cngar líkur
eru til þess, að nýliðar og yngri
starfsmenn bankans geti í náinni
framtíð hjálparlaust staðið á eig-
in fótum og orðið fjárhagslega
sjálfstæðir. Þeir, sem með þraut-
seigju og þolinmæði hefur tekizt
að klifa upp í launastigann miðj-
an, berjast í bökkum, einkum ef
þeir eru kvæutir. Aðeins þeir fáu,
sem ekki hefur brostið þolinmæði
til þess að klifa launastigann á
enda, gcta talizt una hag sínum
sæmilega. Afleiðingar þessa úrelta
launafyrirkomulags liggja í aug-
um uppi. — Þegar störf manna eru
vanmetin svo sem hér er gjört,
hlýtur það að hafa í för með sér
þverrandi starfsgleði, enda muú
hægt að fullyrða, að meginþorri
yngri starfsmanna gengur óánægð-
ur að störfum og hefur það eitt í
huga, að losna úr þjónustu bank-
ans svo fljótt sem kostur er. Þari'
ekki að fjölyrða um það, hver á-
lirif slíkt, hefur, þegar til lengdar
hútuv, c"da er re,-nslan taiandi
tákn þess, sem vænta má i þessum
efnum. Hún sýnir greinilega að
bankanuin helzt ekki vel á starfs-
kröftum sínum. Hefur þetta eink-
•um verið áberandi undanfarin ár,
eða eftir að atvinna jókst til muna.
Eg veit nú að vísu ekki hversu
margir hafa horfið úr þjónustu
bankans undanfarin ár, en ég man
eftir 12, sem farið liafa á rúmu ári.
Þeir þóttu allir góðir. og sumir efni
í afburða starfsmenn. í stað þeirra
hafa jafnan komið nýir og óvanir
menn og er auðsætt hve slíkt hlýt-
ur að hafa lamandi áhrif á allan
daglegan rekstur bankans.
Hér að framan hefur verið revnt
,að leiða rök að "því, hvers vegna
starfsmenn Landsbankans, eink-
um hinir yngri, hafa gilda ástæðu
til þess að una hag sínum miður
en skyldi. Skal nú gerð tilraun til
þess að gera lítillega grein fyrir
því, hvernig ráða mætti fram úr
þessum vanda á mjög einfaldan
hátt, svo að allir megi vel við
una.
Þegar litið er á launaflokkana
þrjá, er greinilegt að laun fvrsta
launaflokks geta talizt vel viðun-
anleg. Menn, sem vinna almenna
afgreiðslu- og skrifstofustörf, geta
varla með sanngirni krafizt hærri
launa, einkum þegar tekið er til-
lit til þeirra hlunninda, sem þeir
óneitanlega njóta. að því er snert-
ir atvinnuöryggi og eftirlaun.
Þriðji launaflokkur er aldeilis óvið-
unandi og annar láunaflokkur að-
eins nothæfur fyrir alveg óvana
starfsmenn. Samkvæmt þessu er
augljóst, hverjar hljóta að vera
samningskröfur af hendi starfs-
manna Landsbankans. Þriðji launa
flokkur verði lagður niður með
öllu, en nýir og óvanir starfsmenn
ráðnir samkvæmt launakjörum
annars flokks. Nú má gera ráð fyr-
ir, að nýr og óæfður starfsmaður
sé orðinn sæmilega vanur öllum
almennum afgreiðslustörfum eftir
tveggja ára þjónustu. Að þeim
tíma liðnum ætti hann að vera,
kominn upp í hámarkslaun annars
flokks og eiga kost á að verða ráð-
inn fastur starfsmaður, hafi hann
á annað borð reynzt starfi sínu
vaxinn. — Eins og nú er, þyrfti 8
ár að auki til þess að komast að
leiðarlokum. Augljóst er. að þetta
er alltof langur tími. Má telja hæfí-
legt að launin hækkuðu um 400
krónur á ári og þyrfti þá 4 ár til
þess að komast í lokalaun fyrsta
flokks. Með þessu væri tryggt, að
ekki þyrfti nema 6 ár til þess að
klifa launastigann á enda, í stað,
að minsta kosti, 16 ár áður. —
Jafnframt væri komið í veg fyrir,
að yngra starfslið bankans sé ölm-
usulýður, sjálfii sér til leiðinda og
stofnun þeirri, sem það af fúsum
vilja vill helga starfskrafta sína,
til vansa og tjóns. — Samkvæmt
þeim tillögum, sem hér hafa verið
lagðar fram, yrðu launaflókkarnir
eins og hér segir:
Aðstoðarmaður 1. launáfl. byrj-
unarlaun kr. 4800, hækkar árlega.
um 400 kr. í kr. 6400.
Aðstöðarmaður 2. launafl. byrj-
unarlaun kr. 3600, hækar árlega
um 600 kr. i kr. 4800.
Þessí launaflokkun virðist vera
í einna mestu samræmi við launa-
kjör hinna bankanna, að því er
ég hef koniizt næst, en þó öllu lak-
ari. Að vísu munu ekki vera til
ákveðnar reglur um launakjör hjá
þeim, en það mun vera föst venja,
FramhpU1 á 8. sifu.