Þjóðviljinn - 26.05.1948, Blaðsíða 3

Miðvikudagur 26. maí 1948.
ÞJÖÐVILJISN
3
t m g m u
Pyrir tæpum 25 árum súðan
drottnaði íhaldið alrátt á Is-
landi, auðvaldið hafði fyrir
skömmu skapáð sinn fyrsta
„hvíta her“, smánarsamningur-
inu við Breta, sem veðsetti þeim
tolltekjur Islands, var afrok
þess í utanrikismálum, „danski“
Moggi, eign danskra ,og ís-
lenzkra kaupmanna hin anJIega
leiðarstjarna þessa kalkaða
með þá pslökkvandi msnncaþrá
í brjósti, sem verið hefur aðall
okkar þjóðar um aldir, en ald-
rei vitað með vissu hvort hann
fengi þeirri þrá fullnægt ?akir
efnahagslegu örðugleikanna,
Þann arf, sem íslenzka sveitin
beztan og dýrstan getur getid,
hefur hann glætt í krafti rneð-
fæddra gáfna og áunninnar
[ þekkingar, — og á það ekki
afturhalds ' og bolsévikkagrýl- í að’eihs við ura þekkingurva og
an pólitíska næringin. Vcrka-
menn og bændur voru að. fefa
sig fy.rsta skrefið á áratugnum
áhugann á náttúru lands vors
og öllum hennar undrum, frá
holtasóley til Heklugoss, eða
rökspeki Hegels, í þjóðfélags-
vísindum Marx og Engels, :
samtíma stórviCburðum mann
kynssögunnar og þá rússnesku
byltingunni fyrst og fremst, ac
sá grundvöllur var lagður er
nú hefur gert Brynjólf Bjarna-
son að einum skýrasta hugsuði
III. Spörtu" 1926 sem hinn "auða
Brynjólfur kemur hei:n til lcjarna alþýðuhreyfingarinnar
íslands frá Beriín, í ársbyrjun 1 og þar til hann boðar þjúðinni
1924, og hefur nú sem xnarxist- gildi mannvalsins í rœC.u sinni.
ískur mcnntamaður það þraut-
seiga uppeldisstarf meðal ís-
lcnskrar alþýðu — og sérsiak-
lega reykvíska verkalýðsins, —
áður fram á við til pólitískr- > ástina á íslenzka kveöskapnum,
ar skipuiagningar, en þó ekki
lengra komið en svo að Jónas
frá Hriflu var álitinn róttæk-
asti bændaforinginn og brenni-
merktur sem „bolsévikki", en
Ólafi Friðrikssyni, þessum
brautryðjanda Alþýðufiokks-
ins, hafði þá nýlega verið vikið
frá Alþýðublaðihu -af hægri
leiðtogum Alþýðuflokksins, því
heldur er og einn þáttur arfs-
ins, hin dýrkéypta reynsla ís-
lenzkrar bændaalþýðu af alda-
langri baráttu gegn fátækt og
öryggjsléýsi, reynslan: að ge!a
ekki sigrað svo lengi sem hún
stendur ein. Það er því engin
tilviljun að Brynjólfur Bjarna-
son ritar einmitt fyrstu greinar
sínar í „Rétt“ 1926—28 um
þeim þótti hami of rauður. í „Kommúnismann og bæadur”,
Hægri menn Alþýðuflokksins
voru að stíga fyrstu sporin í
áttina þangað, sem þeir nú eru
kcmnir. Kaup Dagsbrúiiarm.
var þá 1,40 kr. á klst. og
var það sama 1942, tæpum 20
árum síðar, þegar Alþýðufiokk-
urinn lét af einræði sínu í Al-
þýðusambandinu. Það voru til
tvö jafnaðarmannaféíög í
Reykjavík, en ekkert úti á landi
— og enginn samfelldur marx-
istískur flokkur verkalýðsiny,
rökstuddar, vísindalegar rit-
gerðir, til þess að sanna hænd-
um að samstarfíð við verkalýð
bæjanna sé skilyrði til bættra
kjara og endanlegs sigurs
vinnandi stéttanna á örbirgð og
kreppum auðvaldsskiþulagsinn.
