Þjóðviljinn - 13.03.1945, Síða 8

Flesf af fólkinu vard að kasfa sér I sjóínti — Var
bjargað effir klukkusfundardvðl á báf og fleka
Frásogn jónasar Bðdvarssonar skipsfjóra
Þjóðviljinn hafði í gær tal af Jónasi Böðvarssyni, skip-
stjóra á Dettifossi, um það hvemig Dettifossslysið atvikaðist.
Sprengingin varð framarlega í skipinu bakhorðsmegin
neðan sjávarborðs og er ekki vitað hvort um dufl eða tundur-
sprengju hefur verið að ræða.
Skipið hallaðist þegar mjög á hakborða og var sokkið
eftir 5 mínútur, og munaði litlu að það tæki með sér bátinn
sem tókst að setja niður. Mimu flestir hafa orðið að henda
sér í sjóinn áður en þeir komust í bátinn eða flekana.
Veður var gott þegar sprengingin varð, en fór versnandi
Brezk hersnekkja bjargaði mönnunum, eftir að þeir höfðu
verið um klukkustund í hátnum og á flekunum.
Frásögn Jónasar Böðvarssonar
skipstjóra var á þessa leið:
Skipið var á siglingu þegar
sprengingin var. Varð hún framar-
lega á skipinu bakborðsmegin neð-
an við sjávarborð, og tók skipið
þegar mikið að hallast.
Sprengingin varð kl. 8,29 og stóð
á máltíð hjá skipverjum, en far-
þegar munu flestir ha'fa verið í
kojum sínum.
Af skipverjum voru 6 hásetar
fram á, en einn þeirra bjargaðist
þó og einnig tveir kyndarar, sem
þar voru. Allir, bæði fanþegar og
, skipverjar, einnig vélamenn og
kyndarar, sem voru miðskips eða
áftur á komust uþp úr skipinu, en
það mun sennilega hafa verið sokk-
ið eftir 5 mínútur.
Einum bát, öðrum bakborðsbátn
um, várð komið út og komust í
hann 11 manns, en mjóu munaði
að skipið tæki hann niður með sér
um leið og það sökk.
Einn flekinn losnaði við spreng-
inguna og annar var settur út. Á
stærri flekann komust 17 manns
og á hinn 2, voru þeir síðar teknir
upp í bátinn. — Skipið hallaðist
þegar svo mikið að ógerningur var
að koma bátum út stjórnborðs-
megin.
Enginn slasaðist af þeim sem
björguðust, en flestir urðu að
henda sér í sjóinn eins og þeir
stóðu og voru margir fáklæddir.
Þegar sprengingin varð, var veð-
ur gott, en hvessti nokkru síðar,
svo hvorki flekum né bátum varð
róið, en éftir um það bil klukku-
stund bjargaði brezk hersnekkja
bæði þeim sem voru í bátnum og
á flekanum, en nokkurt bil var orð
ið á milli þeirra.
Viðtökurnar í brezka skipinu
100 ára afmælis endurreisnar Alþingis
minnzt
Eins og kunnugt er, eru 100 ár liðin í ár síðan hið
endurreista Alþingi kom saman í sal Latínuskólans.
Tilskipunin um samkomu þingsins var gefin út 8. marz
1843. Alþingi minntist endurreisnarinnar 8. marz 1943
og var þá ákveðið að Alþingi gengizt fyrir nokkrum
hátíðahöldum í ár. Forseti sameinaðs þings hefur sent
blaðinu eftirfarandi skýrslu um þetta:
'WEXf'Q
í sem líkast horf því, sem hann var
„Hinn 8. marz 1943 var í sam-
einuðu Alþingi minnzt „endur-
reisnar“ Alþingis íslendinga, en þá
vora liðin eitt hundrað ár frá því,
að út var gefin konungleg tilskip-
un um þetta (sem sé 8. marz 1843),
og skyldi þá Aliþingi koma saman
sem ráðgjafarþing 1. júlí 1845.
Kom þá og þingið saman, eins og
kunnugt er, í saÉ Latínuskólans
nýja, sem nú er hátíðasalur
Menntaskólans í Reykjavík. I
minningu þessa var í fyrsta lagi
ákvarðað. 1943, að nefnd skyldi
ákipuð til þess að láta fullgera
„sfigu AIþingis“, og er þessi nefnd
nú st.arfandi og mun slík saga
verða skráð út árið 1944; í öðru
lagi var gert ráð fyrir, að Alþingi
gengist fyrir nokkurum hátíða-
hölduip einmitt hinn 1. júlí í ár,
:m. a. mcð þinghaldi í sjálfum
Menntaskólasalnum. í þessu skyni
var ákveðið af hálfu Alþingis og
ríkisstjórnarinnar, að láta fara
fram viðeigandi aðgerð á hátíða-
salnum, enda skyldi honum komið
í öndverðu, og franwegis eigi not-
aður nema við hin hátíðlegustu
tækifæri. Ilúsameistari ríkisins
vinnur nú að þessu í samráði við
néktor Menntaskólans og forseta
sameinaðs Alþingis. Þess er að
geta, að áminnztur salur var um
hríð eftir 1845 samkomustaður AI-
þingis og hlaut ódauðlega frægð af
hinum nafnkunna þjóðfundi 1851.
