Þjóðviljinn - 13.12.1946, Blaðsíða 5

Föstudagur, 13. des. 1946,-
ÞJÓÐVILJINN
Sverrir Kristjánsson:
Hvar skal Árnasafn geymt?
Það verður ekki ofsögum sagt. nema í Reykjavík, í vörzlu há- safnsins og Háskólasafnsins, gef
um íslendinga, að þeir eru bráð- skóla okkar. Allur taugaóstyrk ur auðvitað alls ekki fullnægt
látir nokltuð. Þeir eru þegar farn ur um komandi heimsstyrjaldir
ir að ráðstafa eignum, sem eru i j getur engu breytt um þetta. Ef
hæsta lagi vonarpeningur enn j talið verður nauðsynlegt að gera
sem komið er, hvað sem síðar! varúðarráðstáfanir vegna stríðs-
verður. Morgunblaðið er þegar
búið að ráðstafa safni Árna
Magnússonar. Eins og aðrar
„fornleifar", sem við heimtum
frá Dönum, skal það graiið á
Þingvöllum. Enn er þetta þó að-
eins í tiLlöguformi af hálfu Morg
unblaðsins, fram sett lesendum
blaðsins til vinsamlegrar athug-
unar. Það er ekki úr vegi að líta
á þessa tillögu nokkru nánar.
Kröfur íslendinga um endur-
heimt Árnasafns hvíla í meginat-
riðum á siðferðilegum og sögu-
legum rétti okkar. Líku máli
hættu, þá er auðvitað sjálfsagt
að velja þegar öi'yggisstað handa
þjóðardýrgripum okkar, handrit-
um, bókum og munum. Staður
þessi mætti ekki vera neitt hrófa
tildur, heldur tryggur geymslu-
staður, gerður að nýtízku tækni,
svo að þar yrði örugglega geymt
allt það, sem þjóðinni er kærast,
að svo miklu leyti sem mannleg-
ur máttur fær að gert. Slíkar
varúðarráðstafanir gagnvart kjör j iands. Hins vegar er það jafn
gripum okkar eru eins sjálfsagð sjálfsagt, að Árnasafn verði sér-
ar og eldvarnarveggur milli hús.a. j stök rannsóknarstofnun, með
En ef við þorum ekki að geyma ; sérstaka stjórn, fiárhag o. s. frv.
mundi gegna, ef við færum því j handrit okkar í Reykjavík vegna | Safnið verður ekki aðeins að eign
á flot að fá aftur íslenzk handrit.striðshættu, þá gætum við eins | ast færan formann, heldur einn-
sem lent hafa annars staðar, svohætt að byggja hús af ótta við, ( jg valið lið starfsmanna og kunn-
þeim kröfum, sem hér eru gerðar
fyrir hönd Árnasafns. Hér þarf
miklu meira fjárhagslegt átak
en við höfum vanizt fram að
þessu, er við höfum verið að
mylgra fátækrastyrknum í
stærstu söfn okkar. En ef við
verðum ekki við þessum kröfum
og gerum okkur ekki ljóst, hvað
við færumst í fang, þá er okkur
bezt að vera ekki of gleiðmynnt-
ir um rétt okkar til hinna ís-
lenzku handrita á erlendri grund.
Það er auðvitað sjálfsagt, að
Árnasafn verði eign Háskóla
sem hjá Svíum. Undirtektir Danaað þau kynnu að brenna.
