Þjóðviljinn - 31.03.1946, Qupperneq 3

.
Sunnudagur 31. marz 1946.
ÞJÓÐV7LJINN
Nýjar danskar bækur
Flcstir munu æila, að dönsk
um bókmenntum i.afi nú vax-
ið ásmegin, er menn mega af
nýju hugsa og rita eins og
þeim býður við að horfa. Að
sönnu hefur komið út fjöldi
bóka, en allt um það virðist
svo sem hemámsárin hafi ekki
enn leitt af sér neitt listaverk.
Vitaskuld bera flestar bók-
anna blæ stríðsins og hernáms
ins, en þær bera einnig með
sér, að fólk vill reyndar lesa
um stríðið, en menn vilja fá
eitthvað um ástina til bragð-
bætis. — Eins og málum er
háttað, fer ekki hjá því, að
gróðrabralls gæti í bókafram-
leiðslunni, og ber hinn mikli
fjöldi spellvirkjarómana vitni
um það, Þessir rómanar eru
mjög misjafnir að listgildi.
Beztur er sennilega „Be röde
Enge“ eftir Ole Juul, raunsæ
bók og laus við alla tilfinn-
ingasemi. Hún liefur verið
kvikmynduð fyrir skömmu.
Sumir hinna kunnustu dönsku
fyrirstríðshöfunda, svo sem
H. C. Branner (einn bezti smá
sagnahöfundur Dana) og Jak-
ob Paludan, hafa ekki rofið
þögnina ennþá. Hins vegar
hafa aðrir, svo sem Michael
rejn, haldið áfram ritverkum,
sem þeir voru byrjaðir á.
Michael Tejn er í svipinn einn
umdeildasti höfundur Dana, cg
er af sumum hafinn til skýj-
anna, en aðrir finna honum
allt til foráttu. Honum er eink
um til lista lögð skarpleg sál-1
greining og markviss stíll, en
mörgum í'innst gæta um of
prédikunar í ritum hans. Nýj-
asta bók hans er „Stövet kan
bære“. Öldurmennið meðal
danskra rithöfunda, Martin
Andersen Ncxö, er alltaf
jafn vel fyrirkallaður og víg-
reifur. I haust ser.di hann frá
sér tvær bækur „Maríin bin
Röde“ og „Breve til en Lunris-
mand“. Sú fyrri er á vissan
hátt framhald bæði af „Pelle
Erobreren“ og endurminnlng
um skáldsins. í henni dregur
Nexö upp svipmyndir (á stund
um nokkuð stílfærðar) af ýms
um kunnum mönnum. Eg
nefni sem dæmi, að Skjoid-
kjær mun vera höfundurinn
Johan Skjoldborg, Aaborg
Ijóðskáldið Jeppe Aakjær,
Slotsholm hinn kunni sósíal-
demókrati Borgbjærg o. s. frv.
„Breve til en Landsmand" eru
ritgerðir um baráttumál dags-
ins, í formi bréfa, stílaðra til
dansks krata, og er skemmat
af að segja, að eklci tekur
Nexö á honum með silkihönzk
um. Allar þær bækur, sem he-.
hefur verið minnzt á, hafa
verið fáanlegar í bókabúðum
bæjarins og má mæla með
þeim öllum. Geta má þess, að
einnig hafa fengizt eldri dansk
ar bækur í ódýrum útgáfum,
ásamt bókum þýddum á
dönsku úr ýmsum málum
(Delfin-bækurnar o. fl.). Sér-
staklega vil ég \ækja athygli
á einni bók, nýþýddri á
dönsku, en það er skáldsaga
sovéthöfundarins Konstantins
Simonoffs ,,Dage og Nætter“,
ágæt lýsing á bardögunum við
Stalingrad. Því miður er þó
ekki allt sem út kemur ótví-
ræð listaverk, og við hér höf-
um heldur ekki farið aiveg
varhluta af ruslinu. Einkum
vil ég vara grandalausan les-
anda við einni slíkri, en það
er „Træerne vokser ikke ind i
Hiinlen“ eftir Christian And-
ersen. Það er herfilegas'.i sam
setningur í „Hverfanda hvels“
stíl. Auk þess má það telj-
ast vafasöm notknn á eriend-
um gjaldeyri að flytja hingað
inn í dönskum þýðingum -ms-
rískar metsölubækur ein-; og
,,Rebekku“, ,,Á hverfanda
hveli“ og aðrar sli'kar.
B. U. S.
Við sólarlag
Ásta Björnsdóttir í>
lenzkaði. Söguútgáf-
an, Akureyri, 1946.
