Þjóðviljinn - 12.01.1945, Qupperneq 2

Föstudagur 12. janúar 194&
*
ÞJÓÐVILJ-INN
„Fátækir menn hafa alltaf
veriö vinir mínir
Eggert Lárusson sjómaður í Bolungarvík er 65 ára í dag.
Eggert Lárusson er einn af þessum látlausu mönnum í al-
þýðustétt, sem berast lítt á, trana sér ekki fram, en eru hverj-
um manni traustari þegar í raun reynir og eru ætíð reiðubúnir
til þess að berjast fyrir því er þeir álíta sannast og réttast án
tillits til þess hverjar afleiðingamar verða fyrir þá sjálfa.
Slíkir menn eiga alltaf óskipt traust stéttarbræðra sinna sem
til þeirra þekkja, hinsvegar hefur afstaða þeirra ekki reynzt
vænleg „til fjár og valda“ á veraldarvísu.
Þegar ég ráeddi við Eggert um ævi hans kvað hann ekkert
það hafa gerzt, sem í frásögur væri færandi, en ekki hafði hann
lengi talað, þegar ég vissi að hann átti mikinn fjársjóð minninga
um þjóðlíf liðinna ára, og það sem hér verður sagt er ekki nema
lítið brot af því.
UPPKAST AÐ SVARI VIÐ:
HVER ER MAÐURINN?
— Eg er fæddur og uppalinn
á Ásgeirsá í Víðidal í Húna-
vatnssýslu, þar bjuggu foreldr-
ar mínir-
Þegar ég var eitthvað 17 ára
gamall flutti ég vestur í Bol-
ungarvík. Árið 1904 gifti ég mig
og móðir mín og stjúpi minn
fluttust þá vestur til mín í
Bolungarvík stundaði ég sjó í
16 ár eða til 1920 en þá flutt-
ist ég til Reykjavíkur og var
hér í 12 ár og vann ýmist á
sjó eða landi meðan ég'var hér.
Til Bolungarvíkur flutti ég aft-
ur 1932 og fór að stunda sjó.
Um 6 ára skeið bjó ég í Skála-
vík, en flutti aftur til Bol-
ungarvíkur og þetta er nú
þriðja árið mitt „á mölinni11
að nýju.
Enn stunda ég sjó, því ég er
og hef raunverulega alltaf ver-
ið sjómaður en ekki landmað-
ur.
Þannig var fyrst'a svar Egg-
erts, þegar ég bað hann að
segja mér eitthvað af æviferli
sínum.
FYRSTU KYNNI AF ÓRÉTT-
LÆTI
— Hvenær kynntist þú fyrst
ranglæti í heiminum?.
— Það opnuðust fyrst á mér
augun fyrir öllu misrétti þeg-
ar ég var 16 ára gamall. Eg
átti fátæka foreldra. Um haust
ið þegar ég var 16 ára tók lækn
ir mig til veturvistar og lét
mig vinna fyrir mat.
Um vet,urinn hirti ég 300 ær
úti og inni, 14 hross voru kom-
m á gjöf á jólaföstu, en 36
urðu þau flest.
Þetta þótti gustukaverk: —
að láta mig hafa mat fyrir
þetta starf. Það brennur í mér
enn.
Síðan hef ég alltaf fylgt
vinstri arminum.
FYLGISMAÐUR SJÁLF- ,
STÆÐISFLOKKSINS GAMLA
— STOFNANDI SPÖRTU
— Hverjir voru það í þá daga
sem þú kallar „vinstri arm-
ínn“?
—Það voru Sjálfstæðismenn-
Þeir vildu sjálfstæði landsins.
Afturhaldið í þá daga kallaði
sig Heimastjómarmenn. Sjálf-
stæðismenn vildu að þeir bættu
einu n inn í nafnið og kölluðu
sig heima-n-stjómarmenn.
Eg var stuðningsmaður Skúla
Thoroddsens yngra, þegar hann
var kosinn á þing, en hann dó,
sem kunnugt er, á fyrsta árinu
sem hann sat á þingi.
— Síðan hélzt þú áfram að
vera „til vinstri?“
— Já, þegar ég kom hingað
til Reykjavíkur að vestan gekk
ég í Sjómannafélagið og fylgdi
þá jafnaðarmönnum að málum.
Gamla jafnaðarmannafélagið
klofnaði og við hinir róttækari
kölluðum félag okkar Spörtu.
Strax þegar byrjað var að
skipuleggja Kommúnistaflokk-
inn hneigðist ég að kommún-
isma.
FYRSTA BYGGÐ BOLUNG-
ARVÍKUR
— Viltu ekki segja mér eitt-
hvað af lífinu í Bolungarvík á
fyrstu árum þínum þar?
— Þegar ég kom til Bolung-
arvíkur voru þar aðeins ver-
búðir, sem sjómenn bjuggu i.
