Þjóðviljinn - 20.06.1945, Page 5

ÞJÓÐVILJINN — Miðvikudagur 20. júní 1945
Miðvikudagur 20. júní 1945 — ÞJÓÐVILJINN
þlÓÐVILIINN
Úlgefan4i: Samciningarflokfcn alþýSu — Sónalintajlokkunnn.
Rit3tjóri og ébyrgðarmaður: Siq-"rður GuBmundsaon.
Stjórnmálantstjórar: Emar Olgársson, Sigjús Sigurhjartarson.
Ritstjórnarskrifstofa: Austurstræti 12, simi 2270.
Afgreiðsla og auglýsingar: SkólavörSustíg 19. simi 218í.
Áskriftarverð: 1 Reykjavík og nógrenni: Kr. 6.00 ó mónuði.
Úti ó landi: Kr. 5.00 ó mánuði.
Prentsmiðja: Vílángs'prent h.f., OarBastrœti 17,
Kveðjurnar frá Noregi
Það er engum efa bundið að íslenzka þjóðin fagnar alveg
sérstaklega kveðjum þeim, sem henni bárust á þjóðhátíðardegi
sínum frá Norðmönnum. Það kemur greinilega fram í þeim
kveðjum að það er ekki aðeins kurteisi, sem verið er að sýna
oss, — heldur býr rík tilfiúning á bak við og skilningur á þvi
að sambúð þessara tveggja bræðraþjóða þurfi að verða allt öðru-
visi en fyrir stríð.
Atvinnulífi íslendinga og Norðmanna er svo háttað að annað
hvort verða ,þessar tvær þjóðir að vinna saman sem bræður eða
berjast hvor gegn annarri sem hatrömustu keppinautar, báðum
til tjóns. Báðar þjóðirnar framleiða fisk og síld í svo stórum
stíl að þær eru meðal stærstu fiskveiða'þjóða heims.
Ef þær ætla að fara að keppa sín á milli, þá undirbjóða þær
hvor aðra og valda hvor annarri tjóni, reyna beinlínis að rýra
láfskjör sjálfrar sín á víxl, til þess að standa betur að vígi í
saffirkeppninni.
Slik bræðravíg í atvinnulífinu mega ekki eiga sér stað milii
þessara þjóða.
Vér höfum upplifað það í þessari styrjöld, hvað það kostar
þjóðirnar að standa í hatrammri baráttu og samkeppni innbyrð-
is, sem svo hefur endað með vopnuðu stríði. Það reynir nú á
allar þjóðir hvort þær megna að koma á hjá sér samstarfi um
atyinnu- og viðskiptamálin. Og það er undir því samstarfi komið
hvort það tekst að vinna friðinn.
Það reynir nú alveg sérstaklega á Norðmenn og íslendinga
hvort þeir megna að koma samstarfi á um sin hagsmunamál, —
um ýmsa þætti fiskframleiðslu og fiskiðnaðar, um verzlun með
fisk og síld, um aukningu landhelginnar og verndim. fiskistofns-
ins o. s. frv. f{æg eru verkefnin og stórkostlegt það hlutverk,
sem þessar þjóðir ættu að geta unnið í sameiningu að fiskfæða
fjölmörg lönd á meginlandi Evrópu.
Vafalaust eru ýmsir erfiðleikar á að skapa það góða sam-
starf, sem báðum þjóðum er nauðsyn á, — en þá erfiðleika verð-
ur að yfirvinna. — Það er ekki aðeins nauðsyn frá hagsmunalegu
sjónarmiði norskra og íslenzkra fiskimanna. — Það er báðum
þjóðunum fyrir beztu sem heildum, líka til þess að standa sterk-
ari út á við í baráttunni fyrir því að fiskveiðaþjóðunum og
fiskveiðendum séu tryggð mannsæmandi lífskjör.
Ln það hefur lengzt af viljað brenna við að einmitt fiski-
mönnum, sem þó hafa flestum verkamönnum meiri áhættu og
erfiði, væri skammtað lægra verð fyrir erfiði sitt en öðrum.
Þessu þarf að breyta, eigi aðeins innan hverrar þjóðar, heldu?
og á alþjóðamælikvarða.
Söguleg og menningarleg bönd hafa tengt Noreg og ísland
frá upphafi vega.
Saga frelsisbaráttu þessara þjóða var áður fyrr löngum svip-
uð og gagnkvæmur skilningur hefur alltaf verið þeirra á milli.
