Þjóðviljinn - 28.12.1947, Blaðsíða 5

Sunnudagur 28. des. 1947:
ÞJOÐVILJINN
Þörf meiri og almennari fræðslu um
samvinnumál
Því hefur réttilega verið
haldið fram, að til hagsbóta
fyrir vinnandi stéttir gangi
kaupfélögin — samvinnufélög
in — næst verkalýðsfélögun-
um.
Þeir hugsjónamenn, sem á
sínum tíma beittu sér fyrir
stofnun fyrstu sámvinnufélag
anna, urðu fyrir hörðum
árásiun frá afturhaldi þeirra
tíma, á svipaðan hátt og hin-
ir hugprúðu hugsjónamenn,
er 'börðust fyrir stofnun
verkalýðssamtakanna. Aftur-
haldsöflin sögðu, að þessi fé-
lög ættu engan rétt á
sér, þau væru óþjóðleg, væru
bolsévismi eða eitthvað ann-
að þjóðhættulegt. Og aftur-
haldið reyndi með hvers kon
ar bolabrögðum að koma þess
um samtökum alþýðunnar
fyrir kattarnef. En það tókst
ekki, sem betur fór. Alþýðan
var giftudrýgri- Og nú í dag
er svo komið, að verkalýðs-
félögin eru sterk í landinu.
og samvinnufélögin eru einn-
ig sterk, þó að þau eigi enn
eftir að heimta mikið úr hönd
um braskara afturhaldsins.
Það er broslegt og þó um
leið aumkunarvert að fylgjast
með viðbrögðum afturhalds-
ins við ósigri sínum gegn
gamtökum alþýðunnar. Nú
þorir það ekki lengur að
halda því fram opinberlega,
að verkalýðsfélögin eigi ekki
rétt á sér, þessi sömu félörr.
sem áður voru talin í ræðu
og riti óalandi og óferjandi
af postulum ihaldsins og beð
ið óbæna á hinn götustráks-
legasta hátt. Nei, það þorir
ekki lengur að þjóna lund
sinni opinberlega, fremur en
vinir nasismans þora að verja
hann opinberlega, eftir að
búið er að fletta ofan af hon-
•um og sýna hið rétta innræti
hans. Þeir vita, að það er
ekki hyggilegt lengur. Eina
ráð þeiira verðiu- að grímu-
klæða nazismann, og það er
það, sem þeir ætla að gera
og eru þegar byrjaðir á. Aft-
urhaldspostularnir hafa einn-
ig tekið það fyrir að byrja á
nýjum aðferðum til þess að
reyna að hnekkja verkalýðs-
félögunum.
Og nú í dag lýsir þetta
sama afturhald, sem reynt
hefur árum saraan og oft með
miður drengilegum aðferðum
að kæfa verzlunarsamtök
fjöldans í fæðingunni, því
yfir, að það sé hlynnt sam-
vinnufélögunum. Andlegir
lúsablesar úr flokki íhalds-
ins láta hafa sig til þess að
segja alþjóð, að braskararnir,
sem rakað hafa saman hundr
uðum millióna króna með
aðstöðu sinni til okurs, vegna
þess að samvinnufélögin í
landinu eru ekki nógu sterk,
séu alls ekki mótfaltnir sam-
vinnufélagsskap. Það virðast
lítil takmörk fyrir því, hve
stjórnmálaskúmar þessa
flokks geta lagzt lágt-
Það var annars mjög fróð-
iegt að hlusta á þessar út-
varpsumræður stjómmála-
flokkanna, sem haldnar voru
í tilefni af þingsályktunartil-
lögu Sigfúsar Sigurhjartar-
sonar um réttlátari skiptingu
gjaldeyrisleyfa milli kaupfé-
laga og einkaverzlana. En
það skal ekki f jölyrt um þær
að þessu sinni. Það hefur áð-
ur verið ritað um þær hér
í blaðinu.
Ég hef áður haldið því fram
í blaðagrein, að það skorti
meiri og almennari fræðslu
um samvinnumál. Það er stað
reynd, að fjölda manna eru
ekki einu sinni ljós undir-
stöðuatriði samvinnufélag-
anna. Al-lt of margir standa
ennþá utan samtakanna og
gera sér með því leik að því
að greiða meira fyrir lífs-
nauðsynjar sínar en þeir
þurfa, auk þess að þeix við-
halda með því braskarastétt-
inni. Á þessu þarf að ráða
bót. Auðvitað ætti að veita
fræðslu um eðli samvinnufé-
laga í hverjum bama- og
unglingaskóla.En á meðan að
það er ekki, þarf að sjá um
þessa fraiðslu á annan hátt.
Fræðslu og félagsmáladeild
S- í. S. hefur nú með hönd-
Tm útbreiðslustarfsemi
fyrir samvinnufélögin, auk
þess sem hverju einstöku fé-
lagi ber að sjálfsögðu að
vinna að því, hverju á sínum
stað. Ég er þeirrar skoðunar,
að þessi útbreiðslustarfsemi
sé ekki tekin eins föstum
tökiun og vera ætti.
