Þjóðviljinn - 07.11.1944, Blaðsíða 2

Þ JÓÐVIL JINN
Þriðjudagur 7. nóvember 194*4 -
úJeej&k/éifHHin'k)
Myrkrið á Melaveginum
„Vegmóður" skrifar mér um
myrkrið á Melaveginum, honum
farast orð á þessa leið:
„Kæri Bæjarpóstur!
Eg hef undanfarið barizt við
myrkrið á yfirrituðum vegi og hef
nú loks komizt að þeirri niðurstöðu,
að þessi barátta er vonlaus án lið-
sinnis. Lengi vel hélt ég að rauð-
glórurnar á rafljósastaurunum inni
c íþróttavelli væri einskonar friím-
kvæði að slíku liðsinni, en nú er ég
farinn að líta á þær eins og iliúð-
: legar draugsglyrnur, Glámsaugu, er
horfa með hatursþrunginni velþókn-
un, er ég þreifast áfram eftir gang-
stignum.
Gangstígur þessi liggur nefnilega
utan við alfaraveginn andspænis
íþróttavellinum og er því myrksælli
og í engu sómi sýndur, en væri ann
ars ágætt friðland fyrir ökutækjum.
Ef væru ekki tvö rafljós • í grennd
við háskólann væri vegur þessi eins
vel myrkvaður og nokkur loftvarn-
amefnd gæti kosið. Og má þv'í segja
að nokkur þokki fylgi blessaðri
menntagyðjunni þarna, en því mið-
ur er« fylgd hennar við mig ekki
einhlít."
Miðaldasnillingur
Fyrir nokkru síðan var athyglis-
verð aukamynd sýnd í Gamla Bíó.
Fyrst var brugðið upp nokkrum
málverkum þ. á m. Kvöldmáltíðar-
mynd og Monu Lísu“, sagði þá þul-
urinn í myndinni að allir vissu
hvem um væri að ræða, nefnilega
Leonardo da Vinci. Var nú sögð og
sýnd 'þroskasaga þessa snillings.
Verð ég að segja, að mér kom hin
dásamlega fjölbreytni hæfileika
hans, eins og þarna var tjáð, mjög
á óvart, þótt ég hefði hinsvegar haft
eitthvað veður af málaralist hans.
Og var þó sannfræði einni til að
dreifa í myndinni.
f stuttu máli sagt: hann birtist
þama sem eðlisfræðingur, stærð-
fræðingur, herfræðingur, og í enn
fleiri greinum. Og voru öll þessi
svið eins og uppljómuð af hinum
framúrskarandi brautryðj anda-hæfi-
leika hans og hugvitssnilli. Hann sá
glögglega hagnytjar þær er gufan
bar í sér. Lyfting loksins á sjóðandi
vatnskatlinum varð honum forsögn
þessa eins og James Watt löngu síð-
ar. Og er hinn ungi Leonardo hafði
gengið frekar úr skugga um þrýsti-
mátt gufunnnar með því að reka
epli upp á ketilstútinn og sá það
þjóta út í buskann, hófst hann

■'*mr
handa um spiíði á sjöhleyptri vél-
byssu og hafði gufu að orkugjafa.
Hann smíðaði skriðdreka, kafbáta,
sjónauka og jafnvel flugvél. Og allt
þetta var svo snjallt að samtið hans
lék á reiðiskjálfi.
Skuld átti í þröngri vök að verj-
ast, og framvindan bjóst til að taka
fimm alda stökk. En hin andsnúna
samtíð hans átti hauk í horni þar
sem var kirkjuvald miðalda. Þetta
vald sem menningin hefur nú mest-
megnis haslað völl innan veggja
kirkjunnar og birtist þar í mein-
leysi og siðprýði sjöunda dag vik-
unnar, réð þá lögum og lofum. Skó-
sveinar þessa valds brutust inn til
snillingsins og bálfærðu þessi djöf-
ulsins vélabrögð, en hugsuðurinn
horfði á með dulræðum svip „Monu
Lísu“. Þar gat kennt reiði og fyrir-
litningar, hæðni og sársauka en þó
tkkert iátið uppskátt.
Eg heid að flestum áhorfendum
verði minnisstætt, er flugvélin hans
var reynd. Leonardo, þá hvíthærður
öldungur stendur uppi á múrvegg
og heldur drifhvítu flygildi á loft og
mannfjöldinn bíður neðanundir full-
ur af eftirvæntingu og fjandskap
gegn nýmælunum og vilja kirkju-
valdsins. Andúðin, bannfæringarhug
v.rinn surgar eins og brimalda. En
það er eins og öldungurinn skeyti
ekki um samtíð sína en leiti
framtíðarinnar úti í fjarvíddum
geimsins. Þangað horfir hann fjar-
rænn á svip unz hann sleppir hend-
inni af nýsmíð sinni og hún svífur
Ijós og sviflétt í vorsólinni, en fyrir
augliti áhorfendanna sem djöfull í
Ijósengilslíki. Flygildið) svífur til
jarðar og trygglyndur aðstoðarmað-
ur færir það öldungnum er hand-
leikur það varfærnislega og bros-
hýr. Allt í einu hrekkur hann við,
moldarköggull lendir á vanga hans;
hann raknar við til samtíðar sinn-
ar fimm aldir aftur. Og samtíð hans
blasir við honum í andliti áhorfend1
anna, torráðin um illræði, en full
af fjandskap; þetta aðkast var við-
urkenning hennar. Uppfrá því læt-
ur hann sér nægja að bókfæra hug-
smíðar sínar og teikna, en líkönin
brennir hann. Hann hristir aðeins
höfuðið um leið, og um varir hans
og andlit leikur hið dulúðga reynslu
bros „,Monu Lísu“. Þetta bros var
hið eina, sem andspyrnuöfl fjand-
samlegrar samtíðar eirðu,, og þess-
vegna varð hið fræga málverk hið
einasta svigrúm er tjáning snillings
hafði, og þannig hefur hún geymzt
fram á þennan dag eins og falinn
eldur. x.
-zrvm,

