Þjóðviljinn - 27.01.1945, Page 2

£
ÞJÖÐVILJINN
Laugardagur 27. janúar 1945.
Raddír prcnfara;
„Hia léien námssHlfUFlli síefia
fpaflfíl neiiama i HæitiT
•" - • ■ • ■ • — - . \
Landnám prentara í Laugardal
PRENTARINN, blað Him ís-
lenzka prentarajélags 1. og 2. tölu-
blað 1944 hefur Þjóðviljanum bor-
izt.
Argangurinn 1944 er sá 23. sem
út hefur komið, en í grein, sem
Jón Þórðarson skrifar í fyrsta tölu-
blað og nefnir: Hve gamalt er fé-
íag vort? Hve gamall er Prentar-
inn?, er skýrt frá því að Prentar-
inn hafi hafið göngu sína 10. marz
1887 og verði því 58 ára. Árið áð-
ur hóf fyrsta málgagn prentar-
anna göngu sína og var það skrif-
að og hét Kveldstjaman. í þessari
grein og annarri í 2. tbl. er nokk-
uð rætt um þetta fyrsta málgagn
prentarastéttarinnar.
í grein, er nefnist Þrjátiu ára
ajmœli vélsetningar hér á iandi,
ræðir Ólafur Sveinsson um þau
tímamót í sögu prentlistarinnar
hér á landi, þegar fyrsta setning-
arvélin var flutt hingað til lands,
en það var árið 1914, og voru
því í fyrra liðin 30 ár frá því vél-
setning hófst hér á landi. Prent-
arinn, sem kom með þessa vél,
heitir Jakob Kristjánsson, en for-
göngumenn að stofnun prent-
smiðjunnar „Rún“, sem keypti
þessa fyrstu setningarvél, voru
Jjeir Jón Þorláksson, þá landsverk-
fræðingur, Þorsteinn Gíslason rit-
stjóri og Pétur Halldórsson bók-
’sali.
Vél þessi Var ekki lögð niður
fyrr en s.I. ár eftir 30 ára notkun.
Oft hefur verið á það mi.rnzt,
og ekki að ástæðulausu undanfar-
ið, að frágangur á ýmsum bókum
og blöðum væri ekki eins góður
og vera þyrfti. Það er því ekki
ófróðlegt að fylgjast með því sem
prentararnir segja sjálfir um þessi
mál.
í öðru tbl. Prentarans ræðir
Stefán Ogmundsson, formaður
Hins íslenzka prentarafélags þetta
mál í grein er hann nefnir Rreytt
viðhorf. Ræðir hann þar hina öru
þróun sem orðið hefur á undan-
fömum árum á setningarvélum
þessum og öðrum prentlistartækj-
um og því næst um námskröfur
og námsskilyrði prentara. í grein-
inni segir svo:
„Þegar nemandi er tekinn til
prentnáins nú, eru naumast nokk-
ur tök á því að fela neinum ein-
stökum manni umsjá hans, ábyrgð-
in dreifist. Iionum er sagt til af
öllum, eða engum, eftir því sem
verkast vill. Það fer eftir skap-
gerð og þroska piltsins, hvort hann
ne.mur réttar vinnuaðferðir, og
klóri hann ekki sjálfur í bakkann,
fer það oft svo, að hann er talinn
vandræðagripur og settur að því
verki, sem auðveldast er að láta
hann vinna við fyrir kaupi sínu.
í dagblöðum eða beinu umbroti
fá setningamemar svo að dúsa
námstímann út, og pressunemar
eiga þess oft ekki kost að snerta
nema á einni vél og fábreytni
þeirra verka, sem við hana eru
bundin, allan námstímann. Rétt
áður en þessir menn ganga að próf-
borðinu, er svo drifið í að kenna
þeim hrafl úreltra vinnuaðferða,
sem eru skilyrði til prófs, og hlaup-
ið á hundavaði yfir útskot og önn-
ur viðlíka undirstöðuatriði, sem
telja verður nauðsynleg til þess að
nemandi „standist prófið“, en þá
er líka björninn unninn og hægt
að ta’ka næsta nema, sem er 4 ár
að búast undir samskonar próf.
