Þjóðviljinn - 03.01.1948, Blaðsíða 6

6
ÞJÓÐVILJTNN
Laugardagur 3. janúar 1918.
_____________________________________
38.
eftir
MICHAEL SAYEES oa AIBEET E. KAHN
þjóðinni aftur kost á siðmannaðri tilveru og ef til
vill valda straumhvörfum í áttina til blómlegrar
heimsverzlunar.
Undir forystu nazista átti að sameina öll hin dreifðu
öfl' andbolsévismans, iýðræðisfjandskapar og gagnbylting-
ar Hyítliða í eina alþjóðlega fylkingu til að mola lýðræðið
í Evrópu, gera innrás í Sovétríkin og loks reyna að ná
heimsyfirráðum. /
En til voru framsýnir stjórnmálamenn í hinum vest-
rænu lýðræðisríkjum, sem' neituðu að vicurkenna and-
bolsévisma Hitlérs sem aflausn fyrir alla glæpi nazista og
samsæri. I Bretlandi og Bandaríkjunu'm voru tveir frá-
bærir forystumenn, sem sáu frá upphafi, að valdataka
nazismans í Þýzkalandi þýddi aldahvörf í veraldarsög-
unni. Hið fimmtán ára gamla leynistríð gegn Sovétríkjun-
um hafði getið af sér. Frankensteinófreskju í hjarta Evr-
ópu, sem ógnaði friði og öryggi allra frjáisra þjóða.
Er stormsveitir Hitlers marséruðu um stræti Þýzka-
lands, veifandi bareflum sinum og syngjandi: „í dag er
Þýzkaland vort, á morgun allur heimurinn!“, iét ensk
rödd, sem flutti aðvörun og spámannleg varnaðarorð, til
sín heyra. Öllum á óvænt var það rödd Winston Chur-
chílls, fyrrverandi foringja andbolsévismans meðal ihalds-
máhna.
I desember 1933 sagði Churchill á áhrifamikinn hátt
skilið við félaga sína meðal ihaldsmanna og fordærndi
nazismann sem ógnun við brezka heimsveldið. Sem beint
srar við fullyrðingu Rothermere lávarðar, að „hinir
hraustu, ungu nazistar Þýzkalands eru verðir Evrópu
gegn kommúnistahættunni" sagði Churchill:
Allir þessir hópar hraustra, tevtónskra æsku-
manna, sem marséra um stræti og vegi Þýzka-
lands .... eru að leita að vopnum og trúið mér,
þegar þeir hafa fengið vopnin. munu þeir krefjast
aftur glataðra landa og glataðra nýlendna, og þeg-
ar sú krafa er borin fram getur ekki hjá því farið,
að sérhvert land hrist.ist og máske hrynji til grunna.
Churchiíl krafðist samkomulags við Frakldand og jafn-
vel Sovétríkin gegn Nazista-Þýzkalandi. Hann var úthróp-
aður sem svikari og stríðsæsingamaður af þeim, sem áður
hylltu hann scm hetju baráttunnar gegn bolsévikum ....
Hínumegin við Atlanzhafið sá annar maður að verald-
arsögulegu tímabili var lokið. Flinn nýkjörni forseti Banda
ríkjanna, Franklin Delano Roosevelt, batt skjótan endi á
hina sovétfjandsamlcgu stefnu sem fyrirrennari hans,
Herbert Hoover forseti, hafði rekið. 16. nóvember 1933
var fullt stjórnmálasamband tekið upp milli Bandaríkj-
anna og Sovétríkjanna. Þann sama dag sendi Roosevelt
fo'rseti Maxim Litvinoff bréf, þar sem segir:
Eg treysti því, að sambandið, sem nú er tekið
upp milli þjóða okkar megi um allan aídur haldagt
eðlilegt og vinsamlegt., og að þjóðir okkar héðan í
frá' megi 'vinna saman til gagnkvæms ávinnings' og
til að varðveita heimsfriðinn.l).
"Áðuren ár var liðið, hafðí Þýzkaland' sagt sig úr Þjóða-
bandalaginu.: Við sæti þens. •! sar. ' gu láCi þjóðanná
tó'k Samband hinna sósíalistiskr. Sovétýýövelda.