Tuftugasfa bófe Guðmundar Hagalíns
FfiSUNAUTAR

Guðmundur Hagalín er viðurkennd-
ur einhver snjallasti rithöfundur
þjóðarinnar. I þessari bók eru 9 sög-
ur, en öll er bókin 505 síður að stærð,
í stóru broti. Sögurnar heita: Mess-
an í garðinum, Fjallamaður, Brellur,
Sanda-Gerður, Skilningstréð, Móðir
bamanna, Kirkjuferð, Tveir mektar-
bokkar og Frændur. — Allar bera
þessar sögur öll beztu einkenni Haga-
líns, hins frumlega og sérkennilega
stíls, kitlandi fjörs, og saklausrar og
léttrar kátínu. Hér lýsir hann sterku
og blóðmiklu fólki, sem ekki leggur
árar í bát þó að á gefi og stundum
sé tvísýnt um landtökuna. Þetta er
stórbrotið fólk, ramíslenzkt í eðli
sínu og allri framkomu, ógleyman-
legt og litríkt í margbreytileik skap-
gerðarinnar og lífsbaráttu þess.
Kaupið þessa bók nú þegar, því að bækur Hagalíns hafa undanfarið selzt upp á skömmum tíma.
’
I
ISRÚN

I
Ný bófeí
Ungur var ég
er
er safn bernskuminninga merkra samtíðarmanna. Þar
brugðið upp skemmtilegum myndum úr þjóðlífi íslendinga á
liðnum öldum. Meðal höfunda má nefna:
Ásmund Gíslason prófast, Bjöm Sigiússon magister, síra
Bjarna Jónsson vígslubiskup, dr. Guðm Finnbogason, Krist-
leif Þorsteinsson fræðimann, Svein Bjömsson forseta, Þóri
Bergsson.
UNGUR VAR EG, er því bók fyrir alla, eldri sem yngri. —
Prýðileg tækifserisgjöf. — Fæst hjá bóksölum um allt land. —
Bókaútgáfan „SKUG6SJA" Reykjavík.

«%*»rf»J<»>a^%«^>Mli*
Sósíalistafélag Reykjavíkur og Æskulýðsfylkingin
minnast 27 ára afmælis rússnesku byltingarinnar með kvöldskemmtunum í Iðnó og Oddfellowhúsinu
í dag þriðjudaginn 7. nóv. kl. 9 e. h.
Til skemmtunar verður:
«
I Iðnó;
I Oddfellow:
1. Skemmtunin sett.
2. Ræða: Halldór Kiljan Laxness.
3. Einleikur á fiðlu slavnesk lög: Þorvaldur Stein-
grímsson; undirleik annast Weisshappel.
4. Upplestur: Láms Pálsson.
5. Dansssýning: Frú Rigmor Hansson.
6. Ræða, Áki Jakobsson.
7. Einsöngur, Kristján Kristjánsson.
8. Dans.
1. Skemmtunin sett.
2. Ræða: Einar Olgeirsson.
3. Danssýning: Frú Rigmor Hansson,
4. Einsöngur: Kristján Kristjánsson.
5. Upplestur: Láras Pálsson.
6. Einleikur á fiðlu, slavnesk lög: Þorvaldur Stein-
grímsson; undrleik annast Weisshappel.
7. Dans.
Aðgöngumiðar fást í skrifstofu félagsins kl. 4—7 í dag. Pantanir verða að takast fyrir kl. 6 e. h.

I
NEFNDIN.