I krafti þessarar reynsl.u ís-
lenzkrar sveitaalþýðu og i ijósi
kenninga marxismans um þ»Pa
grundvallarsamstarf, hefur
Brynjólfur Bjarnason manna
fyrst og manna mest mótao
er markvisst ynni að því að stefnu hinna marxistísku
þjálfa alþýðuna í kenningu og
raun til þess að takast forustu
þjóðarinnar á hendur og fram-
kvæma sósíalismann.
flokka, sem íslcnzk verkaiýðs-
hreyfing hefur skapað sér:
Kommúnistaflokksins og síðan
Sósíalistaflokksins, í bænda-
Það var um þessar mendir málunum. Og árangur þeirrar
að Brynjólfur Bjarnason kom j stefnu er í dag eigi aoeins sá að
heim frá háskólunum í Ivaup- j þessir flokkar hafa forðazt bann
mannahöfn og Berlín til Reykja I fjandskap við bændur, sem
víkur og tók upp við þessi skil- j hægri klíka Alþýðuflokksins
yrði þá baráttu, sem gert ’iefur hefur leitt þann flokk út í, —
hann í skóla reynslunnar að og þvert á móti tekizt að ná
einum af traustustu og beztu verulegu fylgi í sveitum lands-
leiðtogum, sem íslenzk aibýða ins, þrátt fyrir erfioar aðstæð-
hefur átt í aldalangri frelsis- ur, — heldur og hitt að vegna
baraftu sinni, — þeirri baráttu, slíks samstarfs verkalýðssam-
sem gerbreytt hefur íslenzkum ! taka og bænda hefur tekizt, sér-
verkalýð sjálfum og högura staklega með samkomulaginu
hans á þessum 25 árum. Þessa haustið 1942, að tengja liags-
starfs vill íslenzk alþýða og jmuni þessara stétta saman og
flokkur hcnnar, Sósíalistafiokk- j bæta stórum beggja hag.
urinn, minnast í dag, á fimmt-
ugs afmæli Brynjólfs Bjarna- jj
soiiar. Brynjólfur nam náttúrufræði,
efnafræði og heimspeki við há-
skólana. í Höfn og' Berlín. Hann
var síðasti íslenzki Garðsstúd-
entinn. Og fyrir honum eins og
flestöllum úr þeim æru-
verouga hóp íslenzkra Garðs-
stúdenta, sem á undan voru
gengnir og gert hafa nöín sin
óglevmanleg í íslenzkri sögu,
þá var háskólanámið eitt ekki
dýrmætasta þekkingin, sem
þeir færðu xöðurlandimt hoim á
eftir, — þótt ekki megi of lítið
úr gildi þess gera. Hjá Brynj-
ólfi hlaut íslenzkt heiði og
hleypidómaleysi, meðfædd rök-
vísi og raunsæi-þá þjálfun og
þekkingu í heimspeki Kants og
I.
Brynjólfur Bjamason er son-
ur íslenzku sveitarinnar, fædd-
ur 26. maí 1898 á Ilæli í Ærncs-
sýslu. Þegar hann lagði ;i f stað
leiðina til Hafnarháskóla, —
leiðina, sem svo margir sunn-
lenzkir sveitapiltar síðus’u ald-
ar frá Tómasi Sæmundssyni til
Þorsteins Erlingssonar Iiöfðu
gengiö á undan honum ti! þess
að finna þar og flytja bjóðinni
heim þann frelsisboðskap, er
hún þráði, — þá fylgdi lionum
þegar lífsreynsla fátæks sveita-
pilts, sem alizt hefur upu við
kotbúskap Islenzkra sveita,
íslenzkra stjórnmála. Raunsæi
hans og réttu mati á íslenzk
verkalýðshreyfing meir að
þakka, sérstaklega af sigrum
síðustu ára, en liún enn hefur
gert sér Ijóst.
Feimni sveitadrsngurinn úr
Flóanum hafði úr þessum gömlu
og nýiu menntabrunnum iz’end
inga erlendis öð’azt þá yfir-
burði, sem vísindamaðurmn á
bezta: þá afs1á'+'ir1ainu virð-
ingu fyrir sannleikanum, seni
býður honum cð
halda fast við sannfæringu sína
og rétt sinn til leitar að þekk-
ingunni, hvað sem.á dvnur,
hvað, sem í boði er, ef vikið er
frá, og hvað, sem það kostar að
standa bjargfast. Hann fókk
j fljótt að vita hvað slíkt þýddi
| í auðvaldaþjóðfélagi: „guð-
lastsdóm“ fyrir ritdóm um
í „Bréf til Láru“, brottrekstur
I úr kennarastöðu við Kvenna-
skólann, bann ríkisvaldsius vio
að veita honum kennslustörf.
En það var heldur engin tilvilj-
un að einmitt þessi maður varð
bezti og mest virti menntamála-
ráðherrann, sem Island hefur
•átt, Það var einmitt hin rót-
gróna virðing góðs marxista og
góðs Islendings fyrir listum og
vísindum, fyrir menningunni
■— þessu fyrirbæri sem fær fas-
ista til að grípa til skammbyss-
unnar og amerískan auðmann
til mútna og bannfæringii, —
sem einkenndi t. d. þær ræður
Brynjólfs Bjarnasonar, sem
menntamálaráðherra, er mesta
aðdáun vöktu.
sem menntamálaráðherra l. des
1944, þar sem hann scgir:
„Til þess áð sigra í hinni
nýju sjálfstæðisfcaráttu, tii þess
að vinna fricinn og farsældina
fyrir þjóð. vqra, er akki síður
Siikilvægt fyrir okkur Is.iend-
inga að kama okkur upp. mann-
vali ví.smdamanna cg sórmennt-
áðra raanna, kunnáltumanna í
ýmsum greinum. ViS eigum xnik
ið verk fyrir höndum, sem, öli
þjóðin- verður að taka fcátt í.
