Þjóðviljinn - 14.03.1951, Blaðsíða 5

ÞJÓÐVILJINN ■— Miðvikudagur 14. raarz 1951 — (a
Geta sagt síldveiðimönmiimm hvenær og hvar síldin er væntanleg á miðin
Það er á sviði síldarrann-
sóknanna sem „G.O. Sars“ hef-
ur fram að þessu lagt stærst-
an skerf. Það fór að sækjast í
áttina þegar á sumrinu 1949
þegar rannsóknadeild fiskimála
ráðuneytisins tók bátinn „Vart-
dal“ á leigu í tveggja mánaða
rannsóknarferð undir stjórn
Devolds fiskimálaráðunauts.
Rannsóknarleiðangurinn komst
að þeirri niðurstöðu að síldin
sem veiðist við Færeyjar
snemma sumars er sarna síldin
sem hrygg-nir á vorin við Nor-
egsstrendur, og hefur því farið
þaðan vestur til Færeyja og
heldur áfram þaðan norður til
íslands. Seinna var þessi síldar-
ganga komin til Jan Mayen.
KemtiB Gleijolís.
Kenningin sem Devold og
samstarfsmenn hans byggðu
starf sitt á er í stuttu máli
þpssi:
Þegar 1938 skrifaði rússneski
fiskifræðinguiinn Gleboff mjög
athyg'isvert verk um síldina
við Murmanskströndina. Hann
sýnir fram á að þegar hlýr sjór
strevmir frá hafinu inn í firðina
flykkist síldin þangað í þéttum
torfum Að haust- og vetrarlagi
þarf straumurinn inn í firðina
að vera kólnandi til þess aö
síldin fari þangað. Skýring hans
er mjög sannfærandi. Á vorin
og sumrin er nóg af svifi í
sjónum þ. e. æti fyrir síldina.
Til að njóta átunnar sem bezt
sækir síldm þá í hlýjan sjó. Á
haustin og veturna er lítil áta.
Þá verður síldin að lifa á fitu-
forðanum er hún hefur safnað
yfir sumarið. Þess vegna sækir
hún inn í kaldan sjó þar sem
hægast gengur á varaforða
hennar.
Sé þessi kenning Gleboffs rétt
er fundin eðli’eg skýring á því
hvers vegna síldin fer frá Nor-
egi til Færeyja. Hún leitar í
hlýrri sjó og staðnæmist við
Færevjar á hlýjasta stáðnum í
Norður-Atlanzhafinu („det
varmesta omráde í hele Norske-
havet.“!). Þar er næg áta fram
að jólum, en þá verður síldin
t<ð leita lengra til norðurs, þang
að sem svifgróðrinum miðar
hægar. Þegar svifið hverfur úr
fyrirborði sjávarins er sennilegt
að síldin leiti inn í kaldan suð-
lægan straum og sé það rétt
að hún haldi sig í kalda
straumnum getur hún • farið
með honum suður til Færeyja.
Það bendir einnig til þess að
síldin fari urn Færeyjar, að
súlan fylgrn henni upp að Nor-
egsströndum. Það má því ætla
að síldin fari yfir bað svæði
er súlan heldur sig á og haldi
sig ekki dýpra en svo að súl-
an sjð.i hana. Devold ályktaði
því að „G.O. Sars“ hlvti að
geta fundið síldina með berg-
málsdýptarmæli og asdic.
aSjteifa síldi
á úti.
„G.O. Sars“ heppnaðjst mjög
vel að levsa þetta verkefni sum
arið 1950. Þegar í júlí var iengin
vltneskja um að síldina var alls
ekki að finna á hinum venju-
Iegu iniðum við norðauyert ís-
land, og hefðu síldveiðisjómenn
irnir tekið meira mark á skeytun
um sem „G.O. Sars“ sendi þeim,
hefði árangurinn af síldarleið-
angriiium til íslands orðið betri.
