Þjóðviljinn - 20.02.1945, Blaðsíða 2

Þ JÓÐVILJINN
Þriðjudagur 20. febrúar 1945.
Gamall pokamaður leysir frá
í Þjóðviljanum 10. febrúar
1944 birtist fyrrí grein mín. í
mánuðinum áður skeði hið
hörmulega Max Pemperton slys
og slegnir hinum óhuggulega
grun um orsakir þess voru ýms-
ir búnir að veitast harðlega að
breytingum og ofhleðslu togar-
anna, skipaskoðun og eftirliti í
dagblöðum bæjarins og er ég
þess viss, að sjómannastéttin og
þjóðin er þessum mönnum
þakklát, en fámennur hópur
hneykslaður.
Mér fannst krafturinn svo
mikill í þessum skrifum, að ég
var bókstaflega hrifinn með. Þá
kom spurningin: Hvað getur þú
lagt' til þessara mála ómenntað-
ur og lítt pennafær? og minntist
ég þess þá, að reynslan hefur
verið minn skóli, og vitundin
um það dýrlegust, að viðburðir
líðandi stundar er vísdómsbrunn
ur, sem við getum ausið af, hvað
sem hver segir.
Mér fannst að sameina yrði
alla hugsanlega krafta í barátt-
unni fyrir meira öryggi á sjón-
um, og fyrsta sporið varð að
vera það, að upplýsa að þeirrar
baráttu væri þörf.
Mér fannst það hlutverk okk-
ar sjómanna að gefa þessar upp-
lýsingar, því ef við gerum það
ekki, getur ekki hjá því 'farið,
að þeir kraftar, sem sameina
þarf til sigurs öryggismálanna,
verða sundraðir, því að það er
ekki hægt að sameinast til bjarg
ar þeim, sem ekki vilja bjarga
sér sjálfir.
Út frá þessum sjónarmiðum
byrja ég að segja frá sönnum
viðburðum, sem ég hef sjálfur
uppíifað á sjónum. Eg segi frá
tveim viðburðum í fyrri grein
minni, sem .sanna það ómótmæl-
anlega, að Vilhjálmur Árnason,
skipstjóri á togaranum „Venus“,
hafi með óvarkárri skipstjórn í
bæði skiptin stofnað skipi og
skipshöfn í hættu. í annað skipt-
ið er hann að hrekjast á skipi
sínu kolalausu og á það að end-
ingu undir legufærum skipsins,
hvernig úr rætist.
í hitt skiptið sendir hann skip
sitt af stað til Hollands með
stóru gati inn með stefni þess
eftir árekstur á hafís, án þess að
hann léti skoðun fara fram áður
en skipið fór úr íslenzkri höfn.
í þessu sambandi bendi ég á
að öryggisráð um borð í hverju
skipi sé það fullkomnasta ör-
yggi sem hægt er að hafa á sjón
um, og sé það með lagalegt og
félagslegt uiííboð til þess að
hindra að skipstjórar hagi sér
þannig. Það hefur verið risið til
andsvara á móti öllum þeim, er
hafa skrifað um sleifarlagið í ör-
yggismálum sjómanna. Þeir
menn, sem þar koma fram á sjón
arsvið, eru aðallega þeir, sem á-
líta sér málið skyldast: togara-
.skipstjórar og skipaeftirlitsmað-
ur ríkisins. Kennir margra grasa
í þeim skrifum, og fyllist mað-
ur harmi við lestur þeirra, því
þar finnst manni áberandi að
viðurkenna aldrei sannleikann,
gera málefnið að aukaatriði og
þá menn tortryggilega, sem af
eigin reynslu og skynsamlegri
yfirvegun benda á öryggisleysi
0nnur greín
sjómanna og nauðsyn bráðra
endurbóta.
Eg vil taka það fram, að aðal-
tilgangur minn með þessari
grein er ekki sá að svara grein-
um þeirra, sem virðast vera að
reyna að hindra framgang ör-
yggismálanna, heldur sá, að bæta
við þann skerf, sem ég hef lagt
til þessara mála, því ég þykist
sjá, að fyrning tímans er að fær
ast yfir þessi mál, án þess að
nokkuð hafi komið til fram-
kvæmda af því, sem mestu máli
skiptir. Það eina, sem við tog-
aramenn sjáum í framkvæmd
er gamall togaraskipstjóri, sem
hefur eftirlit með að skipin séu
ekki hlaðin yfir hleðslumerki,
þegar þau fara úr höfn áleiðis
til Englands. Þetta ber að gera,
en hitt ekki ógert að láta. En
samt var það óheilbrigð ráðstöf-
un og málamyndakák, sem grip-
ið var til, þegar umtalið var
mest um ofhleðslu togaranna, og
grunur lék á, að tveir þeirra
hefðu farizt af þeim völdum á
heimleið af fiskveiðum, að skip-
stjórum var heimilt að koma
með skip sín af fiskveiðum jafn
hlaðin og áður og þessar aðgerð-
ir því gerðar til þess að komast
áfram með að gera ekki neitt.
