Þjóðviljinn - 23.01.1949, Blaðsíða 5

Sunnudagur 23... janúar 1949.
Þ JÓÐVILJINN
rnabékmenntir
Enginn ætti að gefa barni bók,
án þess að hafa lesið hana. Bók
sem er svo leiðinleg, að full-
orðnum manni er kvöl að lesa
hana, er okki bjóðandi barni
heldur. Hér er ástæða til að
vera á verði, því að hverjum,
sem er, leyfist að þýða og gefa
út hvaða rugl, sem er, og kalla
barnabækur.
I.
Glæpasaga handa
fermingarstúlknm.
Beverly Gray heitir fyrir-
ferðarmikil bók, sem auglýsing-
arnar hvetja unglingsstúlkur
mjög til að lesa. Efni hennar
verður rakið hér í fáum drátt-
um:
Söguhetjan er 19 ára og er
að hefja nám í háskóla, sem
eftir iýsingunni að dæma er
reyndar menntaskóli. Hún er
fögur, gáfuð, siðprúð, göfug-
lynd, geysilega hugrökk og
auðvitað snillingur í tennis. Ein
skólasystir hennar hatar hana
að ástæðulausu og vinnur
lienni tjón, en Beverly ann
henni þó mjög og hættir loks
lífi sínu til að ,bjarga henni úr
eldsvoða. Kvenskratti þessi
breytist þá til batnaðar. Sama
stúlka kemst í kynni við þjóf,
sem ætlar að nema hana brott
til fjár. En Beverly kemur vit-
inu fyrir stúlkuna. Bófinn ógn-
ar telriunum með skammbyssu.
en Beverly afvopnar hann og
rekur hann á flótta. Þorði hann
ekki að láta sjá sig framar.
Beverly fer ásamt kunningj-
um sínum í skemmtiferð, vill-
ist og lendir i klónum á skóg-
arbirni, sem hremmir hana.
Með lægni tekst henni þó að
koma í veg fyrir, að björninn
éti hana, og er hún að vcla
hann niður í bjarnargryfju,
þegar brjáluð kona kemur mcð
opinn hnif og dr :pur dýrið um-
svifalaust.
einskærri forvitni. Er hún
hvergi smeyk, þó að maður
finnist myrtur hjá höllinni. Bóf
arnir þola háttalag hennar
með furðulegri stillingu, en
þegar allar tilraunir þeirra til
að reka hana burt með hótun-
um, bera engan árangur, leiðist
þeim þófið, og ætla þeir að
skjóta hana. Auðvitað er hún
óhrædd og bara stríðir þeim.
En rétt áður en skotið ríður af,
kemur maður, sem hún er
hrifin af, og bjargar henni.
Söguhetjan fer með unnusta
sínum í flugvél. Flugvélin hrap-
ar úr háa lofti til jarðar. En
Beverly er ósmeyk. Þó leið
snöggvast yfir hana, þegar nið-
ur kom, og blygðaðist hún sín
mikið fyrir það. Hjónaleysin
héldu áfram að lifa og elskast,
eins og ekkert hefði í skorizt.
Síðasta afrek Beverly í þessu
hefti er að leiða í ljós sannleik-
ann í þjófamáli innan skólans.
Þjófnaður og aftur þjófnaður!
Sagan gerist í Ameríku, og
framtakssemin er sögð meiri
þar en í fásinninu hérna heima,
enda virðist þessi aumingja
skólastelpa ekki hafa mátt
ganga út fyrir dyr skólans, án
þess að eiga í vök að verjast
gegn glæpamönnum.
í lok 2. heftis er lofað enn
meiri furðuver.kum i 3. hefti.
En þá gafst cg upp við lestur-
inn og kann því ekki þessa
sögu lengri.
II.
Manndrápasögur handa
drengjum.
Perelval Keene er gömul,
ensk saga. Percival er launson-
ur kapteins nokkurs. Móðir
hans var stofustúlka hjá mey-
kerlingu nokkurri í heldri stétt.