Þetta munu vafalaust þykja
ýkjur einar, en ég gæti bent á ýms
dæmi því til sönnunar, að ástand-
ið er allvíða svo og engu betra,
þótt sumsstaðar sé nemendum
sem betur fer meiri sómi sýndur.
Það mun öllum ljóst, sem um
þessi mál liugsa, að svona má
þetta ekki lengur til ganga. Það
er til stórtjóns fyrir atvinnurek-
endur, að eiga ekki á .að skipa
völdum verkamönnum og vel
verkiförnum, og enda þótt kaup-
gjald nemanna sé allt of lágt, mið-
að við þarfir þeirra og þá vinnu,
sem þeir allajafna skila við ein-
földustu störfin, sem þó eru seld
fullu verði, mundi það prentsmiðj-
unni stór hagur, að greiða þeim
sómasamleg laun, veita þeim hag-
stæð námskilyrði og endurheimta
þann kostnað margfalt í auknum
afköstum og bættum vinnubrögð-
um.
Hin lélegu námsskilyrði stefna
framtíð nemanna í hættu, ef vinna
minnkar, því að þeir munu jafn-
an fyrstir hverfa af vinnustað, sem
lélegasta verkinu skila. Og eins og
nú er háttað, er það atvinnurek-
Níðst á þeim sjúku
G. Þ. skrifar Bæjarpóstinum um
lífskjör öryrkjans í Reykjavík núna.
Er bréfið skýr mynd af því hróp-
andi ranglæti, sem sjújtum og
fötluðum er sýnt í okkar þjóðfélagí
enn þann dag í dag. En bréfið er á
þessa leið:
„Það kostaði langa og harða bar-
áttu fyrir mig, að fá þann hæsta
örorkustyrk er lög gera ráð fyrir,
sem þó aðeins eru 280 kr. á mán-
uði. Var það aðeins fyrir harðfylgi
lögfræðings er ég fekk í lið með
mér, að ég fékk loks greidda þessa
fúlgu!
Hvemig mér var ætlað að lifa á
þessum 280 krónum er mér hins-
vegar ráðgáta, eins og verðlag er
nú á lífsnauðsynjum.
T. d. verð ég að borga 250 kr. pr.
mánuð fyrir herbergi það er ég hef
á leigu, 50—60 kr. pr. mánuð fyrir
þjónustu og 50—70 kr. fara hjá mér
í strætisvagnagjöld í hverjum mán-
uði. Þá er eftir að greiða föt og
faéði.
endum að ábyrgðarlausu og án
kostnaðar, að segja manni upp
vinnu, en baggi á sjóðum stéttar-
innar sem heildar.
Nokkur hreyfing hefur átt sér
stað til úrbóta þessum málum.
Prentarafélagið hefur hafizt handa
með stofnun nefndar, sem gera
skal tillögur um framtíðarskipun
náms og bættra vinnubragða.
Prentsmiðjueigendur munu og
hafa stofnað vísi að sjóði, er verja
skal til prentiðnarskóla (sjálfsagt
væri, að hann næði til allrar bóka-
gerðar). Enginn vafi er á því, að
til lausnar þessu máli er nauðsyn
á sameiginlegu átaki Prentarafé-
lagsins og atvinnurekenda; þar má
engin togstreita eiga sér stað, held-
ur verða samhæfðir kraftar að
leysa þetta verkefni, sem hin öra
tækniþróun hefur lagt okk>ir á
herðar til skynsamlegrar og skjótr-
ar úrlausnar.
Þau verkefni, sem styðja slíka
lausn, eru margþætt. Vanda þarf
sem bezt valið í stéttina, svo að
ekki komi fyrir að þeir nemendur
haldi áfram námi, sem sýnt er á
hinum svokallaða reynslutíma, að
eru með öllu óhæfir til starfans.
