Þjóðviljinn - 15.01.1949, Blaðsíða 5

Laugardagur 15. janúar 1949.
ÞJÓÐVILJINN
&
I fyrsta sinni hefur alþjóða-
Etofnun er mörg lönd standa
að, UNESCO, krafizt þess af
sérfræðingum í félagsmálum og
menningarmálum að þeir skýri
frá áliti sínu á orsökum styrj-
alda. Með þessu er þó alltaf
nokkuð unnið, og ni'i er komin
fram ályk-tun í 12 greinum
samþykkt af UNESCO og birt
í Combat (27.—7.’48).
I fyrstu grein er • því slegið
föstu vísindakga að stríð sé
ekki óhjákvæmileg og nauðsyn-
•leg tjáning mannlegrar nátt-
úru, en það sannar nútímaupp-
elai. og það hafa allir friðar-
sinnar Gandhi og Romain Rol-
land, Bart de Ligt, Fclicien
Ohallave og margir aðrir, allt-
af vitað. og alltaf sagt. En þá
ætti þó ekki að þurfa að deila
lengur um það. Allir hinar ell-
efu greinarnar eru í rauninni
tjáðar í allarri grein. Þar er
þess krafizt til að friður hald-
ist ao „menn reyni hvorki að
arðræna hvern annan né ráð-
ast hver á annan með vopnum.
í þvi skyni duga ekki til úr-
bóta yfirborðs endurbætur eða
einangruð viðleitni. Gagnger
nýsköpun þjóðfélagshátta og
alis hugsunarháttar vors þarf
til“.
Koma skal á hinu víðtækasta
félagslega rcttlæti við skiptingu
hráefna og framleiðslutækja,
en nýlendustjórn og öll undir-
okun þjóðernisminnihluta skal
afnemast. Ennfremur er nefnt
ójöfnuðurinn, öryggiskysið, óá-
nægjan með tekjur og bág lífs-
kjör og loks uppeldi er æsir til
þjóðarrembings og útbreiðsla á-
róðurslyga því einnig af þeim
sökum komi til stríðs.
Sérhvert þjóðfélag er árang-
ur hins rikjandi efnahagsskipu
lags. Alyktunin nefnir ekki þjóð
skipulagið. Þess þarf hcldur
ekki. Allar þessar aðstæður
eru, eins og ályktunin segir,
ósamrímanlegar heimsfriði og
allar eru þær þættir auðvalds-
skipixlagsins, og meir en það,
sjálfir hornsteinar þess skipu-
lags. Auðvaldsskipulag án þess
a.ra vandkvæða cr óhugsandi.
Og þá ekki heldur heimsfriö-
ur i auðvaldsskipulagi. Það er
sjálft þjóoskipjulag vort með
djúpinu milli arðræningja og
arðrændra, kúgára og kúgaðra,
sem er orsök styrjalda.
Samt eru þeir ófáir sem dá
það þjóðskipulag. Þó v.erður því
ekki móti mælt að hinir eru
fleiri. En væntumþykja hinna
f-áu er þeim mun innilegri. Einn
þeirra, framkvæmdastjóri Mars-
hallhjálþarinnar, P. G. Hoff-.
man, lýsti ást sinni á auðváldá-
ekipulagí í fyrstu grein sinni;
eftir skipuniná í embættið
(Carrefour 5.—5.—’48). Grein-
in heitir: „Vörn fyrir auðvalds-
skiþulagið og lýsing þess“. Hún
er birt til að ,,eyða nokkrura
■ 'þcixu misskilningi pr ríkir í ýmo-
um löndum. Undirstaða efna-
hagsskipulags Bandaríkjanna
er einkareksí.ur sá sem réttast
cr nefndur dýnamískt auövaids-
skipulag. Grundvallaratrioi þess
eru: Einstaklingseignaréttur,
framtak einstaklingsins og ein-
staklingsfrelsi með viðeigandi
ábyrgð. Þetta skipulag er fyrir
oss fullt af fyrirheifum. Þsð
hefur gefið oss, og þáð mun
framvegis gefa oss, miltlu meira
en búast mætti við af nokkru
öðru þekktu skipulagi. í iðn-
AUÐVALDSSKIPULAG
I
aði Bandarikjanna vinna 60
milljónir manna og laun banda-
riskra vcrkamanna eru hæst í
hcimi .... Sagt er ao auð-
valdsskipulagið sé ekki sam-
keppnisfært við önnur efna-
hags- og stjórnmálakerfi. Vér
álítúm hinsvegar ao í hinni
bandarísku mynd sé auðvalds-
skipulagio nógu sterkt og líf-
hæft til að keppa við hvaða
Iskipulag sem er á sviði efna-
hagsmála......Bandarilítn geta
átt verzlunarviðskipti við
hverja aðra þjóð þannig að báð
ir aðilar hagnist, hvert sem
er efnahagsskipiulag , hins rík-
isins“.
