Þjóðviljinn - 25.06.1950, Blaðsíða 5

Sunnudagur 25. júni 1950
ÞJÓÐ VI LJl XT N

MOÐIR TALAR
Þér segi ég söguna vegna
þess að þú ert rithöfundur
og ekki síður vegna hins að
mér finnst ekki seinna
vænna að hún 'hljómi víðar
en í linnulausri einveru
minni. Þú átt að gefa fátæk-
um orðum mínum þann svip
sem hæft getur rituðu máli.
Eg treysti þér, ljáðu orðum
mínum allt það afl og eftir-
væntingu, alla þá depúrð og
andúð sem hægt er að leggja
í sögu. Það er nauðsynlegt,
þá gæti verið að fólk tryði
því sem ég ætla að segja.
Heimili mitt er í leiguhúsi,
ég er þar öllurn ókunnug og
mönnum finnst ekkert for-
vitnislegt við mig. Fáir
þekkja mig. Gluggarnir tveir
á herbergi mínu vita að
skuggalegri götu, þaðan horfi
ég gegnum gluggatjoldin á
húsveggina handan göt
unnar. Mér er engin þörf
á fegurra útsýni, ég lít
hvort sem er aldrei í aðra átt
en . til fortíðarinnar. Einu
sinni eða tvisvar daglega
mætir mér fólkið í húsínu,
þegár ég fer út með svörtu
bögglatöskuna mína, og kem
íiftur tafarlaust. Eg geng sein
lega, hjartað er lélegt og ég
mæðist illa.
Þú hefur víst aldrei tekið
eftir því hve margar ein-
mana konur reika þannig úti
alveg afskiptalausar. Lífið
umhverfis þær er allt í þoku,
sýniglúggarnir Ijóma ekki
þeirra vegna, enginn veitir
þeim athygli; samt eru þær
lifandi, eins og utan við at-
fcurðina, eins og skuggi.
Samt snertir þæi" allt sem
gerist umhverfis, engu síður
en hina, sem teyga lífið
þyrstum munni. En hak við
þær er eitthvað , þungbært,
einhver stór harmur sem eng
inn veit framar um, einhvern
veginn glatað líf, sem allir
eru hættir að minnast á.
Gamla konan á neðstu hæð
■— segir fólk um mig — er að
íara út í búð. En einu sinni.
sá búðarstúlka fæðingardag
minn og skellti saman lófun-
um: ,,Þú ert þá enn svona
ung. Maður heldur bara hitt
vegna gráa hársins.“
Það er fleira sem því veld-
ur, góða mín. Og ung er ég
ekki framar. Stundum finnst
mér ég sé orðin þúsund ára.
Og hún brosti, en augna-
ráð hennar var flöktandi og
ókátt, eins og hún vorkenndi
mér. En hvers vegna vor-
kunn? Ekki var ævi mín öll
eins og nú. Eitt sinn var æv-
in fögur. Okkur leið vel, mér
og manninum mínum, við
lifðum sæl þegar okkur fædd
ist barn.
Nú séyð þú sjálfur, það er
ekkertvið þessa sögu, finnst
þér það, þetta reyna þúsund-
ir manna. Eg verð bráðum
smeyk um að þig bresti þol-
inmæði og þú skrifir ekki
meira af jafnalgengri sögu.
En gerðu samt fyrir mig að
hlusta enn um stund.
Stríðið kom. Ekki er það
helur neitt sögulegt, við höf-
um öll lifað það og reyndar
vitum við öll fullvel hvern-
ig það var. En finnst þér
ekki líka að ekki megi segja
svona blátt áfram: STRÍp?
Það er ekki ,jRema orð, ’ eitt
lítið atkvæði, segir ekkert
um þær feiknir og ógnir, sem
í orðinu felast. Það er hreint
ekki rétta orðið, mér finnst
það alltof lint: í því ætti að
vera harkandi hávaði, málm-
gjallandi, harmur, óþefur púð
urs og rotnandi blóðs,
samt væri það ekki nema
svipur hjá sjón. Maðurinn
minn háði það stríð. Ekki
með vopn í höndum, það var
ekki hægt þar sem við vor-
um hann , var fangelsaður
dæmdur og tekinn af lífi fyrir
þátttöku i leynihreyfingunni
Eftir varð ég ein með bamið
Nú verðurðu að skilja tvennt:
ógnafeikn og þunga orðsins
stríð, öll starfsviðleitni manns
ins verður meiningarlaus, þeg-
ar dauðinn situr við sama borð
og lifendur — og hins vegar
yndi og þokka barns, er sof-
andi kreppir litla hnefann
eins og það vilji grípa hverf-
ulan draum. Lýstu til dæmis
þessu atriði: Sól skín á einstíg
í skemmtigarði og eftir hon-
um skoppar barn, syngjandi
og masandi, veifandi höndum.
