Þjóðviljinn - 17.02.1945, Blaðsíða 3

e
ÞJOÐVILJINN
Laugardagur 17. febrúar 1945.
Hl W N kHl lllfl"
Gunnar Sfefánsson, formaður Verkalýðsféfags Dyrhóla -
hrepps hrekur blekklngar Guðmundar Guðmundssonar
í Vlk fýstr yfírgangi hans (sfðari greio)
VERKLYÐSFELAG DYR-
HÓLAHREPPS STOFNAÐ
Verklýðsfélag Dyrhólahrepps
er stofnað sunnud. 5. jan 1936,
að Hvoli í Pyrhólahreppi, stofn
endur voru tuttugu Á stofn-
fundinum var ákveðið að senda
þegar upptökubeiðni til Alþýðu-
sambandsins, fyrir félagið og
skyldi framhaldsstofnfundur
haldinn þegar svar kæmi við
henni. Uggur nokkur kom fram
á fundinum vegna vaxandi á-
gengni „Víkings“. Haustið 1935
hafði Guðmundur neytt nokkra
Dyrhólinga er þá voru í slátr-
un í Vík, til þess að ganga í
„Víking“. Vegna þess að honum
var þá kunnugt um undirbún-
ing að þessari félagsstofnun
okkar var talið líklegt, að með
þessu hefði hann verið að afla
sér aðstöðu 'til að koma í veg
fyrir það að við fengjum upp-
töku í Sambandið. Auk þess
átti hann hauk í homi þar sem
var Óskar Sæmundsson, fyrrv.
'form. „Víkings“, er þá var ný
fluttur til Reykjavíkur. — Það
kom á daginn að þessi ótti var
ekki ástæðulaus. — Upptöku-
beiðninni var synjað á þeirri
forsendu að félagssvæði „Vík-
ings“ næði út yfir Dvrhóla-
hrepp, og eins og ég tók fram í
viðtalinu við Þjóðviljann. átti
Óskar vafalaust mestan þátt í
því og Guðmundur var auð-
vitað með álengdar!
Nú þóttust „Víkingar“ í valdi,
og þó einkum Guðmundur er
jafnan leiddi þá — og hófu þeg-
ar áhlaup á hverkonar vinnu-
snatt m. m. er tilféllst í Dyr-
hólahreppi, sem stóðu uppihalds
laust til ársins 1939.
«
Við sendum Alþýðusamband-
inu upptökubeiðni, fyrir félag
■okkar, eina af annarri, með skír
skotun til ágengni Víkara, sem
hirtu alla vegavinnu í hreppn-
um, svo fremj að þeir torguðu
henni og létu enga Dyrhóla-
hreppsbúa, hvort sem félags-
bundnir væru eða ekki, kom-
ast þar að, en sambandsstjórnin
gaf okkur jafnan sama svarið:
Félagssvæði Víkings leyfir ekki
tvö verklýðsfélög í Mýrdalnum.
FYRRVERANDI FORMAÐUR
VÍKINGS STUDDI ÞÁVER-
ANDI FORMANN VÍKINGS
Ein af þeim upptökubeiðnum
ásamt greinargerð dags. 5. marz
1938, undirskrifuð af forráða-
mönnum allra félagssamtaka í
hreppnum ásamt hreppsnefnd
og hreppstjóra, er svarað fyrir
hönd Sambandsstjórnar 17. maí
1938 af Óskari Sæmundssyni,
fyrrv. formanni „Víkings“ en
þáverandi framkvæmdastjóra
Alþýðusambandsins. Bréfið er
stílað til „Verkalýðsfélags Dyr-
hólahrepps“. En sem fyrr er
félagi okkar synjað um upp-
töku í Sambandið og af sömu á-
stæðu, félagssvæðisákvæði Vík-
ings.
TILLAGA UM DEILDA-
SKIPTINGU
í bréfi þessu kemur fyrst til
orðs, að skipta félaginu í deild-
ir og segir þar: „— Teljum vér
og að samkvæmt þeim gögnum
sem oss hafa borizt, þá séu ekki
knýjandi ástæður til að hafa
tvö félög á þessu svæði, en telj-
um hinsvegar æskilegt, að sér-
stök deild væri stofnuð fyrir
Dyrhólahrepp“, o. s. frv.
