Þjóðviljinn - 12.02.1949, Blaðsíða 6

6
Þ J ö Ð VI L J I N N

Laugardag-ur 12. febrúar 1949.
UNILEVER
Bandarlbka tímaritið Fortune
hefur birt nokkrar greinar um
auðhringinn Unilever, ýtarleg-
ustu lýsingu til þessa af hinum
alþjóðlegu greinum hans. Uni-
lever er stærsti auðhringur ut-
an Bandaríkjanna og einn af
sex stærstu auðhringum heims-
ins. Hann er mestur í heimi að
framleiðslu smjörlíkis og ann-
arra vara úr fljótandi olíu- og
feitiefnum. Hann á stærstu
fiskbúðasamsteypu í heimi, Mac
Fisheries, hann á hálft stærsta
pappaframleiðslufyrirtæki i
Bretlandi, Thames Board MiIIs.
Varla er það land i heimi (að
undanskiidum Sovétríkjunum)
þar sem hann hefur ekki
beinna hagsmuna að gæta.
Hann lítur á allan heiminn sem
markaðstorg sitt. Ekkert fyrir-
tæki jafnast á við Unilever að
fjölda og fjölbreytni framleiðslu
vara, frá barnafæðu að rak-
sápu. Það gerir hringinn að ein-
um mesta auglýsanda í heimi.
„Innan brezka heimsveldisins
starfar hann..... næstum eins
og rikisstofnun .... I Þýzka-
landi bíður hann eftir að her-
námsyfirvöldin leyfi að nota
hinar gífurlegu inneignir þar.
Hann berst enn, nærri einsam-
all, hinni þungu og allt að því
vonlausu baráttu fyrir einstakl-
ingsframtaki i Tékkóslóvakiu,
Póllandi og Júgóslavíu (!!)
Hann fylgist með nýlendupóli-
tik .... og gerir upp við sig
hvort borgi sig að reisa verk-
•
smiðjur í löndum eins og
Egyptalandi eða Burma, sem
eru í fæðingarhríðum sjálfstæð-
isins. Það er stærsta fyrirtæki
sem til er i Afriku .... Með
stærð sinni og áhrifum heldur
Unilever á lofti merki einstak-
lingsframtaksins i umheimin-
um.“ (Fortune).
I rauninni eru móðurfélögin
tvö, annað brezkt, hitt hol-
lenzkt, en hringurinn lokast
með þvi að þau lúta bæði sömu
stjórn.
Brezka félagið er skráð i
London og hefur yfir 59 mill-
jóná sterlingspunda höfuðstól,
dreifðan á a. m. k. 240 hluta-
félög. Kauphallarárbókin segir
að það eigi hlutabréf i á fjórðh.
hundrað starfandi hlutafélög-
um. Hollenzka félagið dreifir
eignum sinum á rösk 280 hluta-
félög með yfir 56 milljón punda
höfuðstól. Nokkrar þeirra
milljóna, milli 5 og 10 milljóna
punda, eru í deiglu þjóðnýting-
arinnar í Tékkóslóvakiu, Pól-
landi og Júgóslavíu. Samtals
á hringurinn og rekur á sjötta
hundrað hlutafélaga er um
200.000 mann vinna hjá. Auk
þessa á hann nóga hluti í 55
öðrum hlutafélögum til að ráða
þeim og ýmsar smærri eignir.
Eitt merkasta fyrirtæki Uni-
levers er Sameinaða Afríkufé-
lagið (United Africa Company)
er. hefur aðalrekstur sinn í
Vestur- og Mið-Afriku. Þetta
eina hlutafélag, með sitt sjálf-
stæða net dótturfél. og dóttur-
dótturfél. færir i búið 25 millj.