Ekki get ég komist hjá, úr því
að ég tek mér penna í hönd, að
taka til athugunar grein Þórðar
Hjörleifssonar skipstjóra á togar
anum ,,Helgafelli“, sem birtist í
Vísi 29. febrúar 1944 með yfir-
skriftinni: „ÖRYGGISMÁLIN
OG OFHLEÐSLA TOGAR-
ANNA“. Það mun ef til vill
margur segja, að það sé nokkuð
seint, en ástæðan er sú, að mín-
ar greinar koma ekki eftir áætl-
un heldur ástæðum, en ég mun
bæta það upp með því, að þeir
sem vilja, geti lesið greinar okk-
ar beggja á afgreiðslu Þjóðvilj-
ans.
Eg ætla að raða grein hans að
efni til í kafla og láta mínar at-
hugasemdir fylgja hverjum
þeirra fyrir sig.
I. KAFLI úr grein Þórðar Hjör-
leifssonar:
„Undanfarið hefur mikið ver-
ið rætt og ritað um ofhleðslu,
sumir hafa gert það af sann-
girni og skynsemi, en aðrir án
þess að hafa vit á þessum mál-
um í sameiningu með enn öðr-
um til þess að slá um sig og
auka umsetningu blaðanna.
Eg ætla að vera fáorður um
það, sem hefur verið kallað of-
hleðsla, um það hefur verið svo
mikið sagt. Farmþunginn hefur
ekki rýrt sjóhæfni þess skips,
sem ég sigli á, en ýmislegur ör-
yggisumbúnaður ofan dekks
fyrirskipaður með lögum og
reglugerðum hefur valdið nokkr
um krankleik“.
HUGLEIÐINGAR MÍNAR UM
I. KAFLA.
Þórður Hjörleifsson skilgrein-
ir í þrjá flokka þá menn, sem
hafa ritað og rætt um ofhleðslu.
Fyrsti flokkurinn gerir það með
fltSfíH®'* ® s ® í ® * © í «*!
sanngirni og skynsemi, og telur
hann sennilega sjálfan sig með-
al þeirra, annar án þess að hafa
vit á þessum málum og í samein-
ingu með þriðja flokknum, sem
hyggst að auka umsetningu
blaðanna með því að slá um sig.
Það er engin skýring á því,
hvaða flokk Guðmundur Guð-
mundsson frá Ófeigsfirði tilheyr-
ir, sem skrifar grein í Vísi,
stuttu eftir Max Pemperton slys-
ið og segir þar, að ofhleðsla tog-
aranna sé sjómönnum meira á-
hyggjuefni en ógnir styrjaldar-
innar.
Eða Sigurjón Einarsson skip-
stjóri, sem aftekur með öllu í
Morgunblaðinu 23. marz 1944, að
ofhleðsla eigi sér stað, en bendir
á, að það sé mishleðslan, sem
bagi skipunum mest á heimleið,
af fiskveiðum, en viðurkennir
þó, að ef framendi skipsins fari
á botninn af völdum mishleðslu,
þá verði hinn endinn tæplega of-
ansjávar og afleiðingin geti því
orðið sú sama af mishleðslu og
ofhleðslu. Virðist hann því vera
að fitja upp gömlu þrætuna,
hvort það hafi verið klippt eða
skorið.
Eg get ekki fallizt á þann
mælikvarða Þórðar, að blaða-
greinar, sem auka sölu blaðanna,
verði að vera skrifaðar af van-
þekkingu á því málefni, sem
þær fjalla um, eða með einhverj
um umsigslætti, sem hann kallar
og er ekki gott að vita, hvaða
merkingu á að hafa, en getur
sennilega útfærzt þannig, að til-
gangurinn sé vafasamur. Hvað
segja ritstjórar blaðanna um
slíka ályktun og sérstaklega þó
lesendur þeirra?