•;Hið nýja. tímabil var hafið. Þr.ð fC'.i :;?Hr að verða
tímabil ótrúlegusttj orr st árkostlegustu svika, er sagan
getur, tímabil leynilegra milliríkjaviðskipta, sem rekin
voru með ofbeldi, morðum, samsærum, valdaráni, svikum
og blekkingum, sem áttu engan sinn líka á liðnum öld-
um.
Það átti eftir að ná hámarki sínu í Heimsstyrjöldinni
síðari. •
1) Sama árið hafði Raymont. R.obins ofursti heimsótt Sov-
étríkin á ný og farið i þriggja mánaða eftirlitsferð til að kynna
sér fyrirkomulag félagSmála og efnahagsmála. Á ferðalagi sínu
fór Robins átta þúsund mílui jg safnaoi mikilvægum gögnum
varðandi framfarir í landinu síðan byltingin var gerð. Áður
en Robins fór frá Moakva veitti Stalin honum langt einkavið-
tal, og komu þeir þá inn á tambúð Bandaríkjanna og Sovét-
rikjanna. Er hann kom aftur til Bandarikjanna var Robins
boðið tíl I-Ivíta hússins til að geí.j .Roosevelt forseta persónulega
skýrslu. Skömmu síðar viðurkenndi Bandarikjastjórn sovét-
stjórnina.
19. daerur
Lusance 8. ágúst.
Þegar ég sté út úr vagninum á stöðinni í Melun,
var orðið rokkið yfir þessari. friðsælu sveit. Sólin,
hafði skinið daglangt, og jörðin andaði höfugum
ilmi, sem barst í öldum með blænum y-fir sverðinum.
Eg dustaði af mér vagnrykið, og andaði djúpt.
Ferðataskan mín, sem ráðskonan mín hafði raðað
niður í nærfötum og ýmsum áhöldum til snyrtingar,
,munditiis“ vóg svo létt í hendi minni, að ég sveifl-
aði henni eins og skóladrengur, er liann fer út úr
skólanum sveiflar byrjendabókunum sínum í neti.
Guð gæfi að ég væri lítill snáði og gengi í barna-
skóla. En nú eru fimmtíu ár liðin síðan rnóðir mín
blessuð, gaf mér jólaköku, sem hún sjálf hafði bak-
að, lét hana í körfu og hengdi svo körfuna á hand-
legg mér. Síðan fylgdi hún mér til lieimavistarskóla
herra Douloir's. Kringum skólann var garður, og
stóð hann á gatnamótum við Kaupmannastræti. í
garðinum var fjörugt fuglalíf. Hinn afardigri herra
Douloir brosti við okkur sætt og blíðlega og hann
kluppaði mér á kinnarnar til þess að láta í Ijós
hvað henum þætti ég yndislegur. En þegar móðir
mín var horfin út stiginn gegnum sveim af kvak-
andi spörvum, var herra Douloir hættur að brosa,
og það varo ekki á honum séð, að honum þætti ég
neitt yndislegur lengur, heldur sýndist mér hann
líta mig illu auga/eins og honum væri í nöp við
mig. Seinna fékk ég að reyna það, að augnaráðið
hafði ekki logið. Og ég var engin undantekning með-
nl nemendaima. Hann útdeildi höggum og pústrum
af svo rniklu fjöri, að óliklegt mátti virðast um iafn
feitan mann. En þó kom alltaf að honum sama ást-
úðlega bliðar., sem hann hafði látið í ljós fyrst er ég
sá hann, í hvert skipti sem hann talaði við okkur
að mæðrum okkar viðstöddum. Þá hrósaði hann okk-
ur á hvert reipi og horfði á okkur með mestu
ástúð, Samt var alls ekki leiðinlegt þarna, og litlu
félagarnir minum voru svo kátir og fljótir að hryggj
ast alveg eins og ég.
Þessar minningar sóttu að mér, ljósar og skýrar,
eftir hálfa öld, undir himni, sem ekki hefur breytzt
síðan svo séð verði. Og hann á vafalaust eftir að
skína um margar aldir yfir höfðum lítilla skóla-
sveina, og sjá þá breytast með aldrinum í heilsu-
lausa og uppþomaða lærdómsfauska, eins og ég er.
