Þjóðviljinn - 03.01.1948, Blaðsíða 4

4
Þ JÓÐVIL JINN
Laugardagur 3. janúar 1948.
þlÓÐVILJI
Útgefancli: Sameiningarflokkur ,alþýðu — Sósíalistaflokkurinn
Ritstjórar: Magnús Kjartansson, Sigurður Guðmundsson, áb.
Fréttaritstjóri: Jón Bjarnason
Ritstjórn, afgreiðsla, augiýsingar, ' prentsmiðja Skölavörðu-
stig 19. — Sími 7500 (þrjár línur)
Áskriftarverð: kr. 8.00 á mánuði — Lausasöluverð 50 aur. eint.
Prentsmiðja Þjóöviljans h. f.
Sósíalistaflokkuriim, Þórsgötu 1 — Sími 7510 (þrjár línur)
M kafna í pappír
Tilskipanir, reglugerðir, bráðabirgðalög, tilkynningar á
tilkynningar ofan, auglýsingar o. s. frv. o. s. frv., slíkur
var nýársboðskapur' ríkisstjórnarinnar til þjóðar sinnar.
Hún gerði sannarlega ekki endasleppt við það ár sem við
'hana verður kennt í sögunni; að kvöidi hins síðasta dags
var þulur útvarpsins látinn lesa í meira en kiukkutíma rit-
smíðar skömmtunarstjórans, verðlagsyfirvaldanna og hvað
þær nú heita allar þessar deildir hins mikla embættis-
mannabákns sem nú hvilir á þjóðinni eins og mara. Og að
sjálfs,ögðu voru þessar ritsmíðar þannig samdar að enginn
gat skilið þær, þótt hann eyddi gamlárskvöldi sínu til að
hlusta á þær. Það er lélegur embættismaður sem semnr
skiljanlegar tilskipanir!
★
I gær, á hinum fyrsta virka degi hins nýja árs, hófst
sarna þulan á ný í útvarpinu, jafn torskiljanleg og fyrr,
þótt nokkur skemmtun væri að vísu að þvi að skömmtun-
arstjórinn flutti sjálfur sinn þátt, Hins vegar varð ekki af
því að hinir háttsettu embættismenn skrifuðu dagblöð bæj-
arins í dag nema að litlu leyti, því verðlagsyfirvöldin skýrðu
Þjóðviijanum frá því, að dagskipanir þeirra væru svo lang-
ar og umsvifamiklar, að rúm dagblaðanna myndi ekki end-
ast til að birta þær! Þess vegna yrði horfið að því ráði að
gefa út margfalt Lögbirtingablað, einskonar hátiðablað, en
láta dagblöðin birta hvatningarorð til almennings imi að
iesa Lögbirting!
Skriffinnskan er þannig orðin slíkur óskapnaður að hún
hefur sprengt iitan af sér alla ramma. Þegar hinir háu em-
bættismenn sjálfir gefa út tilskipanir sem snerta daglegt
líf og afkomu hvers einasta manns í landinu, eru þær svo
flóknar, langar og margbrotnar að ekki er hægt. að birta
almenningi þær á venjulegan hátt. Þeir sem vilja komast
að raun um hvað pappírsmoksturinn um áramótin merkir
í raun og veru, verða að reyna að klófesta hátíðaútgáfuna
af Lögbirtingi, því blaði sem sjaldséðast er meðal almenn-
ings á íslandi.
★
Þær einustu framkvæmdir sem hafa aukizt og margfald-
azt í tíð núverandi stjórnar eru skriffinnska og pappírs-
mokstur, og þær hafa einnig eflzt svo um munar. Það er
sama að hverju gengið er, allar leiðir eru varðaðar pappír
og eyðublaðahaugum, minnisvörðum heimsku og illgirni.
Og undir þetta verða menn að skrifa nauðugir viljugir „að
viðlagðri refsingu", eins og stendur á seðlaskiptaeyðublað-
inu, sem gerir þannig ráð fyrir því að allir landsmenn hafi
hiotið refsingu og leggi hana fram sem sannleiksveð!
Eyðublaða- og pappirsmokstur hrunstjórnarinnar er
einkar hagkvæmt ráð til að gera menn að ósjálfbjarga
vesalingum, drepa framtak þeirra og athafnalöngun. Enda
er það sjálfsagt tilgangurinn. Ástandið er vissulega fario
að minna ískyggiiega mikio á tíma einokunarkaupmann-
anna dönsku, þegar það var tugíhús- og jafnvel líflátssök
að kaupa snæri í trássi við lög og rcglugerðir. Þá höfðu
menn þó ieyfi til að byggja yfir sig kofa úr efni sem þeir j
áttu sjálfir. Það er bannað nú. En íslenzka þjóðin hefur J
áður hrundið af sér slíku fargi og mun gera það aftur.
