Þjóðviljinn - 11.07.1948, Blaðsíða 3

Sunnudagur 11. júlí 1948.
3
Á HVÍLDARDAGINN
..Islendingar'. Vér erum
koninir heim! Vér erum
frjáls þjóð!“ Þannig hóf Ól-
afur Thors ræðu sína f.vrir
framan stjórnarráðshúsið 18
júnl 1944, daginn eftir að
það lýðveldi var endurreist
sem lifað hafði í draunii þjóð
arinnar í sjö aldir. Rúmum
tveim árum síðar lagði hanu
herstöðvarsamninginn fyrir
Alþingi hins endurreista lýð-
veldis. Hann var farinn að
heiman aftur.
*
17. júní 1944 kom Morgun-
bl. út í margföldu broti og
birti myndir af Jóni Sigurðs-
syni og öðrum forfeðrum
hins endurreista lýðveldis.
Aðalgrein blaðsins skrifaði
Bjarni Benediktsson um sjáll'
stæðisbaráttu síðustu aldar.
Daginn eftir flutti sá hinn
sami Bjarni Benediktssou
ræðu á Iþróttavellinum uni
frelsi þjóðarinnar og sjálf-
stæði. Fjórum árum síðar und
irritaði enn hinn sami Bjarni
Benediktsson landráðasamn-
ing, sem sviptir þjóðina efna
hagslegu sjálfstseði og gerir
fullveldi liennar orðið eitt.
Einnig liann var farinn að
heiman aftur alfarinn.
★
Fyrir fjórum árum hitti ég
Vesturíslending, alinn upp í
Bandaríkjunum. Hann kunni
allgóð slúl á sjálfstæðisbar-
áttu Isl., við Dani, hafði
lagt næstum þ\-i sjúklegt
hatur á dönsku þjóðina, og
taldi hin endanlegu sam-
bandsslit við þá þjóð „merk-
asta kapítula, seni skráður
hefur verið á bókfell íslenzkr
ar sögu,“ svo enn sé vitnað
í ummæli Ólafs Thors. En
þessi sami Vesturíslendingur
taldi einsætt að Bandaríkin
héldu herstöðvum sínum hér
á landi eftir styrjöldina, að
íslendingar yrðu fjárhagsleg
ir skjólstæðingar Bandaríkja
manna og Island yrði jafnvel
hluti liins vestræna auðvalds-
ríkis. Þá leit ég á orð þessa
manns sem óhugnanlegt
dæmi þess, hvílíkt djúp væri
staðfest milli hinna \ estrænu
landa okkar og íslenzku þjóð
ariunar, og sízt óraði mig
fyrir því að hinar miklu
frelsishetjur gjálfstæðis-
flokksins ættu eftir að renna
sama skeið á fáum árum.
★
Voru þá orð og æði fuil-
trúa auðstéttarinnar 1944 að
eins undirbúningur að vista-
skiptum, þar sem auðugur og
voldugur húsbóndi kæmi í
stað hins sem gagnslítill var
orðinn? Því er erfitt að svara
og serinilega vita $jálfstæð-
ishetjurnar það varla sjálfar.
Hitt er víst að þátttaka auð-
stéttarinnar I lýðveldisstofn-
uninni stafaði af því og því
einu, að engin veruleg hags-
munabönd tengdu hana auð-
stétt Danmerkur, hún gat
leyft sér að tala urn hugsjón-
ir og sjálfstæði og frelsisbar-
áttu við Dani án þess að
nokkrir fjármunir væru I
húfi. „Islendingar! Vér er-
um komnir heim! Vér erum
frjáls þjóð!“ sagði Ölaíur
Thors.
*
En það leið ekki á löngu
þar til I odda skarst, þar til
frelsisbarátta, sjálfstæði og
fagrar hugsjónir rákust ó-
þyrmilega á frumstæðustu
peningahagsmuni auðstéttar-
innar. Og sagan getur ekki
um nein átök, ekkert hugar-
stríð; kjölfesta stóru orð-
anna reyndist engin, siðferð-
isstyrkurinn mergsoginn,
fjármagnið hið eina föður-
land. Og raunar hefði þetta
ekki þurft að koma nokkrum
á óvart. Þessi saga hefur
gerzt æ ofan I æ, I einu land-
inu af öðru. Þegar Bretar
sendu loftflota sína yfir
Þýzkaland I síðustu* styrjöld
höfðu flugmennirnir m. a.
ströng fyrirmæli um að gera
aldrei árásir á verksmiðjur
þær og iðjuver sem voru I
tengslum við Unixerhringinn
fræga, jafnvel þótt einmitt
þessar verksmiðjur og iðju-
ver tryggðu nazistum hin
nauðsynlegustu efni til styrj-
aldarnota. Auðmagnið er
öllu ofar, „dollarinn skal
standa.“ sagði Ólafur Thors
Atomstöðvarinnar.