Norðmenn sýndu hug sjnn í verki, er Jón Sigurðsson skipulagði
sjálfstæðisbaráttu vora. Vér íslendingar höfum reynt að tjá þeim
aðdáun vora á hetjubaráttu þeirra nú.
En vér verðum að tengja þessi vináttúbönd sterku .viðskipta-
samstarfi, svo verzlunarkeppni verði ekki til að slíta það, sem
vináttan vill binda.
Það er eitt af hinum miklu viðfangsefnum í íslenzkri utan-
ríkispólitik á næstunni.
Gefið okkur það, sem við þörfnumsi
Hiilar ðr rada Píiia laiaessHar rekiors ild iiisíii Hmtiskfiais n. idif ina
í dag endar ár í sögu skólans,
— hið 99. frá því, er hann fluttist
hingað til Reykjavíkur. í dag
hverfur héðan á braut 99. stúd-
entskynslóðin með þann þekking-
arforða, sem hún hefur aflað sér
hér og árnaðaróskir kennara og
skólasystkina.
Næsta ár verður því mikið
minningaár í skólasögunni: Næsta
vor verður væntanlega braut-
skráður héðan 100. stúdentahóp-
urinn, en annað haust verður þess
að minnast, er skóli var settur hér
fyrsta sinni hinn 1. október 1846
og liúsið vígt.
Efiaust munu allir aðstandend-
ur skólans og unnendur ætlast ti'l
þess, að slíks viðburðar verði
minnst. En fæstir hafa að líkind-
um gert sér grein fyrir því, hvern-
ig það skuli gert. Af hálfu skólans
er fyrirhugað að gefa út minning-
arrit um stofnunina og starf henn-
ar á liðinni öld, og verði í því
stúdentatal og kennara, fyrst og
fremst frá tíð skólans hér, en einn-
ig, ef unnt reynist, frá hinum
fyrri Reykjavíkurskóla eða Hóla-
vallaskóla og Bessastaðaskóla, því
að þeir eru ekki aðeins fyrirrenn-
arar þessa skóla he'ldur í raún og
veru sama stofnunin. í annan
stað er ráðgert, að í ritinu verði
gerð grein fyrir skipulagi skólans,
reglugerðum, námsefni og kennslu-
tilhögun. En í þriðja lagi þarf að
segja sögu hússins frá öndverðu.
Hér þyrfti svo, ef vel ætti að vera,
að aúka við sögu skólaláfsins sjálfs,
segja frá venjum og félagsstafi,
gleðskap, ævintýrum og glettum
öllu því, sem gerir skólavistina
minnistæðasta og liggur í loftinu
milli þessara fornu veggja líkt og
bergmál liðinna tíma. Það skal ját-
að, að þetta er hið mesta vanda-
verk og verður naumast unnið til
hh'tar af öðrum en einhverjum
hinna eldri stúdenta, sem muna
langt og geta Iitið með skyggni
og ökilningi langrar Hfsreynslu á
leik og starf, brögð og brek þeirra,
sem ungir eru.
En eins og flestum mun þykja
sjálfsagt, að sögu skólans verði
getið á aldarafmæli hans, þá mun
hitt verða talið öllu nauðsynlegra
að litið sé á vandamál hans nú og
í næstu framtíð. — Og spurning-
in verður þá þessi: Hvað mun
þjóðinni, þingi og ríkisstjórn
þykja lrlýða að gefa skólanum í
afmælisgjöf á þessum aldahvörf-
um? — Ekki þarf lengi að velkjast
í vafa um það, Sem skólinn þarfn-
ast nú um fram allt annað. Það er
aukinn og bœttur ImsaJcostur. —
Þegar skólinn fluttist hingað, beið
hans nýtt skólahús, hið bezta,
vandaðasta og virðulegasta, sem
nokkru sinni hafði verið reist á
landinu. Húsákosturinn og aðbúð
öll þoldi vel samanburð við það,
sem annars staðar bíðkaðist í Evr-
ópu og talið var af betra taginu.
