Þjóðviljinn - 17.07.1947, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 17. júlí 1947.
ÞJÓÐVILJINN
Ásmundur Sigurðsson:
Framtíð sveitanna I.
Frá rányrkju Hl ræktunar
Hvaða ráð eru vænlegust til
þess að fólk í sveitum lands-
ins verði sem fyrst og bezt að-
njótandi tækni, menntunar og
menningar nútímans?
Ritstjóri Skinfaxa hefur far-
ið þess á leit við mig, að ég
reyndi að svara þessari spurn-
ingu frá minu sjónarmiði, og
vil ég með þessum línum leitast
við að sinna þeirri ósk, þótt
ljóst sé, að svo umfangsmiklu
efni verði engan veginn gerð
full skil í stuttri tímaritsgrein.
Áður en lengra er farið, þyk-
ir mér rétt að gera stuttlega
grein fyrir mínum skilningi á
þeim hugtökum, er hér um ræð-
ir, því oft eru þau notuð í
meira eða minna óljósri merk-
ingu.
Með tækni tel ég átt við sí-
vaxandi framfarir í atvinnuhátt
um og framleiðslu, að létta störf
in með vinnusparandi tækjum,
og fá þannig sífellt meiri afköst
og meiri framleiðslu fyrir sama
eða minna líkamlegt erfiði.
Ennfremur notkun allra þeirra
vinnusparandi tækja, er létt
geta, heimilisstörf og skapao
þægindi á einn eða annan hátt.
Með orðinu menntun er oft
átt við skólalærdóm aðeins, eða
þá þekkingu, sem liann veitir.
Þessi skilgreining virðist mér ó
fullnægjandi, því oft getur þekk
ingin ein verið ófrjó, ef ályktun
arhæfileika og dómgreind skort
ir til þess að meta fyrirbrigði
og viðhorf lífsins í því ljósi, er
þekkingin veitir.
Auk þess hefur margur ein-
staklingur aflao sér mjög mikill
ar þekkingar með sjálfsnámi,
og fyrir allan fjöldann er það
drýgsta leiðin, eins og ennþá
standa sakir hjá okkur. Réttast
virðist mér að segja, að bók-
leg og verkleg þekking, sem
byggð er á námi, sé nauðsynleg
undirstaða menntunar og með
orðinu menntun, vil ég skilja
þá andlegu yfirsýn yfir hvers
konar fyrirbrigði mannlífsins,
yfir áhrif þjóðfélagshátta og
allrar aðstöðu á einstaklinginn
og þroska hans, yfirsýn yfir
gildi bókmennta og lista og ann
arra verðmæta, sem geta orðið
hjálparmeðul til að skapa full-
komnara mannlif. Og spurning
in verður þá, hvernig fólkinu
verði búin skilyrði til að öðl-
ast sem mestan slíkan andlegan
þtoska.
Hugtakið menning virðist mér
eiga við sameiginlegan árangur
af hinu tvennu, þ. e. þegar fram
leiðslutækin eru komin á það
stig, að vinna sú, er einstak-
lingurinn þarf að leggja fram
er aðeins í samræmi við eðlilega
þörf hans til áreynslu, og að-
staða sköpuð fyrir liann að
nota sínar tómstundir til að afla
sér menntunar í þeirri merk-
ingu, sem hér er lýst að fram-
an; það er njóta þeii;ra gæða,
sem gildi hafa bæði fyrir lík-
amiegan og andlegan þroska.
Skal þá vikið að hverju þessu
atriði fyrir sig, og hvaða skil-
yrði þarf að skapa í sveitunum
til þess að fólkið fái notið
þeirra.