Síðari hluta maímánaðar bár-
ust fregnir af miklum síldar-
göngum norðan og austan við
Færeyjar. Um mánaðamótin
júní-júlí minnkaði síldin á þess-
um slóðum og svo virtist sem
aðalgangan hefði farið norður
til Íslands. Kaídi stra.unmrimi
við austurströnd Islands liefur
svo stöðvað síldargönguna til
fyrir hernli um ferðir síldar-
innar, frá þvi hún, að afstað
innl vorhrygningu, hverfur
frá Noregsströndum, og jiar
til hún heldur sig einhvers-
staðar í hafinu milli Færeyja
og Noregs áður en vet.rar-
gönguniar koma inn að Nor-
egsströnd. Það var vitað að
síldin i'jigdist með kalda
straunmum, og verkeini De-
volds vai: því að i'inua síld-
ina úti í hafinn. Þar næst
var að staðsetja síldartorf-
urnar og komast að raun um
Njiega var frá því skýrt hér í Þjóð.viljaiuini, að vetr
arsíldaraili Notrðmanna hefði 4. þ. m. verið orðinn 8
milljón hl. meiri en Norðmenn fiskuðu á sama tíma í
fyrra.
Norðmenn hafa byggt fiillkoimiasta, hafraimsólína-
skip seni nú er til, G. O. Sars. Þetta er dj'rt skip og
vandað, en Norðmenn fá verð skipsins margfaldlega
greitt í auknum afla. Sldp þetta var að rannsóknum í
Norður-Atlanz.hafi s.l. sumar, og þegar í júlí vissn
þeir á Sars, að síldin inyiulí ekki ganga á hin venju-
iegn síldarmið yio ísland. (Hvernig er það, er ekki sam-
vinna milli fslendinga og Norðmanna um síMarrann-
sóknir?). Þeir létu NORSKU SÍLDVEIÐIMENNINA
vita þetta, en síldveiðimeniiirnir trej'stu ekki vísindun-
um, og höfðu ráðleggingar Sarsmanna að litlu, með
þeim aíleiðingmn að afli þeirra varð miklu minni en ella
hefði orðið.
Það er áreiðanlegfc að norsku síldveiðimennirnir láta
þetta ekki henda sig aftur, því í vefcur leitaði hafrann-
sóknarskipið Sars að síld úti í hafi og FANN HANA,
fylgdist með göngu hennar upp að íanuinu og gat sagt
norsku síldveiðimönmmum fyrir hvenær vetrarsíidar-
gangan kæmi. Síldveiðimennirnir létu ekki á sér standa,
og einn daginn veiddu þcir síld að yerðmæti 300 þús. kr.
sem er sama upphæð og úthald rannsóknarskipsins kost-
ar á hcilu ári.
Á Sars hafa ]ieir asdictæld, sem num ekki vera til hér,
en þau verka neðansjávar eins og radartæki ofansjávar.
Nú ætía- þeir að samræma bergmálsdýptarmæli og asdic-
tæki, ög mcð þessum nýja útbúnaði ætla Nocðmenn syo
að koma hingað í sumar á fullkomnasía hafrsmn$óknar-
Skipi heimsins TIL AÐ FINNA SÍLD FYFIR NORÐ-
MENN Á MIÐUNUM VIÐ ÍSLAND.
I norska biaðinu „Morgenposten“, sem gefið er út
í Bergeu, var 27. jan. s.l. skýrt frá raimsókiuim Norð-
mapna á Sars. og þeim árangri sem þeir hai'a náðV
og birtist greinin hér í lauslegri þýðingu.
Norðurlandsms, og aðalsíldar-
gangan heí'ur i'arið norður,
austan við kalda straumiiui,
sem náði alia leið til Færej7ja.
Þar sem hlýi og kaldi sjórinn
mætist er gnægð síldarátu og
hefur síldin haldið áfram í 8—
9 stiga heitum sjó alla leið til
Jan Mayen. A þessum slóðúm
vorii nokkur sldp úr norska
síldarleiðangriiium og veiddu
ágætlega.
Þýðingarmesti áraiigurinn af
rannsókmmuni var sá, að
rej nsla fékkst fyrir því að hægt
er að veiða síld á haíi úti.
Ennfremur fékkst skýring á
því hversvegna aflabrestur
varð á miðunum við Norður-
land. Með aukinni reynslu er
sennilegt að með rannsóknum
í júnímánuði megi komast að
því hvort síídin gangi heldur
upp á miðin við fslaml, eða norð
ureftir austanniegin kalda
straumsins.
