Þjóðviljinn - 01.05.1946, Page 4

ÞJÓÐVILJINN
Miðvikudagur 1. maí 194ð.
PJOÐVILJINN
Útgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — SósíalistaflokKurinn
Ritstjórar: Kristinn E. Andrésson, Sigurður Guðmundsson, áb.
Fréttaritstjóri: Jón Bjamason.
Ritstjórnarskrifstofur; Skólavörðustíg 19. Símar 2270 og
6509 (eftir kl. 19.00 einnig 2184).
Afgreiðsla: Skólavörðustíg 19, sími 2184.
Auglýsingar: Skólavörðustíg 19, sími 6399.
Prentsmiðjusími 2184.
Áskriftarverð; kr. 8.00 á mánuði. — Lausasölu 50 aurar
eint.
Prentsmiðja Þjóðviljans h. f.
Eining launastéttanna
Um gjörvallan hinn frjálsa heim fylkja launastéttirn-
ar liði á götum og torgum. Hvarvetna bera þær fram kröf-
ur um „frjálst þjóðfélag hins vinnandi fólks, þar sem al-
þýðan nýtur sjálf ávaxtanna af erfiði sínu, arðrán er af-
máð og engin þjóð kúgar aðra, þar sem frelsið er fyrir
fjöldann og liverju mannsbarni er tryggður réttur til at-
vinnu og menntunar og hin fullkomnasta tækni mannanna
er notuð til að bæta kjör vinnandi fólks og allrar alþýðu.
I þessum orðum felst áreiðanlega meginkjarni þeirra
krafna, sem launþegar allra landa bera fram í dag.
9
En það er ekki nóg að bera fram kröfur á hátíðlegum
augnablikum. Það þarf um fram allt að gera skýra grein
fyrir því, hvernig hægt er að gera þær að veruleika.
e
Ef að því er spurt, hvað þurfi fyrst og fremst til þess
að gera maí-kröfur launastéttanna að veruleika er svarið:
Eíning — eining og enn og aftur eining.
í auðvaldsheiminum skiptast þegnar hvers þjóðfélags í
tvær stéttir, eignastéttina og launastéttina.
Allt líf og starf auðvaldsþjóðfélagsins einkennist af
átökum þessara stétta um þann arð, sem vinnan skapar.
Þessi átök þýða stórkostlega sóun verðmæta. En meðan
einn er eigandi, en annar launaþræll, verða þau háð. Þau
verða háð af launastéttunum í nafni framþróunar og
menningarinnar. Þau verða háð af eignastéttinni undir
merki afturhalds og íhalds, undir merkjum þeirrar stefnu,
bfem fyrst kemur auga á það, sem nýtilegt var, þegar það
er orðið úrelts
9
Ef við lítum á ástandið, eins og það er hér á íslandi í
dag, þá verður Ijóst, að eining launastéttanna er alveg
séistaklega brennandi hagsmunamál. — Eignastéttin
og launastéttin hafa unnið saman í ríkisstjórn um nær
tveggja ára skeið. Þessi samvinna hefur orðið launastétt-
unum giftudrjúg, enda berjast nú hin verstu afturhalds-
öfl eignastéttanna harðlega gegn henni. Vísir hótar klofn-
ingi Sjálfstæðisflokksins, ef stjórnarsamstarfið haldi á-
frarn. Jónas frá Hriflu berst fyrir samstarfi Vísisliðsins
og Framsóknarflokkurinn, Hannibal Valdimarsson og
Stefán Pétursson, aðalritstjórar Alþýðuflokksins, berjast
fyrir bandalagi við Vísi og Jónas Með öðrum orðum, eigna-
stéttin reynir að koma á allsherjar einingu til þess að
rjúfa stjórnarsamstarfið. Þessi barátta er ekki sérkenni-
leg fyrir Island. Hvarvetna í heiminum reyna afturhalds-
öflin að sameinast til þess að viðhalda yfirdrotnun auð-
stéttarinnar. Hvarvetna er háð barátta gegn einingar-
stefnu launþeganna, í sérhverju auðvaldslandi er reynt að
rjúfa samheldni þeirra, því að hún þýðir frjáls þjóðfélög
hins vinnandi fólks, þar sem alþýðan nýtur sjálf ávaxt-
íinna af erfiði sínu.
Islenzkir launþegar! Sameinizt á grundvelli hagsmuna
samtaka ykkar. Sameinizt í baráttu fyrir hinu stéttlausa
þjóðfélagi sósíalismans, sú barátta er harátta fyrir hags-
jnunum ykkar, fyrir menningu ykkar og frelsi.
mappóðtHPÍMH
HATIÐISDAGUR VERKA-
LÝÐSINS
Ennþá einu sinni fylkja þús-
undir reykvískra verkamanna og
kvenna sér á götum bæjarins
undir fánum verkalýðsfélaganna,
kjörorðum dagsins og hinu al-
þjóðlega sameiningarmerki verka
lýðsins, rauða fánanum. Hátiða-
höld verkalýðsins 1. maí þykja
nú orðið sjálfsögð hér í Reykja-
vík og víða út um land. And-
stæðingar verkalýðsins hafa orð-
ið að láta sér það lynda, að þessi
hátíðisdagur verkalýðsins væri
lögiboðinn, og að mestu hætt að
telja hátíðahöld dagsins til
skrípaláta.