Um það er ekki deilt, að til
þess að koma framleiðsluhátt-
I eftirfa.randi grein, og annarri sém birtast mun hér í
blaðinu á morgun, svarar Ásmundur Sigurðsson, alþing-
ismaður, fyrirspurn er ritstjóri Skinfaxa beindi til hans
og þriggja annarra frambjöðenda í sveitakjördæmum við
siðustu alþingiskosningar. Greinin er hér prentuð upp úr
Skinfaxa, 1. hefti þessa árgangs.
um sveitanna í það horf, sem
hæfir nútínia menningarþjóð
þurfi að rækta jörðina í stórum
stíl og vélnýta landbúnaðinn að
sem mestu leyti. Deilan stendur
um hitt, hvort þetta sé unnt að
gera með því að halda hinu
forna byggðaskipulagi, — dreif
býlinu, — sem liér hefur tíð-
kazt frá upphafi Islandsbyggð-
ar, og hvort það fyrirkomulag
hefur fólgið í sjálfu sér þann
menningaraflvaka, að þjóðin
bíði rnenningarlegt tjón við að
breyta því. En til þess að gera
sér grein fyrir möguleikum vél-
nýtingarinnar undir hinu forna
skipulagi, verður að gera sér
ljósan þann mun, sem er á eðli
þess búskapar, sem við viljum
leggja niður og þess búskapar,
sem við viljum taka upp í stað-
inn.
k
Landnemar Islands komu að
ónumdu landi, auðugu að nátt-
úrugæðum. Þeir námu landið til
rányrkju, sem eðlilegt var, og í
samræmi við þekkingu og fram
leiðslutækni þeirra tíma.
Til slíkrar notkunar á nátt-
úrugæðum landsins hentaði
dreifb. eitt sem byggðaskipulag.
Allar þær aldir, sem liðnar eru
síðan, hafa framleiðsluhættir
landbúnaðarins verið hinir
sömu; og byggðaskipulagið
þannig í fullu samræmi við þá.
Það er ekki fyrr en á 20. öld
að verulegs áhuga fer að gæta
um bætta búnaðarhætti. Afleið-
ing rányrkjunnar er sú, að nátt
úrugæðin hafa gengið til þurrð-
ar, landið er Orðið fátækara en
það var. Hlutverk okltar er að
nema þetta land á ný, ekki til
nýrrar rányrkju, heldur til rækt
unar. Ennþá verður að taka til-
lit til hins mikla eðlismunar,
sem er á þessum tveim tegund-
um búskapar. Rányrkjan krefst
mikils landrýmis, ræktunin lít-
ils. Rányrkjan krefst mikils
vinnuafls og þar með fjölda
fólks, en ræktunin þarf lítið
vinnuafl og kemst því af með
fátt fólk. Aftur á móti
krefst ræktunarbúskapur
mikils fjármagns, sem bundið
er í margskonar vinnusparandi
tækjum, mun verðmætara landi
o. fl., þar sem rányrkjubúskap-
urinn kemst af með mjög lítið
til þeirra hluta. Ræktunarbú-
skapur krefst betri samgangna
en rányrkjubúskapur og þannig
mætti lengi telja margt fleira,
en þetta nægir til að sýryi, hve
mikinn mun er hér um að ræða.
★
Er þá hægt að samrýma full-
kominn ræktunarbúskap því
byggðarlagi, sem ríkt hefur til
þessa? Mér virðist öll rök mæla
því á móti. Að vísu skal það tek
ið fram, að það gildir nokkuö
annað fyrir sauðfjárrækt en fyr
Marshall og siðmeiming Evrópu
ir nautgriparækt og garðrækt,
og skal hér fyrst rætt um
tvennt hið síðarnefnda.
Á hverju því býli, sem reka á
ræktunarbúskap eftir fullkomn
ustu tæknikröfum nútímans,
þarf t.'d. svo mikinn vélakost, að
framleiðslan þarf að ná á-
kveðnu magni til þess að höfuð-
stóllinn beri hana ekki ofurliði.
Mótorsláttuvélin er lítið meiri
byrði á búinu, þótt slegnir séu
með henni 550 ha en þótt hún
slái aðeins 10 ha. Dráttarvélin
ér lítið meiri byrði þótt hún
plægði 10 ha. land en þótt
hún plægi 1 ha. Mjaltavélarnar
borga sig, ef með þeim eru
mjólkaðar 20—30 kýr, en eng-
inn óvitlaus maður kaupir
mjaltavélar til að mjólka að-
eins 2—3 kýr. Nú er í uppsigl-
ingu ný heyverkunaraðferð, súg
þurrkunin, sem líkleg er til að
verða meira framfaraafl í land-
búnaðarframleiðslunni en nokk-
urt eitt atriði annað. En um
þessi tæki og rekstur þeirra
gildir sama og ölh önnur, að
kostnaður verður hlutfallslega
meiri sem framleiðslan er
minni. Þannig mætti telja
margt fleira, er sannar það, að
stæriji búskapurinn er óhjá-
kvæmilegt skilyrði þess, að
bæði fjármagn og vinnuafl
komi að fuilum notum.
