Þjóðviljinn - 26.07.1945, Blaðsíða 5

Fixnmtudagur 26. júlí 1945
ÞJÓÐVIL J IN N
HIÐ NÝJA PÓLLAND
Eftir dómprófastinn af Kantaraborg
Eg hef skoðað Pólland eins
og það lítur út að loknu stríð-
inu. Rannsóknarnefnd þýzkra
stríðsglæpa bauð mér þangað
til þess að skoða manndráps-
stöðina í Osviecim og verk-
smiðju eina í Danzig, sem
framleiddi sápu úr líkum
dauðra manna.
Eg tók boði nefndarinnar
með þökkum og flaug til Pól-
lands 26. maí og var mér hvar
vetna vel tekið.
Eg var spurður, hvert ég
vildi ferðast annað en til
manndrápsstöðvarinnar og
kaus ég að ferðast um höfuð-
borgina Varsjá, Kraká syðst í
landinu og Danzig nyrzt.
Með því að fara þennan þrí-
hyrning gat ég séð mikinn
hluta Póllands.
Mér stóðu öll þægindi til
boða. Flugvélar til að hraða
för minni þegar ég vildi hafa
langa áfanga og bílar til að
heimsækja fangabúðir og
sveitaþorp. Eg átti tal við alls-
konar fólk, bæði embættis-
menn og einstaklinga, þar á
meðal bæði ráðherra og kenni
menn.
Á flugferðunum var oftast
flogið lágt. Ég fékk þannig
ágæta útsýn yfir landið og tók
vel eftir því, sem fyrir augun
bar. Ég man ekki eftir að ég
sæi nokursstaðar ósáinn akur-
blett, hvorki úr lofti né á hin-
um löngu bílferðum. Hver
einasta ekra var sáin.
Þetta er mjög þýðingarmik-
ið atriði, því landbúnaðarmál
Póllands hafa verið erfið úr-
lausnar. Þar hefur landinu
verið skipt upp, en uppskipt-
ing landsins er aðal orsök
þess, hve andvígir Englend-
ingar hafa verið pólsku bráða-
birgðastjórninni.
Endurbætur landbúnaðar-
fyrirkomulagsins voru orðnar
ákaflega langt á eftir tíman-
um. Ef fyrr hefði verið tekið
tillit til þeirra, sem slíkar
endurbætur vildu, hefðu þær
getað átt sér stað þar eins og
í Englandi, smám saman og
án byltingar.
★
I Póllandi voru nokkrir
háttsettir kennimenn fylgj-
andi endurbótum á skipulagi
landbúnaðarins þegar fyrir
strið. Ennþá eru nokkrir hátt
setir kirkjufeður ákafir fylg-
ismenn slíkra endurbóta, eins
og til dæmis Zygmunt Mic-
lielis,- æðsti maður grísk-ka-
þólsku kirkjunnar í Kraká.
En það var aldrei tekið neitt
tillit til þeirra, sem umbætur
vildu og því hlaut byltingin
að koma. Það er nú viður-
kennd staðreynd, sem engum
þýðir að mótmæla. — Stað-
reynd sem óhugsandi er að
nokur ríkisstjórn geti breytt
eða upphafið skiptingu lands-
ins.
Núverandi ríkisstjórn Pól-
lands er föst í sessi og fylgi
hennar vex með hverjum degi
sem líður. Að vísu eru erfið-
leikarnir margir, en fólkið
hefur yfirleitt nóg að borða
og fáa skortir klæðnað.
Hver bóndi fær 12 ekrur
lands, en nokkrum hluta
landsins er ekki útdeilt og er
það land ætlað fyrir búnaðar-
skóla og tilraunastöðvar fyrir
jarðræktina.
Bændurnir hafa samvinnu-
félagsskap um útsæðið og
jarðræktarvélarnar. Enginn
sonur getur tekið við jörð föð-
ur síns án þess að hafa stund-
að tveggja vetra nám á bún-
aðarskóla og staðizt próf, sem
sýnir, að hann sé fær um að
nytja landið.
Þetta er mjög hyggileg á-
kvörðun fyrir framtíðina.
Kirkjan á miklar jarðeignir,
og hefur því landi enn ekki
verið skipt upp. Hvernig því
verður endanlega ráðstafað er
enn ekki ákveðið og verður
ekki tekin ákvörðun um það
fyrr en farið hafa fram frjáls-
ar og leynilegar hlutfalls-
kosningar og þing það, er
þannig verður kosið til, kem-
ur saman. Þetta er einnig
mjög hyggilegt.