Eins og þessar setningar bera
með sér, var engin deildaskipt-
ing fyrir, samningar höfðu held-
ur aldrei áður verið orðaðir né
gerðir, — eins og ég gat um
hér framar. Guðmundur komst
því létt út af orðheldninni þar
í stað, fram að árinu 1939.
Sambandsstjórn gat víst ekki
lengur legið á málum okkar að-
gerðalaus. Samkvæmt því kom 1
Óskar austur sumarið 1939 til
þess að hafa milligöngu um
sættir og koma á deildaskipt-
ingu. Lagði hann fram uppkast
að vinnuskiptasamningi milli
hreppanna, er binda skyldi enda
á deilumálin og koma átti til
framkvæmda um leið og deilda
skiptingin.
BÁÐIR AÐILAR FALLAST
Á SÆTTIR
í tilefni þessa voru að Ósk-
ari viðstöddum fundir haldnir
af hvorum aðilunum fyrir sig.
í Vík 1. júlí 1939 og í Dyrhóla-
hreppi 2. júlí, eða daginn eftir
, Víkurfundinn. Á báðum þessum
fundum var bæði ,vinnuskipta-
samningurinn og deildaskipting
in samþykkt, en var vísað til
sameiginlegs fundar með báð-
um deildunum er haldinn skyldi
hið allra fyrsta og átti sam-
komulagið að gilda til fullnað-
arsamþýkktar. Um þetta segir
m. a. í bréfi til „Víkings“ frá
Sambandsstjóm, eða Óskari,
dags. 5. júlí 1939: „Hjálagt
sendi ég ykkur í 2 eintökum
eftirrit af frumvarpi að lögum
fyrir félagið eins og því var
vísað til annarrar umræðu á
! síðaSta fundi félagsins. —“ Enn-
; fremur: — „Vænti ég þess að
. fundur verði haldinn í félaginu
öllu — þ. e. að allir stofnendur
Dyrhólahreppsdeildar hafi þar
einnig atkvæðisrétt, nú sem
allra fyrst, svo endanlega verði
gengið frá hinu nýja skipulagi
og friður megi komast á. Þegar
lögin hafa verið samþykkt á
þeim fundi, þarf að senda þau
strax hingað til staðfestingar
og kemur þá samkomulag það
sem gert hefur verið til fram-
kvæmda. Jafnframt sendi ég
hérméð eftirrit af því samkomu
lagi.“
GUÐMUNDUR BRAST
SAMKOMULAGINU
Guðmundur, sem var formað-
ur er þetta samkomulag var
ákveðið, stakk bréfi þessu er
við fengum í afriti, undir stól.
Hann boðaði fundinn aldrei,
þessvegna var hann heldur aldr-
ei haldinn né til fullnustu geng-
ið frá samkomulaginu. Hann
sá um að allt væri laust í reip-
um svo að hægt væri að tína
stráin út án þess að leysa hnút-
inn. — Hann er því skemmdar-
vargurinn, sem hljóp undan
merkjum þeirrar einingar er á-
kveðin var og verið var að
skapa innan verkalýðssamtaka
Mýrdælinga sumarið 1939.
Vegna þess að hinn félagslega
grundvöll vantaði m. a., var öllu
samkomulaginu hætt, enda var
vinnuskiptasamningurinn brot-
inn árið eftir eða 1940. — Það
ár telur Guðmundur rétt í grein
sinni.
En ef Guðmundur er svo
hneykslaður sem hann lætur yf-
ir þessu samningsrofi félaga
sinna í Vík, hvernig stóð þá á
því. 'að hann barðist stöðugt
gegn endurnýjun samningsins
eftir að hann var orðinn for-
maður á ný 1941, og að fordæmi
samningsbrjótanna tók upp sína
fyrri ágengnisiðju gagnvart
vinnurétti Dyrhóla'hreppsbua?