Þér stjörnur, sem hafið skinið ýfir æviferli for-
feðra minna, sem nú hvíla gleymdir í gröfum, þegar
ég lít til yðar núna, kemur að mér sárasta eftirsjá
‘Eg vildi eiga önnur augu lífs, sem gætu unað sér
við þennan bjai-ma, þegar mín eru slokknuð. Nú
væri ég faðir og afi, ef þér hefðuð unnt mér þess,
Clementína. Enn man ég andlit yðar, bjart og sælt
undir rauða hattinum, sem knýttur var undir
kverkina. En þér giftizt herra Achille Allier, hinum
ríka bánkastjóra, sem siðar keypti höll og landeign-
ir aðalmanns. Eg sá yður aldrei, Clementína eftir að
þér giftust, en ég hefi ávalt gizkað á, að ævi yðar
hafi orðið róleg, friðsæl og fögur i sveitasetrinu
yðar. Mér var sagt af tilviljun ekki alls fyrir löngii,
að þér séuð ekki framar á lífi, og að dóttir vðar
sem lifir sé -mjög lík yður, Þe§si frétt hefði mér
þótt tiðindum sæta fyrir tuttugu árum, en nú yarð
mér svo undarlega við, að mér fannst koma þögn og
kyrro yfir heiminn, ég fann ekki týl sviða. og.sorgar,
heldur skildist mér, að ég væri sá maður, sem hefði
tekizt að sætta sig við orðinn hlut, mér skildist að
það sem ég saknaði, var löngu hætt að vera til. En
endurminningin um það er samt lífsyndi mitt. Ásýnd
yðaí’, sem var fögur, bliknaði smátt og smátt og
hvarf seinast undir græna torfu. Æskuár dóttur
yðar eru einnig liðin. Fegurð hennar vafalaust far-
in að láta á sjá.*Enn sé ég yður fyrir hugaraug-
um mínum, Clementína, björtu lokkana yðar og
bleikrauða hattinn. .
En hve nóttin er fögur. Hún rikir tigin og hljóð
yfir öllu því, sem hún hefur losað undan oki dags-
ins. Og ég verð líka aðnjótandi blessunar hennar,
jafnvel þó að sextíu ára vani hafi gert það að verk-
um, að hlutirnir sjálfir snerta mig ekki lengur,
heldur taka þeirra einungis. Minn heimur er byggð-
ur úr oiðum og hugtökum, því að ég er málfræð-
ingur! Það eru til ótalmargar aðferðir til að gera
sér úr lífinu dul og draum. Eg hef gert mér í bóka-
stofunni rrnnni ímynd um heiminn. Þegar ég skil
við hann, skal ég mæta herra mínum á þröskuldi
hennar, en hillurnar allar fullar af bókum að baki
mér!
— Nei! Þetta er þá hann sjálfur! Góðan daginn,
herra Sylvestre Bonnard, Hvað meinið þér með
því að vera að æða lengst út í sveit á meöan ég bíð
eftir yður með hestvagninn á stöðinni? Fáið mér
pokann yðar og komið upp í vagninn til mín. Vitið
þér að það eru rúmir sjö kílómetrar héðan til hall-
drinnar?
Hver var það, sem talaði svona til mín? Það var
herra Paul Gabry, bróðursonur og erfingi herra
Honoré de Gabry, sem var franskur markgreifi, og
hafði andazt fyrir stuttu í Mónakó. Það var hann,
sem ég ætlaði að heimsækja. Þessi ágæti horra var
nýbúinn að erfa eignir frænda síns, ásamt tveimur
stjúpbræðrum. Meðal þessara eigna var bókasafn
og í því fjöldi handrita, sum þeirra allt frá 13. öld.
Það var til þess að rannsaka og skrásetja þetta
handritasafn, að ég var á leið til Lusance, að beiðni
herra Paul Gabry, en faðir hans var menntaður
maður ög mikill bókavinur, óg áttum við oft gott
saman að sælda. Ekki hafði sonurinn erft bókhneigð
föðursins. Hen-a Paul var hneigður fyrir íþróttir og
og útilíf, og mest held ég honum hafi þótt gam'án að
hestum og hundum. Eg er sannfærður um það, að af
öllum þeim fræðum, sem forvitni mannann:i ýmist
hefur þeim til vitkunar eða heimskunar, voru fræðin
um hesta og hunda hin einu, sem hann kunni full-
komin skil á.
Það er ólíklegt, að ég hafi orðið hissa á að sjá
hann, því að við höfðum talað okkur saman um að
cd
1=3
a
C3
@eso