Vill nú ekki Þórður líta í eig-
in barm, ef ske kynni að sann-
leikurinn væri sá, að fólkið, sem
les" blöðin sé orðið dauðþreytt á
þessu ævagamla sleifarlagi í ör-
yggismálum sjómanna sem og
mörgu öðru frá gamla tímanum,
og fagni svo áberandi réttmæt-
um ádeilum á þetta gamla hróf
og tillögum hins nýja dags, að
blöðin, sem þetta flytja, auki
sölu sína, en hann í stað þess að
fylgja framfai'aþrá fólksins velji
sér þann kostinn að vera nátt-
tröllið, sem ekki þolir birtu dag-
ins. Þórður vill ekki tala um það,
sem hefur verið kallað ofhleðsla
af þeirri ástæðu að manni skilst
að hann vill kalla það eitthvað
annað. Hann hleypur heldur
ekki á sig eins og Sigurjón skip-
stjóri paeð því að tala um mis-
hleðslu. Það sést strgx á þessari
grein að hann er ákveðinn í því
að dansa valsinn í kringum mál-
efnið: Það er allt í lagi með hans
skip, farmþunginn hefur ekki
rýrt sjóhæfni þess. Vil ég aðeins
benda á þessar sakleysislegu
öfgar:
Hans skip er með stækkaða
lest eins og flestir togarar og
flytur nú að ég hygg helmingi
meiri afla á erlendan markað í
hverri veiðiferð en það gerði fyr
ir stríð með fullar lestir. Helm-
ingsaukning á farmi rýrir ekki
sjóhæfni þess. Hvílíkt undra
skip, eða kannski Þórður sé ekki
glöggur á mismuninn, en hann
hefur samt komið auga á, að ým-
vMrpáótHt'ÍHh
Álit bifreiðarstjóra á
„fastagjaldi“ og „mínútu-
gjaldi“ fyrir akstur bifreiða
Hinn nýi taxti Viðskiptaráðs ýf-
ir leigu fólksbifreiða, hefur hlotið
misjafna dóma, eins og búast mátti
við. Notendur leiguibifreiða og bif-
reiðastjórar hafa kvartað við mig'
út af nýja taxtanum og þótzt rang-(
læti beittir.
Mér hefur m. a. borizt bréf frá
bifreiðarstjóra um þetta mál, þar
sem ’hann rekur að nokkru ástæð-
urnar til þeirrar óánægju með taxl--
ann er hann telur mjög almenna
meðal stéttarbræðra sinna. Hann
skýrir mér frá á þessa leið:
„Við bifreiðastjórarnir höfum
sitthvað að at’huga við það nýja
fyrirkomulag á greiðsjum fyrir
leigu á bifreiðum okkar, er felst
í fyrirmælum Viðskiptaráðs um
þetta. Sú stutta reynsla, sem við
höfum áf þessu, hefur sannfært
okkur um, að á þessum ákvæðum
crum miklir vankantar. Það nrikl
ir, að við munum ekki geta unað
við þá til lengdar.
Ur bopgmni
Næturí'eknir er í læknavarðstof-
unni í Austurbæjarskólanum,
sími 5030.
Næturvörður í Ingólfsapóteki.
I.jósatími ökutækja er frá kl. 5
e. h. til kl. 8.25 f. h.
Næturakstur: Hreyfill, sími 1033.
Útvarpið í dag:
20.20 Tónleikar Tónlistarskólans:
Einleikur á fiðlu (Björn Ólafs
son. — Undirleikur: Árni
Kristjánsson): Fiðlukonsert í
e-moll, 2. og 3. kafli, eftir
Mendelsohn.
20.45 Erindi: Frá Grikkjum, V. —
Borgarastyrjöldin í Grikklandi
(Sverrir Kristjánsson, sagn-
fræðingur).
21.10 Hljómplötur: Lög leikin á
píanó.
21.20 íslenzkir nútímahöfundar:
Davíð Stefánsson frá Fagra-
skógi les úr skáldritum sínum.
21.45 Orgelleikur i Dómkirkjunni
(Páll ísólfsson:
a) Passacaglio í B-dúr eftir
Frescobaldi.
b) Preludia og Fuga í Es-dúr
eftir J. S. Bach.
islegur öryggisútbúnaður ofan
dekks, fyrirskipaður með lögum
hefur valdið krankleik á þessu
sama skipi. Það virðist vera
þannig með suma skipstjóra, en
að þeir sjái aðeins það, sem
þeir vilja sjá.
