Þjóðviljinn - 22.09.1945, Blaðsíða 1

þJÓÐVILJ IN N
10. árgangur
222S
Luagardaginn 22. sept. 1945
Nýsköpun skölamálanna
212. tölublað.
„Þjóðin bíður eftir starfi menntamanna nna”
Segir Brynjólfur Bjarnason menntamálaráðherra
Skólarnir eru nú sem óðast
að taka til starfa. Frama-
gjörn æskan streymir til
skólahúsanna, það er gamla
sagan, sem isífellt er ný um
„útþrá“ hinna ungu, hún
knýr þúsundir karla og
kvenna til að leggja á bratt-
ar brautir námsins. Til forna
lá leiðin til framandi landa,
Sæmundur sótti Svartaskóla
í París suður, heima á Fróni
var sótt til Odda óg Hauka-
dals, síðar til Skálholts og
Hóla, þá til Bessastaða,
Reykjavíkur, Möðruvalla,
Ólafsdals, Hóla, Akureyrar, o.
&. frv. og þeir sem ekki gátu
svalað þekkingarþránni
heima, fóru og fara í slóð
Sæmundar eða Leifs Eiríks-
sonar, námsbrautir íslenzkrar
æsku liggja nú víðsvegar um
hinn gamla og nýja heim.
Það er mjög gleðilegur
vottur um gróanda í íslenzku
þjóðlífi, hve geysimikill
fjöldi æskulýðsins hefur leit-
að skólavistar hin síðari ár.
Allir skólar, hvar sem eru
á landinu, hafa verið fullir
og við dyr þeirra margra haía
stórir hópar æskumanna beð-
ið inngöngu, en dyrnar hafa
verið harðlæstar, hver bekk-
ur setinn, þangað voru þeir
komnir, sem höfðu „sér-
stöðu“. Fjöldi varð að snúa
frá.
Það er hinsvegar einn hinn
átakanlegasti vottur þröng-
sýni, svo ekki sé verra sagt,
að á þeim árum er Jónas
Jónsson var kennslumálaráð-
herra var sú stefna beinlínis
tekin upp, að torvelda æsk-
unni brautina til langskóla-
náms. Menntaskólunum var
lokað, og viðurkennd sú
regla, að stærð kennslustofa
í gömlum húsum ætti að ráða
því hve margir stunduðu
nám. Alla stund síðan hefur
Stefnan er að bæta úr húsnæðisþörf skólanna
og gefa öllum kost á að stuiida nám,
sem það geta og vilja
Msnntamálaráðherra leggur ríka
áherzlu á að frumvarp milliþinga-
nef ndar í skólamálum verði að lögum
gert til að bæta úr ástand-
inu? Hún er stjórn nýsköp-
unar og framfara á öllum
sviðum. Vonandi hefui; hún
ekki gleymt skólamálum. Það
er bezt að láta stjórnina
svara fyrir sig sjálfa, og fara
beint til menntamálaráðherr-
ans, Brynjólfs Bjarnasonar.
Og hér kemur viðtal við
Brynjólf.
„Þjóðin á þakkarskuld
að gjalda þeim sem leita
hinna æðstu mennta“
— Hvaö líð'ur nýsköpun-
inni á sviöi skólamálanna?
— Eins og þú veizt —
segir Brynjólfur — hefur
ríkt hér mjög afturhalds-
söm stefna í skólamálum,
sem beinlínis hefur miöáö
að því aö torvelda mönn-
um framhaldsnám. Skortur
á skólahúsnæði hefur veriö
gífurlegur og niöurstaöan
hefur verið aö fjölda æsku-
manna hefur beinlínis ver-
ið varnaö aö stunda skóla-
nám.
Eg tel mitt verkefni, sem
menntamálaráöherra vera
aö ráöa bót á þessu hvoru
tveggja. Eg lít svo á, aö
þjóðiri eigi þakkarskuld aö
t gjalda hverjum ungum
manni, sem af dugnaöi og
myndarskap vill leita hinna
æðstu mennta ég tel aö
þjóðin bíöi eftir starfi slíkra
manna, og því eigi stjórnar-
andi afturhalds svifið yfir vöidin aö gera þaö sem i
vötnum skólamálanna, ríkis^
stjórnirnar hafa hver af ann-
arri verið fálátar og sinnu-
lausar um öll skólamál, allt
hefur verið látið reka á reiða.
og hið óbærilega ástand, að
hundruðum unglinga hefur
verið neitað um skólavist. og
valið hefur verið inn í skól-
ana eftir „efnum og ástæð-
um“, hefur versnað frá ári til
árs.
- Þetta vorn nú hugleiðingar
blaðamanns Þióðvilians.
■ En eftir á að hyggja. Hvað
beirra valdi stendur til aö
greiöa götu æskunnar til
framhaldsnáms. Þá tel ég
aö leggja beri á þaö áherzlu
að bæta úr húsnæöisþörf
skólanna. Eg vona að mér
sé óhætt aö segja að þetta
sé stefna ríkisstjórnarinnar.
„Ég legg áherzlu á að
tillögur milliþinganefnd-
ar í skólamálum verði
Íögfestar“.