í upphafi þessa greinar-
korns er bent á það, að næst
verkalýðsfélögunum komi
samvinnufélagsskápurinn til
hagsbóta fyrir hið vinnandi
fólk. Það ætti svo að vera,
að þessar tvær tegundir fé-
lagssamtaka styddu hvor aðra
Því vil ég beina því til stjóm
ar Alþýðusambands ísl., að
hún gangist fyrir og hvetji
sambandsfélögin ákveðið til
að taka upp á sírium vegum
fræðslu um samyinnumál.
Vei'kalýðsfélögin ættu öll að
halda upp fræðslufundum, og
eithvað af þeim ætti að vera
um samvinnumál, þótt ekki
væri nema grundvallaratriði
samvinnufélaganna. Ef til
vill mætti hafa um þetta sam
vinnu við Fræðslu- og félags-
máladeild S. I. S., ef svo
þætti henta.
Ég er sannfærður um. að
tækist að koma á skipulagi
um fræðslu í þessa átt innan
verkalýðsfélaganna, yi'ði það
samvinnufélagsskapnum til
hollrar aukningar og um leið
landsfólkinu til menningar-
legs og efnahagslegs ávinn-
ingS'
Friðjóu Stefánsson.
£
Á HVÍLDARDAGINN
ÞRÆLALÖG HIN NÝJU
munu hafa miklar og víðtæk-
ar afleiðingar fyrir íslenzku
þjóðina á því ári sem nú er
að hefjast. Eins og alkunn-
ngt er fela þau í sér allsherj-
arkauplækkun alira launa-
manna sem nemur átta og
hálfum af hverju hundraði;
ennfremur hækkun á vöru-
verði sem nemur þremur og
hálfum af hverju hundraði.
Hins vegar eru engar skorð-
ur settar við tekjum auðstctt
arinnar sem hirðir kaup ó-
háð öllum vísitöiureikningi.
Að vísu hafði einn af híésta-
réttardómurunuin, sem
gengu endanlega frá frum-
varpinu, laumað inn ákvæði
um skerðingu á hiutafjár-
arði, en ráðherrarnir tóku
eftir því og felldu það niður,
þótt þeim gleymdist hins veg
ar að íella niður samsvarandi
setningu úr greinargerð frum
varpsins. Sú afstaða ráðherr
anna er mjög vei skiíjanleg,
þar sem Jieir munu allir hafa
mjög drjúgar tekjur af slík-
um arði, t. d. var skýrt op-
inberlega frá því á þingi B.
S.R.B. að Emil Jónsson hefði
þegið yfir 300% arð af sum-
um bréfmn sínum á ári. Ekki
mun af veita. Þá eru í frum-
varpinu ákvæði um elgnar-
aukaskatt sem hvílir físlétt á
auðstéttinni en getur orðið
býsna þungnr baggi á ýms-
um millistéttarmönnuin, t. d.
iðnaðarmönmun sem haia
komið sér npp liúsi á undan-
förnum áruni. I>annig mætti
lengi telja upp það stórvægi-
lega misræmi sem feist í
þrælalögum hinnm nýju. Hér
verður þó aðeins drepið á eitt
ákvæðið og ef til vill það al-
variegasta. eu það er afnám
vísitölukerfisins, það ákvæði
að héðan í frá skuii hækkað
vöruverð engin áhrif hafa á
kaup.
★
MÖRG ÓFÖGUR ORÐ
hafa verið sögð um vísitöiu-
kerfið, en engu að síður heí-
ur það verið öllum launa-
mönnum til mikilla hagsbóta.
Fullkomlð vísitölukeríi
mætti kalla samábyrgð þjóð-
arinnar á lífskjöriim launa-
stéttanna. I*\í er ætlað að
tryggja að launamenn beri
úr býtum ákveðinn lámarks
skammt af neyzluvörum,
hvernig sem vöruverð breyt-
ist. I»að er byggt á þeirri
sjálfsögðu staðreynd að
krónufjöldi launanna einn
saman gefur enga hugmynd
um lífskjörin, heldur sam-
lieugið railli launanna og
vöruverðsins. Gildi visitölu-
kerfisins geta menn séð með
því að gera sér í hugarlund,
hvernig aðstæður þeirra
væru, ef engin uppbót væri
greidd á laun og grunnkaup-
ið eitt ætti að hrökkva til.
VlSITÖLUKERFIÐ IS-
LENZKA var að vísu gallað
og hefur ekki gefið almenn-
ingi fulla uppbót fyrir verð-
liækkanir þær sem orðið
hafa. Ein ástæðan er sú að
grundvöllur þess var miðað-
ur við ár eymdarinnar fyrir
stríð, og ýmsar almennar
neyðzluvörur höfðu Iítil sem
engin áhrif. I>á var kerfið
einnig falsað allvernlega,
einkum var húsaleiguvísital-
an fyrir neðan alla sanngirni.