Hver segir að þetta sé einstíg-
ur í skemmtigarði, og þar sé
verið að grafa sprengjuskýli,
að þar sitji þögulir menn,
þreyttir og niðurlútir? Víst er
þetta járnbraut, brunandi á
teinum, heiðblátt ævintýri og
heimurinn fagur, því með einu
augabragði er að hægt að
breyta honum.
Eða barnið gripur hausbrot
inn tréhest. Samstundis lifnar
trédýrið og drengurinn situr á
baki fáksins, lokkabrúskinn á
höfði hans lyftist eins og titr-
andi blóm, en sízt vildi
hann láta líkja sér við
blóm, kraftamaður er
hann, riddari, hann þeysir yf-
ir grjót og urðir, fer yfir hvað
sem fyrir er. Reiðinni ætlar
aldrei að linna. Þá vekur sól-
skríkja athygli hans, og jafn
Tékkneski ritliöfundurinn
J£rf Marek
ritar þessa átakanlegu
frásögn frá ógnaxtíma
þýzka hemámsins í
Télíkóslóvakiu.
skjótt fellur tréhesturinn til
jarðar og er dauður hlutur.
Þarna á gluggariminni tístir
sólskríkja. Drengurinn þrýst-
ir nefinu á rúðuna og skilur
ekki því sólskríkjan er svona
síkvik. Hvers vegna rykkir
hún til stélinu? Hvað segir
sólskríkjan, fyrst hún getur
ekki talað? Rétt seinna er
marglitur bolti miklu fallegri
en sólskríkja, eltkert er eins
gaman og að sjá hann fljúga
upp í loftið og koma niður aft-
ur með spaugilegum smelli í
gólfið. Á meðan eru fullorðn-
ir að lesa blaðagreinar, sem
þýða stríð, þjáningu og dauða.
Ug þrysunn fingur íeitar í
bók frá einni mynd til annarr-
ar, þær eru svo fallegar: menr
í bílum, ekill með svipu sína,
gufuskip á fljóti. .. . Og svo ei
þar ekki lengur fingur, held
ur sótarinn, sem klifrar upv
stigarimarnar, ein tvær, eir
tvær. . , . Mamma, hvert fei
sótarinn að sofa á kvöldin
Hver slekkur á stjörnunum'.
Er sólin stærri en diskurim
minn?
Oll börn eni falleg, en fal-
legust meðan þau detta utai
þau sökkva í drauma sín;
eins og á mjúkan kodda, aug
un eru varla aftur, þegar at
burðir dagsins taka að bærast
á vörum þeirra. Broshýr
minn! Hausbrotni hesturinn
kemur, boltinn, svo kemur sól-
skríkjan og sezt á rúmstokk
inn og það lifir allt á ný, því
fegurð heimsins er takmarka-
laus.
Því ég tali svona lengi um
þetta? Vegna þess að ég sá
drenginn minn ganga til móts
við dauðann.
Hann gekk þania með undr-
andi bemskusyip, áhyggjufull
ur vegna alls sem hann sá
kringum sig, hann tók annaé
bam við hönd sér og þau
héldu öll í fylkingu til rnóts
við dauðann, og þau voru öll
svo lítil, yndisleg, varnarlniu
Drengurinn minn .... Nei,
vertu rólegur, ég ætla eltki ao
gráta, ég ræð ekki alvcg við
röddina; gráturinn er liðinn
hjá, skelfingin ein er eftir, en
skeífingin grætur ekki.
Þetta skaltu líka skrifa rétt
og nákvæmlega: Það var öm-
urlegt, gróðurlítið landsvæði,
eyðistígur lá meðfram jára-
jiauunni, sökkvandi í for.
'■'"ma.n stíg þrömmuðu barns-
fætur, yfir þau grúfði sig grá-
v-ctn- moigunhiminn, engin
hreyfing nokkurs staðar
læi'ri, hvergi bærðist lauf-
blað. allt var svo ofboðs
hryllilegt, að sjálfur blærinn
oiygðaöist sín og trén máttu
rig hvergi hræra, hefðu þau
ekki verið bundin jörðu sterk-
um rótum, hefðu þau orðið aö
hlaupast á brott frá hryllings
feiknum þessa staðar. Þa.5
ar sem néraðið allit hefði
’isst mælið af hneykslun, orð
:ð álagabundið, andaði ekk.i.
ylkingin ein hrærðist, litlu
örnin, sem séð höfðu alltof
■>argt hræðilegt. Þau fóru
þama ógrátandi, því þau
skildu ekki hvað var að ger-
\st, eins og þau væru að koma
úr skóla og gripu í góðu eftir
hendi hvers annars og leidd-
jsi. Ug peir sem gæta þeirra
'lamra. iárnslegnum stígvél-
um. Skrifaðu það og segðu
" ;: fcömin voru að fara til
móts við dauðann.