1. MAÍ 1923.
En það er ekki ýkjalangt síð-
an þessu var á annan veg far-
ið. Það var fyrst árið 1923 að
1. maí var haldinn hátíðlegur
á opinberan hátt, þ. e. með kröfu
göngu. Þótti ekki í lítið ráðizt
í þann tíð, því úrtölumenn í röð
um verkalýðsins bjuggust við að
iþetta tiltæki mtmdi reita borg-
arana svo til reiði, að uppþot og
blóðsúbhellingar hlytust af. — Sá
spádómur reyndist að vísu ekki,
réttur, sem betur fór, en ýmsar
tilraunir voru þó gerðar til sð
hindra framkvæmd kröfugöng-
unnar og upphafsmenn hennar
urðu fyrir aðkosti. Það voru að
vísu ekki margir, er fylktu sér
undir merki verkalýðsins daginn
þann, en ísinn var brotinn. Þeim
mönnum, sem þátt tóku í kröfu-
göngunni 1. maí 1923 og árin
næstu þar á eftir, eigum við að
miklu leyti það að þakka, að tek-
izt hefur að gera 1. maí að þeim
hátíðis- og baráttudegi, sem
hann nú er hér í Reykjavík. —
Þeir ruddu brautina þangað sem
við stöndum.
HÖFUÐMÁL DAGSINS.
I fyrstu var þessi dagur helg-
aður baráttunni fyrir 8 stunda
vinnudegi. Nú hefur því tak-
marki verið náð meðal flestra
menningarþjóða, að minnsta
kosti á pappírnum.
Hér hjá okkur verður það
sjálfstæðismálið sem verður höf
uðmál dagsins. Þegar þúsundir
verkalýðs- og alþýðustétta þessa
bæjar fylkja liði á strætunum í
dag, eru þær að mótmæla því,
að landið okkar verði gert að
herstöð og þær eru að krefjast
þess að hernámi Bandaríkjanna
verði af okkur létt.
Þessi mál hefur verkalýður-
inn valið sem sín aðalbaráttu-
mál í dag, af því hann veit að
undir framgangi þeirra er fram-
tíð hans og allrar þjóðarinnar
komin.
EITT LÍTIÐ DÆMI UM
„UMRÓTIÐ" ÁRIÐ 1946.
Einn af eldri kynslóðinni skrif-
ar:
„Ekki alls fyrir löngu var ég
áhorfandi að flutningi, sem til
skamms tíma var fremur fáséð-
ur í þessum bæ. Gömlu húsi,
sem staðið hafði í áratugi, ef
ekki á annað hundruð ára á
sama stað, var skyndilega lvít
af grunninum, sett á vagn og ek-
ið burtu. Eg er ekki kunnugur
sögu þessa húss, en ekki skal
dregið í efa að hún sé að ýmsu
leyti merkileg. Svo er um öJl
þau hús sem náð hafa meðal-
aldri eða meira. Saga þeirra er
jafnframt saga þeirra kynslóða,
sem notið hafa skjóls í þeim,
fæðzt þar, lifað sín uppvaxtar-
og manndómsár, blandin sorg-
um og gleði, unz ellin sótti -tð
þeim með vaxandi þunga og
dauðinn gerði enda á lífsbaráttu
þeirra. — Saga þessara húsa er
ósjaldan tilbreytingaríkari en
snjöllustu skáldsögur.
Það ér oft talað um „umrót’1
þessara síðustu ára, og það er
eins og felist í orðinu uppáhalds
orðatiltæki gömlu kynslóðarinn-
ar: heimur versnandi fer. Eitt af
hinum áþreifanlegu dæmum
þessa umróts, er sagan um
gamla húsið, sem ég var að segja
áðan.
Við höfum ekki almennt,
ástæðu til að harma það þótt
gömlum húsum sé kippt af
grunni og ný byggð í þeirra
stað. Við höfum þve.rt á móti
fulla ástæðu til að fagna hverri
slíkri nýbyggingu. En þrátt fyrir
það mættum við hverju sinni
hafa það hugfast, þegar við verð
um vitni að atviki sem þessu,
ásamt tugum og á stundum
hundruðum annara áhorfenda,
að ekki er annað líklegra en
einhverjir í hópnum séu þar að
sjá æskuheimili sitt flutt nr
stað. Og þá getur mannsöfnuður
inn í kring um þetta minnzt á
líkfylgd og maður getur gert sér
í hugarlund að þeim sem einu
sinni bjuggu í þessu húsi sé á-
líka innanbrjósts og manni sem
fylgir nákomnum ættingja sin-
um til graíar.