sterl.p. tekjum hringsins. Það
kaupir ekki einungis pálmaolíu
og önnur hráefni af ibúum Vest
ur-Afríku og Kóngó, heldur á
sjálft plantekrur. Þegar íbúarn-
ir hafa selt félaginu hráefnin,
kaupa þeir nauðsynjar sínar af
Sameinaða Afríkufélaginu, er
seldi vörur fyrir 29 milljónir
sterlp. árið 1946. Þarf engan að
undra þó landsbúar telji félagið
og landstjórnina eitt og hið
sama. Fortune segir:
„Sameinaða Afrikufélagið er
illa þokkað hjá landsbúum. Það
er illa þokkað og óttazt þeim
mun meir sem fólkið á ekki í
fullu tré við það.“
Landsvæðið sem félagið starf-
ar á er að 99% byggt innfæddum
mönnum og ekki nema einn af
hundraði þeirra er læs og skrif-
andi. Sameinaða Afríkufélagið
er stærsta fyrirtæki i heimsálf-
unni og gerir Unilever að mesta
verzlunarfyrirtæki heimsins. 1
Vestur-Afriku kaupir það nærri
helming afurðanna og selur um
þriðjung allra vara. Hlutföllin
eru svipuð i Kóngó. Aðallönd
félagsins eru brezku nýlendurn-
ar á Gullströndinni og Nigería,
og eru tveir þriðju rckstursins
þar. Fyrir stríð framleiddu þess
ar tvær nýlendur helminginn af
heimsframleiðslunni á kakói og
keypti Sameinaða Afrikufélag-
ið 40% þess. 1 belgíska Kóngó
á Unilever, gegnum belgiskt
dótturfélag, 80 þús. ekra plant-
ekrur, er framleiða um 40 þús.
tonn af pálmaolíu. Sameinaðá
Afríkufélagið á 15 skipa flota í
förum milli Vestur-Afriku og
landa brezka heimsveldisins, og
hefur á hendi víðtæk söluum-
boð fyrir bandaríska General
Motors. Hve þessi grein á meiði
Unilevers er viðtæk sést á þeirri
staðreynd að hún rekur eina
stáerstu verzlunarsamsteypu
Tyrklands.
★
Að sjálfsögðu hefur brezka
heimsveldið alltaf verið aðal-
vettvangur Unilevers. En fyrir
stríð kom Þýzkaland næst, þar
átti hringurinn • um 100 virk
dótturfélög er höfðu 40000 menn
í vinnu og framleiddu fjölbreytt
ar afurðir, þar á meðal vegg-
fóður og silkivörur. Nazistar
frystu gróða þeirra og kröfð-
ust að honum yrði varið til
fjárfestingar í Hitlers-Þýzka-
landí.'
1 (Labour Kesearch, London).
1 brezkuni stéttarfélögum
voru í árslok 1947 alls 9.114.000
míanns, í 730 samtökum. Eru
þar með talin öll þau félög sem
semja við atvinnurekendur um
kaup og kjör. Af þessum aam-
tökum eru 188 í brezka Alþýðu-
sambandinu, með 7.791.470 með-
limum. Árið áður, í árslok ’46
voru heildartölurnar 8.775.000.
Menn sem eru í tveimur félög-
um eru taldir tvisvar, en þeir
eru fáir. Scytján stærstu sam-
böndin höfðu yfir, 100 þúsund
meðlinii hvert.
" i ' -.V. ■- '• .."• - ;• V.

Louis Bromfield
156. DAGUK.
STUNDIR
að „hr. Wilson“ og „litla, svarta manninum" og
gimsteinahnöppunum og skítugu húfunni og í
því að bíllinn stanzaði heima hjá honum minntist
hann mjög skýrt atviks nokkurs. Hann sá háa
konu í loðfeldi hjálpa drukknum manni úr leígu-
bíl yfir gangstétt og að húsdyrum í Þrítugustu
og fimmtu götu. Það var bylur og hans bíll komst
ekki gegnum heljarstóran skafl fyrr en leigubíll-
inn fór. Hann hugsaði: „Hr. Wilson er Jim Town-
er“, og hann fann að bíllinn var stanzaður og
bílstjórinn stóð í tröð milli tveggja snjóskafla
og hélt bíldyrunum opnum.
Hann stakk blaðinu í vasann og sagði: „Komdu
aftur kortér gengin í eitt,“ og fór inn.
Einnig er hann sat einn í skrifstofu sinni
hélt hann áfram að sjá í ar.da konuna og karl-
manninn fara yfir gangstéttina í bylnum og því
meir sern hann hugleiddi það því vissari var hann
að það hafði verið Jim Towner. Ætlun hans að
semja nokkur bréf var eyðilögð, hann hringdi
ekki á ritarann, en settist við skrifborðið og las
aftur alla frásögnina um morðið. Hann sá að
húsnúmerið kom heim við staðinn þar sem leigu-
bíllinn stóð í snjónum við dyrnar. Og aftur hugs-
aði hann: „Þetta getur ekki gerzt.“ Samt vissi
hann að það hlaut svo að vera.