Námsáætlanir þarf að gera, og má
þar styðjast við niðurstöður, sem
fengust* fyrir nokkrum árum í
starfi nefndar, sem vann að þess-
um málum. Próf á miðjum náms-
tíma væru æskileg og bókagerðar-
skóli brýn nauðsyn. Útgáfa
kennslubóka um prentiðnina er
nauðsynlegt byrjunarspor, og ætti
Sér ekki hver heilvita maður og
280 kr. hrökkva skammt fyrir lífs-
framfæri?
Það er sjáanlegt að háttvirt
bæjarstjórnin ætlar mér að liggja
upp á venslafólki mínu ef hún þá
hugsar bara nokkuð út í hvað það
þýðir að segja öryrkja að lifa á
280 kr. á mánuði.
_ Heilsa mín er eyðilögð af afleið-
ingum lömunarveiki, en þrátt fyrir
það mundi fyrirfinnast létt vinna er
■væri við mitt hæfi. Eg hef farið
þess á leit við bæjarstjórnina að
ég fengi slíka vinnu og hefur því
ekki verið tekið ólíklega, en efnd-
irnar hafa verið í lakara lagi.
En kannski að þeir góðu menn
haldi að ég geti bara lifað á fögrum
orðum?
En hvers eiga þeir sjúku að
gjalda, því er alltaf níðst á þeim?
Er það af því þeir eru minni mátt-
ar? Hversvegna mega sjúklingar
ekki lifa lífinu, og fá það sem þeim
ber lögum samkvæmt án þess að
þurfa aöstoð lögfræðinga til þess?“
Þorsteinn Einarsson íþrótta-
fulltrúi ríkisins hefur sent Þjóð-
viljanum útdrátt úr fundar-
gerðum tveggja funda er kenn-
arar og forgöngumenn íþrótta-
mála heldíx með sér um íþrótta-
iðkanir skólanemenda. Fara
upplýsingar Þorsteins hér á
eftir:
Á tveimur fundum hér í
Reykjavík á þessum vetri, hef-
ur verið rætt um og gerðar
samþykktir varðandi 16. gr. í-
þróttalaganna.
Fyrri fundurinn var með í-
þróttakennurum við skólana í
Reykjavík og Hafnarfirði 8. okt.
s. 1. Allir ,starfandi kennarar
mættir, nema tveir. Eftirfar-
andi samþykkt var gerð:
„Fundur íþróttakennara við
skólana í Reykjavík og Hafn-
arfirði samþykkir, að verði
reglur samdar um íþróttaiðk-
anir skólanemenda utan skól-
anna meðan á skólanámi stend-
ur, þá verði eftirfarandi fylgt:
1. að nemendur 13 ára og yngri
fái ekki slíkar undanþágur,
2. að nemendur 14 ára og eldri
fái undanþágur, en þó þann-
ig að fjöldi allra íþrótta-
stunda fari ekki fram úr 5
á viku,
3. að nemendur 17 ára og yngri
taki ekki þátt í hlaupakeppn
um meðan á «kólanámi stend
ur,
4. að nemendur, sem sækja um
undanþágur, sýni vottorð frá
skólalækni skóla síns um
heilbrigði, til þess að taka
þátt í auknu íþróttanámi“.
Síðari fundurinn var haldinn
26. nóv. s. 1. með skólastjórum,
formönnum íþróttafélaganna og
íþróttakennurum í Reykjavík
og Hafnarfirði, ásamt íþrótta-
nefnd ríkisins og stjórn í. S. í.
— Fræðslumálastjóri var einn-
ig mættur á fundinum.
Fundinn sóttu 33 aðilar. Sex-
tán aðilar tóku til máls.
Tillögur þær, sem að framan
getur voru lesnar upp og ætl-
azt til þess að fundurinn tæki
afstöðu til þeirra, en þó með
þeirri vitneskju að valdið til
þess að neita eða leyfa nem-
endum þátttöku í íþróttaiðk-
unum eða keppnum væri í
höndum skólastjóranna.
