Þjóðviljinn - 04.06.1949, Blaðsíða 6

6
ÞJÖÐVILJINN
Laugardagur 4. júní 1949.
Stjórnarskrá
Framhald af 5. síðu.
trú og hollustu. Uppreisniij
veiklaði danska konungsvaldið,
en var hins vegar mikill pólitísk
ur styrkur dönsku lýðræði, þvi
að konungur og einveldissinnai'
áttu óhægra um vik að streit-
ast gegn kröfum lýðræðismann-
anna, er öll þjóðin vár vopnum
búin og átti í styrjöld fyrir ein
ingu ríkisheildarinnar. Þetta
var því mikilvægra sem flóðalda
byltingarinnar var sem óðast
að fjara út á meginlandi Evr-
ópu, einkum á Frakklandi og
Prússlandi. Uppreisnarástandið
í hertogadæmunum veitti þess
vegna danska stjórnlagaþinginu
nokkur setugrið til að ljúka að
fullu við löggjafarstarf sitt á
þeim sömu mánuðum, er þýzku
þjóðliöfðingjarnir steyptu sín-
um ,,marzráðuneytum“ og ráku
þingfulltrúana heim til kvenna
sinna. Á danska stjórnlagaþing
inu voru einnig raddir uppi um
það, að fresta skyldi stjórnar-
skrármálinu unz deilunum við
liertogadæmin væri lokið og full
trúar frá Slesvík gætu tekið
þátt í þingstörfum. Þetta var
ein háskalegasta tilraunin til að
gera að engu starf stjórnlaga-
\ þingsins og koma stjornar-
skránni fyrir kattarnef. Þjóð-
frelsismenn og Bændavinir sner
ust auðvitað einhuga gegn
þessu, og Orla Lehmann særði
stjórnlagaþingið við sæ og báru
að láta ekki þetta sögulega tæki
Danmerkur
færi sér úr greipum ganga, ,,svo
að vér að minnsta kosti getum
bjargað úr þessu syndaflóði
byltinganna þeirri sáttmálsörk,
er hafi að geyma fyrirheit um
hamingju og frelsi framtíðar-
innar.“
Það var gifta Danmerkur, að
íýðræðissinnum stjórnlagaþings
ins tókst að bjarga „sáttmáls-
örk byltingarinnar“ — Júnílög-
unum — úr klóm þess aftur-
halds, er nú fór eldi um alla
álfuna. Þingið hóf umræður um
álit stjórnarskrárnefndarinnar
26. febrúar 1849 og 25. maí s.
á. var heitum og hörðum umræð
um lokið og hin nýju stjórnar-
lög tilbúin til undirskriftar kon-
ungs. Á síðustu stundu virðist
Friðrik VII. hafa verið í nokkr-
um vafa um, hvort hann ætti að
samþykkja stjórnarskrána, en
mun hafa látið undan þrábeiðni
nánustu vina sinna, þar á meðal
ástmeyjar sinnar úr undirstétt,
Louise Danner. En margir ráð-
gjafa hans hörmuðu það, að
konungur skyldi skrifa undir
þau lög, er lögðu hornstein að
dönsku lýðræði nútímans, og
fórust einum þeirra svo orð:
,,Eg mundi með ánægju varpa
mér út um gluggann niður í
hallargarðinn ef ég gæti með
því losað konung við að skrifa
undir.“
Tvennt var það einkum, er
deilum olli við samningu Júní-
laganna: kosningarétturinn og
spurningin um það, hvort lög-
gjafarþingið skyldi vera einnar
málstofu eða tveggja. I þessu
efni var um að ræða meginmál
allrar þeirrar hreyfingar, er ber
nafn byltinganna 1848: inntak
og yfirgrip lýðræðisins, hlut
fólksins í ávöxtum þeirrar bar-
áttu, er alþýðan háði um miðja
síðustu öld. Ótti borgarastéttar-
og menntamanna þeirra tíma
við hinn ruddalega, snauða al-
múga í borgum og sveitum var
ákaflega ríkur, og um stund leit
svo út sem hinn almenni kosn-
ingaréttur, er Monrad hafði
með herkjubrögðum komið inn
í frumdrög stjórnlaganna, yrði
skorinn niður við trog. En
Vinstrimönnum tókst að vekja
slíka mótmælaöldu um land
allt gegn afnámi hins almenna
kosningaréttar, að meirihluti
stjórnlagaþingsins þorði ekki
annað en slaka til í þessu efni
og samþykkja almennan kosn-
ingarétt, eins og það hugtak
var skilið á þeim árum. En til
þess að afstýra „öfgum lýðræð-
isins“ var danska ríkisþinginu
skipt í tvær málstofur, Þjóðþing
og Landsþing. Allir karlmenn,er
náð höfðu þrítugs aldri og voru
hvorki hjú né sveitarlimir,
höfðu kosningarétt til þjóðþings
ins. Sami. kosningaréttur gilti
til Landsþings, en kosningar til
þess voru tvöfaldar, þ. e. frum-
kjósendur kusu kjörmenn og
kjörmenn þingmenn, en kjör-
gengi til Landsþings var miðað
við 40 ára lágmarksaldur og
1200 ríkisdala árstekjur eða
200 rikisdala skatt. Á þessa
lund liugðust feður Júnílaganna
tryggja hinni nýju skútu þá
kjölfestu íhaldsseminnar, er
vera yrði innan borðs, ef fleyið
ætti ekki að fara í kaf.