Hér stöndum við því gagn-
vart þeirri staðreynd að eðlis-
munur þess er við viljum hverfa
að og^þess er við viljum hverfa
frá er svo mikill, að sama fyrir
komulag hentar ekki, ef fólkið
á að njóta tækninnar og þeirra
hlunninda, er hún getur veitt.
PARÍSARRÁÐSTEFNAN er
þá eftir allt saman aðeins lið
ur í baráttu Bandaríkja-
stjórnar gegn kommúnisman
um. Ef einhver hefur efast
um að svo væri, þá tók
Marshall, utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, af allan
vafa með ræðu sinni á banda
ríska ríkisstjóraþinginu í
Salt Lake City í fyrradag.
Þar lýsti hann mikilvægi
þess, að Bandaríkjaþjóðin
gerði sér ljóst að henn-
ar vitjunartími væri kom-
inn. Ef Evrópuþjóðunum
bærist ekki bandarísk fjár-
hagsaðstoð mvndu þær taka
upp kommúnistiskt stjórnar-
far. Marshall hét á ríkis-
stjórana 48, að hjálpa til að
• sannfæra bandarísku þjóðina
um nauðsyn slíkrar aðstoð
ar.
„SIÐMENNING EVRÓPU er i
hættu“, sagði Marshall.
Minna mátti nú gagn gera.
Leyfist ekki Evrópuþjóðun
um að minna Marshall, á
það, að þær eru nýbúnar að
bjarga siðmenningu sinni frá
mestu hættu, sem nokkurn
tíma hefir ógnað henni, Hitl-
ers-Þýzkalandi ? Þyngstu
fórniniar í þeirri baráttu
færði hið kommúnistiska
Sovét-Rússland. I sérhverju
Evrópulandi stóðu hin sósíal
istisku öfl í fylkingarbrjósti í
baráttunni gegn nasisman-
um. Svo kemur Marshall
fram og lýsir því yfir, að
siðmenning Evrópu sé í voða
vegna þess að einmitt þessi
sósíalistisku öfl hafa fengið
aukin áhrif í ýmsum löndum
álfunnar. Heyr á endemi!
,,EF EVRÓPA tekur upp
stefnu, sem er ósamrýman-
leg erfðavenjum hennar og
okkar, mun það hafa rót-
tækar afleiðingar- hér í
Bandaríkjunum“, sagði
Marshall ennfremur. Þarna
liggur hundurinn grafinn. Ef
auðvaldsskipulagið líður und
ir Jok í Evrópu eru dagar
þess vestan hafs einnig tald-
ir. Auðvald Bandaríkjanna
Prh. af 3. siðu.
ars: Að mönnum, litlum fyrir
sér í hvívetna hætti mest til
að fá *þetta „komplex" vegna
þess að þeir óttast um virð-
ingu sína, ef konan vex að
dómgreind og henni verða
fleiri vegir færir. Þetta kem-
ur vel heim við það að hér
á íslandi hafa mestu glæsi-
mennin ávalt veitt konunni
lið í jafnréttisbaráttu hennar
og hvatt hana til þáiítöku í
opinberu lífi. Því giæsimenni
hafa aldrei óttast það að ráða
við einn kvenvarg.
*
Á íslandi eru til tvenn
landssamtök kvenna: Kven-
réttindafélagið og Kvenfé-
lagasambandið. Kvenfélaga-
sambandið er fag- og fræðslu
sámiband búsmæðra. Hvort
tveggja landssamtökin hafa
þegar náð góðum árangri í
starfi sínu. Þau vinna bæði
að hagsmunamálum allra
ir
kvenna sitt á hvoru sviði.