Húsið var forkunnargott, miklu
betn en nemendur áttu að venj-
ast heima fyrir. Það hlýtur því að
hafa orkað á fegurðartilfinningu
þeirra og stórhug, enda gerðust
þeir, margir hverjir, forgöngumenn
um málfegrun og aðra menningar-
viðleitni. Húsrúmið var mjög mik-
ið og mjög við vöxt, enda þótt
aðrar stofnanir, Alþingi og presta-
skóli, hefðu þess nokkur not fram-
an af. Frá Bessastöðum fluttust
hingað 33 nemendur, í upphafi
skólaárs 1850 voru þeir orðnir 50
að tölu, en 62 árið 1865. — I upp-
hafi var gert ráð fyrir því, að hús-
ið rúmaði 100 nemendur með því,
að þar væri heimavist, og voru þá
kennslustofur aðeins á neðstu hæð-
inni. Litlu fyrir 1880 var þessu
marki náð, og síðan má heita, að
starf skólans hafi markast. af bar-
áttunni við þrengslin, að minnsta
kosti öðru hvoru. Laust fyrir alda-
mótin var heimavistin lögð niður
og gerðar kennslustofur á miðhæð-
iuni, þar sem svefnloftin voru. Eft-
ir það mátti heita sæmilega íúmt
allt fram til 1920, en þá hljóp mik-
ill vöxtur í nemendastrauminn að
skólanum, svo að allt komst í öng-
þveiti. Árið 1928"var gripið til þess
ráðs að takmaika stórum aðgang
að gagnfræðadeild. Þetta kom að
nokkru haldi um sinn, en nú er
svo komið, að þrengra er í skólan-
um en nokkru sinni fyrr og fastar
knúnar hurðir, enda hefur bærinn
vaxið óðfluga hin síðustu ár og
geta manna aukizt til þess að
halda börn sín í skóla.
Síðasta vetur voru hér 325 nem-
endur, 25 fleiri en næsta vetur á
undan. Fyrir tæpum tveirn ára-
tugum úrskurðaði Guðmundur
Bjömsson, landlæknir, að ekki
mættu vera fleiri en 25 nemendur
í neinni kennslustofu hér. Síðasta
vetur voru um 30 nemendur í>
hverri kennslustofu og sumsstaðar
fleiri. — Ég hygg, að menn geri
sér ekki almennt ljóst — og allra
sízt foreldrar nemendanna —
hversu mjög þessi ofurþrengsli tor-
velda allt skólastarfið, auk þess,
sem þau tefla heilsu unglinganna
í bvisýnu, því að ella mundu J>ess-
ir aðilar ekki sætta sig við þá gíf-
urlegu vanrækslu, sem átt hefur
sér stað og á sér enn stað í þess-
um efnum bæði hér og í flestum
öðrum skólum. Fólk, sem sjálft
gerir miklar kröfur um húsakost,
heimilisprýði og hollustuhætti, er
óskiljanlega tómlátt um það, sem
börnum þess er boðið. Það lætur
sig einu gilda, að því er virðist,
þótt börnunum sé þröngvað sam-
an í ófögrum, óhreinum og óholl-
um húsakynnum, þó að liinu sé
sleppt, að við slíka kosti verða
hvergi nærri þau not að kennsl-
unni sem elfa mættu verða. Hin
síðustu ár höfum við ekki, að heit-
ið geti, fært okkur í nyt kennslu-
tæki ákólans né söfn. í hinum
margmennu bekkjum kemur
kennslan ætíð að minna haldi en
verða mætti, bein samskipti kenn-
ara og nemenda hljóta að verða
þar minni, og skriflegar æfingar
eða skynd/próf nýtast verr en þar,
sem tála nemenda er við hæfi. Ég
viðurkenni hiklaust, að mér virð-
ist kennurunum hér hafa tekizt
ótrúlega vel að yfirstíga þessa erf-
iðleika. En enginn skyldi þó ætla,
að þeirra gæti ekki í starfi skól-
ans og afköstum, enda þótt þeirra
sjái ekki óyggjandi stað í vfirferð
eða einkunnum. Þessi stofnun
stendur á gönllum merg, en sá
mergur getur sogizt burt og gerir
það, ef illa er að henni búið til
langframa. Það ætti öllum að skilj-
ast, að þetta hús þolir ekki 325
nemendur. Kennslustofur og gang-
ar taka þá ekki, stigarnir bera þá
úkki. Hitt er jafnaugljóst, að 650
fætur beri með sér mikið ryk eða
aur af óhreinum götum bæjarins,
ekki einu sinni á dag he'ldur miklu
oftar, eins og auðvitað er. Húsinu
verður ekki hahlið hreinu við slíka
örtröð. En með hreinlætinu hlýt-
ur að hverfa nokkuð af hollust-
unni og fegurðartilfinningunni. Vit-
anlega heyrist hér stundum eigi
lítill dynur í frímínútum og sitt
hvað gengur úr skorðum eða
skemmist, en þó efast ég um, að
annað fólk á sania re'ki mundi
haga sér betur en nemendur skól-
ans gera, þegar litið er á allar á-
stæður. — Og ég spyr sjálfan mig
æ og æ þessarar spúrningar: — Þv.í
una foreldrarnir þessu? Því una
nemendur þessu? Hvers vegna
unum við því, sem kallað er að
berum veg og vanda af stofnun-
inni? — Vissulega hefur oft verið
á þao minnst, að bæta þurfi hér
um húsakost, þó að lítið hafi orð-
ið úr framkvænrdunum. Og því
ber að þakka það og nreta að verð-
leikunr, er núverandi nrenntamála-
ráðherra hét þessu nráli fullu lið-
sinni sínu í ræðu, er hann hélt 1.