Hvað auðmagnið sncrtir, þarf
þó að fylgja vissum mcgin-
reglum. „Bandarísk fyrirtæki
geia að sjálfsögðu ek.ki fest fé
sitt í löndum þar sem liætta
getur vcrið á að eignir þeirra
verði þjóðnýttar einn góðan
veðurdag eða blátt áfram tckn-
ar eignanámi“. Það er skýring-
in á notkun Marshallhjálpar-
innar scm pólitísks vopns. Loks
er það frelsið cr auðvaldsskipu-
lagið veitir einstakjingnum
sem hr. P. G. Hofíman þykir
vænt um. „Vér erum þess fuli-
vissir að emungis auðvaldsskipu
lagio lcyfir verkamönnum að
kjósa þá vihnu sem þeim hent
ar. Einungis auðvaldsskipuiag-
ið léyfir mönnum frjálst vaí,
að hætta fjármunum sínum
eins og menn hafa vit til, að
spara gróðann eða liætta á tap.
Við hvert annað þjóðs.kipulag
tekur ríkisstjórnin eoa ríkið
jhluta ábyrgðarinnar á sig. Ein-
[ staklingurinn fer cftir fyrir-
fSkipun i stað þcss að taka sjáif-
ur ákvörðun, alfrjáls“.
Engin furða, þó hr. Hoffman
jsé hlýtt til auðvaldsþjóðskipu-
: lagsins. Hann veit af sjálfs-
[reynslu að það er fullt af „fyr-
iiheitum" og getur. látið þau
ræta.st. Þegar hann fckk em-
bættiss.kipunina átti liann sæti
í stjórn Chicago Federative
Bank, Lífryggingarfclags hinna
sameinuðu flugfélaga og Ency-
clopedia Britannica. Árið 1935
varð hann fors.'ti Autcmofcii
Stud'ebaker. Störf þessi gáfu
honum 96000 dollara árstekjuc.
Er bann tók við skipun í erv
bætti er skar tekjur hane niö-
jur i 20 000, hlýtur liann að haí::
sett tr.cuct sitt á þjóðskipuia ,-
lið og möguleika þess eimv.g
jþar.
Kr. Hoffmáji fullyrðir i-.ð
jcinnig fyrir verkamcná' sé skipu
jlagið prýðiicgt.' Þeir hafi a_-
[vinnu og hæstu laun í lieixni.
Og enda þótt svo só er það
ekki til þess að gorta af hvor.ki
þar né annars staðar. 1 skýrslu
j frá öldungadeildarnefnd lýsir
verkamaður í bandarískri nið-
ursuðuverksmiðju ástandiuu
þannig: „Við höfum einungis
fengið kjöt fyrir 65 cent þcssa
viku. Við fáum aðcins 3 iitra
a.f mjólk á viku en ættum að fá
7. (Börnin eru sex.) Við fáum
aldrei appeisínusaía. Við reykj-
um ekki. Við drekkum ekki og
förum ckki í bíó. Við rétt
skrimtum“. Fyrrverandi sendi-
herra Bandaríkjanna í Þýzka-
iandi. Jones W. Gerard, segir
[að „meginþorri þjóðar vorrar
þar með taldir bændur Suður-
jríkjanna, búa sem stendur við
jkjör sem eru lakari en kjör
ellenjöeupT í
fólks í Englandi“. „Daily Tele-
graph“ staðfestir það (4.—2.—
’48) „Hin stöðuga rýnxun á
kaupmætti dollarans síðustu 18
mánuði hefur ' valdið því að
launahækkunin svarar ekki
nema til þess sem með sann-
girni má teljast þolanlegt."
*
Vilji menn • sjá hveniig hið
dýnamíska auðvaldsskipulag
Bandaríkjanna kemur fram er-
lendis og við erlenda verka-
menn, nægir að athuga tóbakið.