hafa að vísu verið nokkuð blandn Þegar handrit okkar koma
ar, en þó virðast þeir menn, semheim höfum við tekið við varð-
látið hafa mál þetta til sín taká,veizlu á arfi, sem við eigum ekki
vera í meirihluta, er telja þaðeinir, heldur er að sumu leyti
sanngjarnt, að okkur verði aft-sameign germanskra þjóða. Heim
ur skilað handritunum. Eg trúi ildargildi þeirra í germönskum
því ekki að óreyndu, að handrita fræðum, máli og menningu, mun
málið verði ekki leyst okkur ífara vaxandi eftir því sem þau
vil, ef viturlega og kurteislega verða rannsökuð af meiri kost-
er á málunum haldið af okkargaefni. Þegar rannsókn á þeim
hálfú. 1 sárustu fátækt sinni létverður tengd í ríkara mæli en
ísland af hendi sinn einasta auð áður rannsóknum á sögu og'
Nú er komið að því, að frændurmenningu annarra germanskra
okkar á Norðurlöndum sýni stórþjóða, þá mun verða varpað nýju
læti og selji okkur aftur í hendurljósi á margt það, sem nú er tor-
sögulega og siðferðilega eign okkskilið eða lítt skilið í samger-
ar. manskri sögu. Það er því auð-
En þegar að því kemur, aðsætt, að endurheimt handritanna
handritin verði flutt heim, bá leggur íslendingum þá skyldu á
verða Islendingar að gera sér herðar, að búa svo að safninu, að
ljóst, að þeir hafa tekizt mikinnþað geti orðið raunveruleg vinnu
vanda á hendur, vanda, sem erstöð á sviði þessara fræða. Til
alls ekki eins auðleystur og marg þess þarf fé, mikið fé, en í þessu
efni má ekki horfa í eyririnn.
Safninu verður að sjá fyrir fé
eftir þörfum, þar má enginn
sparnaðarbarlómur komast að.
Að öðrum kosti er skyldugt, að
handritin verði þar, sem þau eru
nú niður komin.
Eyrsta og sjálfsagðasta skylda
ur heldur í fljótu bragði. Það
er kannski ekki óþarfi að taka
það strax fram, að deilur um það
hvar handritin eigi að „liggja“,
mega alls ekki koma upp. íslend-
ingar þola ekki meira en eitt
beinahneyksli í sögu sinni, hversu
löng sem hún verður. Þegar Morg
áttumanna á handritara'nnsóknir
og túlkun handrita. Safnið mundi
gefa út sérstakt tímarit og rit-
syrpu, innihaldandi handritaút-
gáfur og rannsóknir, að hætti er-
lendra' vísindafélaga og stofn-
ana.
En enn er ekki allt upp talið.
Árnasafn verður að eiga sérstakt
collegium, vistaveru handa er-
lendum fræðimönnum og stúd-
entum, sem vilja hagnýta sér
fjársjóði safnsins. Árnasafn get-
ur ekki orðið miðstöð ger-
manskra vísinda, er teygir til sín
fræðimenn úr öllum heimsáttum,
nema því aðeins, að þeim sé
séð fyrir jafn sjálfsögðum hlut og
húsnæði. Einnig á því sviði verð
um við að sýna myndarskap, þótt
við getum ekki byggt yfir höfuð-
ið á sjálfum okkur, af orsökum,
sem ekki verða raktar hér.
Það mun ekki leika á tveim
tungum, að við íslendingar
munum ekki geta lagt neinn
þann skerf til raunvísinda nú-
tímans, sem aðrar þjóðir geta
ekki jafnvel eða betur. í raun-
hæfum vísindum verðum við að
sækja svo að segja allt til ann-
arra, enn sem komið er, að
unblaðið fitj-ar upp á því að íslendinga verður auðvitað sú, að minnsta kosti, þótt víst sé, að
b.vggja yfir Árnasafn á Þingvelh, byggja yfir handritin mikið og
þá er auðsætt, að blaðið hefur ^ virðulegt hús, minnugir þess,
enga hugmynd um hvað þessi hvíliík hibýli við urðum að búa
handrit eru, né. hvaða skyldur ^ þeim þegar þau voru hjá okkur
hérvist þeirra leggur þjóðinni á
herðar. Blaðið heldur sýnilega,
að handritin séu „fornleifar".
enda leggur það einnig til, að
nokkrir af forngripum okkar
verði geymdir þar Líka, innlend-
um og erlendum ferðamönnum
til fróðleiks. í stuttu máli: hand
rit okkar eiga meðal annars að
verða ferðamannabeita, og er það
að vlsu nokkur huggun fyrir
okkur að geta önglað saman er-
lendum gjaldeyri á hinum gömlu
skræðum. Ef þessi tillaga Morg
unblaðsins kæmi til álita, fynd-
ist mér sjálfsagt, að Þingvalla-
nefnd yrði fengin umsjá með
„safninu", hún er hvort eð er
hágavönust á þeim helga stað.