desenrber í vetur. Síðan hefur hann
sýnt í mörgu, að hann ætlar ekki
að láta standa við orðin tónr. En
þá væri illa að verið, ef skutur-
inn drægist ekki nreð, þegar svo
knálega er lagzt á árar í stafn-
inum.
Mér er kunnugt unr það, að i
sumar verður lrafizt handa um
undirbúning þessa byggingarmáls,
og hefur nefnd verið skipuð til
þess að annast það. Næst kemur
svo til kasta Afþingis á hausti
konranda um fjárframlögin. Ég
ber íullt traust til þingsins um
þetta, enda tel ég þrn nokkuð
vandgert við skólann. Fyrir því
vænti ég þess, að næsta ár, þegar
skóla verður sagt hér upp í 100.
sinn, megi leggja.hornstcin að nýju
skókrhúsi.
Flestir þeir, sem huglefða þessi
nrál, munu telja sjálfsagt, að hin-
ar nýju vistarverur skólans verði
reistar hér á lóðinni. Þessu hef ég
einnig haldið fram og talið, að
reisa þyrfti hús fyrir stærðfræði-
deildina, lestrarstofu og samkonru-
sal, en nráladeildin hefði þetba hús
til afnota enn unr sinn. Hitt þótti
nrér' ekki orka tvímælis, að skól-
inn yrði jafnfranrt að fá aftur allt
það svæði, sem undan honum hef-
ur gengið, hér upp að Þingholts-
stræti milli Bóklrlöðustígs og Amt-
mannsstígs, og þá ekki síður fyrir
þá sök, að nú mun eiga að sneiða
10 metra skák neðan af skólatún-
inu og leggja til Lækjargötu.
Byggingarfróðir nrenn telja all-
nrikla annmarka á þessari áætlun.
Lóðir þær, senr kaupa verður, og
húsin, senr á þeirrr standa, kosta
offjár, ef kaupa á. Og lóðin er tal-
in nrjög óhentug vegna halla og
stórgrýtis eða berglaga, sem burtu
þarf'að ryðja. Þessir menn halda
þvi franr, að því er virðist með
óyggjandi rökunr, að fyrir það fé,
senr þurfi til þess eins að auka
nægilega lóð skólans hér, nregi
reisa af grunni fullkonrin skóIaJhús
nreð nægilegu landrými, þar senr
betur hagar til. Samkvæmt þessu
háfa verið athugaðir þeir staðir,
senr bezt þykja fallnir fyrir skól-
ann, að þessum slepptum, og eru
þeir tveir: Annar á svonefndu Há-
teigstúni, skammt suðvestur frá
Vatnsgeyminum, en hinn í Laug-
arnesi. Báðir þessir staðir hafa til
sírrs ágætis nokkuð, einkunr þó
Laugarn'es. En báðir hafa þeir sína
galla og þá sömu: Þeir liggja all-
langt afléiðis fyrir flesta nemend-
ur, eins og nú er högum háttað.
En á það er bent, að bærinn færist
óðfluga til austurs, og vitanlega
yrði, ef til kænri, að fá sérstakan
skólavagn, enda sýnist að því
reka, þó að skólinn verði hér. Hitt
er augljóst, að skólinn vérður jafn-
arr að liggja nálægt öruggum og
greiðunr samgönguleiðunr, hvort
sem hann verður hér eða þar.