Af því fundarhaldi er nú einn af
kunnustu listamönnum landsins að
fullgera stói*t málverk, er mun gera
þessa atburði enn minnisstæðari
en áður.
*En að því er snertir hið tilætl-
aða þinghald 1. júlí n.k., þá er nú
svo komið, að eklcert getur af því
orðið. Að öðru leyti verður haldið
áfram með hinar aðrar fram-
kvæmdir, sem getið var, að Alþingi
hefði áformað. Má og vera, að
þessa viðburðar í sögu Alþingis
verði frekar minnzt, er þingið kem-
ur saman væntanlega síðla sumars
á þessu ári“.
voru ágætar, eins og vant er að
vera undir slíkum kringumstæðum.
Fengu skipbrotsmenn þar þurr
föt, en þeir voru bæði fáklæddir
og votir.
Skipbrotsmenn voru síðan flutt-
ir í land í Jitlum hafnarbæ. þar tók
á móti þeim fulltrúi frá Eimskipa-
félaginu og Rauða krossinum
brezka.
Hljómleikar
Samkórs Reykja-
víkur í kvöld
Samkór Reykjavíkur heldur
hljómleika í kvöld í Gamla Bió
fyrir styrktarfélaga og gesti.
Stjórnandi kórsins er Jóhann
Tryggvason. Þetta er 1 annað
sinn, sem þessi kór lætur til
sín heyra hér í höfuðstaðnum,
enda er hann aðeins tveggja
ára gamall. Meðlimir eru um
60.
Viðfangsefnin eru að þessu
sinni margvísleg, og skiptist
söngskráin í 3 liði. Fyrst eru 4
lög eftir íslenzka höfunda, nýtt
lag eftir Ólaf Þorgrímsson, er
heitir „Reykjavík“, lagið „Vind
arnir þjóta“ eftir Árna Beintein
Gíslason, að vísu ekki nýtt, en
hefur víst aldrei verið sungið
áður af kór hér í bæ. Þá er
nýtt lag eftir Karl O. Runólfs-
son, „Syng þú gleðinnar óð“
og það síðasta eftir söngstjór-
ann sjálfan. Heitir það „Heilir
á verði“, og hefur vakið óskipta
athygli allra þeirra, er heyrt
hafa Jiað á æfingum kórsins.
í næsta lið söngskrárinnar
eru 4 andleg lög, og hið veiga-
mesta þeirra er „Lokakórinn“
úr Mattheusar-Passíunni eftir
J. S. Bach, gullfallegt tónverk.
Síðasti liðurinn er 4 kórverk
úr óperum, eitt þeirra fyrir
kvennakór. Mætti þar nefna
lagið „Horfið, brumsins hnapp-
ar bresta“ úr óperunni „Selda
brúðurin“ eftir F. Smetana, af-
ar tilbreytingaríkt og fullt af
lífsgleði og glaðværð. Mun það
aldrei hafa verið flutt hér áður.
Næst mun kórinn syngja á
fimmtudagskvöldið á sama
stað, og þá fyrir almenning.
Fréttir frá Færeyjum
Bæjarstjórnin í Þórshöfn í Fær-
eyjúm hefur ákveðið að taka í sín-
ar hendur rekstur kvikmyndahúsa
í Þórshöfn.
Höfðu bæjarstjórninni borizt
umsóknir um leyfi til reksturs
kvikmyndahúss frá nokkruin ein-
istaklingum. Synjaði bæjarstjórnin
þeim um leyfið og tók réksturinn
í sínar hendur.
Á næstu Ólafsvöku í Færeyjum
fer fram landskeppni í nýfri grein
íþrótta, en það er færeysk glíma.
Sámal.
1ÓÐVIÍIINN
Alþýða heimsins gegn Franco-
stjórninni
^JM allan hinn frjálsa heim fer vaxandi hreyfing til
stuðnings lýðræðisöflum Spánar, í baráttu þeirra gegn
fasistiskri kúgunarstjóm Francos og flokksmanna hans.
