Þjóðviljinn - 07.01.1947, Qupperneq 5

Þriðjudagur, 7. janúar 1947.
ÞJOÐVILJINN
5
ÍG ER HRÆ
Eltir dfo Harold O. Urey faerí
i letur af Mieliael Amriiie
Dr. Urey er einn þeirra sérfræðinga sem sSjórn-
nðu framleiðslu atómsprengjiinnar. Hann er prðf-
esser í efnafræði við háskélann í Chicago. Hann hef-
nr hSotið heimsfrægð og néhelsverðlaun s vísind-
ism fyrir rannsóknir sínar á atóraorku.
! þessari grein mælir hann fyrir munn yfkgnæf-
anái meirihluta þelrra sem leystu atémorkuna úr
vfðjum — þeirra 1500 vísindamanna sem eru fé-
kgar kans í Bandaiagi atómfræðinga. Þeir telfa sig
Iiafa hellaga skyldu til að segja hverjum manni það
sein þeir vita um -hina gífurlegu orku — til góðs ©g
ills — sein þelr háía leyst úr viðjnm.
Eg skrlfa betta til að -hræða
þig-
Eg er hræddur sjálfur- Allir
vísindamenn sem ég þekki
eru hræddir — hræddir um
líf sitt — og 'hræddir um ]íf
þitt■
í nokkrar vikur böfum við
ver.'ð í Washington til að gefa
ráð — þegar við erum spurð-
ir — um möguleika atóm-
sprengjunnar- Um leið höfum
við auðvitað lært talsvert um
möguleika stjórnmálanna.
Það hefur enn aukið hræðslu
okkar.
Eg segi þér — og ég vildi
að ég gæti sagt þér það augliti
til auglits — að við sem árum
saman höfum búið í skugga
atcmsprengjunnar þekkjum
hræðslu mæta vel, og þá
hræðslu verður þú að skilja
ef við eigum að taka vanda-
mál okkar skynsamlegum tök j
um. Við fengumst við ókunna i
hluti í eðli efnis'ns. Nú, þeg-
ar rætt er um heimseftirlit,
er ■mannkynið að fást við ný I
og ókunn atriði í heimsmenn!
ingunni. Og stjórnmálamenn-
irnir verða að leita inn á nýj-
ar brautir eins og við vísinda
mennirnir. Sem stendur eru
þe'r mjög tregir til þess, með-
al annars vegna þess að þeir,
hafa ekki fengizt við þetta
efni daglega eins og atóm-
fræðingar hafa gert í mörg
ár. Það er erfitt fyrir þá sem
þekkja það ekki af eigin raun
að gera sér grein fyrir hinni
geigvænlegu óvissu í kapp-
hlaupinu um atómvopnin.
Strax og það kom í Ijós að
vísmdamönnum myndi tak-
ast að Ijúka hlutverki sínu,
hjuggum við við ótta um að
Þjóðverjar myndu komast að
leyndarmálinu á undan okk-
ur- Við vissum nóg til að sjá
að það myndi hafa í för með
sér endi föðurlanda okkar
eins og þau voru okkur kær-
ust — tortímingu Lundúna,
Wasihington, New York, Det-
roit, eða Los Alarnos og Oak
Ridge- Þessi skelfilega
hræðsla óx í hvert skipti sem
við lásum blaðafregnir um
»,dularfullar sprengingar“ við
st'rönd Frakklands, eða árás-
ir á „rannsóknarstöðvar“ sem
síðar reyndust vera tilrauna-
stöðvar fyrir rakettusprengj-
ur. Það er þetta sem ég á við:
eftir nokkur ár kann þessi
hræðsla að sækja þig heim.
Þá verðurðu ekki lengur
svona rólegur og áhyggju-
laus — hamingjusamur vegna
þess að stríðinu er lokið. Eft-
ir nokkur ár ert það ef til vill
þú sem veltir því fyrir þér
hvað er að gerast bak við
hurðir rannsóknarstofnan-
anna í öllum he.'minum,. á
sama hátt og við veltum því
einu sinni fyrir okkur, nótt
og dag. Þá muntu skilja ó-
vissu okkar og vita hvers
vegna við vorum hræddir —
en þá er það ef til vill of
seint.
í Washington höfum við nú
kynnzt nýjum ótta: við er-
um hræddir við það hvað
stjórnmálamenn og diplómat-
ar kunna að gera við atóm-
sprengjuna.
Nú hugsar þú ef til vill sem
svo að þessi vísindamaður
sé ekki að tala um vísindi —
hann sé að tala um stjórn-
mál. Hann hafi engan rétt til
þess. Hvað veit hann ,.im
stjórnmál?