Heimilisbragurinn var þannig,
að húsmóðir og gestir litu nið-
ur á stofustúlkuna, en stofu-
stúikan fyrirleit eldabuskuna
Frá Hlíðarhúsum
ijarmala
landi teljast það góðar ættir,
ef mannkostir og gáfur finn-
ast þar í ríkum mæli.
Hendrik Ottósson: Frá sem stundum stappar ískyggi-
Hliðarhúsum til Bjarma- lega nærri sentímentalíteti. Inn-
lands. Bókaútgáfa Pálma H. an um og saman við þær eru
Jónssonar 1948. j hins vegar uppbyggilegar frá-
Einn er sá hlutur i ævisögum, sögur af leikjum barnanna í
sem jafnan ber að taka með Vesturbænum, og gagngerð lýs-
nokkurri varúð. Það eru mann- ing á höfninni. Þessi rómantík
lýsingarnar. Stundum er höfund tilheyrir líka fyrst og fremst
urinn uppflullur af hunzku gagn j Vesturbænum. Maður fer í
vart grönnum sínum á lífsleið- j Menntaskólann — og það er úti
Ætterni Percivals kemst upp, i inni, stundum altekinn vellu- um alla rómantík. Menntaskci-
og kveðst hann vera móður jlegri rómantík- Þegar bezt læt- inn er austur í Miðbæ!
sinni mjög þakklátur fyrir að jur eru mannlýsingarnar heiðar-| Annar galli á bókinni er sá,
hafa ekki átt hann með ótign- ;legur vitnisburður um persónu-j að hún er ekki nógu vel skrifuð.
legt viðhorf höfundar til vina Eg á ekki við það, að setningar,
sinna og kunningja, á þeirri hver um sig, séu yfirleitt klaufa
stundu sem þær eru skráðar. I legar. Þær eru einmitt mjög
Það viðhorf kann að hafa ver-1 blátt áfram og einfaldár. Eg á
ið annað fyrir 10 árum, og verð- j heldur ekki við það, að stíilinn
ur máski enn annað eftir 10 ár.! sé leiðinlegur. Hann er einmitt
Fyrsti hlutinn af „minnisblöð- kryddaður sætasta húmor, cg
um manm.
Drengirnir í Mafeking er líka
gömul, ensk saga. Útgefandi ís-
lenzku þýðingarinnar lætur
prenta á kápuna: „Að þessu
■'sinni varð fyrir valinu bók sú,
er hér liggur fyrir í íslenzkri
þýðingu, Drengirnir frá Mafak-
ing. Komu þó margar aðrar á-
frá nógu er að segja. En það
vantar það, sem kannski mætti
um“ Hendriks Ottóssonar fjall-
ar um Vesturbæinn og hans
fólk, „gamlar og ungar hetjur.“, kalla listræna sjálfsafneitun, ef
Ekki efa ég, að það hafi að einhver skilur hvað ég á við-
gætar bækur til álita, en þessi mörgu leyti verið sæmdarfólk, Mikill fróðleikur er auðvitað á-
þótti bera af þeim öllum, enda en Þ® er spurning hvort ekki
mun það vera einróma álit j hefði fengizt af þvi sannari
allra, er hana lesa, að hún sé mynd’ ef lösturinn hefði farið
alveg óvenjulegum kostum bú-
in. — Sagan er spcnnandi og
Framh. á 7. sið'-
einhvers staðar í humátt á eftir
kostinum í frásögnum af því.
Þykir mér lýsingar þessar með
óhæfilega rómantískum blæ,
Skömmu fyrir jólin gaf mikil guðs gjöf á þessari miklu
Þessir smámunir gerast í 1.1 °g kjallaravörðinn. Fór þó svo,
hefti sögunnar. I næsta hefti | nð ungur kapteinn gleymdi
dregur til öllu meiri tíðinda. Þá
fer Beverly til New York-
Henni er boðið á dansleik hjá
h:ldra fólki, og uppgötvar hún
þar gimsteinaþjóf í greifagervi.