André Maurois er víðkunn-
ur franskur rithöfundur og
stássstofuspekingur, menntað-
ur og gáfaður, en jafnframt
háborgaralegur frá hvirfli til
ilja. Bækur hans um Dickens,
Byron, Disraeli og Voltaire
hafa náð miklum vinsældum
og verið þýddar á fjölmörg
tungumál, en auk þeirra hef-
ur hann gefið út nokkur skild
rit, til dæmis einkar sérkenni-
legt og frumlegt smásagna-
safn, þar sem hnnn brýtur
þessu örðuga og viðkvæma
formi nýjar brautir á listræn-
an hátt. Síðasta bók Maurols,
Etudes Americaiites, er safn
þrjátíu ritgerða urn brezk og
bandarísk skáld, en ritgerðir
þessar skrifaði hann á árun-
-im 1944—45 og birti þær
?vrst í frönsku vikublaði,Po.ur
la Victoire, sem gefið var út
í New York.
Sagan Við sólarlag er eng-
anveginn heppilegt sýnishorn
af skáldskap Maurois. Form
hennar getur ekki talizt ný-
stárlegt og þaðan af slður við-
fangsefnið. Höfundurinn leik-
ur sér að smávægilegum ásta
•nálaflækjum og teflir persón-
um sínum i nokkurn vanda,
nn greiðir því næst af franskri
lipurð úr flækjunum, leysir
vandann og skilur við fólkið í
bezta ásigkomulagi. Sagan er
öll óskop snoturleg og áferð-
arslétt, en hefur hvergi á sér
-,vip athyglisverðrar og lifandi
’istar. Hinn bókmenntalegi og
fágaði stíll höfundarins er
styrkasta stoð hennar, en ís-
lenzka þýðingin er gerð af slík
um vanefnum, að þessa stíls
verður naumast vart. Þýðand
inn virðist ekki ósjaldan hafa i
misskilið erlenda textann eða
gefizt' upp við að snúa honum á
sæmilega íslenzku, og skal ég
tilfæra hér örfá dæmi af mörg
um: ,.Mamma þeirra er alveg
eink3nnileg“(bls. 9), „En und.
arlegt var, að hann óttaðist
dauðann ekki ,iö mini:.sta“
(bls. 29), ,,og auk þess var
hann mörgum sinnum skyn-
samari og tilfinningameiri en
flestir .ungu mennirnir“ (bls.
34), ,,Þó að hann hefði víljað
yngri sonum sínum í með
erfðaskránni" (bls. 42), „En
hún hafði vonað, að Colette
giftist ungum manni, utan
sveitarinnar, sem ætti ekki
eins kröfuharða fjölskyldu“
(bls. 43), „Nei, ég held ekki
með þvílíkri lireinskilni" (bls.
55), „Stjörnurnar blikuðu og
lýstu himinhvolfið með gulln-
um geislum, sem blikuðu um
Ieið og þeir komu í' ljós“ (bls.
G5), ,,Og auk þess er hann svo
viss, svo góður. Mér finnst
eins vænt um hann og hægt
er“ (bls. 66), „Það kom fyrir
tvisvar eða þrisvar, að mér lá
við að tala út“ (bls. 117),
„Og auk þess lengja orðin og
vildhalda (?) sorgum, sem
hefðu átt að vera gleymdar
fyrir löngu" (bls. 120), „Gast-
on sat og las í búnaðarriti um
uppeldi snigla“ (bls. 128).
Þannig mætti lialda áfram
lengi, en jafnframi er íslenzka í
þýðingin öll morandi af prent-1
villum, sem stundum er fk’ri
unnt að greina frá hvimleið-
um ambögum og málleysum,
svo að hroðvh-knin hefur
sahnarlega ekki riðið við ein-
teyming, þegar bókin var ger-
in út. Það er hörmulegt, að
franskar nútímaskáldmenntir
skuli vera kynntar íslending-
um á þennan hátt. Að vísu er
bót í máli, að tvö stórverk
eftir Rolland og Malraux
munu vera væntanl-g á ís-
lenzku innan skamms í vönd-
uðum þýðingum. En væri það
til of mikils mælzt af Söguút-
gáfunni á Akurevri, að hún
bætti fyrir yfirsjónir sínar
með því að gefa sómasamlega
út einhverja skáldscgu efiir
Rroust, Romains cða Aragon?
íslenzkir lesendur myndu á-
reiðanlega kunna að meta
slíka úrbót.
Á árinu sem leið andaðist í París einn af helztu brautryðj^
endum nútíma-listar, málarinn Vassily Kandinsky. Hann
var 87 ára, er hann dó (fœddur í Moskva árið 1866). —
Myndin hér að ofan (komposHion nr. 8) er máluð 1923.
Þjóðviljinn mun á nœstunni birta grein um Kandinsky.:
líröfur íslcndinga til danskra eigna
í eigu einkamanna og danskra
þjóðarstofnana
Grein dr. Lis Jacobsen
ó. j. s.