Og þá mun skráð í eftirmælum hmnstjórnarinnar, að hún
hafi, ein íslenzkra ríkisstjórna, kafnað í pappír.
Vígalegir unglingar taka
á móti nýju ári
Reykvískir unglingar hafa
lengi haft þann sið að vera hin-
ir vígalegustu, þegar þeir taka
á móti nýju ári. Á gamlárskvöld
er Miðbærinn það orustusvæði,
þar sem reykvískir unglingar
berjast við lögregluna sína eins
og fjandmannaher og reyna að
gera lienni allt til miska. Vili
þessi sókn unglinganna gegn
vörðum laganna oft ganga svo
úr hófi að við sjálft liggur að
stórslys hljótist af. Miðbæjar-
orustan á gamlárskvöld var ó-
venju hörð að þessu sinni. Ungl
ingarnir tóku á móti árinu 1948
vígalegri en þeir hafa lengi ver-
ið. íkveikjuæðið gekk svo langt,
að legið gat við stórbruna í
fleiri en eitt skipti. Mun lög-
regluliðið víða liafa sýnt
snarræði og hindrað með því
háska.
★
Neisti sem getur
kveikt blossa
Æðið, sem ávallt ríkir i Mið-
bænum á gamlárskvöld, hlýtur
að eiga sér ákveðnar sálrænar
orsakir. Á gamlárskvöld kemur
það í ljós, að í lundarfari reyk-
viskra unglinga, þessa myndar-
lega og yfirleitt hæverska fólks,
leynist sá neisti sem getur
kveikt blossa skemmdar- og
skrílsæðis. Og líklega leynist
þessi neisti því miður hjá ungl-
ingum og raunar einnig fullorðn
um víðast hvar á hnettinum. En
það, sem kemur í veg fyrir, að
hann blossi upp dags daglega,
er ákveðið afl, sem við köilum
siðmenningu. Siðmenningin er
vörn mannanna gegn skrílnum
í sjálfum sér.
Eflum siðmenninguna
Stundum hafa metorðasjúkir
glæpamenn reynt að kyrkja sið-
menningu þjóða sinna til þess
að geta látið neista skemmdar-
og skrílsæðis blossa upp og
•mynda' það vofeifiega afl, er
gæti tryggt þeim svo og svo mik
il völd og veraldarframa. Nær-
tækt dæmi um þetta er þýzki
nazisminn.
En hinn háskalegi neisti leyn-
ist allstaðar, jafnvel á meðal
okkar sjáifra. Þessvegna ættu
atburðirnir. á gamlárskvöld að
vera okkur áminning um að efla
siðmenninguna jafnt og þétt,
þessa vöm mannanna gegn
skrílnum í sjálfum sér.
ðt
Spurt um kvikmynda-
gagurýnina
Eg félck fyrir skemmstu enn
eitt bréf frá 'Ými og kemur
hann þar víða við að vanda. Á
einum stað segir, meðal annars:
,,. .. Eg man ekki betur en að
Bæjarpósturinn hafi dag nokk-
urn snemma í þessum mánuði
(skrifað í des.) eða jafnvel í
nóvember, taiað digurbarkalega
um að kvikmyndagagnrýnin
myndi þá hefjast aftur eftir
næstu helgi og mundi ná til
allra kvikmynda, sem hér yrðu
sýndar, og engri mynd yrði úr
sleppt. Já, mikil og glæsileg
roru þau loforð Bæjarpóstsins.
En síðan þau voru gefin, er
Iiðinn næstum mánuður og sá
mánuður hefur verið gjörsam-
lega kvikmyndagagnrýnilaus.
Hverju sætti digurb'arkí Bæjar-
póstsins í þá daga .. . ?“
¥
Auglýsin gaf araldurinn
hom til sögumiar
Það er dálítil vonzka í þér,
kæri vinur Ýmir, þegar þú ræð-
ir þetta atriði, og vissulega ekki
ástæðulaus vonzka. Því það er
hverju orði sannara, að ég lof-
aði því, einhverntíma um mán-
aðamótin nóv.-1—des., að kvik-
myndadagniýni blaðsins myndi
hefjast að nýju um helgina, sem
þá var næst undan. Höfðu þá
verið gerðar til þess ráðstafan-
ir, að gagnrýnin gæti komið
reglulega og náð til allra mynda
sem hér yrðu sýndar. En þegar
ég gaf þctta loforð, reiknaði ég
ekki með því, að auglýsingafar-
aldurinn var þá í uppsigl-
ingu; augíýsingarnar lögðu
brátt undir sig mikinn
ar lögðu brátt undir sig mikinn
hluta af plássi blaðsins og var
þá þegar sýnt, að erfitt myndi
rejmast að halda uppi ná-
kvæmri kvikmyndagagnrýni,
Framhald á 8. síðu.