Lig sa þau er verið var áð
lytja mig með öðrum konum.
fangalest til biðsalar dauð-
ans sem svo var nefndur. Það
•ar hræðileg ferð, við þjáð-
umst af þorsta, hungri, marg-
ar okkar dóu, en sárast sveið
:ð börnin vom tekin af okk-
— Úvissan var voðalegust.
Hvað yrði gert við þau ? Yrðu
pau teKin á heimili ? Yrðu þau
okuð inni á munaðarlausra-
Framhald á 6. síðu
SVELTUR
Sjötti hver ibúi jarðarinnar á
heima í Indlandi. Þetta nýstofn-
aða ríki með 350 millj. íbúa
er í þann veginn að verða mið-
depill stjórnmála og fjármála
í Asíu og ástandið í landinu
getur skorið úr um örlög álf-
unnar. Vandamál þessa ríkis
eru mörg og þeim fjölgar.
Vandræðin sem að steðja eru
svo skelfileg að vér mundum
helzt kjósa að vita ekki af
þeim. En það er aðeins sólar-
hrings flug frá London til Bom-
bay og þá blasir við augum
slík ofboðsleg sýn, slíkur illur
draumur, að sjálft litskrúð
Austurlanda rnegnar ekki að
breiða yfir það nema i bili.
Indverjar svelta. Það hafa
þeir gert um aldir, ,en reyndar
er lítil huggun að vita það.
Samkvæmt varLegri áætlun
gerðri af. ýfirvöldunum sveltur
þriðjuiigur landsmanna, og.alm
aþ- Jfriðjupgur er s yannærður
í þessari athyglisverðu
grein er skýrt frá ástandinu
í Indlandi — harmleiknum
sem gerzt hefur er „sjálf-
stæfú“ Indland heldur áfram
á braut alþýðukugunar
brezku nýlenduharðstjór-
anna.
ýmist af skorti eða skökku
mataræði, Það er til sanninda-
merkis um að þessar áætlanir
séu ekki út í bláinn, að á
öllum vegum gefur að líta þús-
undir af grindhoruðu fólki, sem
staulast áfram nær örmagna,
en fæturnir ekki annað en skinn
og bein og andlitssvipurinn yf-
irkominn af volæðinu, en sum-
ir hafa hnigið niður á gang-
stéttum eða ‘ í húsasundum,
bjargarlausir , og ■ ráðþrota,
'Á hvérjum degj fæðast 27000
böm. ■ Þjóðinni fjölgax um 4
millj. á ári. Á hverjum degi
eyltst ibúatalan um 12000 í
þessu landi, þar sem hver
bjargræðisvegur er löngu lok-
aður. Því landið er langsam-
lega ofsetið i hlutfalli við fram-
leiðsluhættiaa. Þa3 er meira en
helmingi minna að flatarmáli en
Bandaríliin, en íbúatalan er
miklu meira en helmingi hærri.
Auk þess er mikill hluti Ind-
lands eyðimörk eoa jarðvegs-
lausir frumskógar'. Mikinn hluta
ársins er nærri allt landið
skrælþurrt. 700.000 sveitaþor.p
eru í landinu og eru þau flcst:
á bökkum stóránna, en í þess-!
um þorpum búa 90 af hundraði
landsmanna. Framfærsla þessa
fólksf jölda er komin undir land-!
búnaði, sem rekinn er með mið-
ald-alegum aðferðum, uxar látn-
ir draga tréplóga og engin á-
burðarcfni notuð. Á einstöku
stað eru vatnsveituskurðir, 2000
til 3000 ára gamlir og hafa
ekki verið gerðir að nýju eðá
haldið við .allan þennan tíma.
En viðast hyar, þar sem rcynt
ér að veita vatni á. jörðina,
er það gert með vindum, sem.
dregnar eru með ííandafli eða.
af úlföldum eða buflum og
gengur þetta svo seint og er-
svo gagnslítið, að það er því
líkast sem skvett sé vatnsdropa.
á heitan ofn.
Meginhluti þessa sveitafólks
sveltur hálfu hungri, en hlýtur
að svelta heilu hungri ef mon-
'úninn, sem venjulega kemur í
uuií og júlí, bregzt. Og er þá
fá:t til bjargar. Þá eru engar
birgðir til og svo lítið um vegi,
að það er varla nein leið a5
f’ytja að matvæli, og hvar
ætii að taka þau ? Þegar svona.
‘ r. fara þeir á vergang, sem.
eru rclfærir, — ömurlegt flakk
t;' annarra héraða og oftast-
nær gagnslaust.
Þó að fólkinu fjölgi ört,
e- dánartalan ákaflega liá.
Ungbarnadauði er hinn
mc > i í lieimi. Af 6,2 millj.
dáinna á óri eru 3,1 millj.
böm únnan \ið 10 ára ald-
ur. 1,6 rnillj. barna deyr á
Fr^jnhald á 7. siðu. , t