Allir skógar verða eign rík-
isins, eins og vera ber. Skóg-
arnir eru fullir af jarðsprengj-
um eftir Þjóðverjana og átta-
tíu hundraðshlutar nautpen-
ingsins flutt burtu.
Auðvitað hafa jarðeigend-
urnir kvartað sáran yfir því,
að bylting hafi átt sér stað.
Hefðu einhverjar umbætur
verið gsrðar fyrr hefði þessi
fámenna stétt ekki eins þurft
að kvarta. Það hefði einnig
komið í veg fyrir þá eymd,
sem bændurnir. hafa orðið að
bola fram til þessa.
Gerðar hafa verið ráðstaf-
anir til að þétta fólk þurfi
ekki að lenda á hrakningum.
Auðvitað geta jarðeigendurn-
ir, eins og bændurnir fengið
sínar 12 ekrur lands og í ein-
stökum tilfellum eiga þeir
kost á að fá nokkuð meira.
Auk þess fá allir landeigend-
ur lífeyri, sem jafngildir
venjulegum vinnumannslaun-
um.
Sumir landeigendur nota
gáfur sínar og þekkingu í
þágu uppbyggingarinnar. í
Póllandi eru næg verkefni
fyrir vinnufúsa og hyggna
menn. Það eru einmitt þeir
eiginleikar, sem mest er þörf
fyrir.
Mannafli Póllands hefur
gengið mjög til þurrðar. Fram
kvæmd landbúnaðarstefnu
ríkisstjórnarinnar hefur orð-
ið margfalt auðveldari fyrir
það, að mikill hluti stórjarð-
eigendanna flúði til Englands
og síðar flúðu aðrir til Þýzka-
lands.
★
Bráðabirgðastjórnin pólska
þarf að ráða fram úr mörg-
um vandamálum, sem bíða
skjótrar úrlausnar. En stjórn-
in hefur sýnt hugrekki og náð
vflxandi árangri í úrlausn
þeirra.
Ef til vill hefur Pólland
orðið fyrir meira tjóni en
nokkurt annað af löndum
Bandamanna á stríðsárunum
í hlutfalli við stærð og íbúa-
tölu: Pólland missti 8 milljón-
ir manns af 33 millj. íbúa.
í Póllandi voru framin slík
grimmdarverk, að þeim verð-
ur naumast með orðum lýst.
Hámark þeirra voru mann-
drápsstöðvarnar og ein þeirra
var Osviecim, sem samanstóð
af 36 fangabúðum, þar sem
alls voru .drepnar 4 millj.
manna, 24 þús. á einum ein-
asta degi.
j Varsjá og Danzig eru í rúst-
um. Það er ákaflega mikið
tjón, því þetta voru fagrar
borgir og fullar af miðalda-
minjum. Eyðilegging Þjóð-
verjanna hefur verið fram-
kvæmd af mikilli nákvæmni,
ekki aðeins eyðilegging af
hernaðarþörfum, heldur einn-
ig kerfisbundin eyðilegging
héilla borga.
í Danzig sá ég verksmiðju,
þar sem framleidd hafði verið
sápa úr líkum, og allt er fullt
af endurminningum hræði-
legra atburðá. Þessi sjón sann
færði mig um, hve óhugsandi
það væri fyrir þýzku minni-
hlutana, sem í Póllandi eru
að halda áfram að búa þar
innan um Pólverjana.
En þótt skipting landsins
milli bændanna sé mál, sem
foringjar Pólverja í London
hafa andstæða afstöðu til við
pólsku ríkisstjórnina, þá er þó
afstaðan til Rússa ekki minna
ágreiningsefni.
★
Áður en ég fór átti ég
klukkustundar viðtal við hr.
Bierut, forseta Póllands og
hann sagði mér, að andúðin
gegn Ráðstjórnarríkjunum,
andstaðan gegn öllum fram-
förum og samúðin rr eð Hitler
hefði leitt Pólland út í stríð
og ógæfu.
Þess vegna getur enginn,
sem haldinn er slíkum skoð-
unum átt von á hlýjum við-
tökum í Póllandi. Vinátta
milli Póllands og Rússlands
er grundvöllur þeirrar utan-
ríkismálastefnu, sem Pólland
hlýtur að reka í framtíðinni.