Eg veit þetta: ég heyri fólk
tala um hugsanlega notkun
atómsprengjunnar í styrjöld-
Sem visindamaður segi ég
iþér: Það rrm aldrei koma
önnur styrjöld■
Vísindamaður er ekki fær
um að leysa af hendi starf
diplómata og stjórnmála-
manna. En það eru viss atriði
sem eru bæði tæknileg og
pólitísk — til dæmis, vanda-
málið um alþjóðaeftirlit. Auk
þess getum við vísindamenn-
irnir talað sem óbreyttir borg
arar- Sem óbreyttir borgar-
ar höfum við haft meiri
tíma en þið hin til að hugsa
um hina pólitísku möguleika
sprengjunnar. Við erum ekki
farnir að þekkja öll svörin.
En nú þekkjum við spurn-
ingarnar.
Dvöl okkar í Washington
hefur sýnt mér það að þrátt
fyrir þau kynstur sem hafa
verið skrifuð um þetta efnj,
er hættulega stór hluti stjórn
málamanna sem hvorki virð-
ast þekkja né skilja sjálfar
spurningarnir.
Til dæmis spyrja þeir okk-
ur aftur og aftur: „Er ekki
hægt að finna neinar varn-
ir' gegn atómsprengjunni?i * * * * * * * * * 11
Eg hef aldrei heyrt — og
þú hefur aldrei heyrt —
nokkum vísindamann ségja
að til séu nokkrar vísindal.
varnir gegn atómsprengj-
unni.
I heiminum eins og við
þekkjum haim nú eru ekki ti!
neinar hugsanlegar hindran-
ir sem gætu komið í veg fyr-
ir að flugvélar komist ein-
bvern vegin frá einu landi til
annars. Auk þess er ekki
•hægt að finna návist sprengj
unnar á neinn ,.yfirnáttúrleg-
an“ hátt. og stærð .henna.r er
þannig að auðvelt væri að
smygla henni í einstökum
hlutum frá einu landi t l ann-
ars og setja hana síðan sam-
an og stjórna svo sprengingu
hennar frá fjarlægri útvarps
stöð.
Eg efast meira að segja um
að það myndi vera nauðsyn-
legt að eyða 40 eða 50 borg-
um með 40 eða 50 sprengjum.
Er ekki líklegt að þegar
nokkrar borgir hefðu verið
gereyddar, myndi skelfingin
tæma þær sem eftir væru og
þannig eyðileggja viðnáms-
þrótt þess lands?
Ef til vill segir þú að loft-
árásunum hafi mistekizt að
Fyrsta grein
i
eyðileggja viðnámsþrótt
brezku eða jafnvel þýzku
þjóðarinnar. En atómsprengj-
an er gerólík öllurn öðrum
sprengjum.
Venjulegar sprengjur valda
tjóni á tiltölulega litlu svæði.
Ein sprengja af gömlu gerð-
inni , drepur tiltölulega fátt
fólk. Ef venjuleg sprengja,
jafnvel risasprengja, spring-
ur í bæjanhluta, verður sá
bæjariiluti hræðilega útleik-
inn, en það eru tiltölulega
fáir sem láta lífið nema
sprengjan lendi nálægt leik-
•húsi eða opinberum samkomu
stað. Sprengjan kann að
drepa um 500 manns og særa
aðra- Sjúkralbílar þjóta á vett
vang. Hjálparsveitir grafa í
rústunum- Særðir menn eru
fluttir á sjúkrahús. Þeir sem
eftir lifa þakka sínum sæla
og halda áfram að vona að
næsta sprengja hlífi þeim
einnig.
En við atómsprengingu deyja
þúsundir á broti úr sekúndu.
Á sjálfu svæðinu stendur
ekkert uppi. Það eru engir
veggir. Þeir hafa horfið í ryk
og reyk. Það eru engir særð-
ir. Það eru ekki einu sinni
lík- Um miðbikið hefur el-d-
ur, margfalt heitari en nokk-
ur eldu.r sem þekkzt hefur,
Ef samkeppni yrði um
atómvigbúnað, myndi hún
fljótlega ná settu marki. Ef
við forum inn á þá braut get-
um við komið okkur upp
10,000 atómsprengjum. Það
gert að engu byggingar og geta önnur stórveldi einnig.
mannlegar verur. j Und'r eins og f jandsamlegar
Sxýrsla frá yfirstjórn; þjóðir hafa komið sér upp
bandaríska loftherslns sýnir
að íkveikjusprengjur gerðu
átta sinnum meira tjón en
venjulegar sprengjur■ Ein
einasta atómsprengja hefur
ekki aðeins sömu áhrif og
20-000 tonn af TNT (Trinitro
toluol, eitthvert öflugasta
spi'engjuefni sem til er) held
ur kemur einnig á stað bruna,
ofsalegum eins og fellibyl.