'Þó einstakir ábyrgir stjómmálamenn lýðræðisríkjanna
(t. d. Churchill) hafi látið í ljós þá skoðun, að fasista-
st^órnarhorfur á Spáni sé einkamál Spánverja, þá er öll-
um almenningi ljóst, að spánska lýðveldið var sigrað með
þýzkum og ítölskum nazistaherjum, og vegna andvara-
leysis lýðræðisríkja, sem skildu ekki að þarna var háður
inngangskafli stríðsins sem átti að færa nazismanum
heimsyfirráð.
•
^LÞJ ÓÐ ARÁÐSTEFNA verkalýðsfélaganna í London
tók eindregna afstöðu með frelsisbaráttu spönsku al-
þýðunnar. Ráðstefnuna sátu fulltrú'ar frá spánska verka-
lýðssambandinu (U. G. I.), lögðu þeir álitsskjal fyrir ráð-
stefnuna, og segir þar meðal annars:
„Frá 1936, árinu þegar barátta Spánverja gegn fas-
ismanum hófst, hefur spánski verkalýðurinn stöðugt orðið
aðnjótandi samhjálpar erlendrar alþýðu. Þessi samhjálp
hefur sízt farið minnkandi, því alþýðusamtök allra landa
hafa litið á baráttu spönsku alþýðunnar sem þátt í bar-
áttu sinni. Nú kemur þessi samhjálp fram í stuðningi við
leynihreyfinguna á Spáni sem berst gegn fasistakúgun-
inni, nú krefst alþýða allra landa þess að lýðræðisríkis-
stjórnir sliti öllu sambandi við glæpastjórn Francos.
Fjórar milljónir verkamanna er mynda Verkalýðssam-
band rómönsku Amerfkuþjóðanna (C. J. 'A. L.) hafa lýst
yfir eindregnum stuðningi við sþönsku þjóðina í barátt-
unni gegn Franco. Á þingi sambandsins, sem nýiega var
háð í Caliz (Kolumbíu) tók verkalýður þessara landa
þá ákvörðun að, hjálpa spönsku þjóðinni, krefjast þess að
ríki sín slíti stjómmálasambandi við Franco og hefja
baráttu fyrir því að Franco berist engin hjálp frá öðrum
löndum. Sex milljónir bandarískra verkamanna, skipu-
lagðir í C. I. O. hafa einnig ákveðið að styðja málstað
spönsku alþýðunnar gegn Franco. Verkalýður Sovétríkj-
anna, sem' gegnum samtök sín hjálpaði spönsku alþýð-
unni þá þrjátíu og tvo mánuði sem hún barðist vopnaðri
baráttu gegn innlendum og erlendum fasistum, heldur
áfram samskonar stuðningi við málstað okkar.
Franska verkalýðssambandið (C. G. T.) sem alltaf hef-
ur veitt spænska verkalýðnum bróðurlega samhjálp, hefur
á ný veitt okkur stuðning eftir að Frakkland varð aftur
frjálst. Frönsku verkamennirnir, sem sjálfir hafa orðið að
berjast við fasistakúgun og fyrir sjálfstæði lands síns,
skilja baráttu spönsku alþýðunnar.
•
yERKALÝÐFÉLÖG Spánar eru með elztu verkalýðs-
samtökum í Evrópu. Spánski verkalýðurinn hefur ver-
ið tengdur skipulagsböndum verkalýð annarra landa allt
frá dögum Fyrsta alþjóðasambandsins. Spánskir verka-
menn hafa jafnan verið stéttvísir, trúir landi sínu, fram-
faraöflunum og hinni alþjóðlegu verkalýðshreyfingu.
Lægnustu „sérfræðingum11 fasista hefur mistekizt að fleka
spánska verkamenn til þess að stofna fasistiskan verklýðs-
félagsskap. Tvær milljónir manna voru í verkalýðsfélög ■
unum spænsku áður en fasistar tóku völd. Tugir þúsunda
^af leiðtogum þeirra hafa verið myrtir. En þrátt fyrir
grimmdarkúgun hefur spánska alþýðan háð harðvítuga
leynibaráttu öll stríðsárin og stutt með henni málstað
sameinuðu þjóðanna“.
0
y^VARPI spönsku vérkalýðsleiðtoganna lýkur'með hvöt til
verkalýðs allra landa um stuðning í baráttunni gegn
Franco, og þá fyrst og fremst með því að koma til leiðar
stjórnmálaslitum við fasistastjórn Spánar. Sú hvöt vekur
áreiðanlega aðgerðir yíða um heim. Hetjubarátta spönsku
alþýðunnar nýtur samúðar allra frjálshuga manna.
)