Verbúðunum var síðar breytt
í íbúðarhús. Eg held að það
hafi verið 2 eða 3 íbúðarhús í
Bolungarvík um aldamót.
Árið 1904 byggði ég þar hús,
sem þá var stærsta íbúðarhús-
ið þar, þá voru komin þar nokk
ur hús. — Bolungarvík byggð-
ist mest á árunum 1900—1910 j
og hefur lítið verið byggt þar
síðan.
SKÚTULÍFIÐ ÞÓTTI MÉR
SKEMMTILEGT
— Þú gerðist sjómaður eftir
að þú komst til Bolungarvík-
ur?
— Já, þegar ég kom til Bol-
ungarvíkur fór ég á skútu hjá
Hrólfi Jakobssyni, sem margir
munu kannast við.
— Hvemig var lífið á skút-
unum?
— Indælt. Það þótti mér
skemmtilegt, en við fórum
aldrei fyrr en um páska og
vorum á skaki á sumrin.
— Hvemig var maturinn?
— Hann var alltaf nógur. Út-
gerðarmaðurinn var ágætur:
Richard Riis á Borðeyri. Við
fengum alltaf nógan og góðan
mat, nema sykur, það var allt- j
af hallæri hjá okkur með svk-
ur, en ég bætti úr því þannig
að kaupa alltaf kandískassa í
hvem túr, — þar fór stýri-
mannskaupið í kandís — þann-
ig fjármálamaður var ég.
EGGERT LÆRUSSON í Boíungarvíb, sem er 65 ára í dag#
segir frá nokkru
Eggert Lárusson.
FYRSTA DEILAN
— Það hefur víst ekki verið
mikið um „sjómannadeilur'* í
þá daga?
— Nei. Þó var það eitt sinn
sem við vomm með Hrólfi Jak-
obssyni, er við vorum staddir
austur við Grímsey og höfðum
verið hálfan mánuð fram yfir
ráðningartíma, að við fengum
hann ekki til að hætta að
skaka. Beitti ég mér þá fyrir
því að við hættum allir og
enginn maður renndi færi. Að
öðru leyti stóðum við okkar
venjulegu vaktir.
Þannig lá hann með okkur 3
sólarhringa, en þá sá hann að
við ætluðum okkur ekki að
gefa eftir og fór með okkur
heim. — Þetta var fyrsti „upp-
steiturinn“ sem ég lenti í.
— Hvað varstu þá gamall?
— Eg hef sennilega verið 26
ára-
— Var þá nokkur félagsskap-
ur til meðal sjómanna?
— Nei, á þeim árum var eng-
inn félagsskapur tif meðal sjó-
manna.
LÍFIÐ í VERBÚÐUNUM
— Hvemig var lífið í ver-
búðunum?
— Það var oft glaðlegt, fé-
lagsskapur góður. Eg sakna
þess síðan það var lagt niður.
Hver skipshöfn var sér í húsi.
Ein stúlka eldaði matinn fyrir
hverja skipshöfn og hirti föt
hennar.
— Hvað voru margir á hverju
skipi?
*— Það var nokkuð misjafnt.
Við vorum 6, skip okkar var
einmöstrungur.
— Varstu lengi á skútum?
— Fram að 1906. Árin 1902—
1906 vaf ég stýrimaður á „Sp-
svalen“, skútu sem keypt var
frá Noregi og aldrei breytt
nafni á.
VÉLBÁTARNIR KOMA
TIL SÖGUNNAR
— Hvað gerðirðu þegar þú
hættir að vera á skútu?
— Auðvitað hélt ég áfram að
vera sjómaður. Þegar vélbát-
ðf þvi sctn á daga hans hcfur drífid
amir komu til sögunnar fékkst
ólikt meira fiskimagn á þá, en
lélegir voru þeir fyrst.
Fjögurra hestafla vélar voru
settar í sexæringana, og þeir
voru opnir. — Þannig voru
fyrstu vélbátamir okkar fyrir
vestan-
— Hvers vegna fluttir þú frá
Bolungarvík?
— Konan mín var mjög heilsu-
lítil, meiningin var að vera
nær lækni. Einnig var það til
að mennta drenginn minn.
— Þegar þú komst suður?
— Eg kom hingað í júní um
sumarið og komst í bygginga-
vinnu. Um veturinn fór ég á
sjó.
SVAÐILFARIR.
— Þú hefur sjálfsagt lent í
ýmsum svaðilförum á sjónum
um æfina.
— Tæplega svo að í frásögur
sé færandi. Eins og ég sagði
áðan fór ég á sjó fyrsta vet-
urinn hér fyrir sunnan. Eg var
á Björgvin. Þá vorum við eitt
sinn nærri komnir upp í Hafnar
bjargið. Tókum niðri undir því í
suðaustan stormi og komumst
við illan leik til Reykjavíkur.