Auðstéttin íslenzka á sér
stutta ævi en þróun hennar
hefur orðið því örari. Fyrstu
kapítalistar íslenzkrar sögu
hafa verið lifandi til skamms
tíma, menn sem voru djarfir
og stórhuga og trúðu á sjálfa
sig, framtíð lands og þjóðar.
Einmitt þeir áttu ríkan þátt
I sjálfstæðisbaráttu þjóðar-
innar I upphafi þessarar ald-
ar. Það var andi þeirra sem
Einar Benediktsson túlkaði I
ljóðum sínum. Synir þessara
manna eru nú rosknir, sum-
ir forustumenn Sjálfstæðis-
flokksins, aðrir fjármálaskör
ungar, en andinn er ger-
breyttur. Siðgæði er rotið,
trúin þorrin. Framtíð þessar-
ar þjóðar er þeim hismi og
hjóin, hið fyrirheitna land er
í vesturátt, og þeir vænta
sér öruggari framtíðar sem
þý þessa fyrirheitna lands en
frjálsir og óháðir íslenzkir
borgarar. Þess vegna undir-
rita þeir samning á samning
ofan og eiga eflaust eftir að
undirrita fleiri, á meðan þeir
hafa tækifæri til.
★
Það er ekki að undra þótt
margir fyllist nú örvæntingu
og vonleysi um hag og fram-
tíð þessarar þjóðar. „íslands
óhamingju verður allt að
vopni.“ Þó skal sú kennd
aldrei ná yfirhöndinni. T:l
þess var ekki lifað, ekki bar-
izt í sjö aklir að sigurlaunin
væru hremmd að vörmu spori
og nýjar kúgunaraldir tækju
við. Sú stétt sem nú svikur
þjóðina á sér enga framtíð,
dagar hennar eru taldir, þótt
vestræn aðstoð kunni að veita
henni stundargrið. Framund
an er ríki íslenzkrar alþýðu.
þeirrar alþýðu sem hefur ein-
sett sér „að hér búi um alla
framtíð frjáls og öllum óháð
menningarþjóð, andlega og
efnalega frjálsir og hamingju
samir menn.“ Þessi orð voru
flutt af Ólafi Thors 18. júr.i
1944. Hann trúir þeim ekki,
og stétt hans trúir þeim ekki,
en islenzk alþýða trúir þeim
og hún mun Iáta þau rætast.
|' SKÁK t
% Ritstjóri Guðmundur Arnlaugsson
iH-4-H-H-H"H l'I I 'M-I-l-Þ
^.■I..I..H-H-K-H-H-H-1-I-í-h-í .
Nú er skákmótinu í Karlsbad
lokið og varð Follys efstur.
Keppnin'var afarjöín og voru
um tíma mestar líkur til jæss
að -Svíinn - Stoltz myndi sigra.
Heildarframmistaða Baldurs
á mótinU var lakari en við
höfðum vonazt . eftir. Hann
virðist hafa skort úthald. Sjálf-
ur segir hann um. þetta í bréfi
hingað heim: „Um mina tafl-
mennsku er það að segja, að
hún hefur ekki verið eins slæm
og tölurnar bera með sér, en ég
hef yfirleitt gefið mig, er á
skákirnar hefur liðið. Eg lief
kannski telft of eindregið ti!
vinnings, en hef samt yfirleitt
fengið góðar stöður. ..."
Skákir þær, er Baldur hefur
sent hingað heim sýna að þetta
er. rétt, og'ein þeirra er líkleg
til að flakka um heiminn í skájc-
dálkum og tímaritum — sú
sem hér fer á-eftir.
Skákþingið i i K: ► Isbad
8. umíerð, 16. júní
Baidur’'Möller Stulik
Island Tékkóslóvakía
1, d2—d4 * Rg8—f6
2. Rgl—f3 g7—g6'
3. g2—g3 Bf8—g7
4. Bfl-—g2 0—0
5. 0—0 d7—d6
6. e2—c4 Rb8—d7
7. Rbl—c3 e7—e5
8. e2—e4 c7—c6
9. h2—h3 Dd8—c7
10. Bcl—e3 Rf6—h5
11. Hal—cl Hf8—e8
Um upphafið hefur lítið verið
að segja fram að þessu; hér er
kominn fram kóngsindverji eft-
ir öllum kúnstarinnar reglum.
f staðinn fyrir hrókleik svarts
mátti búast við f7—fö, sem er
rökrétt framhald á Rf6—h5.