Því er ekki að leyna, að hvar-
vetna. erlendis hafa skólar verið
fluttir á síðustu árum og áratug-
um úr nriðbiki borganna, út í út-
hverfm, þar sem völ var á nægu
landrýmí, en það þykir hverjum
skóla höfuðnauðsyn nú á dögum.
Hitt er jafnvíst, að í vitund okkar
flestra er ekki nema einn staður
fyrir nrenntas'kóla hér í bænum, —
þessi hér. En þetta kann að breyt-
ast fyrr en varir, ef aðrir mennta-
skólar rísa hér upp á næstu leitum.
Vitanlega er það tilfinningamál,
hvort skólinn verður reistur hér
eða á öðrum stað, sem er jafn vel
falliun að öðru en því, er varðar
sögu og minningar. Ég held því
fram, að erfðavenjur og saga eigi
rétt á sér í þessu máli öllu frem-
ur en ýmsum öðrum. Ég tel, að
skólinn væri bezt niður kominn
hér, ef hann fær það landrými og
þá landkosti, sem hann þarf. —
En ég álít rangt að virða sögu og
erfðir meira en beinar kröfur nú-
bímans og framtíðarinnar. Ég álít
rangt að láta tilfinningasemi
sranda fyrir nauðsynlegum fram-
kvæmdum. Mér virðist því aug-
ljóst, að þeir, sem úrslitum eiga
að ráða um þctta mál, verði að
meta það með sér hve miklu fé
þeir vilji og treystist tij að verja
til þess að hafa skólann hér. Ef
þeir telja rétt og fært að kaupa
lóðirnar og húsin hér fyrir ofan til
þess að halda skólanum á sínum
stað, þá tel ég það hin beztu eða
æskilegustu málalok. — Ef þeir
vilja reisa nýjan skóla á öðrum,
góðum stað, tel ég einnig vel fyrir
séð og ef til vill bezt, ef nógu langt
er litið. — En ef þeir vilja hvorugt
skrefið taka til fulls, heldur tví-
stlíga í sömu sporum eða reisa ó-
nóg aukahús og leggja skólanum
ónógan landsauka, tel ég illa far-
ið, óheppilega og ómáklega'. —
Þegar þessi skóli var reistur, var
skrefið stigið til fulls af mikilli
framsýni og skörungsskap, enda
hefu? stofnunin að því búið vel og
lengi. Það væri því í alla staði ó-
viðurkvæmilegt, ef hið unga lýð-
veldi vort og forráðamenn þess
tækju vettlingatökum á því máli,
sem hið hnignandi einveldi réð svo
rausnarlega og vel til hlunns.
Senj betur fer kennir þess æ

nauðsyn skólanum er á því, að úr
rakni um húsakostinn. Ýmsir
hinna eldri nemenda hafa komið
að máli við mig og boðið fram
fylgi sit't að þessu, því að þeim of-
býður, hve kjör skólans eru orðin
kröpp. Vissulega er slíkt vel boð-
ið, enda hygg ég, að það muni
finnast á, hvenær sem mikið ligg-
ur við, að skólinn á sér traustan
frændgarð og vingarð, þar sem eru
nemendnr lians, eldri sem yngri.
Ýmsir aðrir skólar virðast nú
leggja nokkra stund á auknar virð-
ingar til handa sér, svo sem rétt-
indi til þess að útskrifa stúdenta
eða verða menntaskólar. Eftir því
ættum við hér að keppa að hinu
að útskrifa stúdenta í einhverjum
greiuum og verða háskóli síðar
meir. — Því ekki það. Ef mennta-
skólar í landinu verða margir, er
varla goðgá að hugsa sér fleiri en
einn háskóla. Hvort tveggja hefur
sitt af hverju til síns máls. *— En
hér er þó öllu óhætt um sinn. Við
óskum ekki eftir neinum nafnbót-
um, heldur hinu að kafna ekki
undir því nafni, sem við höfum.
Hvort sem skólinn nefnist mennta-
skóH, lærður skóli eða eitthvað
cnnað, þá skiptir það ekki máli,
heldur hrtt, sem hann er. Og það
vildum við, að hann níðist ekki
niður að okkur ásjáandi, heldur
vaxi hann eftir eðlilegum kröfum
þjóðarinnar, samkvæmt eðli sín
sjá'lfs, sögu og köllun. Að þessu
viljum við vinna kennararnir og
nemendurnir eftir beztu getu. En
hitt hljóta allir að skilja, að okk-
ur er þetta ekki unnt nema við
fáum nauðsynlegan húsakost,
landrými og annað, sem ómissandi
er.