Jafnframt varð honum ijóst hvað vitneskja
hans gat haft í för með sér. Hann skildi að hann
gat lent í hneykslismáli, vegna þess að hann
var einn þeirra sem sáu síðast Rósu Dugan á
lífi. Líklega höfðu einungis tveir menn „hr. Wil-
son“ og „litli svarti maðurnn“ séð hana eftir
það, og sá er drap hana hafði séð hana síðast.
„Litli svarti maðurinn“ gat komizt undan og
engan gat grunað að hann, Melbourn, vissi neitt,
en „hr. Wilson“ hlutu þeir að finna og þá gat allt
farið á verri veg. Jim Towner ýrði kærður fyrir
morð Rósu Dugan og allt hugsanlegt yrði að gera
til að bjarga honum. Hann var viss um að Jim
Towner hefði ekki gert það, því hann var ekki
sá maður að hann myrfi neinn. Hann var hvorki
ástríðumikill né ofsafenginn Hann líktist sterku
og friðsömu nauti. Hefði hann myrt hana gat
það ekki verið til annars en að losa sig við hana,
og þó hann væri ekki gáfaður, hefði hann aldrei
gert það í íbúðnni sem hann kostaði fyrir hana.
Svo hvarflaði að honum að auk þess hefði
Jim Towner ekki getað myrt konuna, því hann
var svo dauðadrukkinn, að barn hefði sloppið frá
honum.
Hann leit enn í blaðið og sá að lögreglan
teldi að morðið hefði verið framið um þrjúleytið.
Það var óhugsandi að Jim Towner hefði gert það
vegna þess að klukkan tvö var hann ekki rólfær
vegna ofdrykkju. Hann hefði ekki getað kyrkt
barn hvað þá sterka írska konu úr stétt og at-
vinnu Rósu Dugan.
Hann leit yfir blaðið og rakst á aðra frétt. Hún
var í framhaldi af fréttinni um morð Rósu
Dugan og svohljóðandi:
„I morgun, um áttaleytið, fann Jaime Anappie,
Filipppseyjamaður, þjónn hjá frú Ellsworth, 819
Austur-fimmtugasta og sjötta gata, lík af manni
er hann var að moka gangstíginn. Lögreglan
þekkti manninn, það var Sam Lipschitz, glæpa-
maður og smy'glari með langan glæpaferil að
baki. Líkið var með þremur skotsárum. Kúlurnar
höfðu lent í bakið, farið gegnum lungun og út.
Talið er að Lipschitz hafi verið myrtur í ein-
hverjum látum í klúbbahverfinu en líkinu kastað
þarna í tkafl í nótt. Það er í fyrsta sinn að farið
er með glæpamann inn i hjarta borgarinnar og
hann myrtur þar, og dirfska morðingjans hefur
vakið sérstakan áhuga lögreglunnar að ná í hann.
Með fréttinni voru glæpamannsmyndir af Sam
iiiiiiiiiiiiiiiiimmiimimiiimiimimiimiiiiiiiiimmiiiiii
Bopennirnir
Únglingasaga um Hróa hött og
félaga hans — eftir
— GEOFREY TREASE —
„Völdin í hendur hinnar vinnandi
alþýðu/‘
Hrópið steig eins og brimniður, og
áfram sóttu þeir eins og aðfallsstraum-
ur, eins og úfin stálelfur niður brekk-
una og upp hinum megin. Þeir skálm-
uðu harðir á svip hlið við hlið og
stefndu á fylkinguna, sem beið þeirra
all-langt frá.
Tvisvar réðist riddaraliðið gegn þess
um straumi, sem seig áfram viðstöðu-
laust. Einu sinni tókst þeim snöggv-
ast að brjótast gegnum skjaldvegginn,
en þeim, sem í gegn komust, var svift
af hestbaki og lagðir að velli. Venju-
legar bændaúlpur og ekki færri glæsi-
legar riddaraskykkjur lágu á víð og
dreif um hæðirnar. Óstöðvandi æddi
flóðið áfram upp hæðirnar, fjaraði til
baka og geystist svo fram að nýju.
Þetta var víst undrið, sem Hrói var
að minnast á.
0 A V I Ð
rrr