—’ En h\aÖ hefur verið
‘ hefur okkar ágæta ríkisstjórn gert til aö framkvæma
hyggst þú að gera? —
hyggst aö gera? —
— Eins og þér er
kunnugt skipaöi fyrir
rennari minn í þessu sæti,
Einar Arnórsson, 7 manna
nefnd til að gera tillögur
um skipan allra skóla- og
fræöslumála. Þessi nefnd.
hefur, að mínu áliti, skilað
mjög góöum tillögum í
frumvarpsformi, um skipai;
hinnar almennu skóla
fræðslu. Ef þau frumvörp
verða að lögum mynda all-
ir skólar iandsins sam-
ræmda heild, þannig aö
æskan á greiðar götur frá
einu skólastigi til annars,
allt til hinna æðstu
mennta. Með þessu yrði
endir bundinn á þá ringui
reiö, sem nú er í skólamái
unum.
Eg legg mjög mikla á-
herzlu á, aö þau frumvörp.
sem neíndin hefur skilaö
verði lögfest á þingi i
haust, og aö hún haldi síð-
an áfram störfum og 'byggi
ofan á þann grundvöll, sem
lagöur er. Eg vona aö
stjórnin failist á aö ílytja
þessi frumvörp, sem stjórn-
arfrumvörp, en um það hef
ur þó ekki verið tekin á-
kvöröun enn. En það er að
sjálfsögðu ekki nóg aö fá
setta góða skólalöggjöf, það
þarf jafnframt og ekki síö-
ur, aö tryggja framkvæmd
hennar, og til þess þarf
fyrst og fremst tvennt, full
komið og nægilegt húsnæöi
og vel menntaöa og áhuga-
sama kennara. —
Nemendur allra gagn-
fræða- og héraðsskóla fá
á komandi vori rétt til
að þreyta inntökupróf í
þriðja bekk mennta-
skólanna.
— En hefur þú ekki gerí
einhverjar bráðabirgða ráö-
stafanir til að greiða unga
fólkinu götu að framhalds-i
námi. —
— Til þess aö rýmka.
dyr menntaskólanna hef ég
meö reglugerð löggilt gagn-
fræöaprófið frá Gagnfræða
skóla Reykvíkinga, sem und
irbúningspróf undir stúd-
entspróf, áöur var ekki
hægt aö taka slíkt próf,
nema við menntaskólana
tvo. Þá hef ég með sam-
komulagi við Menntaskól-
ann hér tryggt að nemend
ur gagnfræöaskólans geta
fariö beint úr þriöja og
fjórða óekk í ti^varand;
bekki Menntaskólans.
í framhaidi af bessari ráð
stöfun hef ég i'alið milli-
þinganefndinni i skólamál-
um, aö semja reglugerö um
gagnfræöapróf eða miö-
skólapróf bókmenntádeildar
eins og þaö er kallað í frum1
vörpum nefndarinnar. Meö
þessari reglugerö verður ö’.l
Brynjólfur Bjarnason
menntamálaráöherra.
um gagnfræða- og héi'aös-
skólum landsins heimilaö
aö láta nemendur sína
þreyta miðskólapróf, en það
veitir rétt til inntöku í
þriöja bekk menntaskól-
anna. Próf þetta verður
landspróf, það fer fram sam
tímis og meö sömu verkefn
um viö alla skólana. Þannig
fá allir þessir skólar jafna
aöstöðu, til að koma nem-
endum sínum inn í mennta
skólana. Eg legg áherzlu a
það, aö allir þeir, sem stand
ast þetta próf öölast rétt til
inntöku x menntaskólana-
og að gera verði ráöstafan-
ir á hverjum tíma til aö
húsnæöisskortur þessara
skóla geri ekki þann rétt a*
engu.
Próf samkvæmt reglu-
gerö þessari fara fram næsta
vor, og mér er kunnugt um
að auk gagnfræöaskólanna,
hafa nú héraðsskólarnir :'x
Framhald á 4. síðu
Danskt sm jör fáanlegt á ca.
4 krónur Idlóið
Það verður tafarlaust að leyfa innflutning
á þessu smjöri og selja það á frjálsum
markaði við hóflegu verði
Það er kunnugt, að ástandið í smjörsölu-
málum okkar er þannig, að íslenzkt smjör
fæst ekki, nema þá á svörtum markaði, og er
það mál manna, að Framsóknarforsprakk-
arnir úthluti því til vildarvina sinna. Amer-
íska smjörið, sem hingað flyzt, er meira og
minna skemmt.
Nú er hinsvegar fengin full vissa fyrir
því; að gott og ódýrt smjör er fáanlegt frá
Danmórku. Verð þess er að sögn ca. 4 kr. kg.
og mundi það fást greitt með sterlingspund-
um, sem er ólíkt hagkvæmara en að þurfa að
greiða það með dollurum, eins og ameríska
smjörið. — Ennfremur munu egg vera fáanleg
frá Danmörku, með hagkvæmum kjörum.
Þjóðviljanum er kunnugt um, að sótt hef-
ur verið um gjaldeyris- og innflutningsleyfi
fyrir smjöri frá Danmörku, en umsóknum
þessum hefur verið synjað.
Það er krafa fólksins, að danskt smjör
fáist innflutt nú þegar, og að það verði cext
hér á frjálsum markaði með hóflegu verði. —
Heilsu fjölda manna, einkum barna, er stefnt
í voða, vegna vöntunar á jafn bráðnauðsyn-
legri vöru og smjöri.