Þess vegna hef ég gert þetta mál
að umræðuefni í dag. Og nú vona
ég, að hér rnegi brandur kveikjast
af.brandi og umræður takast um
það manna á meöal og á opinber-
um vettvangi. Ég bið ykkur,
btaðamenn, að reifa það fyrir al-
þjóð manna í fullu trausti til þeirr-
ar góðsemdar og vináttu, sem skól-
inn héfur jafnan átt að mæta af
ykkar hálfu. Og ég treysti því, að
Alþingi muni taka á því méð stór-
hug og skilningi, minnugt þess,
hvað skó'linn hefur verið fyrir þjóð-
ina á liðinni öld og hins, hvað
hann þarf að verða fyrir æsku
landsins á hinni næstu. —
Við óskum ekki eftir neinni höll,
heldur segjum við þetta: Gefið
okknr það, sem við þörfnumst og
okkur ber, — hinn deilda verð. —
Norðmenn samfagna
íslendingum
Flaggað ivar mn gervallan Noreg 17. júní í tilejni af þjóðhátiðar-
degi íslendinga. Auk þess dró jjöldi Norðinamui jána að hún jyrir
„frœndþjóðinni á sögueynni“.
Norsku blóðin birtu greinar um ísland í tilejni dagsins. Fara hér
á eftir ummœli stœrstu Oslóarblaðanna.
Óinnréttað húsnæði
til leigu gegn innréttingu.
Tilboð merkt „Innrétt-
ing“ sendist blaðinu sem
fyrst.
Prentvillupúkinn brá sér í óþokka
legan leik í Þjóðviljanum í gær,
þar sem sagt var í skýringu
mynd, að íorseti íslands legði
blómsveig að leiði Jóns Sigurðs-
sonax, en átti vitanlega að vera að
styttu Jóns Sigurðssonar á Austur-
velli.
MORGENBLADET.
Morgenlbladet segir m. a.: „Á
stríðsárunum var ágætt menning-
arlegt samband milli Norðmanna
er dvöldu í Englandi og Norð-
manna á íslandi. fslendingar sýndu
Noregi mikla samúð á hernámsár-
unum, og birtist hún áþreifanlega
nú i gjöfum og vörusendingum til
okkar. Það á einnig sinn þátt í því
að Norðmenn draga fána að hún
og samfagna íslendingum af öllu
hjarta á hinum nýja þjóðhátíðar-
degi þeirra“.
NATIONEN.
Nationen segir: „Fyrir stríð var
samband íslands og Noregs ekki
ætíð svo náið sem vera skyldi.
Með upphafi hins nýja. tíma'bils
friðar og samstarfs hefjast ný verk-
dfni norrænnar samvinnu. Við
bjóðnm ísland velkomið til þeirr-
ar samvinnu. Þar skipar það mik-
jlvægt sæti“.
ARBEIDERBL ADET.
Arbeidebladet segir undir fyrir-1
sögninni: „ísland, brœðraþjóð vor“:
„Það héfur lengi í norrænni sam-
vinnu verið litið á ísland sem
sjálfstætt ríki og íslenzki fáninn
hefur við hátiðleg tækifæri verið
settur við hlið þjóðfúna hinna
Norðuriandanna fjögurra. Þessi
skoðun getur nú með fyllri rétti
■komið fram í norrænni samvinnu,
og Island er reiðubúið til að knýta
aftur þau bönd sem slitnuðu á
stn'ðsárunum. Við heilsum íslandi
og íána þess. íslendingar eru
þræðralþjóð vor. I>að getum við
Norðmenn sagt með fyllri rétti en
aðrir“.
DAGBL.ADET.