Páimi Hannesson, rektor
Menntaskólans í Reykjavík, er.
fimmtugur í dag.
Hann fæddist 3. janúar 1898
á Skíðastöðum í Lýtingsstaða-
hreppi, Skagafirði, sonur Hann-
esar Péturssonar bónda á Skíða
stöðum og konu hans Ingibjarg
ar Jónsdóttur. Pálmi varð stúd-
ent 1918 og mag. scient. í dýra-
fræði frá Kaupmannahafnarhá-
skóla 1926. Kom þá heim og
var kennari við Gagnfræða-"
skólan á Akureyri þar til hann
var settur rektor Menntaskól-
ans í Reykjavík 1929. Ári síð-
ar, haustið 1930, var hann skip-
aður í það embætti og hefur
gegnt því síðan. Pálmi hefur
jafn-framt tekið allmikinn þátt
í stjórnmálum, var þingmaður
Skagfirðinga 1937—42 og átti
sæti í bæjarstjórn Reykjavíkur
sem fulltrúi Framsóknarflokks
ins. Hann hefur setið í mennta-
málaráði, útvarpsráði, rann-
sóknarráði ríkisins og haft
mörg önnur opinber trúnaðar-
störf á hendi, tekið drjúgan
þátt í félagsstarfsemi og feng-
izt við náttúrufræðirannsóknir
og ritstörf.
Af þessari þurrlegu upptaln
ingu einni mætti ráða að kveðið
hefur að Pálma Hannessyni á
ýmsum sviðum þjóðlífsins.
Þeir sem þekkja ástríðu hans
til uáttúrufræða og afburða
vinsældir sem kennara gætu
freistazt til að óska að hann
hefði þegar á unga aldri getað
einbeitt sér að fræðigrein sinni,
hlotið góð skilyrði til rannsókna
á náttúru íslands og prófessors-
starf í náttúrufræði hér heima.
Pálmi á nægilegt starfsþrek
fimmtugur til að liægt væri að
hafa þetta frambærilega afmæl
isósk um starfið sem eftir er.
Náttúrufræðideild við háskól-
ann er ekki orðinn óljós draum-
ur og íslendingar ættu að vera
vaxnir upp úr þvi að sjá t kki
aðra leið til að láta vísindamenn
lifa en binda þá við óþrjótandi
skólastörf.
í þessu felst ekki vanmat á
gildi skólastarfsins. Það er einn-
ig ævintýri að kynnast þúsund
j um uppvaxandi menntamanna
j i daglegri umgengni, gefur ekki
j einungis fjölbreytta reynslu og
| mannþekkingu heldur eru i
, kynningu góðs kennara og
j nemenda ríkir mótunarmögu-
' leikar. Fáar stofnanir þjóðfé-
lagsins munu jafn áhrifaríkar
og menntaskólamir, ef vel er
j að gáð.
í Hér skal engin tilraun gerð
' að meta rektorsstarf Pálma
; Hannessonar. Enginn gegnir því
starfi hátt á annan áratug á-
rekstralaust. og kalt hefur stund
um orðið milli rektors og nokk-
urra nemenda, ekki sízt beint
og óbeint vegna lúnnar erfiðu
aðstöðu hans fyrstu árin. En
það er ekki tækifærislof þó fi:ll-
j yrt sé að nemendur hans úr
j Menntaskólanum í Reykjavík
j minnist hans í dag með þakklæti
)
og virðingu og einlægum afmæl
isóskum.
Fjölhæfra gáfna frýr enginn
j Pálma Hannessyni, kunnugir
| meta hlýju handtaksins og við-
j mót góðs drengs, Heimili hans
sem þau rektorshjónin opnuðu
mér ókunnugum og án verð-
skuldunar menntaskólaárin er
slíkt að ég hef alltaf talið mér
kýnnin af því að minnsta kosti
eins milcils virði og skólanámið.
Beztu óskir til Pálma Hann-
essonar á fimmtugsafmælinu.
Sigurður Guðmunilsson.