GUÐMUNDUR HEFUR
GAMAN AF AÐ SKRIFA
UM GÓÐVERK SÍN
í grein sinni finnur Guðmund
ur og upp á því snjallræði, til
að blekkja ókunnuga, að tíunda
tekjur Dyrhólahreppsbúa af
slátrunarvinnu í Vík. Það hef-
ur jafan verið háttur Guðmund
ar er hann kemst í rökþrot, að
beita málþófi sem þessu og er
mér þetta því ekkert nýnæmi.
En það er á vitorði allra í Mýr-
dal, sem nokkuð þekkja til
deilnanna, er um ræðir, að
slátrun og önnur vinna er til-
fellst í Vík, hefur aldrei verið
þáttur þeirra né sérstaklega um
hana deilt. Heldur hefur frá því
fyrsta ríkt og óátalið, að Vík-
arar hafi forgangsrétt að allri
vinnu í Vík. Hvort að sú regla
er réttlát, með tilliti til þess
að sem sagt öll dagvinna í Vík,
tilfellst á hverjum tíma fyrir
áorkan sveitarinnar, læt ég ó-
sagt. — En þar sem sveitamenn
hafa aldrei ragast neitt í því,
kemur það úr hörðustu átt, frá
Víkara að gefa tilefni til deilna
um þetta atriði, með því að láta
ekki umtölulaust sjálfsagt að
Dyrhólahreppingar njóti góðs af
þeirri vinnu í Vík sem Víkarar
sjálfir geta ekki torgað.
Guðmundur gefur í skyn að
fyrir mikla náð og miskunnsemi
sína hafi Dyrhólahreppsmenn
fengið vegavinnu árið 1933 og
1934 þó að hann hvorki hefði
með það að gera né kæmi þar
nærri og Mýrdælir einir gætu
ekki lagt fram nægan mannafla.
Eins vill hann láta líta svo út
sem að þessar þúsundir sem
hann segir að hafi komið í
þeirra hlut í slátrun í Vík á
því herrans ári 1943 hafi verið
góðgerðastarfsemi hans, eða
gjöf frá Vík! eða sjálfum sér!
— Eg ætla þá fáa „Víkingana“
sem geta ekki hiklaust við-
urkennt að svona nokkuð er
fjarstæða.
Framh. á 5. síðu.
Ur borgtnol
Næturlæknir er í læknavarðstof-
unni í Austurbæ j arskólanuKi,
sími 5*30.
Næturvörður er í Lyfjabúðinni
Iðunn.
lijósatimi ökutækja er frá kl. 5
e. h. til kl. 8.25 f. h.
Næturakstur: Litla bílastöðin,
sími 1380.
Útvarpið í dag:
18.30 Dönskukennsla, 1. flokkur.
19.00 Enskukennsla, 2. flokkur.
lð.25 Hljómplötur: Samsöngur.
20.30 Útvarpstríóið: Einleikur og
tríó.
20.45 Leikrit: „Hvað er miskunn-
semi?“ eftir Evelyn L. Keller
(Leikstjóri: Þorsteinn Ö. Step-
hensen).
21.25 Hljómplötur: M. A.-kvartettinn
syngur.
21.35 Lúðrasveit Reykjavíkur leik-
ur (Albert Klahn stjórnar).

Óþrifnaður og hindurvitni
Ó. Þ. skrifar Bæjarpóstinum:
„Á niðurlægingartímum íslenzku
þjóðarinnar var fjöldi manna lúsug-
ur. Almenningsálitið var jafnvel svo
lítt þroskað, að ef einhver var laus
við þenna óþrifnað, var það álitið
merki um lélega heilsu; sérstaklega
átti þetta við um börn. Þekkingar-
skortur fólksins á þessum kvilla,
lúsinni, leiddi af sér ýms hindur-
vitni, eins og t. d. þau, að sá sem
æti kartöflur með hýði og öllu sam
an, fengi á sig lús. Smám saman
með aykinni menntun, lærðist þjóð-
inni að líta á lúsina eins og vera
ber: óþrifnað sem bæri að útrýma,
undantekningarlaust.