En hversvegna hikar þá svart-
ur? Líkast til eru ástæðurnar
tvær: Rh5 er í hættu staddur
og reiturinn eð óvarinn. Lítum
á: 11. — f7—f5 12. exf5 gxf5
(ekki Hxf5 vegna go—g4) 13.
dxe5 dxe5 14. Rxe5 Rxg3! og
svartur heldur sínu. Eða (11.—
f7—f5) 12. Rg5 Rd7—f6! (eini
leikurinn) 13. exfo gxf5 14.
B|3 Rxg3! 15. fxg3 h7—h6 og
vinnur manninn aftur, f7—f5
virðist því standast en engu að
síður er skiljanlegt að svartur
hiki; hann vill koma mönnum
sínum betur í leik áður en stað-
an opnast.
12. Kgl—h2 Rd7—f8
13. Ddl—d2 f7—f5
14. Hfl—dl Rf8—e6
Taflstaðan er fjaðurmögnuð og
flókin sökum uppskiptamögu-
leikanna á miðborðinu. Ridd-
araleikurinn er fyrsta spor í
ranga' átt. Hann er að vísu
freistándi vegna hótunarinnar
f5- -fl en liinsvegar stéridur
riddaririn-illa á ~é6.- Setínilega
var bezt að leika Bd7, Had8 og
Bc8 áður en nokkuð frekar var
aðhafzt.
15. Bcl2—h6
Það eru ýmsar hillingar í stöð-
unni, peðvinningur með exd4
eða - jafnvel mannvinningar í
sambandi við fxe4, en hvort-
tveggja er hrein blekking. Bezt
væri nú líklega að leika Re6—
f8 til þess að geta svarað d4—
d5 með e6—c5 ef' á' þarf að
halda.
15. ----- f5—f4
16. Bh6xg7 Dc7xg7
-17. d4—d5! . c6xd5
18. Dd2xd5! He8—d8
Nú vinnur Baldur mjög fallega.
19. c4—c5!! ' d6xc5
20. Dd5xd8f! Re6xd8
21. Hdlxd8+ Kg8—f7
22. Rc3—d5.. -
Hótar Rg5 mát! Svartur getur
varizt máti en það kostar lið.
22. ----------------- f4xg3+
23. f2xg3 Dg7—h6
24. Hclxc5
Hótar Hc7f og He7 mát.
24. ---- Rh5—f6
25. Hc5—c7+ Bc8—d7
Eða Rfd7 26. Rxe5+ Ke6 27.
He8+ Kd6! 28. Rf7 mát.
26. Hd8xa8
■ 27. Rd5xf6
28. Rf3xe5!
29. Re5xc6
30. Ha8—f8+
gafst upp.
Kf7—e6
Bd7—c6
Dh6xd2
Ke6xf6
og svartur
Þessi - skák er Baldri til
sóma.
■ Kombínasjónin, sem hefst í
19. leik er Ijómandi falleg.
hafa í för með sér viðtækt at-
vinnuleysi
Almenningur verður að bera byrðamar
en stóreignamenn sleppa
Peningaskiptin í Vestnr-Þýzkalandi hafa haft í för raeö
sér víðtækt atvinnuleysi. Peningar í umferð voru skornir
svo niður að fyrirtækin gátu ekki aflað sér rekstursfjár
og urðu að loka og segja verkamönnum upp vinnu.
Þýzki verkamálaráðherrann
Rudolf Kohl í Wjirtenberg-Bad-
en segir, að peningaskiptin muni
hafa það I för með sér, að 300.
000 verkamenn fimmti hluti alls
vinnandi fólks I Wurtemberg-
Baden missi atvinnuna. Borgar-
ráðsmaðurinn Klann I Lubeck
segir, að 30% verkamanna þar
í borg muni missa atvinnuna.
Ríkistekjur dragast svo mjög,
saman við peningaskiptin, að
einungis lítill hluti af þeim, sem
missa atvinnuna, fær atvinnu-
leysisstyrk. í Hamborg var 20.
000 verkamönnum sagt upp at-
vinnunni fyrstu þrjá dagana eft-
ir peningaskiptin. Fjöldaupp-
sagnir hafa einnig átt sér stað
í Hessen og í Neðra-Saxlandi
hafa 70% verkamanna i mat-
vælaiðnaðinum misst atvinnuna.
Sérstakur eignaskattur
óainerískt athæfi!
Hernámsyfirvöld Breta lögðu
til, að jafnframt peningaskipt-
unum yrði lagður á sérstakur
eignaskattur í Vestur-Þýzka-
landi, svo að alþýða manna
þyrfti ekki ein að bera byrð-
arnar. Þessu lögðu Bandaríkja-
menn blátt bann við og sögíu
það óamerískt athæfi að ieggj.i
á slíka skatta. Bretar beygðu
sig fyrir vilja Bandaríkjamanna
í skattamálunum.
Jútbreiðið Þjóðviljann