Samkvæmt Júnílögunum var
þingbundin konungsstjórn sett
á stofn í Danmörku, þar sem
konungur og ríkisþing fóru með
löggjafarvald í sameiningu. 30.
gr. stjórnarskrárinnar gaf kon-
ungi þó aukið löggjafarvald, er
síðar reyndist hættulegt lýð-
ræði landsins, svo sem kom
fram á dögum Estrups. Sam-
kvæmt þeirri grein hafði kon-
ungur leyfi til að gefa út bráða
birgðalög milli þinga, og var
purkunarlausum ríkisstjórnum
með því fengið háskalegt vopn
í hendur. Hins vegar tryggði
ríkisþingið sér rétt til að koma
saman til fundar fyrsta mánu-
dag í október ár hvert, ef kon-
ungur hefði ekki áður kvatt
þing saman. Bæði i þessum atr-
iðum sem ýmsum öðrum má
greinilega kenna hinna pólitísku
átaka lýðræðismanna og ein-
veldissinna í Danmörku á þeim
tíma, er lýðræðið bar víðast ann
ar staðar skarðan hlut frá
borði. Þegar allra aðstæðna er
gætt, má það furðulegt teljast,
hve miklu hin frjálslynda treyf
ing Danmerkur gat bjargað úr
hinu almenna skipbroti bylting-
anna 1848.
Innnan ramma stjórnarskrár-
laganna frá 5. júní 1849 hefur
dönsk lýðræðisbarátta verið
háð allt fram til þessa dags.
Á grundvelli hins almenna kosn
ingaréttar, sem Júnílögin viður-
kenndu og lögfestu, hefur
dönsk alþýða sótt fram til æ
víðtækari mannréttinda, efna-
hagslega og pólitískra, og þótt
lífið fari oft hörðum höndum
um anda . laganna og bókstaf,
þá hefur hver dönsk kynslóð
funaið, er hún stóð fyrir fram-
an kjörborðið, að á þeim stað
var hver Dani öðrum jafn. Júní-
lögin voru fyrsta staðfesting
þessa jafnréttis.
Þessa júnídaga mun danskur
æskulýður kynda bál um land
sitt allt til að fagna aldargömlu
pólitisku frelsi Danmerkur. Okk
ur íslendingum er ekki eins
ljúft, heldur skvlt að fagna
með þeim. Við neituðum því að
vísu jafnan, að Island heyrði
undir Júnílögin, að stjórnar-
skrárjög Dana væru Islending-
um lög. Við kröfðumst jafnan
íslenzkra júnílaga. En engu a’ð
síður var pólitísk frelsisbar-
átta Dana á 19. öld snar þáttur
í okkar eigin baráttu. Frammi
fyrir hinu danska konungsvaldi
krpfðust íslendingar jafnan
sama réttar og Dönum var veitt
ur, við vildum ekki vera horn-
rekan í Danaveldi, og því varð
hver sigur lýðræðisins í Dan-
mörku hvatning til Islendinga
um aukinn íslenzkan rétt. Á þá
lund tvinnuðust saman örlög
beggja þjóða Islendinga og
Dana.
En nú hafa leiðir skilizt.
Skilnaður Danmerkur og Is-
Framhald á 7. síðu.
SUÐUSLMIDSBKAUT
sími 80430-
I dag tekur Iiin nýja afgreiðslustöð vor við Suðnrlandsbraut tiS síarfa að fullu.
Benzínafgreiðsla
’fM 'ínv ■
Smurningsstöð
1 l> II
Þvotta- og Bónstöð
Sækjum 09 sendum, eí óskað er.
Hvergi hetri afgreiðsliiskilyrði.
Fyrsta fíokks vinna. Fulíkomið Iireinlæti.
Aherzla Kigð á vandvirkni.
Reyni § viðskiptín.
H.F. rSHILL“ á ÍS