Það sr gott að /ininnást þess í
dag, á fæðingardegi Eggerts
Ölafssbnar, að við þurfum nú á
mörgum einmitt slikum mönn-
um að halda.“
Því fer fjarri að þjóðinni hafi
enn skilizt mikilvægi þessa,
en verkalýoshreyfingunni og
flokki hennar verður það æ ljós
ara, enda finnst það fljótt, ef
þar er slakað á.
En þetta forustustarf meðal
verkaiýðsins hafði einnig sín
áhrif á Brynjólf. I krafti þess
hefur hann öðlazt þá þekkingu
á aðstöðu, hugarfari og valdi
verkalýðsins, sem er undirstað-
an að því að hægt sé að stjórna
sókn verkalýðsins rétt og jafn-
framt gerði lionum mögulegt að
vera bezti sáttasemjarinn í
vinnudeilunum 1942—46, bæði
fyrir verkalýðinn og þjóðar-
heiidina, — atriði, sem óhætt
er að fara að rifja betur upp
nú, þegar óstjórnin er að keyra
þjóðfélagið í kútinn.
Fyrstu uppeldistækin, er
Brynjólfur eftir hsimkom.una
beitti sér fyrir auk sam-
takanna („Félags ungra kom-
múnista“ og jafnaðarmannafé-
starfi sínu að pólitísku uppeldij lagsins „Spörtu ) voru blöðin:
mannvals meðal alþýðunn- ..Rauði fáninn' , „Rödd verka-
ar, breytti hann samkvæmt; lýðsins og „Dagur verkalýðs-
þeirri meginreglu marxisniansj lns °S næst 19o9 „Verka-
að „frelsun verkalýðsins verðurj lýðsblaðið , sem Brynjóhur var
að vera hans eigið verk“. Hann ritstjóri að, cg mcð „Yerka-
gekk að þessu starfi með beirri lýðsblaðinu verða þessi tseki
I er þorri þjóðarinnar sá ckki á-
vöxtinn af fyrr en eftir 1942 og
árin á eftir, þegar verlcalýðs-
samtökin uppskáru ávöxtimx
af langri og þrautseigri bar-
I á'.tu fyrir einingu og d 'muhuga
; sókn. Þjálfuix mannvals vei’ka
; lýðshreyfingarinnar var eitt
höfuðskilyrði þessara sigr-.i.
Þegar Brynjólfur einbeif'i nú
elju, samvizkusemi og skarp-
skygni, sem einkennir allt hans
starf, og' liefur gert alla tíð síð-
i an. Hve ánægður má hann ekki
j vera nú með árangur þess
j s*-arfs, — enda skortir ekki við-
| urkenningu andstæðinganna,
enginn er álitinn betri ludtrúi
j „Moskvavaldsins" en hann, en
1 „Moskvavaldið“ er rauuveru-
lega dulnafn afturhaldsins á
því — sem auðmönnunum finnst
vera óskiljanlega — fyrirbrigði
að til skuli vera fjölmennur lióp
ur manna, mannval verkaíýðs-
hreyfingar, sem breytir V: frá
hugsjónum og kenningum, en
ekki útfrá augnablikshagsmun-
um og vonum um vegtyilur og
eðTú' und
meira en uppeldis- og útbreiðslu
tæki, — það blað verður ikipu-
’eggjandi í sjálfri stéttabaráttu
verkalýðsins og það í hörðustu
átökum, sem orðið hafa milli
auðvalds og verkalýðs á ís-
landi.
IV.
Með stofnun Kommúuista-
flokksins 1930, sem Brynjólíur
er forustumaðurinn fyrir, kemur
hann nú fram á svið íslands-
sögunnar. Saga hans varður
saga hinna marxistíalr.i flokka
á Islandi. — Og verður of langt
mál að rekja þá sögu hér, enda
þekkir þjóðin hana að miklu
leyti. En saga íslands þessa tvo
áratugi markast fyrst og
persónuleg völd. . I
Brynjólfs nm gildi mannsins og' fremst af sókn hinna marxist-
þjálfunar hans og áherzla hans I isku flokka, sem verkalý.iurinn
á það atriði hefur gengio semj á því tímabili hefur skápaff scr,
rauður þráður í gegnum alltjfyrst Kommúnistaflokksins og
hans líf, allt frá því hann st.ofn I síðan Sósíalistaflokksins, fram
ar
„Jafnaðarmannafélagið
Framhald á 5. síðu.