Þjóðviljinn - 09.09.1950, Page 6

6
wva%.iiv 'i :;j '&]
' ÞJÓÐVILJINN
,t}ro,r „Y'jx-í
í. ;• b IW5C.S, ■
.*•. - Laugardagur 9. sept. 1950.
■. r 1 r v

sýningu Kristjáns Ðavíðssonar
Framhald af 5. síðu.
Það er mjög eðlilegt að þeir,
sem ekki hafa gert sér þessa
afstöðu ljósa, standi hálf ráð-
villtir á slíkum sýningum. Þeir
leita gjarnan einhvers i mál-
verkinu, sem ekki á þar heima,
— ákveðinna fyrirmynda, en
láist í staðinn ao skoða mynd-
ina fyrir það, sem hún er.
Það undarlega er, að einmitt
sömu menn geta oft á tíðum
hlustað á músík sér til mik-
illar ánægju, án þess að eyði-
leggja fyrir sér með sífelldri
2eit að sambærilegum hljóðum
annarsstaðar.
Annað sem oft kemur til, er
krafa manna um það að lista-
verk sé ,,fagurt“. Sé hér átt
við hina klassisku hefð um ó-
lilutlæga fegurð, þá á slikt ekk-
<ert skylt við list. Þar sem Iist
er sifelld endurspeglun.af sam-
leik mannsins við umhverfi sitt,
getur hún ekki lotið neinum lög
málum nema þeim, sem tilgang-
ur hennar krefst á hverjum
tima. Sé því um ,,fegurð“ að
ræða í listaverki, felst sú feg-
Bæjaríréttir
Framhald af 4 síðu.
hvaða frásögn af störfum þeirra,
cr borin á borð fyrir ísienzka
Þlaðalesendur. 1 fyrirsögninni er
strax hrúgað saman vitleysum. Þar
segir: „Öryggisráðið ræddi aðstoð
Itússa við N-Kóreu í gær. Malik
beitir neitunarvaldinu til að koma
í veg fyrir umræöur". Hvorb-
tveggja er fáránleg endileysa. Á
dagskrá öryggisráðsins hefur aldr-
ei verið neitt mál sem heitir „að
stoð Rússa við N-Kóreu“ og hvorki
Malik, Austin né nokkur annar
getur hindrað umræður um mál
xneð neitunarvaldi_ neitunarvaidið
kemur þá fyrst til skjalanna, er
mál hafa verið rædd og gengið er
til atkvæða. Þegar útí sjálfa frétt-
ina kémur tekur þó fyrst í hnjúk-
ana. Þar er farið að skýra frá
einhverri kæru Sovétríkjanna á
hendur Randaríkjunum fyrir að
skjóta niður fyrir þeim flugv’él,
sem Malik hafi viljað fá rædda.
TJm þessa kæru hefur áreiðanlega
hvergi frétzt í heiminum nema
á ritstjórnarskrifstoum Vísis. Það
sem gerðist var að orðsending sov-
•étstjórnarinnar til Bandarikja-
stjórnar vegna árásarinnar á fiug-
vélina var í afriti send öryggisráð-
inu, ekki sem kæra heldur til að
láta það vita, hvað væri að ger-
<ast í málinu. Sovétfulltrúinn Malik
tók sérstaklega fram að sovét-
stjórnin vildi ekki leggja málið
rfyrir ráðið heldur snerti það Sov-
étríkin og Bandarikin ein. En Vís-
ir var búinn að finna upp að Mal-
ík hefði borið fram kæru og til-
lögu um meðferð kæru, sem aldrei
yar borin fram. En þetta merka
tréttablað lætur ekki þar við sitja.
4>að skýrir nákvæmlega ; jjrá at-
ivæðagreiðslu, sem aldrei átti sér
átað, um tillögu, sem yiWrei hefur
ýerið borin fram, skáldskapurinn
Vísi er svo nákvæmur, að rsagt
ár frá, hvernig atkvæði féllu í
possari atkvæðagreiðslu, sem ; aldr-
ei fór fram nema í heilabúi ein-
hvers Vísismannsins. Svo er klykkt
út með því að skýra frá þessu
uýja Vísisneitunarvaldi, sem aldr-
•ei hefur verið til í fundarr^glum
iöryggisráðsins, og getur hindrað
hmræður um mál. Lesendur Vísis
vita eflaust, að við hann starfa
dkáld, og hafa áreiðanlega ekkert
á móti þvi, að skáldgáfa þeirra
iái hæfilega’ útrás_ en að semja
ákáldverk í formi frétta af at-
þurðum úti í heimi og birta þau
á fréttas'ðum bláðsins er að ganga
ífull langt í gkmanSeminni. Því fer
fjarri, að þessi öryggisráðsskáld-
akapur sé nokkuð einsdæmi í Vísi,
hann er aðeins óvenju hreinrækt-
að dæmi um þau vinnubrögð, sem
að staðaldri setja svip sinn á er-
lendár fréttir blaðsins.
urð í túlkunarmætti listverks-
ins, en ekki tegund þess, sem
það túlkar. List er miðlun
mannlegra tilfinninga ög getur
því aldrei markað sér þrengra
rúm en þær.