II. KAFLI úr grein Þórðar Hjör-
leifssonar.
„Þá vil ég snúa mér að því,
sem átti að vera aðalefnið í þess
um greinarstúf. Hver á sök á
því, að skipin eru nú hlaðin
meira en áður?
Sumir vilja um kenna fé-
græðgi útgerðarmana, glanna-
skap og ábyrgðarleysi skipstjór-
anna.
Hér kemur mai'gt fleira til
greina. Fyrir stríð og fyrst eftir
að það byrjaði var mjög sjald-
Framh. á 5. síðu.
Um fastagjáldið út af fyrir sig
er ekki nema gott að segja, það
er fullkomlega réttmætt frá okkar
sjónarmiði séð, en mínútugjaldið
er aftur á móti óhæft eins og það
er ákveðið. Gjaldið fyrir hverja
minútu er miðað við akstur með
bæjahhraða, sem þýðir að ef við
ættum að geta náð sama kaupi og
við höfum haft, yrðum við stöð-
ugt að keyra með bæjarhraða.
Það héfur í för með sér mikið
meiri benzíneyðslu vegna þess að
þá verðum við að keyra stöðugt á
„lággírunum“.
Þá er það ekki síður athugandi,
að þessi litli ökuhraði hlýtur að
leiða af sér minnkandi atvinnu
fyrir okkur bifreiðastjórana, þar
sem fólk telur þá tæplega svara
kostnaði að nota bíla, vegna þess
að þeir verða lítið fljótari í förum
en gangandi fólk“.
Furðulegur verðmismunur
á kartöflum og gulrófum.
Húsmóðir skrifar mér um furðu-
legan verðmismun á kartöflum og
gulrófum í smásölu hér í Reykja-
vík:
„Mér þætti fróðlegt að fá skýr-
ingu á þcim mikla verðmun sem
er á kartöflum og gulrófum, í smá-
sölu. Kartöflurnar kosta kr. 1.10
pr. kg. en gulrófurnar hvorki meira
né minna en kr. 2.87 pr. kg. Eg
hef verið að leita að skynsamlegri
ástæði^ til þessa verðmunar, en
ekki fundið. Ekki get ég séð að
]iað sé neitt dýrara að framleiðá
gulrófur en kartöflur, þvert á móti,
ég veit ekki betur en það sé til
muna auðveldara að rækta gulróf-
ur en kartöflur, minnsta kosti var
það alveg tvímælalaust áður en
jurtasjúkdómar fóru að gera usla
hér í matjurtagörðum.
En hvað sem því líður, og þó að
einhverju leyti megi kannski rekja.
orsakir þessa geysilega verðmunar
til erfiðleika við að rækta gulróf-
ur hér í nærsveitunum vegna kál-
maðksins, þá er langt frá að það
eitt nægi til skýringar.
Ef verð þessara vara er að eín-
hverju leyti miðað við þurefnis-
magn, sem virðist ekki nein fjar-
stæða að gera, þá hallar heldur en
ekki á gulrófurnar í samanburði
við kartö’flur. Ég verð að segja að
það er ekki neitt smáræðisverð á
vatninu í gulrófunum!“
Hefur lögreglunni tekizt
að stemma stigu við bíó-
miðaokrinu?
„Langþreyttur á okrinu“ skrif-
ar:
„Svo virðist sem lögreglan hér
í bænum hafi nú loks tekið rögg á
sig og látið skríða til skarar gegn
bmmiðaokrinu. Mér liggur við að
segja að nógu lengi var það búið
aíð þvælast i kollinum á henni (eða
kollunum, skulum við segja til að'
vera viss um að móðga engan),
hvað gera skyldi í því máli. Auð-
vitað var það eina ráðið að senda
óeiukennisklædda menn, nokkurs
konar leynilögreglu á hnotskóg
eftir þessum snáðum.
Ekki finnst mér rétt að refsa
krakkagreyunum, sem leiðst hafa
út í þetta hnupl úr pyngjum bíó-
gesta, svo þau fái ekki þá húg-
mynd um sig að litið sé á þau sem
glæpamenn. Það held ég væri mið-
ur hollt, með því sálarfóðri sem
bíóin sjálf veita þessum börnum.
Það ætti fremur að vera hlutverk
uppeldisfræðinga en lögreglunnar
að lækna þau af þessum kvilla.
En það ber að refsa þeim full-
orðnu mönnum sem lagt hafa fyrir
sig þessa iðju, jafnvel þótt þeir
væru í fastri vinnu“.