Umræðurnar skiptust í
tvennt. í fyrsta lagi varðandi
barnaskólanemendur og í öðru
lagi varðandi nemendur í fram-
haldsskólum.
Fjórir íþróttafélagaformenn
lýstu sig samþykka því að
bamaskólaböm fengju enga
undanþágu. Þrír þeirra voru
formenn stærstu íþróttafélag-
anna — Ármanns, í. R. og K. R.
Tillaga kom fram frá stjórn
fimmta félagsins, — sundfélag-
inu Ægir — sem gekk í þá átt
að 13 ára bömum yrði veitt und
anþága til þess að æfa í íþrótta
félögunum. — Þessi tillaga var
tekin aftur.
1. liður í fundarsamþykkt í-
þróttakennaranna var borinn
upp sér og samþykktur með
samhljóða atkvæðum
Umræðumar snérust mikið
um ákvæði 16. gr. íþióttalag-
anna varðandi nemendur fram-
haldsskóla. Forráðamenn í-
þróttafélaganna lögðu áherzlu
á, að ákvæðin heftu persónu-
frelsi nemenda og hrifu nem-
endur, sem væru virkir félag-
ar félaganna úr tengslum við
þau. Þeir töldu sig aftur á móti
hlynnta samvinnu og reglum
varðandi íþróttaiðkanir nem-
enda. Forráðamenn skólanna
bentu á tilgang skólaíþrótt-
anna og að þeim skóium, sem
hefðu íþróttafélög innan sinna
vébanda væri nauðsynlegt að
hafa þá nemendur sem væru
góðir íþróttamenn, virka í
skólafélögunum.
í lok fundarins voru því 2,
3. og 4. liðir tillagna íþrótta-
kennaranna bomir upp og þeir
samþykktir með samhljóða at-
kvæðum.
Þessi gre’. ?argerð verður
send öllum þe^m aðilum, sem
boðaðir voru á seinni fundinn
og mælzt til þess að fram-
kvæmdir skóla og íþróttafélaga
verði í samræmi við þessar sam
þykktir, svo að íþróttamál hinn
ar frjálsu íþróttas'tarfsemi og
skólanna megi sem bezt þróast,
hvor á sínu sviði.
Næturlæknir er í læknavarðstof-
unni í Austurbæjarskólanum,
sími 5030.
Næturvörður í Ingólfsapóteki.
Ljósatími ökutækja er frá kl.
3.40 e. h. til 9.35 f. h.
Næturakstur: B.S.R., sími 1720.
Útvarpið í dag:
8.30 Morgunfréttir.
19.52 Hljómplötur: Samsöngur.
19.25 Þingfréttir.
20.30 Útvarpstríóið: Serenade eftir
Hartmann.
20.45 Leikrit: „í upphafi var óskin“'
eftir Gunnar M. Magnúss.
(Þorsteinn Ö. Stephensen,
Gunnþórunn Halldórsdóttir
o. fl.).
21.20 Hljómplötur: Vestmannakór-
inn syngur Brynjólfur Sigfús-
son stjórnar).
21.35 Lúðrasveit Reykjavíkur leikur
(Albert Klahn stjórnar).
Þeir sem hafa útsölu á minning-
arspjöldum Frjálslynda safnaðarins
í Reykjavík geri svo vel og sendí
skilagrein fyrir árið 1944 til Ástu
Guðjónsdóttur, Suðurgötu 35.
Stoltur faðir
Tveir bræður, synir rússnesks
bónda, •— þeir Vladimir og Ivans
Pokasévski, eru áhöfn árásarflug-
vélar á pólsku vjgstöðvunum. —
Ivan er flugmaðurinn, en Vladimir
skyttan. — Faðir þeirsa gaf þeim
flugvélina, þegar þeir voru heiðrað-
ii af herstjórninni fyrir að hafa
fellt meir en 500 Þjóðverja og eyði
lagt 85 flutningabíla óvinanna.
A aðra hlið jlugvélarinnar er letr
að: „Frá Ivan Pokasévski, sam-
yrlcjubónda, til sona hans“.
Framhald á 5 síðu.