Hún gætir þorparans á meðan
dancherra hennar sækir !ög-
regluna. Varði hún svo rösk-
lega fyrir honum ólæstar dyr,
ao fanturinn hafði ekki hand-
afl til að víkja henni til hliðar,
og skorti þó varla viljann. Varð
hann því lögreglunni að bráð.
Næsta afrek tclpunnar er að
■komast í kynni við glæpamenn,
sem hafast við í auðri höll.
Skríður hún þar út og inn um
glugga, bæði í rnyrkri og björtu,
til að njósn& um hagi þeirra af
ættgöfgi sinni og eignaðist son
með stofustúlkunni, en hún j
varð að giftast öðrum, til að i
,,Norðri“ út bók, sem nefnist:
Gengið á reka. Heiti bókarinnar
i sker sig svo mjög úr öðrum bók
arheitum, að það eitt hefði nægt
til að vekja forvitni vandlátra
bókamanna. En eftirvænting
kom hér í stað forvitni, þvi að
höfundur bókarinnar, Kristján
Eldjárn þjóðminjavörður, er
engan veginn ókunnur maður.
Hann er íslenzkum lesendum
þegar að góðu kunnur af grein-
um og ritgerðum, sem birzt hafa
eftir hann í blöðum og tíma-
ritum, og útvarpshlustendum
af athyglisverðum og vel flutt-
um erindum. En þetta er fyrsta
bók höfundar, er kemur fyrir
almenningssjónir, svo að henn-
ar var að vonum beðið með
nokkurri óþreyju. Menn urðu á
engan hátt fyrir vonbrigðum
með þessa fyrstu bók Kristjáns,
heldur hið gagnstæða. Bókin
liefur skákað þeim vonum, sem
djarfastar voru við hana tengd-
ar-
öld hraða og húmorleysis.
Hinn ungi þjóðminjaVöí-ður
ritar í formála á þá leið, að
það hafi einkum verið , tvennt,
gætur í sjálfum sér, en það verð
ur líka að hugsa um frásöguna
sem sögu. Má ég nefna dæmi:
Á Korpúlfsstöðum eru strákarn
ir hræddir á ókindinni Rauð-
hettu, sem býr undir Svarta-
bakka. Einn dag eru þeir stadd-
ir alllangt frá bæ, og þá kemur
Rauðhetta askvaðandi. Strák-
ar æða af stað hcim og
Rauðhetta á eftir, og dregur á
þá, en þeir bjargast þó inn und-
an henni. Frá þessu er vel sagi,
og þegar frá því er skýrt, að
þetta hafi nú bara verið Gunr.a
frsenka, þá vill maður hafa það,
að sagan sé búin. En ekki aldeil-
is. Þá er eftir að segja frá því,
að Gunna hafi verið snillingr.r
sem vakti fyrir honum, er hann „ ., s
- ’ í hondunum og spilað a harmcn
reðst 1 að skrifa bok sma. Hann
vildi ganga úr skugga um það,
hvort sér léti að semja alþýð-
legar greinar um íslenzka forn-
íku. Og þegar við höfum fengið
upplýsingar um núverandi dval-
arstað Gunnu, þá fyrst er sög-
unni af Rauðhettu lokið. Þetta
fræði, og svo hitt, hvort íslenzk , ,, , , , , ,. . .
’ ° ’ ' ,,, kalla eg skort a listrænm sialrs
um lesendum gætist að sliku . .. „ ... . .
b afneitun. Svona eru ekki þær
sögur sagðar, sem beztar eru.
En nú er tími til kominn að
efni. Islenzkir lesendur hafa
fellt sinn dóm. Bókin hefur runn
ið út. Ummæli í orði og línu
hafa verið á einn veg, að bókin
sé hin ánægjulegasta, í senn
l bregða hinu betra. Þar er af
nógu — og meira — að taka.