En sleppum öllu gamni. Hand-
rit okkar verða hvergi geymd
hinir ungu vísindamenn okkar
eigi eftir að vinna mikið verk og
sjálfstætt í þágu atvinnuvega
okkar. En á einu sviði eigum við
síðast. Endur fyrir löngu urðu þess anan kost, að miðla öðrum
handritin okkar að flýja íslenzku
kotin. Nú skal þeim búin staður
í íslenzkri höll. En þessi höll á
ekki að vera neinn sýnisgripur,
reist af fordild og hégómaskap.
Hún á að vera búin slíku bóka-
safni, að það fullnægi ströng-
ustu kröfum vandlátustu vlsinda
manna, hvaðan sem þeir koma
af hnettinum. í hinu íslenzka
Árnasafni má ekki skorta nein
visindaleg hjálpargögn, sem nauð
synleg eru til rannsókna í ger-
mönskum fræðum. Það verður að
viða að safninu bókum og tima-
ritum á öllum sviðum ger-
manskra fræða, í málvísindum,
almennri sögu, réttarsögu, lista-
sögu, atvinnusögu, o. s. frv. Bóka
kostur safna okkar, Landsbóka-
þjóðum af kunnáttu okkar. Við
getum framar öðrum þjóðum
unnið stórvirki i germönskum
fræðum, þar þurfum við ekki að
verða þegn né lærisveinn. Á is-
lenzkri grund getur Árnasafn orð
ið lifandi þáttur í þeirri taug,
sem tengir saman fortíð ger-
manskra þjóða og nútíð. En það
getur einnig orðið fúinn forngrip-
ur, lífsleiðum ferðamönnum til
augnagamans. Ef svo fer, að við
íslendingar fáum handritin heim,
þá verður Árni Magnússon og
safn hans ekki husluð i þjóðar-
grafreitnum á ÞingvÖllum. Heim-
koma hans verður ekki hjartnæm
jarðarför, heldur upprisa til nýs
lífs.
Sverrir Kristjánsson.
Már Ríharðsson
Miimmgarorð
I dag verður Már Ríkarðsson
arkitekt borinn til moldar.
Hann lézt á sjúkrahúsi í Kaup-
mannahöfn 17. nóv. s. 1., eftir
langvarandi vanheilsu og þunga
legu.
Ríkarður Már Ríkarðsson, en
svo hét hann fullu nafni, var
fæddur 4. desember 1915, sonur
Mariu Ólafsdóttur frá Dallandi
og Ríkharðs Jónssonar myndh.
Hann lauk stúdentsp. í Mennta-
skólanum í Reykjavik árið 1935
Að því búnu fór hann til Kaup-
mannahafnar og stundaði bar
nám í byggingarlist til ársins
1940, en þá hvarf hann heim og
-starfaði fyrst eftir heimkomu
sína hjá Sigmundi Halldórssyni
arkitekt í Rvik, en síðan hjá
húsameistara rikisins, en auk
þess teiknaði hann mikið upp á
eigin hönd, meðan kraftar hans
leyfðu. Már var aíburða' verk-
maður i sinu fagi, öruggur, hug-
kvæmur og smekkvís, en örlögin
gáfu honum ekki tækifæri til
þess að sýna það, sem í honum
bjó.
Starfi sínu hjá húsameistara
r.íkisins hélt hann til ársins 1943,
er hann kenndi sjúkleika þess,
sem síðar reyndist ólæknandi.
Már Ríkarðsson var einn
þeirra manna, sem bjó yfir
meiru, en sáð varð við fyrstu
kynni, hann var dulur og sein-
tekinn, vinavandur og vinfastur,
fáskiptinn, en glaður í vinaihóp.
Listahneigðin var honum i blóð
borin, hann hafði yndi af tón-
list og söng, enda sjálfur ágætur
söngmaður.