Á þessari fyrstu heildarsýn-
ingu Kristjáns Davíðssonar,
sem nú stendur yfir í Lista-
mannaskálanum, má sjá yfirlit
af því helzta, sem hann hefur
gert á síðustu 4—5 árum.
Myndirnar eru unnar með
mjög fjölbreytilegri tækni og
þvi harla ólíkar. Þær, sem mér
finnst bera af á sýningunni,
eru yfirleitt unnar í björtum
Iitum, þar sem grænt og blátt
er ráðandi, mjúkar í litskipt-
ingunni og glaðlegar. Á ég þar
sérstaklega við „Kona með
prjóna" nr. 53, „Stúlka og fugi'
nr. 31, og „Barn með epli“ nr.
29. Af öðrum myndum, sem
hljóta að draga áhorfandann
að sér, má t.d. nefna „Telpu
með brúðu“ nr. 40. Litfletir
hennar eru rólegir og heilir —
okkur — kóbalt — sítrónugult
og rautt, — ar.gurvær lýsing
á barni með leikfang sitt. Hér
er reyndar um tvímælalaus á-
hrif að ræða frá Þorvaldi, enda
er þetta meðál elztu myndanna
á sýningunni.
Sérstaklega achyglisverð er
andlitsmynd nr, 11. þar er lit-
skiptingin ákveðnari og brotn-
ari, — form andlitsins eru ekki
mótuð með brigði sama litar,

i heldur með mótsetningum af-
markaðra litflata. Þannig verð-
ur áferðin að vísu nokkuð hörð
en mjög hnitmiðuð. Einnig eru
sumar myndirnar mjög fínar,
þar sem hann hefur fyrst lagt
ýmist dökkan flöt eða Ijósan og
síðan teiknað í hann með því að
skafa upp úr, þannig að undir-
liturinn komi í gegn. Virðist
mér þar aðallega mega nefna
„Andlit“ nr. 50 og „Kúreki“ nr.
22. Þannig mætti telja upp
miklu fleiri myndir, sem eiga
skilið eftirtekt sýningargesta.
Hinsvegar eru einnig á sýn-
ingunni mjmdir, sem ég perSónu
lega get ekki fellt mig við. Það
eru t.d. „Kona með blóm“ nr.
4' og „Útilegurr.aður“ nr. 36,
sem mér virðast frekar óklárar
í lit og þjappaðar. Ég skil það
ofurvel, að listamaður, sem
leitar nýrra möguleika í túlkun
sinni; fari einnig áð reyna fyrir
séj með ný efni (stundum not-
aður sandur og sag), — en á
þessu stigi málsins get 'ég ekkt
litið á það öðruvísi en sem til-
raun, — mér finnst Kristján
þar ekki vera hann sjálfur,
Einnig held ég að sýningin
hefði orðið heilli, ef myndin
„Kona við sjó“ nr. 49 hefði ekki
verið tek'in með.
En með þessum fáu undan-
tekningum þykir mér þessi
sýning Kristjáns Davíðssonar
mjög góð og merkilegur áfangi
á þroskabraut íslenzkrar nú-
I tímalistar. Hafi hann einlæga
l þökk fyrir.
Björn Th. Björnsson.
G e r i r u d L £ 1 j a :
Hamingjuleítin
45. DAOUK.
ann og þögn sló yfir hópinn.
Eftir nokkra stund héldu þeir aftur af stað.
Þeir gengu framhjá húsi rektorsins, þögulir og
þungbúnir. Fyrir framan glugga rektorsins tóku
þeir ofan nýju, hvítu húfurnar og héldu áfram
berhöfðaðir, þangað til hinn síðasti var farinn
framhjá.
Fólkið stanzaði á götunni og horfði á þennan
undarlega hóp stúdenta : aivarlega stúdenta, þög-
ula stúdenta, berhöfðáða stúdenta? Fólkið stóð
undrandi og horfði á eftir þeim þangað til þeir
voru komnir úr augsýn.
Meðal hinna fjölmörgu sem fylgdu Borgström
rektor til grafar, var Hinrik Tómasson, Hann
hugsaði ekki mikið um það sem var að gerast
kringum hann, hreifst ekki við hjartnæmum ræð-
um, heldur af smáatriðum. Hann var að hugsa
um smáatvik: „Jörðin okkar er eymdardalur,
kæri Tómasson, en í honum vaxa blóm. Nú
skaltu sjá.... Ég hef víst gleymt bókinni sem
ég ætlaði að sýna þér. Piltarnir í fyrsta bekk
gæta sín — og mín — betur en ég. ..