Þingvísa
Að gefnu tilefni í þingmanna
veizlu, er frumvarp um Aust-
urveg var nýlega komið fram,
orti Eiríkur Einarsson, alþm.,
þessa vísu:
Held eg enn í austurveg
æsku minnar gesíur,
þó að ellin lireytulcg
þokist öll ji vestur.
Loks hefur fyrir frum-
kvæði danskra manna verið
hafin stórkostleg ljósprent-
útgáfa á mikilvægustu hand-
ritum miðaddanna — bæði úr
safni Árna Magnússonar og
handritasafni Konungsbók-
hlöðunnar — Corpus codic-
um Islandicorum medii ævi,
gefin út af Dr. Ejnar Munks-
gaard. Þetta er fyrirtæki, er
mun veita öllum hei.mi kost
á að afla sér þekkingar á
handritunuan og eggja menn
til nýrra rannsókna á sjálf-
um frumgögnunum- — Það
má með vissu staðhæfa, að!
ísland mundi hafa skort bæði (
menn og fé til að ávaxta á
slíkan hátt hinn norræna
menningarf járs j óð.
Því að þetta er mergurinn
málsins: Hin gömlu íslenzku
handrit geyma bókmenntir,
sem eru andleg eign allra
Norðurlanda, af því að þess-
ar bókmenntir eiga uppruna
sinn að þakka menningarlífi
allra hinna fornu norrænu
landa. Handritin eru megin-
heimild að þekkingu vorri á
sögu Norðurlandabúa, menn-
ingu þeirra og trú. — Þess-
vegna hafa Norðmenn og Sví
ar, Danir og Islendingar
rannsakað þau af jafnmikl-
um áhuga — og maður get-
ur (án þess að gera s:.g sek-
an um grátviðkvæmni) bætit
við: af jafnmikilli ást. ís-
lenzku ættasögurnar og kon-
ungasögur Snorra, hafa ver-
ið dönsk alþýðueign frá dög
um Oehlenschlagers, Grund-
tvigs og N. M. Petersens. —
Þær eiga í framtíð sem í for-
tíð að vera geymdar á stað,
þar sem fræðimenn frá öll-
um Norðurlöndum eiga greið
an aðgang að þeim, og —
enn um stund — verður sjálf
sagt að álíta, að Kaupmanna
höfn liggi nær þjóðbraut en
Reykjavík. Og í annan stað
á Kaupmannahöfn sldka m'ð-
stöð til rannsókna á handrit
unum, þar sem eru bóka- og
tímaritasöfn Konungsbók-
hlöðunnar, að Reykjavík
mun ekki í fyrirsjáanlegrii
framtíð eignast hennar líka,
Það má því staðhæfa, árx
þess að reynt sé að fegra máL
stað vorn, að hinn siðferðu
legi réttur Danmerkur er eins,
traustlega grundvallaður og,
hinn lagalegi réttur vor. eni
við það bætist hið vísinda-
lega hagræði, sem fólgið er S
geymslu handritanna í Kaup-
mannahöfn. Þess vegna hafai
bæði sænskir og norskir,
fræðimenn skilyrðislaust lát-<
ið í ljós þá ósk, að kröfum ís-.
lendinga um framsal hand-
ritanna verði vísað á bug.
En eiga íslendingar þá að
fara til Kaupmannahafnar til!
að rannsaka fornbókmenntir
sjálfra sín? Það ætti ekki að
vera nauðsynlegt. Haustið
1944 kom dálítið atvik fyrir
mig í Svíþjóð, er getur varp-
að ljósi á þessa hlið málsins,
Ungur sænskur málfræðing-
ur vann að ritgerð um hand-
ritin að Eiríks sögu rauða.,
Hann skrifaði til Kaupmanna
hafnar vegna þess, að hann
vildi gjarna rannsaka nánar
nokkra vafasama staði í einui
handritanna, en fékk það
svar, að ekki mundi stoða að
koma, því að handritið væri:
í láni — í Reykjavík! A'f;
þessu má sjá, að handritin!
hafa fyrrum verið lánuð til
íslands, og án efa verður það
einnig hægt í framtíðinni. En
menn munu einnig merkja
það, að Reykjavík — jafnvel'
þótt ekki sé heimsstyrjöld —<
liggur langan veg burtu.
En þess skal getið í þessu:
samlbandi, að í safni Árna
Magnússonar er mjög viða-
mikil deild yngri íslenzkra
handrita, er skipta Ísland sér-
staklega máli, en varða lítið
Norðurlönd almennt, gagri-
stætt því, sem er um mið-
aldahandritin. Þessi handrit,
sem að flest hafa aldrei ver-
Framhald á 5. siðu.