Þegar loftárásirnar stóðu sem
hæst björguðust Lundúnir
með hjálp sveita af sjélfboða
slökkviliðsmönnum. I styrj-
öld framtíðarinnar munu að-
eins verða örfáir slökkviliðs-
menn á lífi. Flestir hinna
særðu hefðu enga von um að
komast á sjúkrahús- Miðbik
stórrar borgar eins og Lun
dúna, sem hefur að geyma
aldalanga baráttu mannanna,
list og fórnfýsi, myifdi blátt
áfram liverfa í leiftri elds
og funa. Eftir því sem atóm-
sprengjurnar þróast mun bar
áttuvilji ekki lengja líf einn
ar borgar um fimm mínútur.
Ef slík sprengja félli á Lun-
dúni, myndu engir Lundúnir
verða eftir. Aðeins örfáir
Lundúnaibúar-
> Brezkur vísindamaður, dr
M. L. Oliphant, hefur lýst bví
yfir opinberlega að 'brátt
muni verða hægt að fram-
leiða langtum stserri atóm-
sprengjur. Hiroshima-sprengj
an samsvaraði 20.000 tonnum
af TNT. Hann býst við að
sprengjur framtíðarinnar
rnuni samsvara milljón eða
tveim milljónum tonna af
TNT!
Gegn slíku myndi eina
hugsanlega „vísindalega vörn
in“ í raun og veru ekki vera
nein vörn, heldur undanhald.
Eg á við dreifingu borganna.
í Ameríku eru 200 borgir
með fleiri en 50000 rbúa —
í allt búa meira en 50 milljón
ir í borgum. Að flytja. þetta
fólk í ævintýralegum flótta
vegna hinnar djöfullegu
snilli okkar myndi verða ó-
trúlega mikið verk, ennþá
meira en f jöldaflutningarnir
*í Evrópu eftir valdatöku
Hitlers. Enginn getur vísinda
lega gert sér. grein fyrir hvað
slíkt myndi kosta — en ein-
hver hefur stungið upp á
250-000.000.000 dollara,
Vegna þess að Ameríka er
mikið iðnaðarland, með mik-
inn mannfjölda í varnarlaus-
um borgum, munu áhrif atóm
sprengjunnar verða þau að
veikja hernaðarstyrk Ame-
ríku. Hernaðarstyrkur mun
ekki verða metinn eftir iðn-
aðarstyrk eða flotastyrk eða
flugstyrk heldur eftir því
hversu fáir búa í borgum. Að
staða Englands verður til
dæmjs allt að því vonlaus-
nógu mörgum sprengjum til
að.eyðileggja borgir hver ann
arrar, myndi vígbúnaðarkapp
hlaupið hafa endað í sjálf-
heldu. Sá sem byrjar mun
sigra.
Slíkar íhuganir hafa komið
vísindamönnum tll að halda
því fram að þessar sprengjur
megl aldrei nota aftur í
neinum tilgangi, ekki einu
sinni ,-til að fullnægja alþjóð
legu réttlæti-" Hugsum okkur
að lítil þjóð beiti granna sinn
ofibeldi í andstöðu við alþjóða
lög. saminga eða almennt sið-
gæði. Hversu sekir sem stjórn
endur þessarar þjóða kynnu
að vera, myndi það aldrei
geta talizt réttmætt að stór-
veldin eða alþjóðalögregla
veittu henni áfall sem dræpi
tugi þúsunda af saklausu
fólki og lamaði menningu og
fjárhag þessarar litlu þjóðar
kynslóðum saman.
Skynsamir menn vilja
leggja bann við slíku- Fram-
tíð mannkynsins er ekki fólg
in í yfirgnæfandi styrk, engu
fremur en öryggi einstakl-
inga í stórborg er fólgið í
kunnáttu þeirra í jújitsú, eða
hæfni þeirra í að fleygja
handsprengjum. Öryggi þjóð-
anna framvegis, eins og ör-
yggi okkar sjálfra í borgun-
um, hlýtur að hvíla á lögum
og samvizku mannanna með
styrk af árvökru heimseftir
liti og skynsamlegri notkun
léttra vopna.
Samt heyra vísindamenn-
irnir í Wash'ngton fólk tala
um að annað stríð sé hugsan
legt. Þeir lesa skýrslur her-
foringja og flotaforingja sem
fela í sér að annað stríð geti
skollið á. Við skulum í'huga
nánar þetta næsta stHð sem
aldrei má verða. (Framh.).
KVIKHWnDIR
Tjarnavbíó:
Lundúnaborg í lampa-
ljósi
(Fanny by Gaslight)
Gainsborough Pictures
Leikstjóri:Anthony Asquith
Mynd hessi 'er ensk, byggð á
skáldsögu eftir Michael Sadleir.
Það er kannski hæpið að segja,
að hún sé léleg, en hæpnara
mundi að segja, að hún sé góð.
Og hún er ekki „spennandi" eins
og segir í auglýsingunni. — Að
vísu er manni frá upphafi gefið
í skyn, að eitthvað merkilegt eigi
eftir að gerast, en einhvernveg
inn trúir maður því ekki. Og svo
lýkur myndínni án þess eigin-
- ...%M -------'■•..'•• .•
Framh. á 7. síðu.