En þrátt fyrir alla þessa
galla hefur vísitölukerfið
verið almenningi til stór\ægi
legra hagsbóta, haft I för
með sér aukið öryggi í þjóð-
félaginn og komið í veg fyr-
ir hörð stéttaátök.
★
FULLTRÍ AE AUÐSTÉTT
ARINNAR halda því fram
að \'ísitölukerfið sé undirrót
hinnar margumtöluðu verð-
bólgn, það sé einskonar verð
bólgnskrúfa sem aldrei stöðv
ist. Þetta er alger blekking.
Vísitalan var eingöngu mið-
uð við vöruverð, og hækkaði
því aðeins að vöruverö hækk
aði. Það var því ekki vísital-
an sem skrúfaði upp verð-
bóiguna, heklur verðbólgan
vísitöluna. Og það er engum
efa bundið að einmitt vísi-
tölukerfið hefur verið eins og
reidd svipa yfir valdamönn-
um þessarar þjóðar og hvatt
þá til að halda verðlaginu í
skefjum eftir megni. Það
mun koma í ljós nú þegar
þessari svipu hefur verið
íleygt, samkvæmt þrælalög-
unum hinum nýju.
sívaxandi bil milli verðlags
og launa, vaxandi fátækt og
stéttaátök.
★
OG HVAÐ BJÓÐA svo
dusilmennin í ríkisstjórninni
í staðinn fyrir vísitölukerf-
ið? Entil Jónsson, nótumála-
málaráðherra, sá sem rétti
Dagsbrúnarmönnum glæpa-
mannsheitið í vor og taidi
tros fullgóða nærin.au handa
almenningi, heftir svarað
þeirri spurningu skilmerki-
iegast. Hann sagði í útvarps
umræðunum’ um þrælalög
hin nýju, að þar sem grunn-
kaupshækkanir væru ekki
bannaðar gætu verkamenn
gert verkföll og knúið fram
kauphækkanir, ef vöruverð
færi npp úr öllu valdi! Þetta
er í sannleika stórfurðuleg
yfirlýsing. Til þessa hefur
það verið talið eitt helzta
hlutverk ríkisstjórna að
koina í veg fyrir stéttaá-
tök og innanlandsdeilur, en
ekki hitt að egna til vinnu-
stöðvana. Verkföll eru vissu
lega beittasta vopn alþýðu-
samtakanna og einasta vopn
þeirra ef í harðbakka slær„
en sá lannþegi er eklvi til sem
vilji beita því vopni nema
nauður reki. Frá sjónar-
miði þjóðarheildarinnar eru
verkföll böl og tjón sem ber
að forðast, en Emil Jónsson
„alþýðu“flokksráðherra læt-
ur sig ekki muna nm að
segja að íslenzk alþýða þurfi
ekki að óttast þrælalög hin
nýju, hún geti alltaf gert
verkfall!
★
★
FULLTRÍ AR AUÐSTÉTT
ARINNAR halda þvl einnig
fram að engin þjóð heiifó?
V
hafi veitt jafn fullkomna
uppbót fyrir verðhækkanir
og íslendingar og telja slíkt
ekki æskilegt. Sé þessi rök-
semd í samræmi við sann-
leikann er hún okkur til
hróss en öðrum til vansæmd-
ar. Ðæmin sýna hversu ó-
heyrileg eymd hefur skapazt
með þjóðum, þar sem verð-
lag hefur þotið upp úr öllu
valdi en laun staðið í stað
að miklu leyti eða dregizt
stórkostlega aftur úr. í
Frakklaiuli er vöruvísitalan
komin upp fyrir 1200 stig, en
kaupvísitalan er helmingi
lægrii afleiðingin er eymd
og ótrúlegur skortur, stöðug
hungurverkföll og innan-
iandsátök. Er það slíkt á-
stand sem fnlltrúar auðstétt
arinnar þrá? Það er engum
efa bundið að afnám vísitölu
kerfisins mnn, ef ekkert er
að gert, hafa í för með sér
LAUNALÆKKUN, VERÐ
HÆKKUN og sívaxandi bil
milli vöruverðs og kaups,
þetta er aðalinntakið í þræla
lögum hinum nýju. Með þeim
er um sinn kórónaður ferill
„fyrstu stjóruar Alþýðu-
flokksins" sem minduð var
fyrir tæpum ellefu mánuð-
um. Sú st.jórn hefur áður
reitt þrásinnis til höggs gegn
samtökum íslenzkrar alþýðu,
og auglýst innræti sitt allt
frá fyrsta ævidégi sínum. En
ailt til þessa hefur hún þó
orðið að iáta í minni poiíann
fyrir verkalýðssamtökunum.
Og sú árás sem nú er hafin
mun vissulega eínnig stöði -
ast á óbifanlegri samfylk-
ingu iaunastéttánna allra.
Dusilmennastjórriin, auvirði-
legasta, fyrirlitlegasta og
aumasta stjórn sem nokkru
sinni hefur þjakað þessa
þjóð, mun hljóta óhægt and-
lát, hengd í sinum eigin
þrælalögum.