Það er ein af þeim bandaríc'iu
iðnaoargreinum, sem komizt
hefur á fæstar hendur. Hún hef-
ur eflzt gífurlega á stríðsárun-
um, svo mjög að þar er -nú
offramleiðsla. Fjögur fyrirtæki
ráða yfir 90% framleiðslunnar.
Semiilega hafa öll fjögur lagt
til gegnum tóbaksnefnd full-
trúadeildarinnar, að þau yrðu
með í Marshalláætluninni. Og
það varð. Til Frakklands t. d.
hafði hr. P. G. Hoffmann á
lista þeim er 20.—4.—’48 va.r
lagður fyrir fjárveitinganefnd
franska þingsins, ætluð 14 300
000 dollara til kaupa á banda-
rísku tóbaki. Marshall hersliöfð
ingi, sem 22—1.’48 minntist
á þetta í hópi baðmuilarfram-
leiðenda, orðaði að sjálfsögðu
ekki einokunarhringana. „Tó-
bak er vara sem send verður í
verulegu magni til Evrópu".
sagði hann. „Það er að vísu
ekki eins bráðnauosynlegt og
matur og fatnaður. Það heyrir
til nautxíameðulum. En menn
hafa komizt að raun um að
ráð á tóbaki orkar bæði á sið-
gæði og vinnuafköst".
Hið örfandi tóbak er þannig
að dómi Marshalls hersliöfð-
ingja mikilsverðara í cndur-
reisn Fralvk’ands en stálsmiðj-
urnar, kolanámurnar og raforkii
..______ ckki var ætJað nema
4 500GG0 og 1100
; !.> f '■ ■••orn stað, En auðviatð
t' i.i aiit cama tóbakið.
Það var einungis liið dýxiamískt
framleidda bandaríska tóbc.V:
sem hafði hin tilætluðu sið-
bætandi og örfandi áhrif. Þess
vegna hijómuðu orð hcrshöíð-
ingjans sem fegursti söngur
í eyrum einokunarhringanna
fjögurra. Hvernig hljómur
þeirra hefur orðið í Grikklandi
og Tyrkland er auðvelt að
imynda scr ef menn vita hve
mikið þau lönd fluttu út af
tóbaki og sígarettum fyrir strið.
Þýzkaland var, mesta markaðs-
landið. í'rá Grikkiandi fór 50%
tóbaksútflutningsins til Þýzka-
.lands, og fullnægði 45% af síg-
arettuþörf Þjóðverja. Þeir not-
uðu varla neitt bandarískt tó-
bak. Tóbaksútflutningur ti!
Þýzkalands var helmingur alls
útflutnings Grikklands. Vegna
þess útflutnings tókst Grikkj-
um að afia sér véla og binna
brýnustu efna og lyfja, og
hressa upp(á viðskiptajöfnuðinn.
í sveitum og bæjum vann um
ein milljón manna að tóbaks-
framleiðslu. Tillitsiaus fram-
kvæmd Bandaríkjanna á Mars-
hallhjálpinni er sök í því að
meginþorri þessa fólks er ýtt
út í atvinnuleysi og nauð. Og
er Bandaríkjamenn gefa Grikkj
um það ráð að rækta kartöflur
i tóbaks stað, er hæðni bætt
ofan á bvrðarnar, Grikkjum
tekst varla að kaupa erlend-
ar iðnaðarvörur fyrir kartöflu-
peninga.
Fulltrúi grísku stjórnarinnar,
ábyrgur fyrir tóbaksútflutn-
ingnum, Fílaretos, kvartar í
bréfi til bandaríska séndifuil-
trúans i Aþenu og nefnlr þetta
„rothögg" og „hrun Grikk-
lands“. Hafi menn ekki gert
sér það ljóst fyrr að milijón-
irnar sem Englendingar og
Bandarikjamenn hella í vasa
nazistasijórnarinnar grísku
varða hvorki endurreisn
landsins né hina misþyrmdu,
þrautpindu þjóð, — þá vita
menn það nú.
I Tyrklandi er eins ástatt.
Af þeim 230 milljónum tyrk-
ncskra punda sem landið get-
ur flutt út, hefur það ekki selt
nema 60 milljónir. í frétta-
skeyti frá Ankara til Agence
Economipue (13.—5..—’48) eru
fjármálamenn „áhyggjufullir
vegna hinnar lclegu sölu á hin-
um mikilvægu útflutningsvör-
um, svo sem tóbakinu, og þeim
áhrifum cr það hefur á rik-
isteícjurnar“.