Síðftsti hkkkurinn
í keðfunni.
Sæsnileg vitneskja var nú
stærð síldargöngunnar, leið
hennar og hraðá. Það var
ennfremur verkeínið að i'ylg.j
ast pieð síldargönguuni upp
að Noregsströnd og segja
i'yrir um komu södarmnar.
Það hefur nú sýnt sig að „G.
O. Sars“ tókst að leysa þetta
verkefni til fullnustu, og mildu
betur en beztu vonir stóðu til.
Skipið fann síldina nokkurnveg-
inn á þeim stáð sem búizt hafði
verið við. Það tókst að fylgjast
með síldartorfunum langan
tíma og síðan með slóð þeirra
upp að Noregsströndum, þar til
þær staðnæmdust um 100 sjó-
mílur út af Möreströndinni. Það
leit út fyrir að síldin staðnæmd
ist við hlýjan golfstrauminn.
Hvemig síldin hagaði sér
síðasta hluta leiðarinnar þar til
hún á mánudaginn 22. þ. m.
birtist í mikilli göngu á svæð-
inu frá Stad til Björnesunds,
er ekki vitað, um það verður
að notast við ágizkanir. Ein til-
gátan er að síldin bíði þar til
hún hafi vanizt hitabreyting-
unni og haldi síðan áfram upp
að landinu. Önnur að síldin
dýpki á sér og fari síöasta
hluta leiðarinnar að ströndinni
í kalda sjónum við botninn.
Sennilegt er þá að hún fylgi
j'firleitt botninum og komi upp
aðeins endrum og eins. Þegar
hún hefur svo vanizt hlýja sjón
um inni við ströndina veður hún
upp að yfirborðinu, og veiðin
getur hafizt.
Það, að „G.O. Sars“ hefur
hvað eftir annað fundið síldar-
torfur nær landi en aðalgangan
er, bendir til að þessi tilgáta
sé rétt. Að sjálfsögðu er ekki
hægt að fullyrða neitt um þetta
með vissu. Eitt rannsóknarskip
getur \ntanlega ekki farið um
öll miðin á sama tima og það
verður að gæta síldargöngunn-
ar úti á hafi. En á næstu síld-
arvertíð munum við auðgast að
nýrri reynslu í þessu efni.
tJthaísveli^ar.
Það hefur mikið verið rætt
meðal síldveiðisjómarinanna,
hvort þessi vitneskja þýði
það, að við getum veitt síld
á hafi úti. Að því er Devold
fiskimálaráðunautur telur,
eru miklar líkur fyrir að svo
sé. Hitt verður að gera sér
ijóst, að í fyrsta sinn verða
sííkar veiðar livorki miklar
né auðveldar. Því má ekks
gleyina, að á úthafinu, þar
sent slíkar umfangsmiklar
veiðar verða að i'ara fram
er eitthvert óstöðugasía veð-
urlar seni við þekkjum. Við
verðum eiiuiig að muiia eftir
því að við eigum engaii veiði
skipaflota , sem gerður er
með tilliti til slíkra, erfiðra
veiða.
Reynslan ,af úthafsveiðum
okkar i síðustu viku, sem fram-
kvæmdar voru samkvæmt tilvís-
an „G.O. Sars“, sýnir að þær
éru mjög undir heppni komnar
og að afli getur ekki orðið eins
tnikill og þegar flotinn getur
gengið að síldinni uppi við land.
Devold segir að eftirleiðis get
íim við raunyerulega fundið
síldina á hvaða árstíma sem er.
Að sjálfsögðu gefum við reikn-
'að með að stefna köldu straum
anna breytist dag frá degi og
ár frá ári. En það mun reyn-
ast tiitölulega auðvelt að á-
kvéða stefnu þeirra. Og þegat
við vitum um stefnu kalda
straumsins er tiltölulega auð-
velt að finna síldina.
Eftir nokkurra ára reynsi.i
munum við geta, með nokkui’n-
veginn öruggri vissu sagt fyrir
um hvaða dag síldin gengur að
Noregsströndum. — Það hefur
mikla þýðingu fyrir veiðiflot-
ann hvað snertir minnkaða olíu
eyðsiu og minni tíma sem eytt
er til ónýtis.