Já, þannig er „umrótið" í
Reykjavík á því herrans á’i
1946.
Einn af eldri kynslóðinni“,
Ferðalangar og sjúklingar.
Að sjálfsögðu eru menn sam-
mála um að rétt sé að greiða
fyrir að sem flestir geti neytt
kosningarréttar við hverjar kosn
ingar. Þess vegna er heimilað í
kosningalögum að þeir sem bú-
ast við að vera fjarri heimili
sínu á kjördag, kjósa hjá sýslu-
mönnum eða hreppstjórum fyrir
kjördag. Ekki nægir þetta þó -til
að bjarga öllum. Hópur kjósenda
dvelur erlendis er kosningar fara
fram, þessi hópur hefur hinguð
til ekki átt þess kost að neyta
kosningarréttar. Dómsmálaráð-
herra taldi rétt að breyta kosn-
ingalögunum á þessu þingi í það
horf, að leyft væri að kjósa hjá
útsendum fulltrúum íslands er-
lendis, fyrir kjördag. Með þessu
er þeim íslendingum erlendis,
sem ná til slíkra fulltrúa, gert
kleyft að neyta kosningaréttar,
og er það vissulega réttmætt og
veruleg framför frá því sem var.
En þá kemur annar hópur í
hugann, það eru hinir sjúku. —
Engin vandkvæði virðast ú því
að þeir geta kosið, sem á sjúkra-
húsum dvelja. Það mætti gera
með þeim einfalda hætti að leyfa
kosningar á sjúkrahúsum fyrir
kjördag og láta lækni þann,
sem veitir sjúkrahúsinu forstöðu,
stjóma kosningunni.
Sigfús Sigurhjartarson bar
fram breytingartiilögu við frum-
varpið, á þá lund að kosningar
yrðu eínnig leyfðar fyrir kjör-
dag á sjúkrahúsunum.
• Þessi tillaga var felld, að við-
höfðu nafnakalli, með tólf atkv.
gegn tólf Það var Finnur Jóns-
son, dómmálaráðherra og Garðar
Þorsteinsson, sem töluðu gegn
tillögunni. Það virðist með öllu
óskiljanlegt hvað fyrir þeim
mönnum vakir sem ekki vilja
gefa sjúklingum á sjúkrahúsum
sama rétt og þeim, sem ferðast
til framandi landa.
Vantraustið.
Flestir urðu hissa þegar Fram-
sóknarráðherrarnir báru fram
vantraustið á ríkisstjórnina. —
Öllum sem eitthvað þekkja tiJ
stjórnmála var ljóst að stjórnar-
andstaða grípur ekki til slíkra
ráða, nema eitthvað sérstakt til-
efni hafi gefizt, eitthvað það
hafi gerzt, sem ástæða sé til að
ætla að hafi breytt afstöðunni til
stjórnarinnar. Þegar svo ber
undir er krafa stjómarandstöð-
unnar annað hvort að fram fari
kosningar svo þjóðin geti dæmt
eða að stjórnin segi tafarlaust
af sér.
Kosningar standa nú fyrir dyr
um svo að ekki þarf að knýja
þær fram, að því leyti hlaut
vantraustið því að vera
markleysa. En höfðu þá Fram-
sóknarmenn eitthvað sérstakt
fram að færa gegn stjórninni,
sem þeir gætu reist á kröfur ím
afarlausa brottför? Ekki bólaði
á því. í öllum þessum ræðum
bólaði ekki á einu einasta nýju
atriði, ræðurnar voru aðeins
eins konar yfirlit yfir þá gagn-
rýni, ef gagnrýni skyldi kalla,
sem Framsókn hefur kveðið upp
gegn stjórninni fyrr og síðar.
Að öllu samanlögðu var þetta
vantraust hið þýðingarlaus-
asta og marklausasta, sem um
getur.
Umræðurnar.
Engum efa er það bundið að
umræðurnar hafa skýrt fyrir
þjóðina betur en áður, þá geysi-
breytingu, sem varð hér á sviði
stjórnmála og athafnalífsins, rr
stjórnarsarhstarfið hófst, og
hversu það langa þing, sem nú
er lokið, hefur afgreitt fleiri og
stórfelldari framfaramál en nokk
urt annað þing. Það varð einn-
ig ljóst að Framsókn er fálm-
andi og hrynjandi flokkur, ■ —
stefnuleysi, sundrung og undan-
hald einkenna flokk þennan, og
öllum er nú orðið ljóst, að hans
bíður tap.
Fréttir hafa þegar borizt um
það, að ræða Ásmundar Sigurðs
sonar um málefni landbúnaðar-
ins, vakti sérstaka athygli, þeir
bændur verða nú fleiri og fleiri,
sem gera sér ljóst að Sósíalista-
flokkurinn hefur fram að bera
raunhæfa og lífræna stefnu í
málefnum landbúnaðarins. Það
er hann sem á þvi sviði sem öðr-
um, er boðberi þess sem koma
skal.