Dagbladet segir: „Á stríðsárun-
um voru hin gömlu vináttubönd
milli Noregs og íslands treyst bet-
ur er> áður. Eias og Norðmenn
sögualdarinnar fóru til íslands til
að nema þar land, biðu þeir nr'i á
íslandi eftir því að merkið væri
gefið til að -fara og endurheimta
sinn Noreg. Atvikin höguðu því
þannig, að innrás í Noreg reyndist
óþörf, og því kom eigi til þess að
ísland tæki þann mikla þátt í
stríðssögu vorri sem búizt hafði
verið við, en vilja íslendinga til
að hjálpa okkur vantaði ekki. ís-
lendingar tóku hjartanlega móti
þeim Norðmönnum, sem flýðu vf-
ir liafið frá Gestapo og til þess að
ganga í norska herinn á íslandi
og í Skotlandi. Fyrir það þökkum
við íslendingum á þjóðhátíðar-
degi þeir.ra. og við erum þess full-
vissir að þegár um afstöðu íslands
til hinna Norðurlandanna verður
að ræða munu sannast orð Werge-
lands: „Skipting er ekki skilnaður,
heldur rótarstyrkur og gróska“.“
Öli norsku blöðin leggja áherzlu
á þnkklæti Norðmanna fyrir Söfn-
un íslendinga til lijálpar Norð-
mönnum.
Á fundi í Stórþinginu 16. júní
flutti Nygaardsvold forsætisráð-
herra skýrslu um störf stjórnarinn-
ar á stríðsárunum. Hann hrósaði
fulltrúum norskii stjórnarinnar á
íslandi og sagði ennfremur: „ís-
lendingar hafa sýnt Norðmönnum
ríkt bræðraþel, veitt mikla hjálp
og ágætt samstarf“.
(Norsk. Telegrambyrá)
17. fútlí
Framhald af 2. síðu.
fjarðar. Því næst söng blandað-
ur kór undir stjóm Auðbjörns
Emilssonar.
Þá sýndu nokkrar.litlar stúik
ur vikivaka, undir stjóm Edd i
Eiríksdóttuc.
Þegar hér var komið var sam
koman flutt í bamaskólann,
vegna rigningar og fór þar fram
almennur söngur.
Kvöldskemmtun hófst í barna
skólanum kl. 9 um kvöldið.
Þar flutti Guðrún Guðmunds ■
dóttir ávarp. Margrét Friðriks-
dóttir las upp. Friðrikka Sæ-
mundsdóttir las upp lýðveldis-
ljóð Huldu og Skúli Þorsteins-
son las upp lýðveldisljóð Jó-
hannesar úr Kötlum. Þá söng
tvöfaldur kvartett, undir stjóm
Auðbjörns Emilssonar.
Um kvöldið hófst dans og
stóð hann fram undir morgun.
Hátíðahöldin fóru ágætlega
fram, en veður var frekar voní.
Daaðailys
Widener bókasafnið við Harvard hásliólann í Cambridge,
Mass. I). iS. .1.
íslenzk bðkasýning í Haivard
Stærsta háskólabókasafn veraldarinnar, safn Harvardhá-
skólans í Cambridge í Bandarikjunum, hefur um þessar mundir
sýningu á íslenzkum bókum. Eru þar sýndar fjölmargar gamlar
og nýjar bækur, allt frá Guðbrandarbiblíu til nýjustu íslenzkra
bóka. fslenzkir námsmenn, sem eru við Harvard, standa fyrir
sýningunni, en sýningargipir eru allir eign skólans.
Síðastliðinn sunnudag beið
Sverrir T. Bergsson bílstjóri,
Bragagötu 24, bana undir bif-
reiðinni A 166.
Tildrög þessa slyss voru með
þeim hætti að Sverrir ætlaði
austur yfir fjall í bifreiðinni
A 166, en þegar hann kom
móts við Baldurshaga bilaði bif
reiðin og varð hann að fara aft-
ur til bæjarins og kona hans
og móð.ir, sem með honum voru
í bifreiðinni.
Nokkru eftir kl. 10 um kvöld
ið var hann kominn upp eftir
aftur með nýjan öxul í bifreið-
ina, í stað þess sem brotnaði.
Er svo eigi vitað hvað gerðist
fyrr en klukkan 12, að bílstjóri
sem fram hjá fór sá að bif-
reiðin A 166 var fallin niður að
aftan og þegar hann athugaði
það nánar sá hann að maður
lá undir bifreiðinni, og tókst
bílstjóranum, með aðstoð
manna er með honum voru, að
ná manninum undan bifreið-
inni. Læknisrannsókn leiddi í
ljós að maður þessi, sem var
Svemr, var Játinn.