Fjarrænt augnaráð Mörtu Borgström mætti
augum Hinriks. Hvar var Hilla? Hvers vegna
var hún ekki hér í dag? Og þá mundi hún að
einhver hafði sagt henni að hún hefði farið til
Stokkhólms. Nú mundi hún hver hafði sagt
það — Tómasson hafði sagt það sjálfur, þegar
hann leit inn eftir dauða föður hennar.
Orð ræðumannanna bárust að eyrum Mörtu,
en hún fylgdist ekki með þeim. Nú var Lennart
að tala. Mamma stóð við hiið hans. Það var
að minnsta kosti gott að Lennart var orðinn
prófessor áður en pabbi dó, það hafði sjálfsagt
verið pabba til mikillar ánægju.... Hér stóðu
þau öll, alvarleg og sorgbitin. Á næsta augna-
bliki, þegar þau gengu út úr kirkjugarðinum,
gætu þau ekki stillt sig um að dást að góða
veðrinu og fagna sumrinu sem í vændum var;
áður en þau væru komin út fyrir kirkjugarðinn
færu þau í hálfum hljóðum að tala um áætlanir
sumarsins, og raddirnar og brosin kæmu upp
um áhugann og tilhlökkunina. En Marta færi
heim í autt herbergi föðursins, þar sem skjöl
hans lágu, ritvél hans með pappírsörk á valsin-
um með hálfskrifuðu orði. orðinu sem Marta var
að skrifa, þegar faðir hennar þagnaði og höf-
uð hans féll niður á brjóst. Heim til anna
og umstangs, heim í tómleika, sorg, söknuð og
grát í laumi....
Hér lá pabbi ánægður og rólegur. Álit hans
á tilverúnni hafði verið gamaldags og fullt virð-
ingar: lífið var gjöf sem manni leyfðist ekki
að gagnrýna -— gjöf sem maður tók við athpga-
semdalaust og lét af hendi ánj þess að malda
on this green earth, oh, my son!
But tired and smiling we leave our toys,
when it’s over and life is done.
Pabbi!
Stundu síðar var kirkjugarðurinn auður og
þögull. Ný gröf með sporum í lausamoldinni í
kring, margiitur hóll með ferskum blómum,
krönsum með blágulum, fjólubláum, hvítum og
svörtum borðum, með þakklæti og kveðjum með
gullnu letii, og litlum krönsum með stúdents-
húfum....
Nýja gröfin með lausu moldinni og fersku
blómunum var ömurlegri en hinar gömlu og
vanhirtu. I nýtekinni gröf liggur maður, sem
er nýkominn úr heimi lifenda, maður sem er
ekki enn orðinn heimavanur í ríki dauðra.
momn.
Maý we be happy and rejoiee,

II
FYRSTI KAFLI
„Til Hillu“
Það var lykt í pensjónatinu. Innibyrgt loft
í dimmum göngum, loft, sem var mettað af
lykt af ódýrum mat, kálbögglum, síld, kjötboll-
um. Það var lykt af fátæktinni, ríkidæmið var
lyktarlaust.
Hilla var að velta þessu fyrir sér, þegar
hún gekk niður tröppurnar. Hún skildi þetta
ekki. Fátæka fólkið hlaut einnig að geta veitt
sér hreint loft. Var eitthvað sérstakt hugar-
far sem fylgdi fátæktinni? Kærulaust, sljótt?
Það var satt, hitinn, það mátti ekki hleypa hitan
um út. .. .
Ekkert var eins ömurlegt og örbirgð eftir
afstaðna velmegun, tötrar eftir fyrri glæsileik.
Hin upprunalega fátækt varð aldrei eins ljót,
hún átti sinn sérstaka virðuleik.
í útidyrunum barst hávaði götunnar á móti
henni og hún andaði léttara. Á götunni var
allur stéttamismunur úr sögunni, loftið var
eins fj'rir alla, jafn hreint og jafnþrungið benzín-
lykt. Á götunni var maður ekki gestur á ódýru
pensjónati, maður gat verið hver sem vera vildi.
Veðrið var gott, hún gekk hægt og naut
göngunnar og hreina loftsins, þess nýtur maður
ósjálfrátt hvernig sem á stendur.
Kona geklc á undan, henni, gekk yfirlætis-
lega á háum hælum og í ódýrum, gljáandi gervi-
silkisokkum, lítilsigld, smekklaus kona. En Hilla
gat ekki litið augum af .henni. Og allt í ýinu
tók hún eftir éinhverju kunnuglegu í göngu-
laginu, færnar vissu Horlítið inn;- og eitthvað í
fari hennar benti á innra (.qst|jð,u,glyndi, þrátt
agc:ogn:
D a v i 3