Már var drengur góður, friður
sínum, bjartur yfirlitum og svip-
hreinn, hann var eldheitur æt.t-
jarðarvinur, sem bar heill og
heiður lands síns og þjóðar fyr-
ir brjósti. Og síðustu dagana, er
hann átti skammt eftir, þá sár-
þjáður, og með háan sótthita
ritaði hann hvassa mótmæla-
grein, til birtingar í íslenzku
blaði, gegn undanlátssemi Alþing
is í flugvallamálinu.
Örlögum sinum, er þau voru
ráðin, tók hann með undraverðri
karlmennsku og sálarró, og mæ.lti
aldrei æðruorð, í þvi striði, sem
ekki gat endað nema á einn veg
Már Ríkarð',son var kvæntur
Þóreyju Bjarnadóttur, ágætri
| konu, ættaðri héðan úr bæ, þeim
varð fjögurra barna auðið, og
eru þrjú þeirra á lífi.
Fráfall Más Rikarðssonar er
mikil raun fyrir konu hans og
börn, foreldra og systur, en bjart
ar og hlýjar minningar um ást-
rikan heimilisföður og góðan
dreng, verða ekki frá þeim tekn-
ar.
Finnur Jónsson.
Nýjar bækur frá Snæ-
landsútgáfunni.
Snælandsútgáfan hefur nýlega
sent frá sér ljósprentaða útgáfu
á Kvæðum Huldu, er gefin voru
út 1909, og orðin ófáanleg.
Þá eru tvær unglingabækur
nýkomnar á markaðinn frá sömu
bókaútgáfu. Eru það Nýir dýr-
heimar eftir Kipling, í þýðingu
Gísla Guðmundssonar alþingis-
manns; og Sól og regn eftir Ba-
den Powell, skátahöfðingja, í
þýðingu Jóns Helgasonar blaða-
manns. Hin síðarnefnda er með
teikningum eftir höfundinn
sjálfan.
F j a 11 a m e n n
Framh. af 8. síðu
mönnum. — Nokkrir þeirra eru
nú lagðir upp í förina löngu.
í 21 ár hef ég ferðazt um ör-
æfin á slóðum útilegumanna og
um jöklana; í 9 ár hef ég kann-
að Væringjaslóðir og klifrað í
Ölpunum. Annars álít ég að bók
sú, sem ég nú tileinka félögum
mínum, sé til orðin af sjálfdáð-
um. Á ferðalögum mínum, og þó
einkum á veturna, hafði ég gam-
an af að rifja upp ferðalögin. —
Þannig hafði safnazt hjá mér
geysimikill bunki handrita, en
það var fyrst á stríðsárunum að
mér datt í h'ug að flokka þessi
skrif og hreinrita það skásta.
Eg hafði varla skap til að ferð-
ast á þeim árum, átti erfitt með
að láta aðkomumenn ráða ferð-
um mínum en enn verra að ferð
; azt með vegabréf í nnu eigin
landi. Að rifja upp ferðir 30 ára
var því afþreying.
Eg leyfi mér að halda því
fram að við sem ferðazt höfum
um landið í aldarfjórðung og
numið jöklana á ný, höfum not-
ið hinnar upprunalegu ferða-
gleði. Eg er einnig sannfærður
um að við megum ekki láta vél-
arnar ógilda hlutverk hestsins á
ferðalögum. Við verðum að
byggja upp ferðamenningu vora
á þeim grundvelli að skapa íerða
mannaleiðir með bílabrautum og
flugvöllum, en sjaldgæfustu
staðina skoðum við af hestbaki
eða þá fótgangandi.
Við eigum ekki að byggja
fjallahótel fyrir slæpingja, held-
ur fjallaskála fyrir ferðafólk.
★
í bókinni er stutt grein um
Guðmund frá Miðdal, sem Aðal-
steinn Sigmundsson skrifaði
1932. Gils Guðmundsson bjó
bókina undir prentun. — Útgef-
andi er Guðjón Ó. Guðjónssoa.