í annað skipti á Björgvin
brotnaði stýrið þegar við vor-
um staddir suður á Selvogs-
grunni. Vélin var í gangi og
við höfðum segl og sigldum
en stýrðum með slóða: — sett-
um út rekald og s^rðum með
því.
— Oftar munt þú hafa lent í
ævintýrum?
— Eitt skipti þegar ég var. á
Elliða, en hann hafði 4 ha. vél
lentum við í versta veðri,
austan storm og frosti, og bil-
aði vélin þegar við vorum
staddir út af Björgum um 40
sjómílur undan landi.
I Við björguðumst í enskan tog
ara.
— Lenturðu aldrei í ævintýr-
um á skútunum?
— Einu sinni var það þegar
ég var á skútu, það mun hafa
vérið rétt fyrir eða um alda-
mótin, að við fiskuðum á ára-
bát frá skútunni og villtumst
í þoku, gátum með engu móti
fundrð skútuna aftur.
Síðan hvessti, en sænskt kaup
far, skipstj. Bönnelykker, bjarg
aði okkur úti á hafi.
ÞEGAR ALLIR HÉLDU
AÐ ÉG VÆRI DAUÐUR
— Fleira muntu hafa til frá-
sagnar af slíku tagi?
— Það væri þá helzt þegar
allir héldu að ég væri dauður.
Eg var þá á Goðafossi. Verið
var að hífa inn keðjuna og tók
ég á móti henni- Loftur Bjama-
son var við spilið. Keðjan var
næstum komin inn, akkerið
1 komið upp úr sjó, þegar allt í
einu kúplaðist frá og keðjan
rann öll út aftur.
Fyrst hafði ég tekið mér
stöðu úti í síðunni, þar sem ég
var niðri í keðjukassanum, en
svo var eins og því væri hvísl-
að að mér að ég skyldi færa
mig fremst í kassann og þar var
ég þegar kúplaðist frá. Hefði ég
verið kyrr í síðunni mundi mér
engrar undankomu hafa verið
auðið, en þaðan sem ég stóð
gat ég fleygt mér niður í kab-
alrúmið fyrir framan.
Þeir, sem uppi voru, bjugg-
ust við því að ég væri dauður,
en í þess stað var ég ekki
aðeins lifáiidi heldur alveg ó-
meiddur.
— Fleira af slíku tagi?
— Einu sinni gerðist það á
bát sem ég var á að línan fór
í Skrúfuna og varð ekki losuð
nema með því að fara niður í
sjóinn til þess. Eg bauðst til að
fara — ég átti fæst böm-
in. Og það tókst, því annars
stæði ég ekki hér.
ÞÁ VAR LÍKA HÚSNÆÐIS-
LEYSI í REYKJAVK
— Hefurðu ekkert að segja
mér frá dvöl þinni hér í bæn-
um.
— Ýmislegt mætti minnast á
ef út í það væri farið. Einu
sinni réðst ég í að byggja hús
— en þá var líka húsnæðisleysi
1 Reykjavík.
Fraimh. á 5. síðu.
Næturlæknir er í læknavarðstof-
unni í Austurbæj arskólanum,
sími 5030.
Næturvörður er í Reykjavíkurapó-
teki, sími 1760.
Ljósatími ökutækja er frá kl. 3.20
e. h. til kl. 9.50 f. h.
Næturakstur: Hreyfill, sími 1633.
Útvarpið í dag::
18.30 íslenzkukennsla, 2. flokkur.
19.00 Þýzkukennsla, 1. flokkur.
19.25 Þingfréttir.
20.25 Útvarpssagan: „Kotbýlið og
kornsléttan" eftir Johan
Bojer, VIII (Helgi Hjörvar).
21.00 Strokkvartett útvarpsins:
Kvartett nr. 12 eftir Mozart.
21.15 íþróttaerindi í. S. í.: Félags-
lífið og áhrif þess (dr. Símon
Jóh. Ágústsson).
21.40 Spurningar og svör um ís-
lenzkt mál (dr. Björn Sigfús-
son).
22.05 Symfoníutónleikar (plötur):
a) Symfonía í Es-dúr eftir-
Mozart.
b) Píanókonsert nr. 4 eftir
Beethoven.
Hjónaefni. Opinberað hafa trú- t
lofun sína á Húsavík ungfrú Ás-
gerður Júlíusdóttir og Ólafur Að-
alsteinsson sjómaður.
Gjafir og áheit til Blindravina-
félags íslands. Frá Þ. E. í minningu
um látna móður kr. 500.00, írá gam
alli konu kr. 50.00, áheit, frá V. H.
B. kr. 20.00. — Kærar þakkir. Þor--
steinn Bjarnason form.