Þess var getið, ,að bókin væ:i
fróðíeg og skemmtileg, en það skemmtileg án þess þó að vekja
Gengið á reka er nýstárleg
bók. Efnið er alger nýjung;
bjarga h iðri þeirra beggja. \., ^ ^ forn]eifaþættir> og
Percival var snemma efnileg- |m.,_, cI;-;.j önnur bók hliðstæð
annars hafa komið út á íslenzltri tungu.
ur drengur. Meðal
sprengdi hann barnaskólann í
left upp í hefndarskyni við
kennara sinn, sem að vísu var
hið mesta fól. Síðan komst
Percival í sjóherinn og tók
þátt i styrjöld milli Breta og
Hollmdinga. Sagan getur þess,
að félagar hans hafi allir verið
af „góðum ætturn", nema tveir:
Annar var sonur skósmiðs en
hinn sonur reikningshaldara. Á
okkar mælikvarða hefðu það
ggtað yerið góðar ættir. Hér á
Málið er tært, þróttmikið og þó
mjúkt, stíllinn persónuíegur og
í góðu jafnvægi; hvergi of
spenntur bogi. Heimti menn
dæmi þessu til staðfestingar,
má benda á hverja síðu bókar-
innar. — Það bendir allt til
þess, að Kristján Eldjárn vefði
góður rithöfundur, ef hann legg
ur rækt við æðina. — Ofan á
það, sem að ofan er talið, er
Kristján gæddur skemmtilegri
kímnigáfu, sem hann beitir þo
með smekklegri hófsemi; er það
fer allt of sjaldan saman um
bækur.
Það er sjálfsagt mál, að
skyldustarf þjóðminjavarðar er
eingöngu starf safnamannsins.
Það er því alveg sérstakra
þakka vert, að þjóðminjavörður
slcuíi auk þess gerast með þess-
um hætti miðlari milli íslenzkra
þjóðmenja og íslenzkrar al-
þýðu. Má vera, að sýnist sitt
hverjum um það, hvort sé merk
ara, starf safnamannsins cða
miðlarans, er öll kurl koma til
grafar; aðrir munu segja sam-
anburðinn þarflítinn og hafa
réttast fyrir sér- En hvemig
sem á það er litið, er það sér-
staklega ánægjulegt að sjá
báða þætti starfsins sameinast
í einni persónu, svo sem hér á
sér stað.
Eg vænti þess, að þær viðtök-
ur, sem bók Kristjáns Eldjárns
hefur hlotið, verði honum örvun
til að halda áfram miðlunar'
starfi sínu, svo sem dagleg
skylda frekast leyfir.
Ingvar Brynjólfsson.
háa hlátra. En hún er líka stór-
fróðleg. Það má ekki einasta
læra af henni kafla úr sögu
Reykjavíkur, heldur má einnig
læra af henni dýrafræði, sögu,
mannfræði, þó nokkuð í tungu-
málum og slatta í pólitík- Hin
ítarlega frásögn af hasainum út
af rússneska drengnum er t. d.
ekki ónýt fyrir þá, scm á annað
borð hafa áhuga fyrir að kynr.-
j ast og sjá við bolabrögðum aft-
urhaldsins á hverjum stað og-
tíma. Og þó er það ótalið, seiu
kannski er bczt við þessa bók.
Hún ber höfundi sínum það
vitni, að hann sé sjaldgjæfl. á-
gætur persónuleiki. Hver setn-
ing er óræk heimild um það, hið
ósagða einnig. samkvæmt venj-
unni. Rómantíkin sem ég minnt-
ist á í upphafi er i þessu tilfeFi
líldega ekki annað en ofgæði, í
ætt við þá blindu ást, sem Steiu-
grímur talar um í vísu sinni.
Síðasti kafli bókarinnar heitir
hinu málandi nafni Þverbrestur
í krossitrénu. Segir þar frá því
Fnunhalil á 7.