TaJið er að Sverrir hafi sett
„búkka“ imdir bifreiðina og
hafið viðgerð. Tvær dældir eru
á afturaurbretti bifreiðarinnar,
sem benda eindregið til þess
að önnur bifreið hafi ekið á
'hana og hún þá fallið niður á
Svei'ri. — Nóg rými var þó ú
veginum til þess að komast á-
rekstrarlaust fram hjá.
Sýningin er haldin í hinu
veglega anddyri Widener bóka-
safnsbyggingiarinnar. Þar, inn-
an um marmarasúlur og minn-
ismerki, eru 14 sýningaskápar,
sem notaðir eru til að sýr.a
merka gripi úr safninu. Á
neðri hæð eru skápar með ís
lenzkum blöðum og tímai'itum.
Aðalhluti sýningarinnar er þó
á efstu hæð, og blasa íslenzkir
silkifánar þar við, er menn
ganga upp breiðar tröppurnar
í skápum þár uppi gefur að líia
kjörgrip safnsins, Guðbrandar-
biblíu, og margar aði'ar gamlar
‘bækur. Þar eru einnig Ijós-
myndaútgáfur Munksgaards af
íslenzkum handritum, sem
vakið hafa mikla athygli. í ein
um skápnum eru nokkur seirmi
alda handrit af íslendingasög •
unum, gamlar útgáfur af þeim
og þróun þeirra fram til út-
gáfna siðustu áfa. íslenzkar
skáldsögur eru í einum skáp,
bækur um sögu og þjóðtrú 5
öðrum og þannig mætti lengi
telja.
Bókasafn Harvardháskóla er
nýbúið að fá stóra bókasend
ingu frá Reykjavík. Hafði.safr
inu ekki verið haldið vel við
um nokkurra ára skeið. eix fvr-
ir atbeina próf. Sigurðar Nor-
dals, sem var við Harvard
1931—32, gengust íslenzkir
námsmenn, sem nú eru þar,
fyrir því að safn skólans tæki
aftur upp bókakaup á íslandi.
Safnið hyggst að halda áfram
fcaupum á íslenzkum bókum,
og annast i Helgi Tryggvasor.
bókbindari sendingu bókanna
vestur.
„Það er okkur mikil ánægja,
að fá þessar íslenzku bækur“,
segir dr. Metcalf, yfirbókavörð-
ur Harvard. „Það er ætlun okk-
ár að gera Haivard að miðstöð
í íslenzkum nútímafræðum i
Ameríku. Fiskesafnið í Cor;,-
ell mun vera betra í gömlum,
íslenzkum bókum, en við leggj
um aðaláhei'zluna á það, sen
gefið hefur verið út síðustu
100 ár eða svo“.
Bókasafn Harx’ardháskóla.
sem er stærsia háskólabókasaír.
veraldarinnar (yfir 4 milij.
eintök), á með afbrigðum gott
safn af íslenzkum bókum,
sennilega um 12000 eintök.
Eignaðist skólinn fyrst safn dr.
Konrads von Maurers, en síðan
safn Kristjáns Kristjánssonar
1931. Var það gefið skólanum
til minningar um prófessor
William H. Schofield, sem var
mikill unnandi norænna fræða.
von Maurers safnið er sterkt á
sviði fornbókmennta en safn
Kristjáns er ágætt á svjði nú-
tímabókmennta íslands, og mun
standa Landsbókasafninu einu
að baki sem safn blaða og tíma-
rita.
Sex íslenzkir námsmenn eru
nú við Harvard, og stóðu nokkr
ir þeirra fyrir sýningurmi að
öllu leyti. Þessir sex eru.
Hans Anderson í lögfræði.
Benjamín Eiríksson í hagfræði,
Björn Halldórsson í hagfræði,
Bjöm Thors í byggingalist,
Gunnar Nordal í bókmennta-
fræði og Benedikt Gröndal í
sögu.
Sýningin hefur vakið all-
mikla athygli við Harvard,
enda ganga þúsundir mennta-
manna um bókasafnið í viku
hvei'ri. Hafa margir getið þess,
að þeir hefðu ekki gert sér
grein fyrir hversu mikil menn
ing er á íslandi fyrr en þeir
sáu sýninguna.
MUNIÐ
Kaffisöluna
Hafnarstræti 16
Samúöarbort
Slysavarnafélags íslands
kaupa flestir.
í Fást hjá slysavarnadeildum J
íum allt land, í Reykjavík af-j
vgreidd í síma 4897.