Hlutur fólksins
En þrátt fyrir ítarlegar ráðstaf-
anir til útrýmingar þessum vargi,
hefur aldrei tekist að gera hana
með öllu útlæga úr landinu. Bar-
áttunni gegn honum hefur þó verið
haldið áfram, sífellt, og nú þykir
það skammaryrði ef sagt er um ein-
hvern, að hann sé lúsugur. Heilbrigð
isyfirvöld og læknar hafa eðlilega
forystuna í þessum málum, en eins
og gefur að skilja er ekki að vænta
mikils árangurs af starfi þeirra,
nema alþýðan sjálf og sérstaklega
húsmæðurnar veiti þeim stuðning,
sem þær mega, þá eiga kennarar
barnaskólanna að fylgjast með nem
endum sínum af kostgæfni, og gera
nauðsynlegar ráðstafanir, ef þeir
verða þess áskynja að börnin séu
lúsug.
Er heilbrigðiseftirlitið
kák?
Maður skyldi nú halda að hér í
Reykjavík væri minna 'um lúsug
skólabörn en annarsstaðar á land-
inu. Svo mikið er gumað af heil-
brigðiseftirlitinu hér. Blöðin birta af
og til langar klausur um röggsemi
þeirra raanna, sem hafa þau mál
með höndum, og dásama hve mikið
hafi áunnizt. Eða er lúsin e. t. v.
undantekning þegar gerð er her-
íerð gegn hverskonar óþrifnaði?
L.tótt til frásagnar
Svo virðist að hér í barnaskólum
Reykjavíkur sé talsvert af lúsugum
börnum. Eg átti nýlega tal við
greinagóða húsmóður, fjögra barna
móður. Talið snerist m. a. að skól-
unum. Hún sagði: Á hverju ein-
asta ári, síðan börnin mín fóru að
ganga í skóla, hefur eitthvert þeirra
fengið á sig lús einhverntíma á
hverjum einasta vetri. Síðan fyrsta
barnið þessarar konu fór að ganga
í skóla eru nú 8 eða 9 ár. Þetta
þótti mér eftirtektarvert, þar sem
ég veit að hér er um sanna og ó-
hlutdræga frá^ögn að ræða.
Það þarf að hefjast handa
Hvað segir nú fólk um annað
eins og þetta? Mæðurnar sem verða
að senda börn sín í skólana eiga
heimtingu á að börn þeirra séu
vernduð frá þessum óþrifaði. Þær
eiga heimtingu á að hafizt sé handa
í þessum málum. Mæður sem verða
fyrir því að börn þeirra smitast. af
lús í skólunum eiga að snúa sér til
' hlutaðeigandi yfirvalda strax, og
það á að grafa fyrir rætur meins-
ins. Lús á að vera óþekkt fyrirbrigði
meðal ísl. skólabarna og ekki sízt
í Reykjavík.
Húsaskipun og lúsin
Sumar mæður, sem búa í lélegum
húsakynnum eiga við mikla örðug-
leika að stríða. En þaðan koma ekki
ætíð lúsugu börnin. Hreinlæti er
bezta vörnin gegn þessu leiðinlega
gráa sníkjudýri, „sem lifir í fötum
og hári óþrifinna manna“, eins og
segir í gömlu dýrafræðinni sem ég
lærði í barnaskólanum. Hið opin-
bera ætti að veita fólkinu sem býr
í lélegasta húsnæði bæjarins, aukna
aðstoð í hreinlætismálunum. Með
því væri að nokkru bætt fyrir þá
óheyrilegu svívirðingu sem ríkir í
húsnæðismálum Reykjavíkur.
Ó. Þ.“
F æðingarg jaf asjóður
Islands
Síra ViLhjálmur Briem liefur
beðið blaðið að geta þess, sökum
fyrirspurna, sem honum hafa bor-
izt, að öll dagblöðin í Reykjavík
hafi sýnt sjóðnum þá vinsemd að
samþykkja að taka fyrst um sinn
við framlögum til hans. Skrifstofa
biskups tekur einnig við fjárfram-
lögum, enda annast hún reiknings-
hald sjóðsins fyrir liönd þjóðkirkj-
unnar. — Samkvæmt þessa teknr
Þjóðviljinn fúslega við fjárgjöfum
til Fæðingargjafasjóðsins.