Aðferðin er akiaðar hin
sama, en hún heppnast ckki
jalltaf. Víðtækar tilraunir að
sameina öll ráforkuver Vestur-
blakkarinnar í einn bandaríc’:-
an hring, mistókst. Annað,
sem uppvíst varð' í Lorjdon, átíi
að verða álþjóðafylking verka-
lýðsfélága til þátttölcu í hinni
féiagslegu og efnahagsl. cndur-
re.isn og baráttu gegn koinmún-
ismanum. Englendingar svor-
uou ao þeir kysu hcldur L'arn-
tök verkalýðsfélaga sem næðu
um aila Evrópu en ekki ein-
ungis Vestúr-Evrópu. Aðrir
bentu á ao hin andkommúnict-
ísku vcrka’ýðssamtök i Frakk-
landi og Italiu „væru farin að
líkjast liði af liðsforingjum“.
Enn aðrir réðu frá þvi, þar
sem evrópsk somtök, sem allt-
of opinbcrt byggðu á baráttu
gegn kommúnismanum ættu á
hættu að missa marks. Banda-
rikjamenn héldu áfram viðleitni
sinni í París og í hinu fjölrit-
aða málgagni „samfyiktra
Paul Hoffman
verkalýðsfélaga“ var slcýrt frá
hvað ,um væri að ræða. Það
voru námumennirnir. „Samfylk
ing verkaiýðsfélaga þeirra vrði
skilyrði fvrir sigri, ef til sti’íðs
kæmi“.
★
Auk hins heiiaga eignarétt-
ar og framtaks einstaklingsins-
lofsöng hr. P. G. Hoffmann
liástöfum frelsið, sem væri einn
ig verkamönnum ómetanleg'
blessun. En frelsi hr. P. G. Hoffl
manus er. ekki freisi verka—
mamja. Frelsi til að vaida at-
vinrtuleysi, hungri og neyð. Það
jer auðvaldsfrelsi, er heíur gcrt
iþað fært að safna gífurlegum.
auði á fáar hendur. Frelsi til
jað stofna auðfélög, sem rinoka
framleiðslu og markaði, og með'
risaauðhringum lemja alla sam—
;keppni niður, krefjast óhófsicgs;-
gróða og nota vald sitt til aðt
jleika með verð og vörur. Þa&i
jer. frelsi scm sjálft cr einoktm...
1 .ályktun sérfræðinganna tili
UNESCO er sameinuðu þjóðuin-
|um ætlað' það verkefni að bindat
'endi á lygaáróður, og er þn<V
[verðugt verkefni fyrir stofnun.
| sem veriida á maankynið fyrir
stríði. Enn ér það auðvaldið
cem notar frelsið til að einoka
einnig áróðurstækiu. Greinileg—
ast sézt þetta sem síendur í.
] æt-tlandi hins dýnamíska auð--
valdsskipulags í þeim galdracf--
sóknum vegna „óamerískrar-
!starfsemi,“ þó nokkuð mcgi
ski'ifast á reikning kosninganna
og atkvæðaveiða, lítur þó und—
ariega út að tveir flokkar Repú.
jblikanar og Suðurríkjadcmó-
kratar, greiddu í einingu and—•
ans atkv. gegn till. frá Truman.
forsefa, sem ætlað var að af—
nema hneyksianlcgasta rangiæt
ið gegn negrunum. Enn furðu—
legri er hin innilega eining"
bandarískra þingmanna ir.n,
galdraofsóknirnar. Þingnefnd
stefnir t. d. einurn fyrryera.'tdi
embættismanni Roosevelts, ein-
um bezta samverkamanni lrcns
að Netv Deal, Ilarry White.
;K!ukkutímum í.aman er ausið
yfir hann ásökunum um fylgi
við kommúnisma, ao hann hafi
áfhent Sovétiikjunum trúnað-
arupplýsingar á stríðsárunum,
jað.hann hafi verið njósnari cr-
lends stórveldis, allt vegna kæru
konu nokkurrar, ekki scr' ga
[trúverðugrar. Nefndin fékk lít-
inn sóma af'því máii. Harry
'White var, eins og Michael
Corday segir, í Tribune des
Nations, ekki fremur kommún-
isti 'n Herriot þir.gforc i
[Frakka. En þegar hann k i
heim, fór hann í rúmið og l’zt
jaf hjartaslagi vegna raeðfer -
ar þeirrar er hann var beit .r.
| . jFramliald á 7. sidu.