A-llt það sem Kvenréttinda-
félagið fær áorkað í réttinda-
málum og menningarrhálum
kvenna, kemur fjölmörgum
húsmæðrum og mæðrum að!
gagni, á sama hátt og starfj
Kvenfélagasambandsins og i
i barátta þess fyrir aukinni
: fræðslu um heimilisstörí og
aukinni tækni í þágu heim-;
ilanna.
Vegna þess sérstaka tilefni-J
að þessi samtök kvenna halcíaj
hér nú fundi sína hvert á
eftir öðru og sitja að sameig-
inlegum 19. júní fagnaði ii
kvöld, langar mig til að ljúka !
orðum mínum með því að j
óska, að sú samvinna og sáí
skilningur, sem þegar er j
kominn á megi halda áframi
að aukast og verða hvoru-j
tveggja markmiðunum tili
gagns: Markmiðum Kvenfé-i
iagasambandsins og Kven-j
réttindafélagsins.
er staðráðið í að fyrirbyggja
slíka þróun, ef annað dugar
ekki þá með kjarn^rkusf-mi-
öld. I ræðu sinni í Waco, TeK
as, 6. marz í vetur sagoi
Truman forseti: ,,Einn er sá
hlutur, sem Bandarikjamenn
meta .... meira en frið. Það
er. . . . frjálst. . . . framtak“.
Skýrar verður það elcki sagt.
Hver sá, sem ekki vill banda
rískt arðrán, slcal fá banda-
rískar kjarnorkusprengjur.
MARSHALL SEGIR, að mikið
hafi þegar áunnizt, með að-
stoð til einstakra Evrópu-
landa. Hann hefur sannar-
lega af nokkru að státa.
Gríska afturhaldsstjórnin
fékk 200 millj. dollara. Mán-
uði eftir afhendingu þeirra
er kominn á grímulaus fas-
irmi í Grikklnndi með til-
heyrandi fjöldahandtökum
lyoræðissinna, fangabúðum
og morðum. Bandarísku lýð-
ræðishetjurnar ráða sér ekki'
fyrir ánægju. Svona mönn-
um erú svei mér gefandi
doilarar! Tyrkland fékk
150 miílj. dollara. Þar er
stjórnin fasiari í sessi en
nokkrij. sinni fyrr. Fleiri af-
rek doliaradiplómatísins má
benda á. Böðulsveldi Francos
væri ekki i ið lýði á Spáni í
dag ef Vesturveldanna hefði
ekki notið við. I Véstur-
Þýzkalandi magnast leyni-
starfsemi nazista samkvæmt
vitnisburði Vansittarts, Crist
mas Möll'érs og Herriots.
Víst hafa Bandaríkin hlúð
vandiega að erfðafjanda evr
ópskrar siðraenningar.
RÆÐAN I Salt Lake City
varpar nýju íjósi yfir ræðu
Marshalls í Harvard. Þar
forðaðist hann vandlega að
minnast á herferðina gegn
kommúnismanum. Óvinsæld-
ir Truman kenningarinnar
heima og erlendis höfðu var
að hann við því. En af hvaða
hvötuin var þá Harvardræð-
an flutt? Molotoff komst að
þeirri niðursíöðu, að húii
væri framhald Trumanism-
ans í nýju formi, óg hagaði
sér eamkvæmt því. Nú verð
ur ekld um villzt, að niður-
staða lians var rétt. Úlfur-
inn liafði snöggvast bruggð-
ið yfir sig sauðargæru, en
það bai' ekki tilætlaðan á-
rangur. Þá var ástæðúlaust
að lialda blekkingaleiknum
áfram. I Salt Lake City var
honum liætt. En hvað gera
Evrópuiíkin 16, Sem létu
teyrrn sig til Parísar, undir
fölsku yf-irskini? Snúa þau
sér undan, og láta sem þau
hafi ekki séð úlfseyrun? Eða
neita þau að láta hafa sig
til að vinna níðingsverk á.
gömlu Evrópu?
Ðraugariddarinn
(The C'nost Rider)
„Amerísk cowboymynd“, hvorký
verri né betri en vant er.
ás.