Því mun þó lengi verða ó-
svarað hvort það' borgar sig að
veiða síldina á hafi úti. Hvað
þáð snertir eru enn mörg ó-
leyst vandamál, en ef við þekkj
um Devold og samstarfsmann
hans rétt munu þeir ekki hætta
fyrr en þeir hafa leyst þann
vanda.
Ný gerS báfa tií f
úthafsveiða.
Við getum e. t. v. orðað þettá
þannjg,- að nú hafi fiskifræðing*
ar okkar sýnt að hægt er að
veiða síid á miklu hafdýpi. Með
hjálp tækja rannsóknarskiysins
geta þeir sagt hvar sé aflavon,
en þái kemur til kasta fiski-
mannanna, skipaverkfræðing-
anna, og veiðarfæragerðarmann
anna. Reynslan í vetur hefur
sýnt okkur að mesti hlutin.a af
snurrunótaskipum okkar er
e.kki vel fallinn til slíkra úr-
hafsveiða. Það e.r einnig hugs-
anlegt að það verði að fiftna
ný veiðarfæri til að ná sem
beztum árangri við, slíkar vei'ð-
ar. Við. eigum að vísu töluvert
af stórum snurpunótaskipum,
en þungu snurpunótaþátarnir
eru dragbítar á þeim. Það er;
ekki neinn leikur að vera norð-
ur í íshafi við Jan Mayen, eða
úti á Atlanzhafi með nótabát-
ana á dekki. Það er mikil spura!
ing hvort við þurfum ekki aó<
taka upp dekksnurpubáta í lík-
ingu við þá sem ameríkumenn
nota. Það ver'ður verkefni liug-
vitsmanna í skipabyggingu og
veiðarfæragerð að finna hvaða
tæki lienta bezt til veiða á hafi
úti. Við efum ekki að þeir muiú,
leysa þetta verkefni.
I
Framtíðarhoríur. V
Að Iokum skulum við reyna:
að bregða upp Ijósi á iramtiðar
horfur um norsku síldyciðam*
ar. í i'yrsta lagi vonmnst við'
til að geta sagt með meira
öryggi fyrir um það hvense?
megi vænta vetrarsíldargöng-
unnar upp að Noregsströndum.
Með aldursflokkun getum viS
cinnig séð hvort um stóra. ár-
ganga er að ræða og’ hvort
vænta megi stórrar síldargöiigw,
Hvað snertir síidveiðaí
okkar við Island getum við,
samkvæmt ]>eirri reynslu
vitneskju sem við höfum öfti
az^ úg með b jum rannsóká
«Fr, séð fyrir Iivort aðalsiid*
srgangan muni leita á msðiE
við ísland, eða hvort síldar-
göngunnar verður að ieitái
lijá Jap Mayen,
Á þeim tíma sumars er síidi'.t
líka fcitust. meðan hún er enis
á skiium heita og kalda straumy
ins að safna sér fituforða til
vetrarins.
Við höfum einnig fengið tæk?
færi til að reyna þá sild sem
„G.G. Sars“ veiddi við Jaa
Mayen, og hún var af óvenju-
iegum gæðum, miklu betri cn
við höfum átt að yenjast síð-
ustu árin • með íslandssíldina«
Henni ber því raeð réttu nafn-
ið: ísliafssíld. Getum við liag-
nýtt okkar síldargöngurnar á
þessum árstíma getum við bein-
línis skapáð slíka gæðavöru aS
aldrei hafi verið dæmi til slíks.
Ennfremur hafa þær ve'öar
sem stundaðar eru eftir að síld
in hefur leitaö í kalda sjóinn,
geisilega þýðingu. Síid sem þá
er veidd yrði miklu betri eif
síldin sem kemur upp að str"ná
inni í janúar til að hrygna. Gæu
um við stundað slíkar úthafs-
veiðar í stóruin stíl myndi það1
þýða að við fengjum miklu,
meira af stórsíld og vorsild tit
bræðslu en áður. Að sjálfsögðu
Framhald á 6. síðu.