Þetta vita Rússar og viður-
kenna það. Rússar hafa hjálp-
að Póllandi mikið fjárhags-
lega, látið þá hafa sáðkorn í
vor o. fl. En stærsta hjálp
þeirra var þó, er Rauði her-
inn rak Þjóðverja úr Póllandi
Frh. á 7. síðu.
Eitin norskur verkalýðsflokkur
j GÆR BARST FREGNIN um að samkomulag hefði
náðst milli Verkamannaflokksins norska og
Kommúnistaflokks Noregs um skipulagslega og pólit-
íska sameiningu flokkanna. Verður sameiningar-
þingið haldið í september í haust, áður en þingkosn-
ingarnar fara fram. Nafn flokksins verður Verka-
mannaflokkur Noregs — hinir sameinuðu verkalýðs-
flokkar.
j^REGN ÞESSI mun vekja fögnuð meðal róttækra
verkamanna um öll Norðurlönd, fögnuð allra
þeirra, sem unna sósíalisma og unna norsku þjóðinni.
Með þessu samkomulagi ætti það að vera tryggt, að
norsk alþýða gengur í einni fylkingu til fyrstu frjálsu
kosninganna í landinu um margra ára skeið, og um
úrslitin þarf varla að efast: Hinn sameinaði flokkur
norsku alþýðunnar fær algeran meirihluta þingsæta
og óskoruð völd til að ráða stefnunni varðandi fram-
tíð norsku þjóðarinnar. Mikilvægi þess fyrir alþýðu
Noregs verður ekki ofmetið, og áhrifin af þessari
sameiningu, ef vel tekst, eru líkleg til að ná út fyrir
norsku landamærin.
jyORSKU VERKALÝÐSFLOKKARNIR eiga sér
sérstæða sögu meðal verkalýðsflokka Norður-
landa. Verkamannaflokkurinn norski var stofnaður
1887, og fékk fyrstu Stórþingsmennina (fjóra) kosna
1903. Á árum fyrri heimsstyrjaldarinnar óx róttækum
öflum fylgi í flokknum, og gekk hann í Alþjóðasam-
band kommúnista 1919. Árið 1921 klufu hægri-sósíal-
demókratar sig úr og stofnuðu flokk, og 1923 klofnaði
Verkamannaflokkurinn enn, um afstöðuna til Al-
þjóðasambandsins, og var þá stofnaður Kommúnista-
flokkur Noregs. Fyrstu árin eftir klofninguna töldu
báðir flokkarnir sig kommúnistaflokka, en Verka-
mannaflokkurinn stefndi til hægri, og 1927 tókst sam-
eining með honum og Sósíaldemókrataflokknum, eft-
ir að stefnuskrá flokksins hafði verið sveigð í sósíal-
demókratíska átt. Við kosningarnar 1927 varð Verka-
mannaflokkurinn stærsti flokkur landsins, fékk 59
Stórþingsmenn (af 150) og 368 þúsund atkvæði.
Kommúnistaflokkurinn fékk 40 þúsund atkvæði og
3 þingmenn. Árið eftir myndaði Hornsrud fyrstu
ríkisstjórn flokksins, en hún var felld eftir þriggja
vikna setu með samfylkingu borgaraflokkanna. Við
kosningarnar 1930 tapaði Verkamannaflokkurinn
verulega, missti 12 þingmenn og Kommúnistaflokk-
urinn sínum þremur. En í kosningunum 1933 er aftur
frámför, verkalýðsflokkarnir fengu yfir 503 þús. at-
kvæði, og vann Verkamannaflokkurinn 22 þingsæti.
Árið 1935, fyrir 10 árum, myndaði Stórþingsforseti
Verkamannaflokksins, Johan Nygaardsvold, ríkis-
stjórn, og hefur hann verið forsætisráðherra Noregs
þar til í sumar, sem kunnugt er. Við Stórþingskosn-
ingarnar 1936 fékk Verkamannaflokkurinn 618.603
atkvæði og fékk 68 af 150 þingsætum.
ð
j^OMMÚNISTAFLOKKUR Noregs á sér all um-
hleypingasama sögu, og missti mjög óhrif vegna
einangrunarsinnaðrar stefnu og innanflokks deilna.
En flokkurinn hefur einnig á seinni árum haft for-
ustu í ýmsum harðvítugustu stéttarátökum- norska
verkalýðsins, og á hernámsárunum hefur flokknum
vaxið mjög fylgi, vegna starfs síns í leynihreyfing-
unni. Sú staðreynd er m. a. viðurkennd með því að
flokkurinn fær tvo ráðherra, þó hann ætti engan full-
trúa á þingi.